درەو: ئەمڕۆ دامەزراوەی میدیایی درەو لە شاری هەولێر (گفتوگۆی هەڵبژاردن)ی بەڕێوەبرد كە تایبەت بوو بە (حزبی شیوعی كوردستان و هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق) بۆ میوانداری ئەبوو كاروان سكرتێری كۆمیتەی ناوەندی حزبی شیوعی كوردستان، لە گفتوگۆكەدا تێڕوانینی حزبی شیوعی كوردستان بۆ هەڵبژاردنەكان و بەتایبەت هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كرا كە بڕیارە رۆژی 11ی 11ی 2025 بەڕێوە بچێت. (درەو) لە گفتوگۆی هەڵبژاردندا دەرفەت دەدات بەتەواوی لیست و كاندید و قەوارە جیاوازەكانی هەرێمی كوردستان، بۆ خستنەڕووی كارنامەو بەرنامەی كاریان...خستنەڕووی داتاو ئاماری تایبەت بە هەڵبژاردنەكان . لە دامەزراوەی درەو، سەرەڕای گفتوگۆی هەڵبژاردن، بە داتا و ئاماری هەڵبژاردن بەرچاوروونی وورد دەخاتە بەردەم لیست و قەوارە سیاسیەكان و بە خستنەڕووی ئەنجامی راپرسیەكانی ردەو، بەرچاوروونی و پێشبینی دەنگ و كورسیەكان بۆ لیست و كاندیدەكان دەخاتەروو. لەپاڵ راپۆرتە شیكارییەكان و گرافیك و خستنەڕووی رەقەم و داتاكان (دامەزراوەی میدیایی درەو)، چەندین كتێبی تایبەت بە هەڵبژاردنی دەخاتە بەردەست كاندیدەكان كە بەرهەمی دامەزراوەی میدیایی درەون. لەوانە: -    بۆكسی هەڵبژاردن كە (شەش) كتێب لەخۆ دەگرێت هەر حزبەو كتێبی خۆی. -    كتێبی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق و كورد لە پرۆسەی حوكمڕانیدا، هەموو ئاماری هەڵبژاردن و پۆستەكانی كوردی تێدایە لە 2003 تا ئێستا  -    كلیلی هەڵبژاردن كە تەواوی هەڵبژاردنەكان لە خۆ دەگرێت (1992 – 2025) . -    هەڵبژاردن لەكەركوك كە تەواوی هەڵبژاردنەكانی كەركوك و دەنگ و پێگەی پێكهاتەو لیستەكان دەخاتەڕوو. گفتوگۆی پەیوەندیدار - رەوتی هەڵوێست لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا - كۆمەڵی دادگەری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا  

گفتوگۆی دووەم/ لیستی كۆمەڵی دادگەری كوردستان  درەو: ئەمڕۆ لە ئۆفیسی سەرەكی دامەزراوەی میدیایی درەو گفتوگۆی پرسی هەڵبژاردنی كراو تەرخان بوو بۆ كارنامەو بەرنامەی رەوتی هەڵوێستی نیشتمانی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق،بە میوانداری عەلی حەمە ساڵح بڕیاردەری رەوتی هەڵوێست و سەرۆكی لیستی هەڵوێست لە بازنەی هەولێر و مامۆستا بەدەل بەرواری سەرۆكی لیستی هەڵوێست لە بازنەی دهۆك و كاندیدەكانی لیستی هەڵوێست لە هەولێر و سلێمانی دهۆك، گفتوگۆی  (درەو) لە گفتوگۆی هەڵبژاردندا دەرفەت دەدات بەتەواوی لیست و كاندید و قەوارە جیاوازەكانی هەرێمی كوردستان، بۆ خستنەڕووی كارنامەو بەرنامەی كاریان...خستنەڕووی داتاو ئاماری تایبەت بە هەڵبژاردنەكان . لە دامەزراوەی درەو، سەرەڕای گفتوگۆی هەڵبژاردن، بە داتا و ئاماری هەڵبژاردن بەرچاوروونی وورد دەخاتە بەردەم لیست و قەوارە سیاسیەكان و بە خستنەڕووی ئەنجامی راپرسیەكانی درەو، بەرچاوروونی و پێشبینی دەنگ و كورسیەكان بۆ لیست و كاندیدەكان دەخاتەروو. لەپاڵ راپۆرتە شیكارییەكان و گرافیك و خستنەڕووی رەقەم و داتاكان (دامەزراوەی میدیایی درەو)، چەندین كتێبی تایبەت بە هەڵبژاردنی دەخاتە بەردەست كاندیدەكان كە بەرهەمی دامەزراوەی میدیایی درەون. لەوانە: -    بۆكسی هەڵبژاردن كە (شەش) كتێب لەخۆ دەگرێت هەر حزبەو كتێبی خۆی. -    كتێبی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق و كورد لە پرۆسەی حوكمڕانیدا، هەموو ئاماری هەڵبژاردن و پۆستەكانی كوردی تێدایە لە 2003 تا ئێستا  -    كلیلی هەڵبژاردن كە تەواوی هەڵبژاردنەكان لە خۆ دەگرێت (1992 – 2025) . -    هەڵبژاردن لەكەركوك كە تەواوی هەڵبژاردنەكانی كەركوك و دەنگ و پێگەی پێكهاتەو لیستەكان دەخاتەڕوو.  

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو) (بەشی دووهەم) لە بەشی یەکەمی ئەم نووسینەدا باسی ئەوەم کرد کە هەڵبژاردن لە ئێستای جیهاندا بووە بە دیاردەیەک زۆربەی هەرەزۆری گەمەکەر و بکەرە سیاسییە جیاوازەکان، بۆ وەدەستهێنانی رەوایەتیی، پەنای بۆدەبەن. هەڵبژاردن هەم  یەکێکە لە کۆڵەکە سەرەکییەکانی سیستمە دیموکراسییەکان، هەم لە کۆڵەکە سەرەکییەکانی سیستمە دەسەڵاتگەر و ستەمگەرەکانیش. هەردووکیان لەپاڵ دوو دونیابینی جیاواز و لە پێناوی دروستکردنی دوو سیستمی سیسی جیاواز و بە دوو مەبەستی تەواو ناکۆک بەیەکدا، دەیخەنەگەڕ.  ئەمرۆ چۆن لە فەرەنسا و هۆڵەندا و ئەڵمانیا و وڵاتانی ئەسکەندەنافیدا پەنا بۆ هەڵبژاردن دەبرێت، بۆئەوەی هێزی سیاسیی جیاواز بگەیەنرێتە دەسەڵات و دەستگۆڕکێی دەسەڵات ئەنجامبدرێت و لەوێشەوە رەوایەتی بە حوکمرانییە دیموکراسیەکان بدرێت. بە هەمانشێوە سیستمە دەسەلاتگەرەکانی وەک روسیای پوتین و تورکیای ئەردۆگان و هەنگاریای ئۆربان و بیلاروسی لۆکاشینکۆ هەمان کاردەکەن، بەڵام بە مەبەستی هێشتنەوەی حوکمرانیی و پاراستنی دەسەلاتی حوکمرانە دەسەلاتگەر و ستمەگەرەکان وەک خۆی. لە زۆرێک لەم شوێنانەدا، شوێنانی وەک تورکیا و روسیا و بیلاروس، هەم هەڵبژاردن هەیە، هەم برێک لە هاووڵاتیان دەنگ دەدەن، هەم پارتی جیاواز لەو هەڵبژاردنانەدا بەشدار دەبن. لە رووکەشیشدا هەندێک لە دامودەزگا دیموکراسیەکان هەن، وەک پەرلەمان و دادگاکان و لێرە و لەوێش میدیایەکی نیوە کۆنترۆڵکراو و نیوەئازاد، بەڵام ئەو سیستم و سەرکردە دەسەڵاتگەرانە بەردەوام لەوەدا سەردەکەون هەڵبژاردنەکان بە ئاراستەیەکدا ببەن، کە خۆیان و حوکمڕانییەکەیان لە دەسەڵاتدا بمێننەوە و رێ لە هەر ئەگەرێکی دەستگۆڕکێی دەسەڵاتیش، بگرن.  بە مانایەکی دیکە ئەم جۆرە سیستمە سیاسییانە سەر بەو جۆرە لە سیستەمی دەسەڵاتگەرین، کە تیایاندا هەڵبژاردن بەڕێوەدەچێت، بەڵام ئەم هەڵبژاردنانە نە ئازاد و دادپەروەرانانەن،  نە بێ تەزویر و گزیی و گەندەڵیی بەڕێوەدەچن، نە هێز و توانای دەستگۆرکێی دەسەڵاتیشیان هەیە. بۆیە گەرچی لە ڕووکەشدا وەک سیستمێکی دیموکراسی دەردەکەون، بەڵام لە ڕاستیدا ئەو سیستمانە تەواو دەسەلاتگەر و ستەمگەر و نادیموکراسن.  ئەم بەلاڕێبردنەی هەڵبژاردنیش وەک ئامرازێک بۆ دەستگۆرکێی دەسەڵات و تازەکردنەوەی بکەرە سیاسییەکان، بە فۆرم و شێوازی جیاواز رووئەدەن. لە شوێنێکی وەک بیلاروسدا، کەسێکی وەک ئەلیکسەندەر لۆکاشینکۆ، لە ساڵی ١٩٩٤ ەوە سەرۆکی ئەو ولاتەیە و هەموو هەڵبژاردنەکان بە رێژەیەکی گەورە دەباتەوە. لەو ولاتەدا هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکان دەچەسوێندرێنەوە، زۆرجار ناچاردەکرێن وەڵات بەجێبهێڵن، میدیای وڵاتەکە تەواو کۆنترۆڵکراوە، کەنالە سەربەخۆ و رەخنەییەکان، سەرکوتدەکرێن. گزیی و گەندەڵییش لە ژماردنی دەنگەکاندا ئەنجامئەدرێت. بەمجۆرە لە سیستمێکی لەو بابەتەدا هیچ هێزێکی ئۆپۆزیسیۆن ئەگەر و توانای ئەوەی لەبەردەمدا نییە بتوانێت هەڵبژاردن بباتەوە.  لە تورکیادا ئەردۆغان و پارتەکەیدا، لە ساڵی ٢٠٠٢ براوەی یەکەمی هەموو هەڵبژاردنەکانن. ئەردۆغان ٢٣ ساڵە حوکمدەکات. ئەم سەرکردە سیاسیە لە ساڵی ٢٠٠٣ بۆ ساڵی ٢٠١٤ سەرۆک وەزیرانی وڵاتەکەی بوو، لەوە بەدوا و لە ساڵی ٢٠١٤ ەوە سەرۆکی وڵاتەکەیە، ئەردۆغان لە ساڵی ٢٠١٧ دا سیستمە سیاسییەکەی تورکیای لە سیستمی پەرلەمانییەوە گۆڕی بۆ سیستمی سەرۆکایەتی و بەمەش دەسەڵاتێکی گەورەی بە خۆی بەخشی.  هاوکات کۆنتۆڵکردن و لێپرسینەوەی پەرلەمانی لە سەرۆکی وڵاتەکە بە تەواوی سڕیەوە و پەکخست. دوای کودەتا شکستخواردووەکەی ساڵی ٢٠١٦، ئەردۆغان دەسەڵاتەکانی خۆی تەواو فراوان کرد و بەمەش کۆنترۆڵی بەشێکی گەورەی دەزگا سەرەکییەکانی دەوڵەتی تورکیان خستە ژێر رکێفی خۆیەوە.   لە دە ساڵی رابردوودا، بە تایبەتی لە ساڵی ٢٠١٦ بەدواوە، ئەردۆغان بەشی هەرە گەورەی میدیای وڵاتەکەی کۆنترۆل کردوە و بە خواست و قازانجی خۆی ئەو ئیمپراتۆریەتە میدیایە، ئاراستەدەکات. ئەو کەمە دەنگە رەخنەییانەش لە میدیای وڵاتەکەدا ماوەتەوە، فشارێکی زۆریان لەسەرە و زۆربەی جاریش رۆژنامەنووسەکانیان دەگیرێن، بەجۆرێک تورکیای ئەردۆغان بووە بە وڵاتێک کە زۆرترین ژمارەی رۆژنامەنووسی تێدا زیندانکراوە.  ئەگەرچی هەڵبژاردن لە تورکیادا بەبەردەەوامی ئەنجامئەدرێت، بەڵام ئەردۆغان میدیای وڵاتەکەی لە میدیایەکی سەربەخۆ و بێلایەنەوە گۆڕیوە بۆ میدیایەک لایەنگری خۆی. ئەمە جگە لە گەورەکردن و بەفراوانکردنی رووبەری سانسۆر لە ولاتەکەدا. بەمەش یەکێک لە کۆمەڵکە گرنگەکانی دیموکراسیەتی لە تورکیادا بەتەواوی پەکخستوە.   چونکە ئەردۆغان خودی دادگاکانیشی کۆنترۆڵکردوە و بێلایەنیانی سڕیوەتەوە، کێی بوێت، هەر بکەر و چالاکەوانێکی رەخنەیی یان سەر بەهێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن، تۆمەتیان بۆ دروستدەکات و لە ڕێگای یاساوە دەیانگرێت. تۆمەتی تێرۆر و تۆمەتی سوکایەتیکردن بە سەرۆکی وڵاتەکە زۆر بە ئاسانی دروستدەکرێن و کەسانی سەر بە ئۆپۆزیسیۆنی پێ داوەریدەکرێت. بەم مانایە ئەردۆغان هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکان و کاندیدەکانیان، تەنها رووبەرووی ترس و فشاری هەمەجۆر ناکاتەوە، بەڵکو زۆرجاریش لە ڕەگای تۆمەت دروستکردنەوە و بەشێوەیەکی نایاسایی لە زیندانیان قایمدەکات. گرتنی سەلاحەدین دەمیرداش و ئەکرەم ئیمام ئۆغلو دوو نموونەی زیندووی ئەم سیاسەتەن. بە کورتییەکەی، ئەگەرچی لە تورکیادا هەڵبژاردن بەشێوەیەکی بەردەوام ئەنجامئەدرێت، بەڵام دەزگاکان و ناوەندە سەرەکییەکانی دروستبوون و ئیشکردنی دیموکراسیەت وەک سیستم- دەزگاکانی داوەری، کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان، بێلایەنی سوپا- ، بەجۆرێک کۆنترۆڵکراون مانایەکی ئەوتۆی بۆ هەڵبژاردن نەهێشتۆتەوە.   ئەوەی لە روسیای پوتیندا رووئەدات، شتێکی هاوشێوەی ئەوەی تورکیای ئەردۆغانە. پوتین لە ساڵی ١٩٩٩ ەوە بکەری سیاسیی ژمارە یەکەی روسیایە و لە دە پازدە ساڵی رابردووشدا تاقە بکەرێکی سیاسیی ئەو ولاتەیە. لە روسیاشدا، پارتی سیاسیی جیاواز و هەڵبژاردن و کاندیدی رەخنەیی و پەرلەمان خۆیشی وەک دەزگا، بوونیان هەیە. بەڵام زۆرینەی هەرەزۆری ئەم شتانە بەتەواوی، یان تا ڕادەیەکی گەورە، کۆنترۆڵکراون. لەو وڵاتەیشدا سەرۆکی هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکان یان دەگیرێن، یان ناچار بەهەڵاتن دەکرێن یان دەکوژرێن. بۆیە هەڵبژاردن لە روسیادا بۆ دەستگۆڕکێی دەسەلات نییە، بەڵکو بۆ دروستکردنی رەوایەتییەکی ناراست و درۆزانانەیە بۆ حوکمرانییەکەی پوتین. وەک ئەردۆغان، پوتینیش ، سەرجەمی میکانیزمەکانی لێپرسینەوە و بەرپرسیارکردنی خۆی و حوکمرانییەکەی، بە شێوەیەکی سیستماتیکی، هەڵوەشاندۆتەوە. سیستمی دادوەریی لە روسیادا، وەک دەسەڵاتی دادوەریی لە تورکیادا، لەژێر کۆنترۆڵی پوتیندایە و هەموو جۆرە بێلایەنییەکی لێسەدراوەتەوە. بۆیە کێیان بوێت لە ئەندامانی ئۆپۆزسیۆن و چالاکوانان و ڕۆژنامەنووسان داوەریدەکرێن و دەگیرێن. لە روسیاشدا، وەک لە تورکیادا، کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان تەواو لەژێر کۆنترڵ و ئاراستەی رژێمەکەی پوتیندایە، ئەنجامی هەڵبژاردەکانیش، گەر گزی و گەندەڵی و تەزویری گەورەشی تێداکرابێت، لەلایەن ئەو کۆمیسیۆنەوە چاوی لێدەنوقێنرێت و پشتگوێ دەخرێت.  ناوەند و دەزگاکانی میدیای سەربەخۆش، یان داخراون،یان  بلۆک کراون، یاخود ناچارکراون هەڵبێن و بڕۆن لە دەرەوەی روسیاوە گوتارەکانیان بڵاوبکەنەوە. هاوکات دەوڵەت کۆنترۆڵی تەواوی تەلەفزیۆن و ڕادیۆ و زۆربەی سایتەکانی ئینتێرنێت و میدیای  دیگیتاڵیی، کردوە. لە کاتی هەڵبژاردنەکانیشدا بە هیچ مانایەک کێبڕکێیەکی ڕاستەقینە  و دادپەروەرانە بوونی نییە و رێیشی پێنادرێت. ئەسلەن گەمەکە هەر لە سەرەتاوە تەواو نایەکسان و نایاساییە و بەر لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکان پوتین هەڵبژاردنەکانی بردۆتەوە. ئەمە بێجگە لە تەزویرکردن و دەسکاریکردنی ئەنجامەکان و گۆڕینی رێژەی بەشداربوون لە هەڵبژاردنەکاندا، بەوجۆرەی پوتین دەیەوێت .  هەرچی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستانیشە، سەرجەمی ئەو ئاکارانەی تێدایە کە لەسەرەوە باسمانکردن. واتە هەڵبژاردن لە هەرێمدا بە مەبەستی دەستگۆڕکێی دەسەڵات نییە، بەڵکو ئامرازی بەخشینی رەوایەتییەکی درۆزنانەیە بە حوکمڕانییە بنەماڵەییە سوڵتانییەکە. ئەمەش وادەکات بکرێت ئەنجامگیریەکی سادە بکەین: لە ئێستای هەرێمدا هیچ پەیوەندییەکی راستەقینە لە نێوان هەڵبژاردن و دیموکراسیەتدا بوونی نییە و بوونی نەماوە، هەڵبژاردن ئامرازی بە ئەبەدیکردنی سوڵتانیەتە.   

ئامادەکردنی: میهربان رەوف پێشەکی  ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمەریکا لەمێژە رۆلێکی سەرەکی دەبینێت لە دارشتنی داینەمیکی ئەمنی لە سەرانسەری رۆژهەڵاتی ناوەراست ، یەکێک لە ئامرازەکانی بریتیە لە پشتیوانی سوپای هەندێک لە دەولەتەکان وهیزە ئەمنیە ناوخۆییەکان و ئەکتەرە نادەوڵەتیەکان. پشتیوانیەکان بریتیین لە تێکەڵەیەک لە ئامانجی ستراتیجی و سیاسی و بەرەنگاربەنەوەی تتیرۆر - کە زۆرجار دەکەوێتە چوارچێوەی ئەولەویاتەکانی سیاسیەتی دەرەوەی فراوانتری ئەمەریکادا، وەک سەقامگیری ناوچەیی و بەرەنگاربونەوەی تیرۆرو دەستەبەرگرتنی بەرژەوەندی ووزە. بەڵام ئەو پشتیوانیانە دەرەنجامی تێکەڵاویشی لێکەوتۆتەوە وەکو هۆگری پشت-پێبەستن و پارچەپارچەبوونی سترەکچەری ئەمنی و ئالەنگاری بۆ دیمۆکراسی. ئەم راپۆرتە بەدواداچوون دەکات بۆ مەودا و میکانیزم و دەرەنجامەکانی پشتیوانی ئەمەریکا بۆ ئەکتەرە ئەمنی و سەربازیەکان لە رۆژهەلاتی ناوەراست. لەهەمانکاتدا تێڕوانینێکی بەراوردکاری پێشکەش دەکات.  مەوداو میکانیزمەکانی پشتیوانی ئەمەریکا: پشتیوانیەکانی ئەمەریکا بۆ هێزە سەربازی و ئەمنیەکانی رۆژهەلاتی ناوەراست لەڕێگەی چەند میکانیزمێکی بەرفراوانەوە ئەنجامدەدرێت، بەم شێوەیەی خوارەوە:  ئەم چوارچێوە گشتگیرە ڕەنگدانەوەی ڕێبازی ئەمەریکایە بۆ بەهێزکردنی هاوبەشە ناوخۆییەکان بەمەبەستی دانانی کاریگەری لەسەریان ، لەهەمانکاتدا خۆبەدوورگرتن لە بڵاوەپێکردنی هیزەکانی ئەمەریکا بۆ ماوەیەکی درێژ لە ناوچەکەداکێش.  ئامانجە ستراتیژییەکانی پشتیوانی ئەمریکا چەندین ئامانجی پێکەوەگرێدراو هەیە بۆ تێوەگرانی ئەمەریکا، بۆ نمونە:   1- بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر: گرنگیدان بە سەرکوتکردنی هەڕەشە نێودەوڵەتییەکان لەڕێی پشتیوانیکردنی هێزەکانی سوریای دیمۆکرات و هێزە عێراقییەکان لە دژی داعش.  2. سەقامگیری ناوچەیی: پاراستنی هاوسەنگی هێز لەڕێگەی یارمەتیدانی میسر و ئیسرائیل و دەوڵەتانی کەنداو.  3. کۆنتڕۆڵکردنی ڕکابەران: سنووردارکردنی نفوزی ئێران و روسیا لە ڕووی مێژووییەوە.   4. دەستەبەرکردنی بەرژەوەندی وزە: پاراستنی دەستڕاگەیشتن بە یەدەگی نەوتی کەنداو و ڕێڕەوەکانی بازرگانی.  5- بنیاتنانی دەوڵەت و چاکسازی: هەوڵدانی (هەندێکجار سنووردار) بۆ بەپیشەییکردنی هێزە ئەمنییەکان لە عێراق و لوبنان و ئەفغانستان.  ئەم ئامانجانە ئەوە دەردەخەن کە چۆن هاوکارییە ئەمنییەکان هەم ئامرازێکە بۆ بەڕێوەبردنی دەستبەجێی قەیرانەکان و هەم ئامرازێکی درێژخایەنی سیاسەتی دەرەوەیە. ئالنگاریەکان لە کاتێکدا هاوکارییەکانی ئەمریکا سەرکەوتنی بەدەستهێناوە، بۆ نموونە ئەو پشتیوانیانە یارمەتیدەربوە بۆ کۆنترۆڵکردنەوەی ئەو خاکانەی لەژێردەستی داعشدا بوون ، بەڵام چەندین کێشەش سەریهەڵداوە ، بۆ نمونە:  1.    پارچەپارچەبوونی هێزەکان: لە عێراق و سوریا پشتیوانی لە چەند گروپێک، کوتلەگەرایی بەهێزتر کردووە نەک هێزی نیشتمانی یەکگرتوو. 2.    وابەستەیی و نەبوونی سەروەری: پشتبەستنی زۆر بە مەشق و بودجەی ئەمریکا، خۆبەخاوەنکردنی ئاسایشی ناوخۆ لاوازدەکات. 3.    بەسیاسیترکردنی هێزە ئەمنیەکان: پشتیوانی دەرەکی تاڕآدەیەک پەیوەندی نیوان حیزب و سوپا بەهێزدەکات. 4.    کورتهێنانی شەرعیەت: زۆربەی جار پشتیوانی ئەمریکا بۆ هێزەکان، لەلایەن دانیشتوانی ناوخۆییەوە وەک خۆسەپاندنی دەرەکی دەبینرێت ، ئەمەش شەرعیەت کەمدەکاتەوە. 5.    بەهێزکردنی ئەکتەرە نا-دەوڵەتییەکان: لە هەندێک حاڵەتدا، یارمەتییەکانی ئەمریکا ئەو گروپانەی بەهێزتر کردووە کە دواتر بەرەنگاری حکومەتە ناوەندییەکان بوونەتەوە، ئەمەش حوکمڕانی دوای ململانێی ئاڵۆز کردووە. بەراوردکاری و هەڵسەنگاندن ئەزموونی بەریتانیا لە سەردەمی کێشەکانی لەگەل سوپای کۆماری ئیرلەندا (١٩٦٩-١٩٩٨) بەراوردێکی بەسوودە بۆ ئەم بابەتە. لە کاتێکدا کە کێشەکان گەشتنە لوتکە، بەریتانیا زیاتر لە ٢٠ هەزار سەربازی لە ئێرلەندای باکوور جێگیرکرد بۆ کۆنتڕۆڵکردنی یاخیبوونی سوپای کۆماری ئێرلەندا (IRA). ئەندامە چالاکەکانیی IRA لەنێوان ١٠٠٠ تا ١٥٠٠ چەکدار مەزەندە دەکران، ئەمەش قەبارەی ناهاوسەنگی نێوان هێزەکانی دەوڵەت و یاخیبووانی نیشاندەدا. ئەنجامی ئەو ململانێ ٢٩ ساڵیە بریتی بوو لە گیانلەدەستدانی زیاتر لە ٣٥٠٠ کەس و نزیکەی ٤٧٥٠٠ بریندار، کە زیاتر لە نیوەی کوژراوەکان خەڵکانی مەدەنی بوون. هێزەکانی بەریتانیا لە کاتێکدا لە ڕووی سەربازییەوە باڵادەستر بوون، بەڵام ڕووبەڕووی کێشەی هاوشێوەی دەستێوەردانەکانی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوونەوە، بۆ نمونە : 1.    بەردەوامیی یاخیبوون: سەرەڕای هێزی زۆر، سوپای کۆماری ئیرلەندا بۆ سێ دەیە توانای خۆی پاراست. 2.    قەیرانی شەرعیەت: زۆرجار بوونی سەربازانی بەریتانیا گڕی زیاتری دەدا بە ناڕەزایی و هۆکاربوو بۆ زیادبوونی هەستی ناسیۆنالیستی - هاوشێوەی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق. 3.    نێوەندگیری لایەنی سێیەم: کێشەکە پێویستی بە دانوستانی سیاسی و بەشداری نێودەوڵەتی هەبوو، بەتایبەتی لەلایەن ئەمریکاوە، کە دەرەنجام بووە هۆی "ڕێککەوتنی هەینی پیرۆز" لە ساڵی 1998.  ئەم ئەزموونە ئەوە نیشان دەدات کە بەدەگمەن پشتیوانی سەربازی بەتەنیا، ململانێ قوڵە مێژوییە ڕەگداکوتاوەکان چارەسەر دەکات. بۆیە پێویستە هاوکارییە ئەمنییەکان لەگەڵ یەکلاکردنەوەی سیاسی و بنیاتنانی شەرعیەت و چاکسازیی دامەزراوەیی هاوتەریب بێت. وانە بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە وەرگرتنی زانیاری لە هەردوو ئەزموونی ئەمریکا و بەریتانیا، چەندین وانە سەرهەڵدەدەن:  1- پاڵپشتی ئەمنی بەبێ چاکسازی سیاسی بەس نییە: یارمەتی سەربازی دەتوانێت بەشێوەیەکی کاتی توندوتیژی سەرکوت بکات بەڵام ڕەگ و ڕیشەی هۆکارەکان چارەسەر ناکات.  2- پشتبەستن بە یارمەتی دەرەکی هەمیشەیی نیە: وابەستەیی زۆر سەروەری ووڵات پەکدەخات و دامودەزگای دامەزراوەیی/حکومی لاواز بەرهەمدەهێنێت.  3- پارچەپارچەبوون : پشتیوانی دەرەکی یارمەتیدەرە بۆ ناسەقامگیری درێژخایەن؛ هەروەک لە عێراق و لە سوریا تێبینی دەکرێت، دابەشبونی هێزە چەکدارەکان یەکێتی نیشتمانی شێواندوە.  4- گرنگی یەکلاییکردنەوەی كێشەکان بەدانوستاندن: وەک چۆن لەگەڵ ئێرلەندای باکوور ڕوویدا، ئاشتییەکی بەردەوام پێویستی بە سازانی سیاسی هەیە، نەک تەنها بەردەوامی سەربازی. هەڵسەنگاندن و پێشنیار پشتیوانی ئەمریکا بۆ هێزە ئەمنییەکان و سوپاکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەرفراوانە و فرەلایەنە و لە ڕووی ستراتیژییەوە گرنگە. بەڵام دەرئەنجامەکان هەندێک دژبەیەکی تێدایە: لە کاتێکدا هاوبەشە ناوخۆییەکان توانای سەربازی بەدەستدەهێنن، بەڵام زیاتر پارچە پارچە دەبن و زیاتر بەسیاسی دەکرێن و هۆگری پشتیوانی دەرەکی دەبن. تێڕوانینێکی بەراوردکاری لە ئەزموونی ئەمەریکا لە عێراق و سوریا جەخت لەوە دەکاتەوە کە هێزی سەربازی بە پشتیوانی دەرەکی بەتەنها ناتوانێت ئاشتییەکی بەردەوام بەدەستبهێنێت، بەڵکو پێویستی بە تێکەڵکردنە لەگەڵ گشتگیری سیاسی و بنیاتنانی شەرعیەت و چاکسازیی دامەزراوەیی درێژخایەن. بۆیە ئەم پێشةیارانەی خوارەوە شایانی لەبەرچاوگرتنە:  1.    ئەولەویەتدان بە یەکخستنی هێزە پاڵپشتیکراوەکان لە چوارچێوەیەکی نیشتمانیدا، لەجیاتی بەهێزکردنی پێگەی کوتلەگەرایی. 2.    بەستنەوەی هاوکارییەکان بە چاکسازی سیاسی و هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی بۆ کەمکردنەوەی وابەستەیی و زیادکردنی شەرعیەت.  3.    هاندانی گفتوگۆ بە نێوەندگیری لایەنی سێیەم بەو پێیەی بەدەگمەن هەژموونی سەربازی بە تەنها کۆتایی بە یاخیبوون دەهێنێت. 4.    هاوسەنگکردنی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر وەکو ئامانجێکی کورتخایەن، بەڵام ئامانجی درێژخایەن بریتی بێت لە بنیاتنانی دەوڵەت بۆ دوورکەوتنەوە لە دووبارەبوونەوەی دەورانی ناسەقامگیری. *      *      *     *     *     * ڕاپۆرتی پشتیوانی ئەمەریکا بۆ هێزە ئەمنی و سەربازیەکان لە عێراق و سوریا بۆ ساڵی دارایی ٢٠٢٦  بودجەی ساڵی دارایی ٢٠٢٦ی وەزارەتی بەرگری ئەمەریکا بۆ پشتیوانی لە مەشق و ئامێر بۆ دژی-داعش لە عێراق و سوریا کە بە  Counter-ISIS Train and Equip Fund (CTEF) ناسراوە  ، ڕەنگدانەوەی ئیلتیزامی بەردەوامی واشتۆنە بۆ بەدەستهێنانی سەقامگیری لە عێراق و سوریا ، لەپاڵ شکستهێنان بەهەر پاشماوەیەکی داعش لەناوچەکەدا. ئەم ڕاپۆرتە شیکاریەک دەکات بۆ جۆرەکانی ئەو پشتیوانیانە و هۆکارەکانی بڕی یارمەتی تەرخانکراو و چۆنیەتی دابەشکاریەکان ؛ لەگەل ئەوهۆکارە سیاسی و جیۆسیاسیانەی کە پەیوەندیەکانی ئەمەریکا لەگەڵ ئەو هێزانە لەقاڵب دەدات. ئەو هێزانە تەنها ئەوانە دەگرێتەوە کە لەپشکنیندا دەرچون [ لە راپۆرتەکەدا بە Vetted Partner Forces ناویان هێنراوە] کە جەختکردنەوەی بنەڕەتی پشکنینەکە بریتیە لە پابەندبونی ئەخلاقی – واتە پابەندبون بە مافەکانی مرۆڤەوە. ئەم ڕاپۆرتە هەروەها بەکورتی هەڵسەنگاندن دەکات بۆ ئاستی جیاوازی پشتیوانیەکان و کاریگەریەکانیان بۆ داینەمیکی ئاسایشی عێراق و سوریا و لوبنان.  ئامانجەکانی پشتیوانیەکانی ئەمەریکا ناسراو بە CTEF ئامانجە سەرەکییەکانی CTEF لە ساڵی دارایی ٢٠٢٦دا بریتین لە: 1.    شکستی هەمیشەیی داعش: لەڕێگای بەهێزکردنی هێزە هاوبەشەکان بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆن دژی پاشماوەکانی داعش و لقەکانی. 2.    بنیاتنانی توانای هاوبەش: لە ڕێگەی مەشق و پێدانی ئامێرو پشتگیری لۆجستی بۆ هێزە لۆکاڵەکان بەئامانجی بەرزکردنەوەی تواناکانیان بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆن. 3.    باشترکردنی سەقامگیری ناوچەیی: بەهێزکردنی هێزە ئەمنییە لۆکاڵیەکان بەشێکە لەوهەوڵانەی کە دەدرێت بۆ ئاسایش و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر لەناوچەکە بەگشتی.   تەرخانکردنی پشتیوانیەکان لەساڵی دارایی ٢٠٢٦ پشتیوانیەکان بەمشێوەیە تەرخانکراوە:  -    عێراق: 212.5 ملیۆن دۆلار (لەو بڕە 61 دۆلاری بۆ وەزارەتی کاروباری پێشـەرگە).  -    سوریا: 130 ملیۆن دۆلار  -    لوبنان: 15 ملیۆن دۆلار ئەم پارانە بۆ مەبەستی جۆراوجۆر تەرخانکراوە وەکو مەشق، ئامێر، بەردەوامیپێدان (استدامة - sustainment) و پشتگیری ژێرخان بۆئەوهێزە هاوبەشانە.  داینامیکی سیاسی و جیۆپۆلەتیکی  زەحمەتە لە پشتیوانیەکانی ئەمریکای ناسراو بە  CTEF 2026تێبگەین بەبێ تیگەیشتن لە  داینەمیکی سیاسی و جیوپۆلەتیکی ناوچەکە.     داینامیکی سیاسی 1.    گرژیەکانی بەغدا - کوردستان: پاڵپشتیکردنی وەزارەتی پێشمەرگە پێویستی بە ووریاییەکی زۆر هەیە، چونکە ڕەنگە دەسەڵاتدارانی فیدراڵی  ئەو پاڵپشتیکردنە وەکوهۆکار بۆبەهێزکردنی بزووتنەوەی نەتەوەیی/سەربەخۆیی کوردی ببینن، هەر لەبەر ئەوەشە کە بەرنامەی یارمەتییە داراییەکان بۆ موچەی ‌هێزەکانی وەزارەتی پێشمەرگە  قۆناغ بە قۆناغ کۆتایی پێهات. 2.    چاودێری و پشکنینی کۆنگرێس: یاسای ئەمریکا  - بۆ نموونە پشکنینی لیهی (Leahy Vetting) یارمەتی لەو یەکانە قەدەغە دەکات کە هەر پەیوەندیەکیان هەبێت بە ڕێکخراوە تیرۆریستییەکانەوە یانپێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ؛  ئەمەش  کۆتوبەندی یاسایی خۆی هەیە و بەتایبەت لە سوریا، بۆیە پێویستە زۆر بە ووریایەوە مامەڵە بکەن.  3.    نیگەرانی شەرعیەتی ناوخۆیی:  ڕەنگە ئەو هێزانەی لە لەلایەن ئەمەریکاوە هاوکاری دەکرێن – لەلایەن دانیشتوانەکەی خۆیانەوە وکو بریکاری بیانی ببینرێن، بۆیە پیویستە ئەمەریکا هەستیاری ئەو تێڕوانینە بەهەند وەربگرێت و ئیدارەی بدات.  داینامیکی جیۆپۆلیتیکی پشتیوانیەکانی ئەمەریکاهەرگیز تەنیا سەربازی یان تەکنیکی نیین،  بەڵکو بەتوندی گریدراوە بە هاوسەنگی سیاسیەوە، کە ئەمانەی خوارەوە بەشێکیەتی.  1.    کاریگەری ئێران لە عێراق و سوریا: ئەوە ڕوونە کە کاریگەری ئێران هەیە بەسەر هەندێک لە میلیشیاکانی عێراقەوە ، بەڵام پشتیوانی ئەمریکا بۆ حکومەتی ناوەندی و ئەو هێزانەی کە دڵنیایی "پشکنینی لێهی"یان هەیە تائاستێک هاوسەنگییە بۆ کاریگەریەکانی ئێران لەسەر عێراق.  2.    هەستیارییەکانی تورکیا: تورکیا  لەهەندێک  گروپی کوردی دەڕوانێت  وەکودرێژکراوەی پەکەکە  (بە تایبەتی لە سوریا) ، بۆیە پێویستە ئەمریکا ئیدارەی نارەزاییەتیەکانی تورکیا بدات لەپاڵ بەردەوامی پشتیوانیکردنی هێزەکانی سوریای دیموکرات.  3.    دەوڵەتی سوریا و سیاسەتی ئینتقالی: داڕمانی ڕژێمی ئەسەد و هەوڵەکانی دەسەلاتیئینتقالی هۆکارە بۆ ئاڵۆزترکردنی پەیوەندییەکانی ئەمریکا لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات؛ بۆیە ئەمریکا دەبێت پەیوەندییەکانی لەگەڵ حکومەتی ناوەندی و ئۆپۆزسیۆن و حوکمڕانی ناوخۆیی سوریادا بەڕێوەببات. 4.    ئاڵۆزیەکانیلوبنان: ژینگەی ئەمنی لوبنان بەهۆی هێزە تائیفیەکان و هەژموونی حزبوڵڵا و کاریگەری سوریاوە لە قاڵب دراوە، بۆیە پیویستە ئەمەریکا بەووریاییەوە هەنگاوبنێت بۆ پشتیوانیکردنی هێزە چەکدارەکانی لوبنان. 5.    هاوپەیمانی و دابەشکردنی بارگرانی: بوونی هۆکارەکانی وەکو ئەولەویەتی ستراتیجی ئەمەریکا لە ناوچەکە وسنورداری سەرچآوەکان و کاریگەری ئەمریکا بەسەر هاوبەشەکانی، هەموویان بەیەکەوە کاردەکەنە سەر ئاستی پشتگیریەکان بۆ هەر هێزێک لەو هێزانە. ئەولەویەتی ستراتیژی و جیۆپۆلەتیکی لەبەرئەوی عێراق ناوەندی سیاسەتی ئەمەریکایە، بۆیە گەورەترین پشکی لەو پشتیوانیانە بەرەکەوێت؛ بەڵام بڕی تەرخانکراو بۆ سوریا کەمترە لەبەرئەوەی کاری بنچینەیی تێدا دەکرێت. بڕی تەرخانکراو بۆ لوبنانکەمێکە بەڵام ستراتیژییە - بە لەبەرچاوگرتنی  ئەوی کە دەسەڵاتی بەسەر سنورەکانیدا پچڕپچڕە و وەکو ڕێڕەوێکە بۆ هاتوچۆی ئەندامانی داعش.  جیاوازی پشتیوانیەکان چوارچێوەی ساڵی دارایی 2026 پێکهاتوە لەمۆدێلێکی فرە -قات ی یارمەتیی کە تێکەڵەیەکە لەمەشق و ئامێرو بەردەوامیپێدان و ژێرخان و هاندان. هۆکارەکەش ڕوونە کە بریتیە لە هێشتنەوەی فشار لەسەر داعش؛ هەروەها بۆ یارمەتیدانی هێزەکانبۆ ئەوەی سەرکردایەتی ئەرکەکانیان بگرنە ئەستۆ و بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لەوناوچە ناجێگیرانە بپارێزن.   جیاوازی پشتیوانیەکان لەنێوان  ئەو هێزە هاوبەشانەدا ڕەنگدانەوەی  جۆری ئۆپەراسیۆنەکان و جیاوازی لە تواناکانیاندا و داینەمیکە سیاسی و جیۆپۆلەتیکیەکانە.دیمەنی سیاسی و جیۆپۆلەتیکی کاریگەرییەکی زۆری  لەسەر بڕە تەرخانکراوەکان هەیە.  پشتیوانیەکانی ئەمەریکا پیویستە نێوەندگیربێت لە نێوان داینامیکی کوتلە هاوبەشە ناوخۆییەکان و ڕکابەرە ناوچەییەکان و کۆتەبەندە یاساییەکانی کۆنگرێسەوە. لەڕاستیدا پشتیوانیەکانی CTEF تەنها ئامرازێکی ئەمنی نیین بەڵکو ئامرازێکی دەوڵەتی-دیپلۆماسی-سەربازیشە لە ناوچەیەکی ناسەقامگیری کێبڕکێکاردا. بۆ زیاتر ڕوونکردنەوەی ئەوەی کە بۆچی پشتیوانی هێزێک لە هێزێکی تر جیاوازە، بۆ نمونە:   1.    دژەتیرۆری عێراق CTS لە ژینگەیەکی مەترسیداری ناوشآرەکاندا کاردەکات (بۆ نموونە هەڵکوتانەسەر و بەرەنگاربونەوەی تیرۆر). ئەم چالاکیانە پێویستیان بە ئامیری پێشکەوتوتر و پشتیوانی بەردەوام هەیە. 2.     هێزە ئەمنیەکانی کوردستان و وەزارەتی کاروباری پێشمەرگە چآلاکیەکانیان لەسەر سنورەکان و ناوچە شاخاویەکانە، بۆیە پێویستیان بەجوڵەی تایبەتمەند و لۆجستیک و هەماهەنگی دولایەنە هەیە لەگەڵ هێزە عێراقییەکان.  3.    هەندێک لە یەکەکان خۆیان خاوەنی هەندێک سەروەت و سامانن -  بۆیە پشتگیری ئەمریکا بۆ پڕکردنەوەی  ئەو کەموکوڕیانەیە کە گرنگ وپیویستن وەکو ئامێر و ئامرازی پەیوەندیکردن و پارچەی یەدەگ و چاککردنەوە. 4.    بەپێێ یاداشتێکی لێکتێگەیشتن لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان، پرۆگرامی یارمەتیە داراییەکان بۆ موچەی پێشـمەرگە قۆناغبە قۆناغ کۆتایی پێدێت. بۆ هێزەکانی سوریاش، پابەندبونیان بە "یاساکانی پشکنینی لیهی" زۆر گرنگە ، بۆیە ئەرکی سەرەکیان بریتیە لەخۆبەدوورگرتن لە گروپی توندڕەو.  5.    تەرخانکردنی بڕی یارمەتیەکان و جۆری پشتیوانیەکان بۆ ساڵی ٢٠٢٦ بۆ ئەو هێزانە ، گرێدراوی جۆری ئەو ئۆپەراسیۆنانەیە کە ئەنجامی ئەدەن ، لەپاڵ دڵسۆزی سیاسی و ئەولەویاتی جیۆپۆلەتیکیەوە. ژمارە و جۆری یارمەتیەکانیش بەڵگەن لەسەر ئەوەی کە هەرچەندە سوریا و لوبنان بەهای ستراتیژی خۆیان هەیە بۆ ئەمەریکا، بەڵام عێراق  لە ئەولەویەتی ئەمەریکادا دەمێنێتەوە.   پێشنیارەکان 1.    دانان و جێبەجێکردنی میکانیزمی بەهێز بۆ هەڵسەنگاندنی کاریگەریەکانی پشتیوانی CTEF و ئەنجامدانی ڕێکخستنەوەی پێویست.  2.    بەستنەوەی بەردەوامی پشتیوانیەکان بە چاکسازی و بەرزکردنەوەی توانای پێکەوە کارکردن و ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆن.  3.    ڕآهێنان لەسەر هەستیاری کولتووری  لەڕێی پێشکەشکردنی مەشق بە کارمەندانی ئەمریکی لەسەر ریتمە کولتووری و سیاسییەکانی هێزە هاوبەشەکان بۆ گەشەپێدانی پەیوەندی توندوتۆڵتر. 4.    هاندانی ئاشتەوایی و یەکگرتویی سیاسی لەڕێی جیاکردنەوەی پشتیوانیکردنی هێزی پێشمەرگە لە ناکۆکیەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی وحکومەتی هەرێـم لەسەر خاک و نەوت و دەسەلاتی ئەمنی.  5.    هاندانی هێزەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان کە لەژێر پێکهاتەی فەرماندەییەکی یەکگرتودا کاربکەن. 6.      بەکارهێنانی کەناڵە دیپلۆماسییەکان بۆ بەڕێوەبردنی نیگەرانییەکانی تورکیا سەبارەت بەهێزەکانی سوریای دیمۆکرات.  7.     لەگەڵ بەرەوپێشەوەچونی چاکسازیەکان و پێگەیشتنی هێزە هاوبەشەکان، پشتیوانیەکان بگؤڕدرێن بۆ پشتیوانی ڕاوێژکاری و بنیاتنانی توانا سەربازیەکان. 8.    پەرەپێدانی ستراتیژی درێژخایەن بۆ بەردەوامیدان بە پارێزگاریکردن لەتوانای هێزە هاوبەشەکان لەدوای کۆتاییهاتنی پشتگیری CTEF. 9.    ڕێکخستن و توندوتۆڵترکردنی پشکنینی لێهی بۆ چاودێری و لێپرسینەوە لە ڕێی وردبینی زیاتر و شەفافیەت و چآودیری چڕوپڕ بۆ نەهێشتنی خراپ بەکارهێنانی ئەو هێزانە ودڵنیابوون لە پابەندبوونیان بە مافەکانی مرۆڤ.  هێزە پشکنێراوەکان بەپێی (پشکنینی لیهی) مانای چیە هێزە پشکنێراوەکان (The Vetted Forces) ئەو هێزانەن کە لەپشکنینی تایبەتی ئەمەریکا کە بە (پشکنینی یاسی لیهی ) ناسراوە دەرچوون – هەروەها بەردەوام لەژێر چاودیری و هەڵسەنگاندندا ئەمێننەوە. ئەو یەکە سەربازییە ناوخۆییە ئەمنیانە لەلایەن ئەمریکا و وڵاتانی هاوپەیمانەوە هەڵسەنگێندراون و پەسەندکراون بۆ پشتگیریکردن، هەروەها دڵنیابوونەتەوە لەوەی کە ستانداردە تایبەتەکانی هەڵسوکەوت و توانا و کاریگەرییان لە ئاستی پیویستدایە. پشکنینەکان بریتین لە پێداچوونەوەی پاشخان؛ پابەندبونیان بە مافەکانی مرۆڤ؛ هەبونی فەرماندەیی و کۆنترۆڵ بەڕوونی؛ دووربن لە هەر پەیوەندیەک بە ڕێكخراوە توندڕەوەکانەوە. ئەم پشکنینە لەژێر چاودیری یەکێک لە یاساکانی کۆنگرێسە کە بە (یاسای لیهی یان Leahy Law ) ناسراوە. یاساکانی لیهی پشتگیری ئەمریکا بۆ ئەو یەکانە قەدەغە دەکات کە سەلمێندراوە بەشدارن (یان لەوانەیە بەشداربن) لەپێشێلکردنی ماەکانی مرۆڤ.  ئامانج لەو پشکنینانە چیە:    1.    بۆ کەمکردنەوەی مەترسی لە بەکارهێنانی یارمەتیەکانی ئەمەریکا بەخراپی، یان لەکۆتاییدا سوود بەو گروپانە بگەیەنێت کە دوژمنایەتی بەرژەوەندەیەکانی ئەمەریکا دەکەن. 2.    دڵنیابونەوە و کارککردن لەگەل ئەو هێزانەی کە بتوانریت هەماهەنگیان لەگەڵدا بکرێت و پێکهاتەی فەرماندەیی و کۆنترۆڵ پەیڕەوبکەن و دیسپلین بپارێزن و ئەرکەکان بە یەکگرتوویی ئەنجامبدەن و یەکخستنی سیاسیان هەبێت (نەوەک یەکخستنی ئایدۆلۆجی) و ئەگەری ئەوەیان نەبێت لە ئەرکەکانیان لابدەن یا بە پێچەوانەی ئەرکەکانیانەوە مامەڵەبکەن. 3.    بۆ بەدەستهێنانی شەرعیەتی سیاسی لەلایەن دەسەڵاتە ناوخۆییەکان و هاوپەیمانان و ، لەوانەش گرنگتر دڵنیاییدان بە کۆنگرێس و چاودیری ئەمەریکا. واتە پشکنین یارمەتیدەرە بۆ لێپرسینەوەی یاسایی و سیاسی لە ناوچەکانی کارکردن ولە ناوخۆی ئەمەریکاش.  4.    بۆ پاراستنی ناوبانگی ئەمەریکا.  

راپۆرتی شیكاری: (درەو)   زیاتر لە هەفتەیەكە هەڵمەتی هەڵبژاردن بەساردی دەستیپێكردووە، لیست و كاندیدەكان بەدوای چارەنووسی خۆیاندا دەگەڕێن، بۆ ئەوەی پێگەی راستەقینەی خۆیان دەربخەن، بە پشتبەستن بە چەند راپرسییەك و دەنگی پێشووی حزبەكان و دۆخی ئەمڕۆی حزبەكان، (درەو) پێشبینی بۆ دەنگ و كورسی لیستە جیاوازەكان دەكات، بەپێی پێشبینییەكان و بەلەبرچاوگرتنی سیستمی سانت لیگۆ، حزبە بچووكەكان زەرەرمەندی سەرەكی و حزبە گەورەكان قازانجی گەورە دەكەن، بەپێی پێشبینییەكان (پارتی، یەكێتی، هەڵوێست، یەكگرتوو) كورسی و دەنگیان زیاد دەكات، (نەوەی نوێ، كۆمەڵ، بەرەی گەل) كورسی و دەنگیان كەم دەكات.  لەم راپۆرتەدا پێشبینی بۆ كورسییەكانی (پارتی، یەكێتی، نەوەی نوێ، هەڵوێست، یەكگرتوو، كۆمەڵ، بەرەی گەل) كراوە. بەشی راپرسی درەو لەماوەی دوو مانگ دا دوو راپرسی لەناو خەڵك (فەیس تو فەیس) ئەنجامداوە، یەكێكیان لەسەرتای مانگی ئاب و یەكێكیان لە سەرەتای مانگی ئۆكتۆبەر و سەرەتای هەڵمەتی هەڵبژاردن، ئەنجامی ئەودوو راپرسیە بەهەند وەرگیراوە لەم شیكارییەدا.  خولی شەشەمی پەرلەمانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بڕیارە هەڵبژاردنی خۆلی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 11/11/2025 بەڕێوەبچێت، هەڵبژاردنێكی چارەنووسساز دەبێت بۆ تەواوی هێزو لایەنە سیاسیەكانی كوردستان، لەبەر ئەوەی بە شێوازی (سانت لیگۆی 1.7) ئەنجامدەدرێت، زیان لە پێگەو دەنگی حزبە بچوكەكان دەدات. درێژەی ئەم پێشبینی و شیكاریە لەم راپۆرتەدا بە ووردی بخوێنەوە  بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق لە سێ پارێزگاكەی هەرێم كە (44) كورسی گشتی و (2) كورسی كۆتای مەسیحیەكان تەرخانکراوە، ( 3 ملیۆن و 883 هەزارو 501) كەس مافی دەنگدانی هەیە،   بەڵام ئەوانەی كارتی بایۆمەتریان وەرگرتووەو دەتوانن دەنگ بدەن لە خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق تەنیا (3 ملیۆن و 68 هەزارو 350) كەسە، بەڕێژەی (79%)،  واتا (815 هەزارو 150) كەس ناتوانن دەنگ بدەن بەڕێژەی (21%)، بەم پێیە لە ئێستاوە (21%)ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە ناتوانن دەنگ بدەن.  لە (3 ملیۆن و 68 هەزارو 350) دەنگدەر (224 هەزارو 333) كەسی دەنگدەری تایبەتە بەرێژەی (7%) و (2 ملیۆن و 844 هەزارو 51) كەسی دەنگدەری گشتییە بەڕێژەی (93%). لەسەر ئاستی پارێزگاكانی هەرێم: •    هەولێر: كۆی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە (ملیۆنێك و 87 هەزارو 880) كەس، دەنگدەری گشتی (ملیۆنێك و 2 هەزار) كەس دەنگدەری تایبەت (85 هەزارو 793) كەس. •    سلێمانی: كۆی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە ( ملیۆنێك و 201 هەزارو 846) كەس، دەنگدەری گشتی (ملیۆنێك و 119 هەزارو 111) كەس، دەنگدەری تایبەت (82 هەزارو 547) كەس. •    دهۆك: كۆی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە (   778 هەزارو 846) كەس، دەنگدەری گشتی (722 هەزارو 853) كەس، دەنگدەری تایبەت (55 هەزارو 993) كەس.   یەكەم/ بازنەی هەولێر: لە سنوری بازنەی هەولێر (16) كورسی هەیە، (15) كورسی گشتی و (1) كورسی كۆتا، لە كاتێكدا (ملیۆنێك و 410 هەزارو 112) كەس مافی دەنگدانیان هەیە، بەڵام  (ملیۆنێك و 2 هەزارو 87) كەس كارتی بایۆمەتری وەرگرتووەو بۆ خولی شەشەم مافی دەنگدانی هەیە، بۆیە نزیكەی ( 408 هەزار) كەس كارتیان وەرنەگرتووەتەوەو ناچن بۆ دەنگدان واتا هەر لەسەرەتاوە (29%)ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە ناچن بۆ دەنگدان، بۆیە رێژەی دەنگدان لەو ژمارەیە دەردەكرێت (ملیۆنێك و 2 هەزارو 87) لەبەر ئەوە رێژەی دەنگدان بەرز دەبێت، خۆ ئەگەر رێژەی دەنگدان دوای دەركردنی (29%)ە لە نێوان (55% - 60%) بێت ئەوا نزێكەی (550 هەزار بۆ 600هەزار) كەس دەنگدەدات. بە پێی پێشبینی و بەدواداچوونەكانی (درەو) كە بۆ دیاریكردنی كورسی و پێگەی لیستەكانی پشت بە چەند سەرچاوەیەك دەبەستێت (راپرسیەكانی درەو، دەنگی پێشووی لیستەكان، خوێندنەوەی بۆ دۆخی ئێستای حزبەكان، گفتوگۆكردن لەگەڵ بەرپرسانی حزبەكان خۆیان) . پارتی دیموكراتی كوردستان: پارتی دیموكراتی كوردستان، كە وەك زۆنی زەرد بازنەی هەولێر بەبێ كۆیە دەكەوێتە ژێر دەسەڵاتدارێتی پارتیەوە، پارتی لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی عێراق لە 2021 كە بە شێوەی چوار بازنە بەڕێوەچوو پارتی (10) كورسی ئەو پارێزگایەی بردبوو، لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024 بەڕێوەچوو لە پارێزگای هەولێر (347 هەزارو 786) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا بەڕێژەی (52%)، ئەگەر چی پێشبینی ناكرێت پارتی ئەو دەنگانە بهێنێتەوە، چونكە لەلایەن دەنگدان بۆ پەرلەمانی عێراق كەمترە و ئەگەری رێژەی بایكۆتیش زۆرە، بەڵام لەبەر ئەوەی سیستەمی سانت لیگۆیە بۆیە لە قازانجی لیستە گەورەكانە، پێشبینی دەكرێت پارتی لەبەرزترین حاڵەتدا (10) كورسی و لە نزمترین ئەگەردا (8) كورسی ئەو پارێزگایە بەدەستبهێنێت، هەرچەندە پارتی خۆی پێی وایە (11) كورسی ئەو پارێزگایە دەبات، بەجۆرێک؛ -    بەرزترین: 9 كورسی -    نزمترین: 8 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان: یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئەم جارە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت سەرپەرشتی بازنەی هەولێر دەكات، لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024 بەڕێوەچوو لە پارێزگای هەولێر یەکێتی نیشتمانی کوردستان (111 هەزار و 102) دەنگ بە ڕێژەی (17%)، لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یەكێتی لەو پارێزگایە تەنیا (2) كورسی بەدەستهێنابوو، بەپێی پێشبینییەكان دەنگەكانی یەكێتی لە پارێزگای هەولێر كەم دەكات، رەنگە لە نێوان (85 – 95) دەنگ بەدەستبهێنێت، بەپێی شێوازی سانت لیگۆ، بەو رێژە دەنگە ئەگەری (3) كورسی هەیە بە ماوەی بەهێزی سانت لیگۆ. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) یەكێتی خۆی بە نیازی (3) كورسیە لەو پارێزگایە، بەڵام ئەگەری لاواز (2) كورسی بەدەست دەهێنێت، ئەری بەهێز (3) كورسی لەو پارێزگایە بەدەستدەهێنێت. -    بەرزترین: 3 كورسی -    نزمترین: 2 كورسی   جوڵانەوەی نەوەی نوێ جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە پارێزگای هەولێر لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2021 لە پارێزگای هەولێر نەوەی نوێ هێزی دووەم بوو (79 هەزارو 245) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا بەڕێژەی (18%)، (3) كورسی لەو پارێزگایە بەدەستهێنا، لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024ی پەرلەمانی كوردستان نەوەی نوێ (104 هەزار و 222) دەنگ بەرێژەی (16%)ی بەدەستهێنا، رەنگە بەهۆی رێژەی زۆری بایكۆت و هاتنەپێشەوەی كاندیدی نوێ و لیستی نوێ دەنگەكانی لە پارێزگای هەولێر كەم بكات، بەڵام ئەگەر لە نێوان (80 – 90) هەزار دەنگیش بهێنێت ئەگەری هێنانەوەی (3) كورسی هەیەو بە ئەگەری لاوازیش (2) كورسی بەدەستدەهێنێت، چونكە شێوازی سانت لیگۆكە ئەگەر نەوەی نوێ (60) هەزار دەنگیش بەدەستبهێنێت، (2) كورسی هەر مسۆگەر دەبێت.  -    بەرزترین: 3 كورسی -    نزمترین: 2 كورسی    كۆمەڵی دادگەری كوردستان: كۆمەڵی دادگەری كوردستان لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق 2021، بەشداربوون (19 هەزارو 517) دەنگیان بەدەستهێنابوو، بەڵام كورسیان نەبرد، لە هەڵبژردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024 بەڕێوەچوو، کۆمەڵی دادگەری (20 هەزار و 265) دەنگ، بۆیە ئەگەر هەمان دەنگ بەدەستبهێننەوە، ئەوا ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی لەو پارێزگایە ئەستەمە، چونكە بەشێوازی سانتلیگۆ دەنگەکانی دابەشی (1.7) بكرێت دەكاتە (11 هەزارو 921) ئەوەش ماوەیەكی لاوازەو كورسی نابات، خۆ ئەگەر ژمارەی دەنگەكانی بگەیەنێتە نزیكەی (30) هەزار دەنگ، ئەوا ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی دەبێت. -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین: سفر    یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 20ی ئۆكۆتبەری 2024 بەرێوەچوو (24 هەزار و 178) دەنگ بە ڕێژەی (4%)، ئەم رێژەیە توانای بەدەستهێنانی كورسی نیە، چونكە دەنگەکانی دابەشی (1.7)ی سانت لیگۆ بكرێت دەكاتە (14 هەزارو 222) دەنگ كە ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی لاوازە. بەڵام یەكگرتوو لە پارێزگای هەولێر سەرۆكی لیستێكی نوێ هەڵمەتێكی بەهێزی دەستپێكردووەو بە پێی وتەی خۆیان ژمارەی دەنگەكانیان بۆ زیاتر لە (30) هەزار دەنگ بەرز دەكەنەوە، ئەویش ئەگەری بەدەستهێنانی كورسیەكیان دەبێت. -    بەرزترین ئاست: 1 كورسی -    نزمترین ئاست: سفر رەوتی هەڵوێست: رەوتی هەڵوێست، لە پارێزگای هەولێر عەلی حەمەساڵح سەرۆكی لیستەكەیە، كە خۆی بڕیاردەری رەوتەكەشیەتی، لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كورستان لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024، كە یەكەمجار بوو بەشداری هەڵبژاردن بكات ڕەوتی هەڵوێست (16 هەزار و 871) دەنگی بەدەستهێنا، ئەم ژمارەیە بەشی كورسی ناكات و بەپێی شێوازی سانت لیگۆ، (9 هەزارو 924) دەنگ دەكات و ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی لاوازە، بەڵام بەپێی راپرسیەكان رێژەی دەنگەكانیان زیادی كردووە، بەپێی وتەی خۆیان لە نێوان (50– 60) هەزار دەنگ دەهێنن، خۆ ئەگەر ئەو رێژەیە بهێنن ئەوا كورسیەكیان مسۆگەر دەبێت. -    بەرزترین ئاست: 2 كورسی -    نزمترین ئاست: 1  بەرەی گەل:  بەرەی گەل بەسەرۆكایەتی لاهور شێخ جەنگی لە پارێزگای هەولێر، لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان (9 هەزار و 776) دەنگی بەدەستهێناوە، ئەگەری بەدەستهێنانی كورسیان لاوازە، بەڵام پێیان وایە پرسی دەستگیركردنی سەرۆكی بەرەی گەل و گرتنی لالەزار رێژەی دەنگەكانیانی زیادكردووە و ئەگەری بەدەستهێنانی كورسیەكیان هەیە، هەرچەندە بەدەستهێنانی كورسی قورسە. -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین : سفر  پێشبینی كورسیەكان بۆ پارێزگای هەولێر: -    پارتی: بەرزترین 10 كورسی، نزمترین 8 كورسی -    یەكێتی: بەرزترین 3 كورسی، نزمترین 2 كورسی -    نەوەی نوێ: بەرزترین 3 كورسی، نزمترین 2 كورسی -    هەڵوێست: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 -    یەكگرتوو: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    كۆمەڵ: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    بەرەی گەل: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر     دووەم/ بازنەی سلێمانی: لە سنوری بازنەی سلێمانی (18) كورسی بەردەكەوێت، لە كاتێكدا (ملیۆنێك و 532 هەزارو 893) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەڵام (ملیۆنێك و 201 هەزارو 846) كەس كارتی بایۆمەتری وەرگرتووەو بۆ خولی شەشەم مافیی دەنگدانیان هەیە، بۆیە نزیكەی (331 هەزار) كەس كارتیان وەرنەگرتووەتەوەو ناچن بۆ دەنگدان واتا هەر لەسەرەتاوە (22%)ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە ناچن بۆ دەنگدان، بۆیە رێژەی دەنگدان لەو ژمارەیە دەردەكرێت (ملیۆنێك و 201 هەزارو 846) لەبەر ئەوە رێژەی دەنگدان بەرز دەبێت و چاوەڕوان دەكرێت لە نێوان (50% بۆ 55%) بێت لە پارێزگای سلێمانی ئەوا نزیكەی (600) هەزار كەس دەنگ دەدات، كە ئەگەر رێژەی ئەوانە وەربگیرێت كە مافی دەنگدانیان هەبووەو (ملیۆنێك و 532 هەزار) كەسە دەكاتە نزیكە (40%)، بەڵام وەك باسكرا رێژەكە لەو ژمارەیە وەرناگیرێت بەڵكو لە (ملیۆن و 201 هەزار) وەردەگیرێت و ئەوات دەكاتە (55%). یەكێتی نیشتمانی كوردستان: یەكێتی نیشتمانی كوردستان كوردستان چاوی لە زۆرترین كورسی پارێزگای سلێمانیە لەبەر ئەوەی جێنفوسی خۆیەتی و پێگەی هێزە ئەمنییەكانی یەكێتی لێیە كە كورسیەكانی هەڵبژاردن یەكلا دەكەنەوە.  لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024، (257 هەزار و 359) دەنگی بە ڕێژەی (41%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەی هێنابوو، بەرپرسانی یەكێتی باس لە بەدەستهێنانی (11) كورسی پارێزگای سلێمانی دەكەن، بەڵام بەشێوازی سانت لیگۆ بە پشت بەست بە دەنگەكانی پێشووی (8 – 9) كورسی بەدەستدەهێنێت، بەڵام بەلەبەرچاوگرتنی ئەو راپرسیانەی تا ئێستا كراوەو پێگەی ئەو حزبە لە نزمترین ئاستدا (8) كورسی و لەبەرزترین ئاستدا (10) كورسی بەدەستدەهێنێت. -    بەرزترین: 10 كورسی -    نزمترین: 8 كورسی    نەوەی نوێ نەوەی نوێ لە هەڵبژاردنی رابردووی پەرلەمانی كوردستان بەپێی دەنگەكانی هێزی دووەم بووە لە پارێزگای سلێمانی نەوەی نوێ (141 هەزار و 179) دەنگی بە ڕێژەی (21%) هێنابوو. لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی عێراقیش كە بەشێوەی بازنەیی بەڕێوەچوو (5) كورسی بەدەستهێنابوو، لەسەرەتای مانگی ئابەوە شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە زیندانە ئەمەش كاریگەری لەسەر دەنگەكانیان دەبێت، بۆیە بەرپرسانی نەوەی نوێ چاویان لەوەیە (5-6) كورسی بەدەستبهێنن، بەڵام بەپێی پێشیبینی و راپرسیەكان، چاوەڕوان دەكرێت رێژەی بایكۆت زیاتر بێت و هێزی دیكەش لە گۆڕەپانەكەیە، نەوەی نوێ لە نێوان (3- 5) كورسی بەدەستدەهێنێت. -    بەرزترین: 4 كورسی -    نزمترین: 2 كورسی   پارتی دیموكراتی كوردستان: پارتی دیموكراتی كوردستان لە هەڵبژاردنی رابردوو هێزی سێیەم بووە لە پارێزگای سلێمانی، لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە پارێزگای سلێمانی (54 هەزارو 891) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا و لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024 بەڕێوەچوو پارتی دیموکراتی کوردستان (62 هەزار و 856) دەنگی بە ڕێژەی (9%)ی دەنگە دروستەکانی هێنابوو، پارتی دیموكراتی كوردستان لە سلێمانی بە نیازی (3) كورسیییە، بەڵام بە پێی راپرسیەكان و ئەو پێشبینیانەی هەیە (2) كورسی مسۆگەرە. -    بەرزترین: 3 كورسی -    نزمترین: 2 كورسی كۆمەڵی دادگەری كوردستان: كۆمەڵی دادگەری كوردستان لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق 2021، بەشداربوون (44 هەزارو 639)  دەنگیبەدەستهێناوە، لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024دا كۆمەڵی دادگەری (40 هەزار و 922) دەنگی بەدەستهێناوە. بەرپرسانی كۆمەڵی دادگەری پێان وایە (2) كورسی لە بازنەی سلێمانی دەبەن، بەڵام ئەگەر دەنگی هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی عێراق بهێنەوە (1) كورسی و ماوەیەكیش دەمێنێتەوە.    -    بەرزترین: 2 كورسی -    نزمترین: 1 كورسی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق 2021، بەشداربوون تەنیا  (22 هەزارو 876) دەنگیان بەدەستهێنابوو، بەڵام لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024دا (50 هەزارو 534) دەنگی بەدەستهێناوە، بەپێی شێوازی سانت لیگۆ بێت، یەكگرتوو بە نزیكەی كورسیەك و ماوەیەكی بەهێز واتا نزیكەی دوو كورسی دەبات.   بۆیە ئەگەری بەهێز ئەوەیە یەكگرتوو لە بازنەی سلێمانی (2) كورسی بەرێت و بە ئەگەری لاوازیش (1) كورسی دەبات.  -    بەرزترین: 2 كورسی -    نزمترین: 1 كورسی   بەرەی گەل:  بەرەی گەل بەسەرۆكایەتی لاهور شێخ جەنگی كە لە ئێستادا لە زیندانە، لە یەك هەڵبژاردندا بەشداریكردووەو لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024 دا (21 هەزارو 80) دەنگی بەدەستهێناوە. ئەگەر بە شێوازی سانت لیگۆ بێت، ئەوا ئەو دەنگەی بەرەی گەل بەشی كورسیەك ناكات، هەرچەندە بەرپرسانی بەرەی گەل چاویان لە كورسیەكە، بەڵام ئەگەر رێژەی دەنگەكانیان زیاد بكات و بگاتە نزیكەی (30) هەزار دەنگ ئەوا كورسیەك مسۆگەر دەكەن. -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین: سفر رەوتی هەڵوێست: رەوتی هەڵوێست بەسەرۆكایەتی عەلی حەمەساڵح تا ئێستا یەك جار بەشداری هەڵبژاردنی كردووە، لە هەڵبژاردنی پێشوودا (30 هەزارو 699) دەنگی بەدەستهێناوەو بەپێی راپرسی و پێشبینییەكان رێژەی دەنگەكانیان زیادیكردووە. ئەگەر دەنگی هەڵبژاردنی پێشوو لەبەرچاو بگیرێت ئەوا بە شێوازی سانت لیگۆ كورسیەك مسۆگەر دەكەن، خۆ ئەگەر ئاستی دەنگەكانیان زیاد بكات ئەوا ئەگەری مسۆگەر كردنی دوو كورسیان هەیە. -    بەرزترین: 2 كورسی -    نزمترین: 1 كورسی پێشبینی كورسیەكان بۆ پارێزگای سلێمانی: -    یەكێتی: بەرزترین 10 كورسی، نزمترین 8 كورسی -    نەوەی نوێ: بەرزترین 5 كورسی، نزمترین 3 كورسی -    پارتی: بەرزترین 3 كورسی، نزمترین 2 كورسی -    هەڵوێست: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 -    یەكگرتوو: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 -    كۆمەڵ: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 -    بەرەی گەل: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر       بازنەی دهۆك: لە سنوری بازنەی دهۆك (11) كورسی دانراوە، (1) كورسی كۆتا، لە كاتێكدا (940 هەزارو 496) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەڵام  (778 هەزارو 846) كەس كارتی بایۆمەتری وەرگرتووەو بۆ خولی شەشەم مافیی دەنگدانیان هەیە، بۆیە نزیكەی (161 هەزار 650) كەس كارتیان وەرنەگرتووەتەوەو ناچن بۆ دەنگدان واتا هەر لەسەرەتاوە (17%)ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە دەركراوە، بۆیە رێژەی دەنگدان لەو ژمارەیە دەردەكرێت (778 هەزارو 846) لەبەر ئەوە رێژەی دەنگدان بەرز دەبێت و چاوەڕوان دەكرێت لە نێوان (65% بۆ 70%) بێت لە پارێزگای دهۆك  كە دەكاتە (545) هەزار دەنگدەر. بە پێی پێشبینی و بەدواداچوونەكانی (درەو) كە بۆ دیاریكردنی كورسی و پێگەی لیستەكانی پشت بە چەند سەرچاوەیەك دەبەستێت (راپرسیەكان، دەنگی پێشووی لیستەكان، خوێندنەوەی بۆ دۆخی ئێستای حزبەكان، گفتوگۆكردن لەگەڵ بەرپرسانی حزبەكان خۆیان) . پارتی دیموكراتی كوردستان: پارتی دیموكراتی كوردستان، كە وەك زۆن دهۆك دەكەوێتە ژێر دەسەڵاتدارێتی پارتیەوە، پارتی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە پارێزگای دهۆك (261 هەزارو 543) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا بەڕێژەی (66%) و لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024 لە پارێزگای دهۆك (402 هەزار و 157) دەنگی بە ڕێژەی (73%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەی هێنابوو. بەرپرسانی پارتی پێان وایە لەو پارێزگایە (9) كورسی دەبەن لەبەر ئەوەی زۆرینەی دەنگی ئەوپارێزگایەیان بردووە ئەگەر هەمان دەنگی پێشوو ببەنەوە، بەپێی شێوازی سانت لیگۆ بێت، نۆیەم كورسی پارتی (44) هەزار دەنگ دەكات، بۆیە زۆرینەی دەنگی هێزە بچووكەكان دەفەوتێت، لەكاتێكدا بەرزترین ماوەی بەهێز هی نەوەی نوێیە  بۆ كورسی یەكەم تەنیا (27) هەزار دەنگە، خۆ ئەگەر هەر (11) كورسیەكەی دهۆك بخەیتە خشتەی شێوازی سانت لیگۆوە (11)یەم كورسی پارتی لە (36) هەزار دەنگە و بەرزترینە، كەواتا ئەگەر پارتی دەنگی هەڵبژاردنی پێشوو بەرێتەوە و حزبەكانی تریش هەمان دەنگ ئەوا لە سنوری پارێزگای دهۆك و زاخۆ هیچ هێزێكی تر كورسی نابەن و هەمووی بۆ پارتی دەبێت. -    بەرزترین: 10 كورسی -    نزمترین: 9 كورسی نەوەی نوێ نەوەی نوێ لە پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  2021 دا (19 هەزارو 292) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێناو لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024دا بووە هێزی دووەم و (46 هەزار و631) دەنگی بەدەستهێنا، بەرپرسانی نەوەی نوێ چاویان لە كورسیەكی پارێزگای دهۆكە، ئەگەر رێژەی دەنگەكانیان زیاد بكات و دەنگی پارتی كەم بكات ئەوا ئەگەری بەدەستهێنانی كوریەك هەیە. -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین: سفر یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق 2021، بەشداربوون (81 هەزارو 144) دەنگی بەدەستهێنابوو بەڕێژەی (20%)و لە هةڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024دا یەکگرتووی ئیسلامی (42 هەزار و 732) دەنگی بەدەستهێناوە، ئەگەر هەمان دەنگی هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی عێراق بهێنێتەوە ئەوا ئەگەری (2) كورسی هەیەو ئەگەر دەنگی پێشووی هەلبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بهێنێتەوە ئەوا ئەگەری (1) كورسی هەیە. -    بەرزترین: 2 كورسی -    نزمترین: 1 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان: یەكێتی نیشتمانی كوردستان كوردستان  لە پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق (25 هەزارو 40) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا بەڕێژەی (6%)، و لە هةڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024 دا (28 هەزار و 577) دەنگی بە ڕێژەی (5%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەی هێنابوو. ئەگەر یەكێتی هەمان دەنگەكانی پێشوو بهێنێتەوە ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی زۆر لاوازە چونكە شێوازی سانت لیگۆ 1.7 دەنگەكانی دەبێتە نزیكەی (16 ) هەزار دەنگ و ئەگەری لاواز كورسی دەبات بەڵام ئەگەر دەنگەكانی زیاد بكات ئەوا ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی هەیە بەتایبەت بە ژنێك سەرۆكی لیستەكەیەتی و بە كۆتای ژنان بڕوات.  -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین: سفر رەوتی هەڵوێست: رەوتی هەڵوێست  لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان (8 هەزارو 438) دەنگی بەدەستهێناوە بۆیە ئەگەر ژمارەی دەنگەكانی سێ قاد زیاد بكات ئەوكات بە ئەگەری لاواز كورسیەك دەبات. كۆمەڵی دادگەری كوردستان: كۆمەڵی دادگەری كوردستان لە هةڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان لە 20ی ئۆكتۆبەر (3 هەزار و 677) دەنگی بەدەستهێناوە بۆیە ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی نیە. بەرەی گەل:  بەرەی گەڵ لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان (2 هەزار و 605) دەنگی بەدەستهێناوە بۆیە ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی نیە.   پێشبینی كورسیەكان بۆ پارێزگای دهۆک: -    پارتی: بەرزترین 10 كورسی، نزمترین 9 كورسی -    یەكگرتوو: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 كورسی -    نەوەی نوێ: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    یەكێتی: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    هەڵوێست: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    كۆمەڵ: سفر -    بەرەی گەل: سفر  ئەنجامی گشتی لەسەر ئاستی هەرێم: بە پێی پێشبینی و بەدواداچوونەكانی (درەو) دوای ئەوەی لەماوەی رابردوو و بەتایبەت لە ماوەی پێش دەستپێكردنی هەڵمەتی هەڵبژاردن بەشی (راپرسی درەو) راپرسیەكی راستەوخۆ لەناو خەڵك لەگەڵ هاوڵاتیان ئەنجامداوەو لەهەفتەی یەكەمی هەڵمەتی هەڵبژاردن راپرسیەكی تری ئەنجامداوە، بە پشت بەستن بە راپرسیەكان و خوێندنەوەی دۆخی ئێستای حزبەكان و ئاست و رێژەی دوو هەڵبژاردنی راپردوو لەگەڵ بڵاوكردنەوە كتێبی (هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق) و  بڵاوكردنەوەی (بۆكسی هەڵبژاردن) كە (6) كتێبی لەسەر هەڵبژاردن لەخۆگرتووە، ئەنجامدانی چەند دیبەیتێكێ تایبەت بە هەڵبژاردن، نزیكترین پێشبینی بۆ كورسی لایەنەكان (بۆ ئەم ساتە) دەخاتەروو، كە بۆ دیاریكردنی كورسی و پێگەی لیستەكان، پشت بە چەند سەرچاوەیەك دەبەستێت (راپرسیەكانی درەو، دەنگی پێشووی لیستەكان، خوێندنەوە بۆ دۆخی ئێستای حزبەكان، گفتوگۆكردن لەگەڵ بەرپرسانی حزبەكان خۆیان) . كورسیەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   8 – 10 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  2 – 3  كورسی -    بازنەی دهۆك:  9 – 10 كورسی -    بازنەی نەینەوا: 4 – 6 كورسی  -    كەركوك: 1 – 2 كورسی -    دیالە: 0 – 1 كورسی كورسیەكانی پارتی لە سێ پارێزگاكەی هەرێم لەكۆی (44) كورسی ئەگەری بەهێز (23) كورسی بەڕێژەی (52%) و لەئەگەری لاوازیش (19) كورسی دەبات بەرێژەی (43%) سەرەرای دوو كورسی كۆتاكان. پارتی لە تەواوی عێراق بە ئەگەری لاواز (25) كورسی بە ئەگەری بەهێز (31) كورسی دەبات، جگە لە كورسی كۆتاكان.  كورسیەكانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   2– 3 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  8 – 9  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0 – 1 كورسی -    بازنەی نەینەوا: 1- 2 كورسی -    بازنەی كەركوك: 4-5 كورسی -    بازنەی سەڵاحەدین: 0-1 كورسی -    بازنەی دیالە: 0-1 كورسی  كورسیەكانی یەكێتی لە سێ پارێزگاكەی هەرێم لەكۆی (44) كورسی ئەگەری بەهێز (13) كورسی بەڕێژەی (30%) و لەئەگەری لاوازیش (10) كورسی دەبات بەرێژەی (23%). یەكێتی لە تەواوی عێراق بە ئەگەری لاواز (15) كورسی بە ئەگەری بەهێز (22) كورسی دەبات، جگە لە كورسی كۆتاكان، بەڵام بەپێی پێشبینییەكان لە نێوان (18-20) كورسی دەهێنێت كورسیەكانی نەوەی نوێ لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   1 – 3 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  2- 5  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0– 1 كورسی -    بازنەی كەركوك: 0- 1 كورسی نەوەی نوێ لە كۆی گشتی سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان و كەركوك بەگەری بەهێز (10) كورسی بەدەستدەهێنێت، لەئەگەری لاواز (5) كورسی. كورسیەكانی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   0 – 1 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  1- 2  كورسی -    بازنەی دهۆك:  1– 2 كورسی -    بازنەی كەركوك: سفر یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان  لە كۆی گشتی ئەگەری بەهێز (5) كورسیە و  كورسی بەدەستدەهێنێت، لەئەگەری لاواز (2) كورسی بەدەستدەهێنێت.  كورسیەكانی كۆمەڵی دادگەری لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   0 – 1 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  1- 2  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0– 0 كورسی -    كۆمەڵی دادگەری كوردستان  لە ئەگەری بەهێز (2) كورسی و بە ئەگەری لاواز (1) كورسی    بەرەی گەل لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   0 – 1 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  0- 1  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0– 0 كورسی بەرەی گەل  بە ئەگەری بەهێز (1-2) كورسی و بە ئەگەری لاواز (0) كورسی.  رەوتی هەڵوێست لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   1 – 2 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  1- 2  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0– 0 كورسی  رەوتی هەڵوێست  لە ئەگەری بەهێز (4) كورسی و بە ئەگەری لاواز (2) كورسی.    بەپێی شیكاریی و پێشبینییەكان كۆی كورسی لایەنەكان  بەم شێوەیە دەبێت؛  -    پارتی، ئەگەری بەهێز (31) و ئەگەری لاواز (25) کورسی.  -    یەكێتی، ئەگەری بەهێز (22) كورسی و ئەگەری لاواز (19) كورسی. -    نەوەی نوێ، ئەگەری بەهێز (10) كورسی و ئەگەری لاواز (5) كورسی. -    یەكگرتوو، ئەگەری بەهێز (5) كورسی ئەگەری لاواز (2) كورسی. -    هەڵوێست، ئەگەری بەهێز (4) كورسی و ئەگەری لاواز (2) كورسی. -    كۆمەڵ ئەگەری بەهێز (3) كورسی و ئەگەری لاواز (1 ) كورسی.  -    بەرەی گەل ئەگەری بەهێز (1) كورسی و ئەگەری لاواز (0).       لەبارەی دابەشکردنی کورسییەکانی سنوری پارێزگاکانی هەرێم بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، پاڵپشت بە دوا هەڵبژاردن پەرلەمانی کوردستان، بە شێوازی سانتلیگۆ؛ -    ڕکاربەری لایەنەکان بۆ کورسییەکانی بازنەی هەولێر؛ https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=17448 -    ڕکاربەری لایەنەکان بۆ کورسییەکانی بازنەی پارێزگای سلێمانی؛ https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=17451    -    ڕکاربەری لایەنەکان بۆ کورسییەکانی بازنەی پارێزگای دهۆک https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=17455  

  د.رێبوار محمد - مامۆستای زانکۆ رێکەوتنی سێ قۆڵی هەرێم و ناوەند کۆمپانیا نەوتیەکان لەمەڕ هەمواری گرێبەستەکان و دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت، هەرچەن لەرووی سیاسییەوە دەستکەوت و هاوکات تارادەیەک جێگەی دڵخۆشی خەڵک بوو بەهۆکاری ئەوەی مووچەی مووچەخۆران بەستراوەتەوە بەم رێکەوتنەوە، بەڵام هاوکات ئەم رێکەوتنە لەرووی جێبەجێکردن و لەڕووی کاتەوە، لەبەردەم ئاڵانگاری جدی یاساییەدایە. ئەم رێکەوتنە لەرووی پشتیوانی یاساییەوە، کاتییە، پشتبەستە بە مادەی ١٣ لە یاسایی بودجەی گشتی، و خودی ئەم مادەیە کاتییە وەک بەدیلی یاسای نەوت و غاز دانراوە، تا دەرچواندنی یاسای نەوت و غازی فیدراڵی، و رێکەوتنی درێژمەودا و ستراتیجی دەکەوێتە سەروبەندی دەرچواندنی ئەو یاسایەوە، ئەمەش لەمپەر و ئاڵانگاری ئاڵۆزی لەبەردەمدایە، هەرکات ئەو یاسایە دەرچوێنرا ئەوە دەبێتە ئەو دەستکەوتەی کە ٢٠ ساڵە چاوەرێی دەکەین و خلافی جەوهەری هەرێم و بغدایە، گرنگترین گرفتی یاساکەش ئەنجومەنی فیدراڵی نەوت و غازە لە عێراقدا. سروشتی یاسایی گرێبەستە نەوتیەکانی ناوەند و هەرێم جیاوازن، گرێبەستەکانی هەرێم لە جۆری (گرێبەستی بەشداری لە بەرهەم- عقود مشارکە فی انتاج) ن ، بەڵام گرێبەستەکانی حکومەتی ناوەند لە جۆری گرێبەستی خزمەت ( عقود الخدمە)ن. لە گرێبەستی  بەشداری لە بەرهەمدا کۆمپانیاکان خاوەندارێتی بەشێک لە نەوتی بەرهەمهێنراویان بۆ دەگەرێتەوە، بەڵام لە گرێبەستی خزمەتدا کۆمپانیاکان تەنها کرێیەک وەردەگرن لەبەرامبەر بەرهەمهێنانی نەوتدا، واتە خاوەندارێتی نەوتەکەیان بۆ ناگەرێتەوە، لەبەرئەم جیاوازییە حکومەتی ناوەند گرێبەستی خزمەتی هەڵبژاردووە بەپێچەوانەی حکومەتی هەرێمەوە، چونکە بەپێی مادەی ١١١ ی دەستور نەوت و غاز تەنها موڵکی گەلی عێراقن و نابێت ئەم مافە بدرێت بە کەسانی بیانی و کۆمپانایاکان .   جیاوازی سروشتی یاسایی ئەم  دوو جۆرە گرێبەستە یەکێک بوو لە هۆکارەکانی دواکەوتنی رێکەوتن ویەکێک دەبێت لە ئاڵانگارییەکان و لە داهاتووشدا بۆ دەرچواندنی یاسای نەوت و غاز خاڵی ناکۆکی دەبێت. دەشێ لەکاتی جێبەجێکردنی رێکەوتنەکە و جێبەجێکردنی گرێبەستە نەوتییەکاندا گرفت و خلافی یاسایی و دادوەریی دروست ببێت، بەتایبەت لەنێوان کۆمپانیاکان لەلایەک و حکومەتی ناوەند و هەرێم لەلایەکیتر، لەم کاتەدا پرسیاری جدی ئەوەیە کە بەکام یاسا و لە کام دادگا کێشەکان یەکلایی دەکرێتەوە ؟ . بەمانایەکی تر دەکرێ بە رێکەوتن یاسای جێبەجێکار و دادگای تایبەت دیاری بکرێت بۆ یەکلایکردنەوەی کێشەکانی گرێبەستە نەوتییەکان؟ . بەگشتی ئەگەر هەموو لایەنەکانی گرێبەستێک هەڵگری هەمان جنسیە بن گرفتی پێکدادانی یاساکان ڕوو نادات، بەڵکو کاتێک ئەمە ڕوو ئەدات کە لایەنێکی گرێبەست بیانی بێت.  لەو گرێبەستانەی کە ڕەگەزی بیانی تێدایە، دەکرێ لایەنەکان بەرێکەوتن یاسایەکی تایبەت دیاری بکەن بۆ یەکلایی کردنەوەی ئەو کێشانەی دێتە بەردەمیان لەکاتی جێبەجێکردنی گرێبەستەکەدا، ئەمەش پێی دەوترێ (یاسای ئیرادە) مەبەست لێی ئەوەیە کە بە ئیرادەی لایەنەکانی گرێبەست دیاری کراوە، مادەی ٢٥ لە یاسای شارستانی عێراقی ئەم پرسەی رێکخستووە. گرێبەستییە نەوتییەکانیش لە هەرێم و ناوەند، لەبەرئەوەی لایەنێکی کەسی بیانییە، کە خۆی دەبینێتەوە لە کۆمپانیا نێودەوڵەتیەکان، هەمان ڕێسای سەرەوەی بەسەردا جێبەجێ دەکرێت، بەڵام ئایا دەبێت بە دەقێکی ڕوون لە گرێبەستەکەدا بە راشکراوی یاسای تایبەت دیاربکرێت(اتفاق صریح) یان دەشێ بەخوێندنەوەی ناوەرۆکی گرێبەستەکە یاساکە دیاریبکرێت بەبێ ئەوەی بە راشکاوی باس کرابێت (اتفاق ضمنی)، لێرەدا راجیایی هەیە لە فقهی یاساییدا بەڵام رای دروست ئەوەیە کە یاسای ئیرادە بە راشکراوی دیاریکرابێت یان نا ئاساییە و دەکرێ دادوەر لە بارودۆخی گرێبەستەکەوە یاساکەی بۆ دەربکەوێت. لێرەدا دەبێت ئەوەمان لەبیربێت کە کۆمپانیا نێودەوڵەتیەکان دەیانەوێت بەرچاویان ڕون بێت و ئاشنا بن بەو ڕێسا و بنەما یاساییانەی کە بەسەریاندا جێبەجێدەکرێت ، هەربۆیە بنەمایەکی یاسایی نێودەوڵەتی تایبەت دروست بووە و کە پێی دەوترێ ( شرط الثبات التشریعی) ئەمەش مانای ئەوەیە کە کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان دەتوانن مەرجی ئەوە دابنێن کە هەمواری یاساکان لە داهاتوودا بەسەر گرێبەستەکەیان جێبەجێ نەکرێت، ئەمەش هۆکارەکەی ئەوەیە کە دەوڵەت خاوەن دەسەڵاتی یاسادانانە و دەتوانێت دوای بەستنی گرێبەست هەمواری یاسا پەیوەندیدارەکان بکات  و بەمەش دەشێ بە زیانی کۆمپانایاکان بشکێتەوە، لەبەرئەوەی باسکرا کۆمپانایاکان ئەو مەرجە دائەنێن لە گرێبەستەکان دا و بەمەش خۆیان لە زیانی هەمواری یاساکان دەپارێزن و هەر هەموارێک یان هەر یاسایەکی نوێ بەسەر ئەواندا جێبەجێ نابێت . لەراستیدا ئەم بنەمایەش ( شرط الثبات التشریعی) یەکێکە لەو ئاڵانگارییە یاساییەیانی هەڕەشە لە رێکەوتنی سێ قۆڵی دەکات بە تایبەت بۆ سەروبەندی دەرچواندنی یاسای نەوت و غازی عێراقی. لێرەدا پرسیارێکی یاسایی دروست دەبێت لەسەر رێکەوتنی سێ قۆڵی هەرێم و ناوەند و کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان، پرسیارەکەش ئەوەیە کە کام یاسا جێبەجێدەکرێ بۆ یەکلایی کردنەوەی ئەو کێشانەی لە داهاتودا دروست دەبن، رێسا نێودەوڵەتیە تایبەتەکان، یان یاسای عێراقی ، ئەگەر یاسای عێراقی جێبەجێبکرێت وەک باس دەکرێت لەسەر ئەمە رێکەوتن کرابێت، لێرەشدا پرسیارێکی تر دێتەکایەوە، ئەویش دیاریکردنی یاسای عێراقیە یاسای ناوەند ( دەرچوو لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق) یان یاسای هەرێم دەرچوو لە پەرلەمانی کوردستان؟ وەڵامی ئەم پرسیارەش دەبێت یەکلایی بکرێتەوە چونکە بۆ دیاریکردنی یاسای جێبەجێکار دەگەڕێینەوە بۆ یاسای شوێنی بەستنی گرێبەست یان شوێنی جێبەجێکردنی گرێبەست ( قانون محل ابرام العقد او قانون محل التنفیذ) ئەمەش واتە یاسای هەرێم دەشێ یاسای جێبەجێکار بێت .  سەرەڕای گرنگی ئەوەی باسکرا، نابێت ئەوەمان بیربچێت کە  گرفتێکی سەرەکی لەبەردەم گرێبەستە نەوتیەکانی هەرێم دا هەیە لەم پرسەدا، ئەویش ئەوەیە کە بۆشایی یاسایی تەواو هەیە لە رێکستنی مەلەفی نەوت و غازی هەرێم چی لە هەرێمی کوردستان چی  لە عێراق دا ، وەک دەزانین زیاتر لە ٢٠ ساڵە ئەم یاسایە لە عێراق دا دەرنەچوێنراوە و یاسای نەوت و غازی هەرێمیش هەڵوەشاوەتەوە بە بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی، کەواتە جگە لە ناوەرۆکی گرێبەستەکە کە دەبێت یاسا بۆ لایەنەکان( العقد شریعە المتعاقدین ) هیچ یاسایەکی تری تایبەتمان نیە، تەنها مادەی ١٣ ی یاسای بودجە نەبێت کە لە ٤ بڕگە پێکدێت و جێگەی یاسای نەوت و غازی گرتووەوەتەوە، بەڵام خودی ئەم مادەیەش کاتییە و لە یاسای بودجەی ٢٠٢٣- ٢٠٢٥ دایە واتە بەکۆتای هاتنی ٢٠٢٥ مادەی ١٣ ش کۆتای پێدێت، ئەمەش یەکێکی ترە لە ئالانگارییە یاساییەکانی بەردەوامی رێکەوتنی سێ قۆڵی.  خاڵێکی تری گرنگ کە زۆرجار کۆماپانیا نێودەوڵەتییەکان وەک گەرەنتی دادوەریی جێگیری دەکەن لە گرێبەستەکەدا، بریتیە لە دادگای تایبەتمەند بۆ یەکلایی کردنەوەی کێشەکان، بەمانایەکی تر دیاریکردنی یاسای جێبەجێکار و دادگای تایبەتمەند دوو پرسی جیاوازن. دادگای تایبەتمەند مەرج نیە هەمان دادگای ئەو وڵاتە بێت کە یاساکەی جێبەجێدەکرێت، چونکە یاسای جێبەجێکار و دادگای تایبەتمەند دوو بابەتی جیا و سەربەخۆن، واتە دەکرێ دادگای ووڵاتێک یان دەستەی ناوبژیوانی نێودەوڵەتی بێت و یاسای نێوخۆیی ووڵاتیکی تر جێبەجێبکات لەسەر کێشە و خلافاتی گرێبەستەنەوتیەکان، زۆرجار کۆمپانیا نێودەوڵەتیەکان دەستەی نێوبژیوانی و ناوەندە نێودەڵەتیەکان دیاریدەکەن وەک دادگای تایبەتمەند، هەروەک باس دەکرێت کە لە رێکەوتنی سێ قۆڵی هەرێم و ناوەند و کۆمپانیاکان دا هاتووە کە دەستەی نێوبژیوانی پاریس لایەنی تایبەتمەندە بە یەکلاییکردنەوەی کێشەکان و بڕیارەکانی ئەم دەستەیەش بۆ لایەنەکانی گرێبەست کە بە رەزامەنی خۆیان هەڵیانژاردووە، بنبڕە و شیاوی تانەلێدان نیە. ئەنجومەنی فیدراڵی نەوت و غاز یەکێکیی ترە لەئاڵانگارییەکانی داهاتوی بەردەم ئەم رێکەوتنە، و ئەگەر ئەم ئەنجومەنە وەک ئەوەی کە هەیە لە پرۆژە یاسای نەوت و غآزی جێگیربکرێت، حکومەتی هەرێم هیچ پێگەیەکی یاسایی نامێنێت لە گرێبەستەنەوتیەکان دا بەهۆی لاوازی پێگەی هەرێم لەم ئەنجومەنە و فراوانی دەسەڵاتی ئەنجومەنەکە لە داڕشتنی ستراتیژ و سیاسەتی نەوت و غآزدا. گرنگترین دەسەڵاتەکانی ئەم ئەنجومەنە و ئەندامەکانی و چۆنییەتی دەنگدان تیایدا  و پێگەی کورد لەم ئەنجومەنە دا ، چەن پرسێکی گرنگن و ئاڵانگاری بەردەوامی رێکەوتنی سێ قۆڵین و هەربۆیە جێگەی لەسەر وەستانە:. دەسەڵاتەکانی ئەم ئەنجومەنە زۆرن ، گرنگترینیان بە نموونە:  •    پەسەند کردنی سەرجەم ڕێکار و بڕیار و ڕێوشوێنەکانی پەیوەندیدار بە کەرتی نەوت و غاز. •    پەسەند کردنی نموونەی گرێبەستەکانی گەڕان و دۆزینەوە و دەرهێنان و بەرهەمهێنانی نەوت و غاز ، هەموارکردنیان . •    یەکلاکردنەوە و چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان حکومەتی ناوەند و هەرێم لەسەر پرسی نەوت غاز .  ئەم ئەنجومەنە مانگانە کۆدەبێتەوە ، بڕیارەکانی بە دوو شێوە دەردەچێت یان بە زۆرینەی تایبەتی ٢/٣ ، یان بە زۆرینەی سادە، ئەگەر ئەو بابەتەی بڕیاری لەسەر دەدرێت تایبەت بوو بە بڕیاردان لەسەر سیاسەتی نەوت و غاز و پلاندانان و پەسەندکردنی نمونەی گرێبەستەکان و دەرکردنی ڕێنمایی دانوسان و بەستنی گرێبەست ، ئەوا پێویستی بە دەنگی ٢/٣ ی ئەندامانی ئەنجوومەن هەیە ، جگە لەمانە ، هەر بابەتێکی تر بەدەنگی زۆرینەی سادە یەکلایی دەکرێتەوە .  ئەم ئەنجوومەنە لە ٩ ئەندام پێک دێت و لەگەڵ ژمارەیەک ڕاوێژکار کە لە سێ کەس زیاتر نەبن . هەرێمی کوردستان لەم ئەنجومەنەدا تەنها یەک ئەندامی هەیە کە وەزیری سامانە سروشتییەکانە .  ئەمەش ئەوەدەگەیەنێ لەم ئەنجومەنەدا هەرێمی کوردستان وەک پارێزگایەکی عێراق مامەڵەی لەگەڵ دا کراوە ، دەسەڵاتی هەرێم لەم ئەنجومەنەدا زیاتر نیە لە دەسەڵاتی پارێزگای بەسرە ، چونکە نوێنەری هەرێم و نوێنەری پارێزگای بەسرە یەکسانن لە ڕووی ماف و دەنگدان و جۆری ئەندامیەتیان .  لێرەوە دەردەکەوێت کە پێکهێنانی ئەم ئەنجومەنە دەبێتە ئاڵانگارییەکی یاسایی جدی لەسەر رێکەوتنی سێ قۆڵی لە ئایندەدا و یەک دەنگی و بەهێزی پێگەی کورد لە ئەنجومەنی نوێنەران و حكومەتی نوێی عێراق دا یەکلاکەرەوەی ئەم پرسە دەبێت.      

راپۆرتی: درەو    بەشی حەوتەم 🔹 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (3 ملیۆنی و 450 هەزار و 773) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەرێژەی (35.74%). 🔹 لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێم تەنها (5) لیست كورسی مسۆگەركرد، بەجۆرێك: پارتی (579 هەزار و 234) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (46.96%) كۆی دەنگە دروستەكان و (21) كورسی بردەوە، یەكێتی (215 هەزار و 316) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (17.46%) و (10) كورسی بردەوە، نەوەی نوێ (204 هەزار و 855) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (16.61%) و (8) كورسی بردەوە، یەكگرتوو (108 هەزار و 10) دەنگ بەڕێژەی (8.76%) و (4) كورسی بردەوە، كۆمەڵی دادگەری (64 هەزار و 156) دەنگ بەڕێژەی (5.20%) تەنها (1) كورسی بردەوە. 🔹 لەسەر ئاستی عێراق لایەنە کوردستانییەکان (63) کورسییان بردەوە، پارتی (32) کورسی و یەکێتی (17) کورسی و نەوەی نوێ (9) کورسی و یەکگرتوو (4) کورسی و کۆمەڵ (1) کورسی، لەسەر ئەو بنەمایە جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران درایە (شاخەوان عەبدوڵا)، جگه‌ له‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی درا بە (د. لەتیف ڕەشید)، هاوکات له‌ کابینه‌که‌ی محەمەد شیاع سودانی کورد به‌ چوار وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛ فوئاد حوسێن، نزار ئامێدی و دواتر هەڵۆ مستەفا عەسکەری شوێنی گرتەوە، بەنگین ڕێکانی و خالید شوانی بە وەزیر دیاری کران. یەکەم: خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  لە 10/10/2021 و پێگەی کورد بەپێی داتاکانی کومسیۆنی هەڵبژاردن زیاتر کە (25) ملیۆن هاوڵاتی عێراقی مافی دەنگدانی هەبوو لە پێناو ئەو کۆکردنەوەی زۆرینەی ئەو دەنگانەدا لە چوارچێوەی (21) هاوپەیمانی و (167) پارتی سیاسی کە (58) یان لەنێو هاوپەیمانیدابوون و سەدان کاندید سەربەخۆو بێ لایەن و لە سەر ئاستی (83) بازنەی هەڵبژاردن (3 هەزار و 171) کاندید ڕکابەرییان کرد بۆ بەدەستهێنانی (320) کورسی و (67) کاندیدیش لەسەر ئاستی عێراق ڕکابەری بەدەستهێنانی (9) کورسی کۆتای پێکهاتەکانیان کرد. عێراق لەبەردەم سیستمێکی نوێی هەڵبژاردن دواجار و دوای کۆمەڵێک ئاڵنگاری و ململانێ و کێشمەکێشمی لایەنە سیاسییەکان، عێراق بەرەو هەڵبژاردنی گشتی ئەنجومەنی نوێنەران هەنگاوی ناو ڕۆژی 10ی تشرینی یەکەمی 2021، خولی پێنجەمی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران لە عێراق بەڕێوەچوو، بەپێ یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (9)ی ساڵی 2020، هەڵبژاردنەکە تەواو جیاواز بوو بەراورد بە خولەکانی پێش خۆی ئەویش بە پەیرەو کردنی؛  یەکەم: دابەشکردنی عێراق لە (18) بازنەی هەڵبژاردنەوە بۆ (83) بازنەی هەڵبژاردن، لەسەر دوو بنەما؛ 1.    پاراستنی پێگەی (25%)ی کۆتای ئافرەتان لە ئەنجومەنی نوێنەران، بەو پێیەش لە هەر بازنەکی هەڵبژاردن لانی کەم ئافرەتێک سەربکەوێت و (83) ئافرەت کورسی ئەنجومەنی نوێنەرانیان هەبێت لە کۆی (320) کورسی گشتی و (9) كورسى كۆتای (پێكهاته‌كان). 2.    پاراستنی دەقی ماددەی (49)ی بڕگەی یەکەمی دەستوری هەمیشەیی عێراق کە تێیدا هاتووە (ئەنجومەنی نوێنەران لە ژمارەیەک ئەندام پێکدێت بە ڕێژەی یەک کورسی بۆ سەد هەزار کەس لە دانیشتوانی عێراق...)، بەم پێیەش هەموو بازنەیەکی هەڵبژاردن ژمارەی ئەو کورسییانەی بۆی تەرخان کرا کە لە نێوان (3-4) کورسیدابوو، ژمارەی دانیشتوانەکەی کەمتر نییە لە (400) هەزار کەس. دووەم: گۆڕانکاری لە سیستمی هەڵبژاردن وهەڵوەشاندنەوەی سیستمەکانی پێشوو، پەیڕەو کردنی سیستمێکی نوێ، وەک لە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (9)ی 2020دا هاتووە:  ماددەی (15) یەکەم: هەر پارێزگایەک بۆ چەند بازنەیەکی هەڵبژاردن دابەش دەبێت. دووەم: پاڵێوراو بەشێوەی تاکەکەسی دەبێت لە بازنەیەکی هەڵبژاردن.  سێیەم: ڕیزبەندی پاڵێوراوان لە بازنەیەکی هەڵبژاردن بە بەدەستهێنانی زۆرترین ژمارەی دەنگ (اعلی اصوات) براوە دەبێت، بەپێی سیستمی براوەی یەکەم، بۆ پاڵێوراوەکانی دوای ئەویش هەر بەو شێوەیە دەبێت. بەپێی ئەم ماددەیە: 1.    عێراق بەسەر (83) بازنەی بازنەی هەڵبژاردن دابەش دەبێت. 2.    پاڵێوراو بەشێوەی تاکەکەسی دەبێت لە بازنەیەکی هەڵبژاردن، بەم پێیەش خۆپاڵاوتن لە لیستی حزبەکانەوە گۆراوە بۆ پاڵێوراوی تاکەکەسی (حیزبی و بێ لایەن) و لەم حاڵەتەشدا دەنگدەر تەنها یەک دەنگ بە پاڵێوراو دەدات و دەنگ بە لیست یان قەوارەی سیاسی نادات. ئەمەش ئەمانباتە بەردەم بنەمایەکی ديکە؛ 3.    کار بە سیستمی (تاک دەنگی نەگوێزراوە) دەکرێت، واتە ئەو دەنگە زیادانەی لە پاڵێوراوێکی سەربەخۆ یان سەر بە لایەنێکی سیاسی دەمێنێتەوە ناگوێزرێتەوە بۆ کەسی تر یان کەسێكى ترى لایەنه سیاسییه‌كه‌. 4.    کام پاڵیوراو زۆرترین دەنگەکانی بازنەکەی خۆی بەدەست بهێنێت بەشێوەی ڕیزبەندی سەردەکەوێت، بۆ نمونە ئەگەر بازنەیەک چوار کورسی بۆ تەرخان کرابوو، ئەوا لەو بازنەیەدا (4) پاڵێوراوی خاوەن زۆرترین دەنگ سەردەکەون به‌شێوه‌ی ڕیزبه‌ندی، بە مەرجێ: ا. یەکێک لە سەرکەوتووەکان ئافرەت بێت. ب. ئەگەر هەر چواریان لە ڕەگەزی نێربن، ئەوا کەسی چوارەمیان جێی دەهێڵێت بۆ ئافرەتێک کە زۆرترین دەنگی نێو ئافرەتەکانی بازنەکەی خۆی بەدەستهێنابێت. ج. ئەگەر دوو پاڵێوراوى کۆتایی (کێبڕکێ لەسەر کورسی چوارەم) دەنگەکانیان یەکسان بوو، ئەوا بەپێ هەمان یاسا و ماددە، تیروپشکیان بۆ ئەنجام دەدرێت. د. ئەگەر بازنەیەک سێ کورسی بۆ تەرخان کرابووە ئەوا هەموو ڕێوشوێنەکانى خاڵەکانی (‌ا، ب، ج) ڕاستن، بە کەمکردنەوەی کورسییەک لەو بازنەیە.   بە تێكڕا لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (3 ملیۆنی و 450 هەزار و 773) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەرێژەی (35.74%)، بەجۆرێك لە هەولێر (ملیۆنێک و 238 هەزار و 379) مافی دەنگدانیان هەبووە و (444 هەزار و 253) بە دروستی دەنگیداوە، بە رێژەی (35.87%)، لە سلێمانی (ملیۆنێک و 389 هەزار و 691) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (393 هەزار و 194) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەڕێژەی (28.29%) و لە دهۆكیش كە (822 هەزار و 703) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، (396 هەزار و 4) كەس بە دروستی دەنگیانداوە بەڕێژەی (48.13%).  كۆی كورسییەكانی پارێزگاكانی هەرێم بەبێ ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم (44) كورسی بووە، بە جۆرێك هەولێر دابەشی سەر چوار بازنەی هەڵبژاردن و(15) كورسی، سلێمانی دابەشی سەر پێنج بازنەی هەڵبژاردن و (18) كورسی و دهۆك دابەشی سەر سێ بازنەی هەڵبژاردن و (11) كورسی بۆ تەرخان كرابوو.  ئەگەرچی زیاتر لە دەیان لیست و قەوارەو كەسایەتی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان كرد لەو پارێزگایانە، بەڵام تەنها (5) لیست كورسی مسۆگەركرد، بەپێی داتاكانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن هەموو ئەو لیست و قەوارانەی كورسییان هێناوە، بەجۆرێكە: پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (579 هەزار و 234) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (46.96%) كۆی دەنگە دروستەكان و (21) كورسی بردەوە، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (كە هاوپەیمانی هەبوو لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان بە ناوی هاوپەیمانی كوردستان) بەڵام یەكێتی بەتەنها (215 هەزار و 316) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (17.46%) و (10) كورسی لەسەر ئاستی پارێزگانی هەرێمی كوردستان بردەوە، نەوەی نوێ (204 هەزار و 855) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (16.61%) و (8) كورسی بردەوە، یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستانیش كە كاندیدەكانی بەشێوەی سەربەخۆ بەشداری پێكردبوو (108 هەزار و 10) دەنگ بەڕێژەی (8.76%) و (4) كورسی بردەوە، كۆمەڵی دادگەری كوردستانیش (64 هەزار و 156) دەنگ بەڕێژەی (5.20%) تەنها (1) كورسی بردەوەو و بزووتنەوەی گۆڕان كە هاوپەیمانی یەكێتی بوو بەتەنها (22 هەزار و 91) بەدەستهێناوە بەڕێژەی (1.79%)ی كۆی دەنگە دروستەكان و هیچ كورسییەكی بەدەستنەهێنا، پارتی سۆسیاست (6 هەزار و 595) دەنگ بەڕێژەی (0.53%) و كورسی نەبردەوە و سەرجەم لایەن و كەسایەتییە سەربەخۆكانی دیكە (33 هەزار و 194) دەنگیان بەدەستهێناوە بەڕێژەی (2.69%)ی دەنگە دروستەكان و هیچ كورسییەكیان مسۆگەر نەكرد. 1.    پارێزگای هەولێر لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2021 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 10/10/2021، كە هەر پارێزگایەك كرابوو بە چەند بازنەیەكی هەڵبژاردن و هەر بازنەیەكیش ژمارەی كورسی دیاریكراوی خۆی هەبوو، پارێزگای هەولێر كرابوو بە (4) بازنەی هەڵبژاردن و پێكەوە (15) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان بۆ دیاریكرابوو، لە هەر چوار بازنەكەی پارێزگای هەولێر (444 هەزار و 253) كەس لە كۆی (ملیۆنێک و 238 هەزار و 379) كەس بە ڕێژەی (35.87%) دەنگی دروستیان داوە. لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان توانی (262 هەزار و 800) دەنگ بەدەست بهێنێت بەرێژەی (59.2%)ی دەنگە دروستەكان و (11) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، نەوەی نوێ توانی (79 هەزار و 245) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (17.8%) و (3) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەرچەندە هاوپەیمان بوو لەگەڵ گۆڕان بەڵام بەتەنها (65 هەزار و 862) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (14.8%) كە (1) كورسی بەدەستهێنا، لیستی كۆمەڵی دادگەری (19 هەزار و 517) دەنگ بەڕێژەی (4.4%) و كورسی بەدەستنەهێنا، بزوتنەوەی گۆڕان كە هاوپەیمانی یەكێتی بوو بەڵام لە دوو بازنە كاندیدی هەبوو بە هەردووكیان (4 هەزار و 245) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (1%) و هیچیان سەرنەكەوتن، كاندیدەكانی یەكگرتووی ئیسلامیی (3 هەزار و 990) دەنگ و بەڕێژەی (0.9%)، بەڵام هیچ كورسییەكی لە پارێزگای هەولێر مسۆگەر نەكرد، پارتی سۆسیالست دیموكراتی كوردستانیش (2 هەزار و 167) دەنگی بەدەستهێنا بە ڕێژەی (0.5%) و كاندیدی سەرنەكەوت و سەرجەم لایەن و كەسایەتییەكانیش لەو پارێزگایە (6 هەزار و 427) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (1.4%) و هیچیان سەرنەكەوتن بۆ ئەنجومەنی نوێنەران. 2.    پارێزگای سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2021 پاڵپشت بە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ هەڵبژاردنی (10/10/2021) پارێزگای سلێمانی كرا بە (5) بازنەی هەڵبژاردن و بەپێی داتاكانی كۆمسیۆنی عێراق لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 389 هەزار و 691) كەس مافی دەنگدانی هەبووە و (393 هەزار و 194) كەس دەنگی دروستیانداوە، بەرێژەی (28.29%) و (18) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی بۆ دیاریكراوە، یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەرچەندە هاوپەیمان بوو لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان بەڵام بەتەنها (124 هەزار و 414) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (31.6%) كە (8) كورسی بەدەستێنا، نەوەی نوێ توانی (106 هەزار و 318) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (27%) و (5) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان توانی (54 هەزار و 891) دەنگ بەدەست بهێنێت بەرێژەی (14%)ی دەنگە دروستەكان و (2) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، لیستی كۆمەڵی دادگەری (44 هەزار و 639) دەنگ بەڕێژەی (11.4%) و (1) كورسی بەدەستهێنا، كاندیدەكانی یەكگرتووی ئیسلامی (22 هەزار و 876) دەنگ و بەڕێژەی (5.8%) و (2) كورسی لە پارێزگای سلێمانی مسۆگەركرد، بزوتنەوەی گۆڕان كە هاوپەیمانی یەكێتی بوو بەڵام كاندیدەكانی (17 هەزار و 846) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (4.5%) و هیچیان سەرنەكەوتن، پارتی سۆسیالست دیموكراتی كوردستانیش (2 هەزار و 517) دەنگی بەدەستهێنا بە ڕێژەی (0.6%) و كاندیدی سەرنەكەوت و سەرجەم لایەن و كەسایەتییە سەربەخۆكانیش لەو پارێزگایە (19 هەزار و 693) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (5%) و هیچیان سەرنەكەوتن بۆ ئەنجومەنی نوێنەران. 3.    پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2021 لە پارێزگای دهۆك، كە دابەشی سەر سێ بازنەی هەڵبژاردن  كرابوو پێكەوە (11) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان بۆ دیاریكرابوو، لە هەر (3) بازنەكەی پارێزگای دهۆك (396 هەزار و 4) كەس لە كۆی (882 هەزار و 703) كەس بە ڕێژەی (48.13%) دەنگی دروستیان داوە. لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان توانی (261 هەزار و 543) دەنگ بەدەست بهێنێت بەرێژەی (66%)ی دەنگە دروستەكان و (8) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، كاندیدەكانی یەكگرتووی ئیسلامیی (81 هەزار و 144) دەنگ بەدەستهێنا بەڕێژەی (20.5%) و (2) كورسییان لە پارێزگای دهۆك مسۆگەر كرد، یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەتەنها (25 هەزار و 40) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (6.3%) كە (1) كورسی بەدەستهێنا،  نەوەی نوێ توانی (19 هەزار و 292) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (4.9%) و هیچ كورسییەكی پەرلەمانی بەدەستنەهێنا، پارتی سۆسیالست دیموكراتی كوردستانیش (هەزار و 911) دەنگی بەدەستهێنا بە ڕێژەی (0.5%) و كاندیدی سەرنەكەوت و سەرجەم لایەن و كەسایەتییەكانیش لەو پارێزگایە (7 هەزار و 74) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (1.8%) و هیچیان سەرنەكەوتن بۆ ئەنجومەنی نوێنەران. هاوكات لیستی كۆمەڵی دادگەری و بزوتنەوەی گۆڕان كە هاوپەیمانی یەكێتی بوو لەو پارێزگایە كاندیدیان پێشكەش نەكرد و بۆیە هیچ دەنگێكشیان بەدەست نەهێنا.  بەکورتی بەپێی ئامارەکانی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان، جگە لە کاندیدە سەربەخۆکان کە ژمارەیان (33) کەس بوو لەم خولەی هەڵبژاردن لەسەر ئاستی عێراق (37) هاوپەیمانی و لایەنی سیاسی گەیشتنە ئەنجومەنی نوێنەران و (کوتلەی سەدری بە سەرۆکایەتی موقتەدا سەدر) بە بردنەوەی (73) کورسی پلەی یەکەم هاتوو، بەدویدا (هاوپەیمانی تەقەدوم بە سەرۆکایەتی محەمەد حەلبوسی) (38) کورسی و (دەوڵەتی یاسای نوری مالیکی) (36) کورسییان بردەوە لایەنە کوردستانییەکانیش (63) کورسییان بردەوە بە جۆرێک پارتی دیموکراتی کورستان (32) کورسی و  یەکێتی نیشتمانی کوردستان (17) کورسی و نەوەی نوێ (9) کورسی و یەکگرتووی ئیسلامی (4) کورسی و کۆمەڵی ئیسلامی (1) کورسی بردەوە. دووەم: پێگەی کورد لە كابینەی محەمەد شیاع سودانی 2022-2025 دوای تێپەڕبوونی ساڵێک بەسەر هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، کشانەوەی ڕەوتی  سەدر کە یەکێک لە کوتلە براوە گەورەکانی هەڵبژاردن، لەلایەن چوارچێوەی هەماهەنگییەوە محەمەد شیاع سودانی دیاریکرا بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراق لە 13ی تشرینی یەکەمی 2022 لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە دەنگی پێدرا، حکومەتەکەی لەلایەن هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەتەوە پێکهێنرا، کابینەکەی لە 27ی تشرینی یەکەمی 2022 متمانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی بەدەستهێنا. لایەنە کوردستانییەکانیش (63) کورسییان بردەوە بە جۆرێک پارتی دیموکراتی کورستان (32) کورسی و  یەکێتی نیشتمانی کوردستان (17) کورسی و نەوەی نوێ (9) کورسی و یەکگرتووی ئیسلامی (4) کورسی و کۆمەڵی ئیسلامی (1) کورسی بردەوە، لەسەر ئەو بنەمایە جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران (شاخەوان عەبدوڵا) درایەوە بە کوردو جگه‌ له‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی درا بە (د. لەتیف ڕەشید) ، هاوکات له‌ کابینه‌که‌ی محەمەد شیاع سودانی کورد به‌ چوار وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛  -    فوئاد حوسێن – وه‌زیری دەرەوە -    نزار ئامێدی – وەزیری ژینگە/ لە 26/11/2024 (هەڵۆ مستەفا عەسکەری) شوێنی (نزار ئامێدی) گرتەوە. -    بەنگین ڕێکانی - وه‌زیری ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و نیشته‌جێکرن -    خالید شوانی بە وەزیری داد دیاری کران سێیەم: پێگەی کورد لە حوکمڕانی عێراق  2021-2025 بە داتاو گرافیک       سەرچاوە؛  -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق... کورد لە پرۆسەی حوکمڕانیدا، چاپخانەی پاندا، سلێمانی، چاپی یەکەم 2025.  https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20250918193348656697&lng=1  

(درەو): وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، بەهۆی كاركردنیان بۆ "تێكدانی سەروەریی عێراق"، ویلایەتە یەكگرتووەكان هەریەكە لە (كەتیبەكانی حزبوڵا، گروپی عەسائیبی ئەهلی حەق) دەكاتە ئامانج.  تۆمی پیگۆت جێگری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی (X) نوسی: ئەمریكا هەوڵ دەدات ئەوپەڕی فشار لەسەر ئێران توند بكات.  "فەیلەقی قودسی سەربە سوپای پاسداران دەكەینە ئامانج، كە پشتیوانی هاوبەشە تیرۆریستەكانی ئێران و بریكارەكانی دەكات لە ناوچەكە، لەگەڵ هەردوو گروپی كەتیبەكانی حزبوڵاو عەسائیبی ئەهلی حەق كە لە عێراقدان" وتەبێژەكە وادەڵێ.  پیگۆت باسلەوە دەكات، ئەم میلیشیایانە بەشێوەیەكی چالاك كار دەكەن بۆ تێكدانی سەروەریی عێراق و لاوازكردنی ئابورییەكەی، هەروەها ئەنجامدانی هێرش بۆسەر خەڵك و بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لەسەرتاسەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.  هاوكات جۆ ویڵسۆن كۆنگرێسمانی پارتی كۆماری داوای لە ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ كرد "فەیلەقی بەدر"ی هادی عامری و بانكی رافیدەینی حكومی بخاتە ناو لیستی گروپە چەكدارە بەئامانجگیراوەكان، لەرێگەی سەپاندنی سزا بەسەریاندا.  كۆنگرێسمانەكە ئەم قسانەی لە جریوەیەكی تۆڕی كۆمەڵایەتی (X)دا كرد، وەكو وەڵامێك بۆ راگەیەندراوەكەی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوە، لەمەش زیاتر كۆنگرێسمانەكە داوای ئەوە دەكات "عێراق لەدەستی ئێران رزگار بكرێت".  ئەم لێدوانانە تەنیا دوای یەك رۆژ دێت لە سەپاندنی سزانی نوێ لەلایەن وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكاوە بەسەر ژمارەیەك كەسایەتی و بانك و كۆمپانیای عێراقیدا، بەهۆی پەیوەندییان لەگەڵ سوپای پاسداران و كەتیبەكانی حزبوڵا.  یەكێك لەوانەی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا سزای بەسەردا سەپاند، (كۆمپانیای موهەندیس)ە كە باڵی ئابوری حەشدی شەعبییە، ئەمەش لە هەنگاوێكدا كە ئەمریكا دەڵێ "ئامانج لێی هەڵوەشاندنەوەی تۆڕەكانی گەندەڵی و سپیكردنەوەی پارەی گروپە چەكدارەكانە لەناوخۆو دەرەوەی عێراق". وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند: نوسینگەی چاودێری سەروەرت و سامانی بیانی (OFAC) رێكاری گرتوەتەبەر دژ بەو كەس و كۆمپانیایانەی كە "یارمەتی رژێمی ئێران دەدەن بۆ خۆدزینەوە لە سزاكانی ئەمریكاو، ئاودیوكردنی چەك و تێوەگلان لە گەندەڵی بەرفراوان لەناو ئابوری عێراقدا.  بەگوێرەی بەیاننامەكە، ئەم گروپانە لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەكرێن و بەرپرسن لە كوشتنی هاوڵاتیانی ئەمریكی و هێرش بۆسەر بەرژەوەندییەكانی ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی لەناوچەكە، هەروەها بەردەوامن لە لاوازكردنی ئابوری عێراق و قۆرخكردنی سەرچاوە گشتییەكانی لەرێگەی كۆكردنەوەی نایاسایی پارەو گەندەڵییەوە.  سزا نوێیەكانی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا دوو بانك و كۆمپانیایەكی بازرگانی و، قەوارەیەكی گەورەی ئابوری دەگرێتەوە كە پەیوەستە بە حەشدی شەعبییەوە، ئەمە لەپاڵ ژمارەیەك كەسایەتی ئەمنی كە تۆڕی سیخوڕی بۆ سوپای پاسدارانی ئێران لەناو عێراقدا بەڕێوەدەبەن.  ئەوانەی ناویان لە لیستی سزاكاندا هاتووە ئەمانەن: 🔹كەتیبەكانی حزبوڵا كە یەكێك لە دیارترین گروپەكانی حەشدی شەعبییەو، كۆمپانیایەكی بەناوی (كۆمپانیای موهەندیس) بۆ بەڵێندەرایەتی گشتی و كشتوكاڵ و پیشەسازی دروستكردووە، بۆ ئەوەی ئەم كۆمپانیایە بكات بە كەڤەری چالاكییە ئابورییەكانی خۆی. بەپێی وەزارەتی گەنجینە، ئەم كۆمپانیایە لەژێر كۆنترۆڵی (عەبدولعەزیز محەمەداوی)دایە كە بە "ئەبو فەدەك" ناسراوە، گرێبەستە حكومییەكانی قۆستوەتەوە بۆ گواستنەوەی پارە لە دامەزراوەكانی دەوڵەتەوە بۆ كەڤەرە بازرگانییەكان، لەناویاندا كۆمپانیای (بلدنا للاستپمارات الزراعیە)، بە ئامانجی پارەداركردنی چالاكی گروپە چەكدارەكان و بەقاچاخبردنی چەك بە هەماهەنگی لەگەڵ سوپای پاسدارانی ئێران. وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا جەخت لەوە دەكات هەریەكە لە (كۆمپانیای موهەندیس)و (كۆمپانیای بلدنا)ی خستوەتە لیستی سزاكانییەوە بەگوێرەی فەرمانی ژمارە 13224و بەهۆی پاڵپشتی ماددی و دارایی ئەم دوو كۆمپانیایە بۆ سوپای پاسداران و كەتیبەكانی حزبوڵا.  🔹سزاكان سێ بەڕێوەبەری جێبەجێكاری لە بانكە عێراقییەكان گرتوەتەوە، كە تۆمەتباركراون بە خراپ بەكارهێنانی پۆستەكانیان بۆ بەرژەوەندی سوپای پاسداران و عەسائیبی ئەهلی حەق، لەمەشدا سودیان لە سیستەمی دارایی عێراق وەرگرتووە بۆ سپیكردنەوەی پارەو ئاودیوكردنی دراو و دروستكردنی داهات بۆ بەرژەوەندی ئەو گروپە تیرۆرسییانەی كە لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەكرێن. یەكێك لەوانەی لەسەر ئەم بابەتە سزا دراوە بریتییە لە (عەلی محەمەد غوڵام حسێن ئەنساری) كە كابرایەكی سەرمایەدارەو وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا دەڵێ هەژموونی خۆی لە ژمارەیەك بانكی عێراقی بەكارهێناوە بۆ كۆكردنەوەی ملیۆنان دۆلار بۆ سوپای پاسداران و كەتیبەكانی حزبوڵاو، خزمەتی دارایی پێشكەشی عەسائیبی ئەهلی حەق كردووە، لەوانە كڕینی دۆلارو شتنەوەی پارە لەرێگەی بەڵگەنامەی ساختەوە بەمەبەستی خۆپاراستن لە چاودێریی حكومەت. 🔹سزاكانی گەنجینەی ئەمریكا هەردوو برا (عەلی مفتن بەیدانی)و (عەقیل مفتن بەیدانی)ی گرتوەتەوە، ئەم دوو برا كە یەكێكیان (عەقیل مفتن) سەرۆكی لیژنەی ئۆڵۆمپی عێراق بانكێكی بازرگانی بەڕێوەدەبەن كە وەزارەتی گەنجینە دەڵێ پەیوەستە بە سوپای پاسدارانەوە، ئەم دوو برایە تۆمەتبار دەكات بەوەی دەیان ملیۆن دۆلاریان سپیكردوەتەوەو نەوت و ماددەی هۆشبەریان بە قاچاخ بردووە. لەپاڵ ئەمەدا گەنجینەی ئەمریكا باسی لەوە كردووە كە (عەقیل مفتن) پۆستەكەی وەكو سەرۆكی لیژنەی ئۆڵۆمپی قۆستوەتەوە بۆ مەبەستی دارایی ناسایی.  🔹گەنجینەی ئەمریكا باسی لەوەشكردووە كە لە سەرەتای ئەمساڵەوە كەتیبەكانی حزبوڵاو سوپای پاسداران ئۆپراسیۆنی هەماهەنگییان ئەنجامداوە بۆ كۆكردنەوەی زانیاری هەواڵگریی لەسەر هێزەكانی ئەمریكا لەناو عێراقدا. حەسەن قەحتان سەعیدی كە سەركردەیەكی حزبوڵایە سەرۆكایەتی تۆڕێكی سیخوڕی دەكات كە لە بەغداد كاردەكات و، ژمارەیەك كەسی حەشدی شەعبی لەخۆدەگرێت، ئەمانە زانیاری لەباری جموجوڵەكانی سوپای ئەمریكا بۆ بەرژەوەندی سوپای پاسداران كۆدەكەنەوە.   

بەشی شەشەم 🔹هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ بەدەستهێنانی (329) كورسی، لەسەر ئاستی (18) بازنەی هەڵبژاردن لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا (6 هەزار و 986) كاندید، چوونە ڕکاربەرییەوە. (24 ملیۆن و 349 هەزار و 357 )كەس لە دانیشتووانی عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە  مافی دەنگدانیان هەبوو.  🔹 لەم هەڵبژاردنەدا لە هەرێمی كوردستان (3 ملیۆن و 144 هەزار و 730) كەس لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێم مافی دەنگدانیان هەبووە و (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەرێژەی (57.2%). تەنها (7) لیستی کوردی كورسی مسۆگەركرد، پێکەوە (57) کورسییان بردەوە بە جۆرێک؛ پارتی (25) کورسی و  یەکێتی (18) کورسی و بزوتنەوەی گۆڕان (5) کورسی و نەوەی نوێ (4) کورسی و هاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەری و یەکگرتووی ئیسلامی و کۆمەڵی ئیسلامی یەکی (2) کورسیان بەدەستهێنابوو. 🔹 لە کابینەکەی عادل عه‌بدولمه‌هدی، کورد پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی جارێکی تر مسۆگه‌ر کرد (د.به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح) بۆ ئه‌و پۆسته‌ هه‌ڵبژێردرا، جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانیش درا به‌ (د. بەشیر حەداد)، به‌ سێ وه‌زیریش دران بە کورد، به‌ڵام کابینه‌که‌ ته‌مه‌نی خۆی ته‌واو نه‌کرد له‌ ساڵی (2020) سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌ستی له‌کار کێشایه‌وه. 🔹 دواتر‌ (مسته‌فا کازمی) وه‌ک سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران متمانه‌ی پێدرا، که‌ کورد جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی تێدا هه‌بوو جگه‌ له‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراق لای (د. به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح) به‌رده‌وام بوو، هاوکات له‌ کابینه‌که‌ی مسته‌فا کازمی کورد به‌ سێ وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛ فوئاد حوسێن، نازه‌نین محه‌مه‌د وسو و حاکم سالار عه‌بدولستار. یەکەم: خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  لە 18/5/2018 و پێگەی کورد هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ بەدەستهێنانی (329) كورسی كە 320 كورسی گشتی 9 كورسی بۆ كۆتای ئێزدی و مەسیحی و سابئی و شەبەك و فەیلیەكانە، لەسەر ئاستی (18) بازنەی هەڵبژاردن لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا ( 6 هەزار و 986) كاندید، كە ( 4 هەزار و 972)ی بەرێژەی (71%) و (2 هەزار و 14)ی لە ڕەگەزی مێ بەرێژەی (29%.) چوونە ڕکاربەرییەوە.  لەم هەڵبژاردنەدا (24 ملیۆن و 349 هەزار و 357 )كەس لە دانیشتووانی عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە  مافی دەنگدانیان هەبوو.  لەم هەڵبژاردنەدا لە هەرێمی كوردستان (3 ملیۆن و 144 هەزار و 730) كەس لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێم مافی دەنگدانیان هەبووە و (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەرێژەی (57.2%)، بەجۆرێك لە هەولێر (ملیۆنێک و 123 هەزار و 219) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (642 هەزار و 232) بە دروستی دەنگیداوە، بە رێژەی (57.1%)، لە سلێمانی (ملیۆنێک و 305 هەزار و 211) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (668 هەزار و 146) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەڕێژەی (51.1%) و لە دهۆكیش كە (716 هەزار و 300) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، (489 هەزار و 308) كەس بە دروستی دەنگیانداوە بەڕێژەی (68.3%).  كە كۆی كورسییەكانی پارێزگاكانی هەرێم بەبێ ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم (44) كورسی بووە، بە جۆرێك هەولێر (15) كورسی، سلێمانی (18) كورسی و دهۆك (11) كورسی.  ئەگەرچی زیاتر لە (25) لیست و قەوارەو كەسایەتی بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان كرد لەو پارێزگایانە، بەڵام تەنها (7) لیست كورسی مسۆگەركرد، بەپێی داتاكانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن هەموو ئەو لیست و قەوارانەی كورسییان هێناوە، لە تێكڕای ئەوانەی دەنگی دروستیان داوە لە سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) كەس بووە، بەڵام (ملیۆنێک و 754 هەزار و 369) بە رێژەی (97%) دەنگی گشتیی ئەو هێزانەیە كە كورسییان بەدەستهێناوە، بەجۆرێك پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (724 هەزار و 728) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (40%) كۆی دەنگە دروستەكان، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (364 هەزار و 638) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (20%)، بزوتنەوەی گۆڕان (199 هەزار و 611) بەدەستهێناوە بەڕێژەی (11%)، نەوەی نوێ (152 هەزار و 645) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (8%)و یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (98 هەزار و 19) دەنگ بەڕێژەی (5%)، كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان (91 هەزار و 975) دەنگ بەڕێژەی (5%) و هاوپەیمانی لەپێناو دیموكراسی و دادپەروەری (تحالف من اجل الديمقراطية والعدالة) لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (122 هەزار و 753) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (7%)ی كۆی دەنگە دروستەكان. 1.    پارێزگای هەولێر لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2018 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 12/5/2018، كە هەر پارێزگایە و ژمارەی كورسی دیاریكراوی خۆی هەبوو، لە پارێزگای هەولێر كە (15) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ دیاریكرا (ملیۆنێک و 314 هەزار و 46) هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبووە و (642 هەزار و 232) هاوڵاتیش دەنگەكانیان بە دروستی هەژمار كراوە بە ڕێژەی (48.9%)، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان  توانی (321 هەزار و 920) دەنگ بەدەست بهێنێت بەرێژەی (50%)ی دەنگە دروستەكان و (8) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (79 هەزار و 745) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (12%) كە (2) كورسی بەدەستێنا، نەوەی نوێ توانی (70 هەزار و 833) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (11%) و (2) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لیستی گۆڕان توانی (40 هەزار و 863) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (6%) و (1) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لیستی كۆمەڵی ئیسلامی (36 هەزار و 784) دەنگ بەڕێژەی (6%) و توانی (1) كورسی بەدەستبهێنێت، هاوپەیمانی لەپێناو دیموكراسی و دادپەروەری (تحالف من اجل الديمقراطية والعدالة) (50 هەزار و 537) دەنگ و بەڕێژەی (8%)ی دەنگە دروستەكانی هێناو (1) كورسی بردەوە و لیستی یەكگرتووی ئیسلامی (24 هەزار و 475) دەنگ و بەڕێژەی (4%)، بەڵام هیچ كورسییەكی لە پارێزگای هەولێر مسۆگەر نەكرد. 2.    پارێزگای سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2018 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 12/5/2018 لە پارێزگای سلێمانی، كە (ملیۆنێک و 395 هەزار و 961) كەس مافی دەنگدانی هەبووە و (668 هەزار و 146) كەس دەنگی دروستیانداوە، بەرێژەی (47.9%) و (18) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ دیاریكراوە، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (259 هەزار و 378) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (39%)ی دەنگە دروستەكان و (8) كورسی بەدەستهێنا، لیستی گۆڕان توانی (154 هەزار و 947) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (23%) و (4) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، نەوەی نوێ توانی (63 هەزار و 760) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (10%) و (2) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لیستی كۆمەڵی ئیسلامی (51 هەزار و 563) دەنگ بەڕێژەی (8%) توانی (1) كورسی بەدەستبهێنێت، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان  توانی (48 هەزار و 706) دەنگ بەدەستبهێنێت، بەرێژەی (7%)  و (1) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، لیستی یەكگرتووی ئیسلامی (30 هەزار و 19) دەنگ و بەڕێژەی (4%) و (1) كورسی مسۆگەركرد و هاوپەیمانی لەپێناو دیموكراسی و دادپەروەری (تحالف من اجل الديمقراطية والعدالة) (46 هەزار و 552) دەنگ بەڕێژەی (7%) توانی (1) كورسی بەدەستبهێنێت. 3.    پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2018 لە پارێزگای دهۆك، كە 11 كورسی پەرلەمانی بەردەكەوێت و (ملیۆنێک و 75 هەزار و 889) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، (489 هەزار و 308) هاوڵاتی بە دروستی دەنگیاندا، بەرێژەی (45.5%)، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستانی (354 هەزار و 102) دەنگی بەدەستهێناوە، بەرێژەی (72%) توانی (10) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، یەكگرتوی ئیسلامی كوردستان (43 هەزار و 525) دەنگی بەدەستهێنا، بەڕێژەی (9%) و بەدەستهێنانی (1) كورسی، بەڵام یەكێتی نیشتمانی كوردستان (25 هەزار و 515) دەنگی بەدەستهێنا، بەرێژی (5%) و كورسی بەدەستنەهێنا، هاوكات نەوەی نوێ بە بەدەستهێنانی (18 هەزار و 52) دەنگ و بز‌ووتنەوەی گۆڕان (3 هەزار و 801) دەنگ و كۆمەڵی ئیسلامی (3 هەزار و 628) دەنگ هیچ كورسییەكیان بەدەست نەهێناوە.  بەکورتی لەم خولەی هەڵبژاردن لەسەر ئاستی عێراق (31) هاوپەیمانی و لایەنی سیاسی گەیشتنە ئەنجومەنی نوێنەران و (هاوپەیمانی سائیرون بە سەرۆکایەتی موقتەدا سەدر) بە بردنەوەی (54) کورسی پلەی یەکەمی هێنا، بەدویدا (هاوپەیمانی فەتح بە سەرۆکایەتی هادی عامری) (47) کورسی و (هاوپەیمانی نەسری عەبادی) (42) کورسی و (دەوڵەتی یاسای نوری مالکی) (25) کورسییان بەدەست هێنابوو. كۆی كورسییەكانی پارێزگاكانی هەرێم بەبێ ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم (44) كورسی بووە، بە جۆرێك هەولێر (15) كورسی، سلێمانی (18) كورسی و دهۆك (11) كورسی.  لایەنە کوردستانییەکانیش (57) کورسییان بردەوە بە جۆرێک پارتی دیموکراتی کورستان (25) کورسی و  یەکێتی نیشتمانی کوردستان (18) کورسی و بزوتنەوەی گۆڕان (5) کورسی و نەوەی نوێ (4) کورسی و هاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەری و یەکگرتووی ئیسلامی و کۆمەڵی ئیسلامی یەکی (2) کورسیان بەدەستهێنابوو. دووەم: پێگەی کورد لە كابینەی عادل عەبدولمەهدی 2018 - 2020 دوای ئه‌وه‌ی له‌ 12/5/2018 کورد توانی له‌ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی (58) کورسی به‌ده‌ستبهێنێت، پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی جارێکی تر مسۆگه‌ر کرد (د.به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح) بۆ ئه‌و پۆسته‌ هه‌ڵبژێردرا، جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانیش درا به‌ (د. بەشیر حەداد)، له‌ کابینه‌که‌ی عادل عه‌بدولمه‌هدی کورد به‌ سێ وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛  -    فوئاد حوسێن – وه‌زیری دارایی -    به‌نگین ڕێکانی – وه‌زیری ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و نیشته‌جێکرن -    حاکم فاورق ئه‌مین شوانی به‌ وه‌زیری داد) دامه‌زرێندران به‌ڵام کابینه‌که‌ ته‌مه‌نی خۆی ته‌واو نه‌کرد له‌ ساڵی (2020) سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌ستی له‌کار کێشایه‌وه. سێیەم: پێگەی کورد لە كابینەی مستەفا کازمی 2020-2022 دوای ئه‌وه‌ی‌ عادل عه‌بدولمه‌هدی له‌ ساڵی (2020) ده‌ستی له‌ پۆسته‌که‌ی کێشایه‌وه‌ (مسته‌فا کازمی) وه‌ک سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران متمانه‌ی پێدرا، که‌ کورد تێیدا (58) کورسی و جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی تێدا هه‌بوو جگه‌ له‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی لای (د. به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح) به‌رده‌وام بوو، هاوکات له‌ کابینه‌که‌ی مسته‌فا کازمی کورد به‌ سێ وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛  -    فوئاد حوسێن – وه‌زیری دارایی -    نازه‌نین محه‌مه‌د وسو – وه‌زیری ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و نیشته‌جێکرن -    حاکم سالار عه‌بدولستار به‌ وه‌زیری داد، دامه‌زرێندران چوارەم: پێگەی کورد لە حوکمڕانی عێراق  2018-2022 بە داتاو گرافیک       سەرچاوە؛  -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق... کورد لە پرۆسەی حوکمڕانیدا، چاپخانەی پاندا، سلێمانی، چاپی یەکەم 2025.  https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20250918193348656697&lng=1  

 درەو: ماڵپه‌ڕی شەفافیەت بۆ چاودێری و رێكخستنی داهاتە نانەوتییەكانی پارێزگای( سلێمانی و هەڵەبجە) و ئیدارەکانی (راپەڕین و گەرمیان) بڵاویكردەوە:  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 10/10 – 10/10/2025: ( 20  ملیار و 612 ملیۆن )دینار بووە، بەجۆرێك كە 88%ـی داهاتەكە بەشێوەی نەختینەیە و 12%ـی داهاتەكە بەشێوەی چەك بووە.  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 27/9 – 3/10/2025:: ( 19 ملیار و 333 ملیۆن )دینار بووە. سایتەكە بڵاویكردووەتەوە لە نێوان ئەو دوو هەفتەیە داهات بەڕێژەی (6%) كەمیكردووەبە نزیكەی (2) ملیار دینار.    -    داهاتی مانگی ئەیلول سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 66 ملیار و 681 ملیۆن) دینار   -   داهاتی مانگی ئابی سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 62 ملیار و 924 ملیۆن) دینار ، كه‌ 85%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 15%ی به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌. -   داهاتی مانگی تەمووزی سنوری سلێمانی بریت بووە له‌ ( 118 ملیار و 926 ملیۆن) دینار ، كه‌ 28%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 67%ی مەقاسە بووەو 5% به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  - داهاتی مانگی حوزەیرانی سنوری سلێمانی ( 139 ملیار و 173 ملیۆن دینار) بووە، كه‌ (76) ملیار دینار بەڕێژەی 54% كەمیكردووە.  

راپۆرت: درەو ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس لەسەر قۆناغی یەكەمی پلانەكەی ترەمپ لەبارەی غەززەوە گەیشتنە رێككەوتن، كە خۆی لە رێككەوتنی ئاگربەست و ئازادكردنی بارمتە ئیسرائیلییەكان دەبینێتەوەو؛ دەكرێت سەربكێشێت بۆ كۆتایهێنانی یەكجاری بەو جەنگە خوێناوییەی كە ماوەی دوو ساڵە بەردەوامەو نەك هەر غەززە، ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستیشی بەگشتی لەگەڵ خۆی خستوەتە ناو گەردەلولەوە.  ئەمانە هەندێك وردەكاری زانراو و نەزانراون كە تائێستا لەبارەی رێككەوتنەكەوە لەبەردەستدان.  * چی لەبارەی رێككەوتنەكەوە دەزانین؟ رێككەوتنەكە لەچوارچێوەی قۆناغی یەكەمی ئەو كارانەیە كە ترەمپ پێشنیاری كردووەو لە 20 خاڵ پێكدێت، ئەمەش دوای گفتوگۆی ناڕاستەوخۆ لە میسرو پاش تەنیا رۆژێك لە یادی دوو ساڵەی هێرشەكەی حەماس بۆسەر ئیسرائیل بەدی هات، هێرشێك كە  هەڵمەتی سەربازی وێرانكەری ئیسرائیلی بۆسەر غەززە بەدوای خۆیدا هێنا.  ترەمپ رایگەیاند، ئیسرائیل و حەماس لەسەر قۆناغی یەكەمی پلانەكە گەیشتوونەتە رێككەوتن و ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی لە زوترین كاتدا هەموو بارمەتەكان (زیندوو بن یان مردو) ئازادبكرێن و هێزەكانی ئیسرائیل دەكشێنەوە بۆ ئەو ناوچەی كە لە غەززە پێی دەوترێت هێڵی زەرد. بەپێی قسەی سەرچاوەیەكی باڵای ئەمنی ئیسرائیل ئەمە سنوری یەكەم كشانەوەی ئیسرائیلە بەگوێرەی پلانەكەی ترەمپ.  بزوتنەوەی حەماسیش جەختی كردەوە گەیشتوەتە رێككەوتن بۆ كۆتایهێنان بە جەنگ، رێككەوتنەكە كشانەوەی ئیسرائیل لە غەززەو ئاڵوگۆڕی بارمتەو دەستگیركراوانی فەلەستینی لەخۆدەگرێت، بەڵام بزوتنەوەكە هاوكات داوای لە ترەمپ و وڵاتانی گەرەنتیكار كرد، گەرەنتی ئەوە بكەن ئیسرائیل بەتەواوەتی ئاگربەستەكە جێبەجێ دەكات.  * دیارترین ئەو شتانەی نایزانین چین؟  سەرەڕای هیواكان بۆ كۆتایهێنان بە جەنگ، هێشتا هەندێك وردەكاریی جەوهەری هەن كە روون نەكراونەتەوە. یەكێك لەو وردەكارییانە كات و ئیدارەدانی كەرتی غەززەیە دوای جەنگ، هەروەها چارەنوسی حەماس.  هیچ ئاماژەیەكی روون نییە لەبارەی ئەوەی دوای جەنگ كێ حوكمی غەززە دەكات. بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل و ترەمپ و وڵاتانی خۆرئاواو عەرەبی هەر چەشنە رۆڵێكیان بۆ حەماس لە غەززە دورخستوەتەوە، كە لە ساڵی 2007و دوای دەركردنی ركابەرە فەلەستینییەكانی، ئیدارەی ئەم ناوچەیەی بەدەستەوە بووە.  پلانەكەی ترەمپ كە 20 خاڵ لەخۆدەگرێت، ئاماژە بە رۆڵی دەسەڵاتی فەلەستینی دەكات، بەڵام ئەمەش تەنیا لە كاتێكدا دەبێت كە ئەو دەسەڵاتە ریفۆرمی زۆر لە خۆیدا ئەنجام بدات.  * دواتر چی روودەدات؟ ناتانیاهۆ وتی داوا لە حكومەتەكەی دەكات ئەمڕۆ كۆبوونەوەیەك بكات بۆ پەسەندكردنی رێككەوتنەكە.  سەرچاوەیەكی ئاگادار لە بابەتەكە وتی، ئەم رێكارە تاڕادەیەكی زۆر شتێكی روكەشە، چونكە ئیسرائیل پێشوەختە رەزامەندی لەسەر دەبڕیوە. بەڵام سەرچاوە ئاگادارەكان لە گفتوگۆكان باسلەوە دەكەن هەندێك وردەكاری هێشتا پێویستیان بە گفتوگۆ هەیەو رەنگە كاتەكەی بگۆڕدرێت.  سەرچاوەكان ئاماژە بەوە دەكەن، حەماس بە یەك جارو دوای 72 كاتژمێر لە دەستپێكردنی ئاگربەست (20) كەسی بارمەتەی زیندوو ئازاد دەكات. بەرپرسێكی ئیسرائیلی دەڵێ: ئازادكردنی بارمتەكان رەنگە رۆژی یەكشەممە یاخود دوو شەممە رووبدات.  سەرچاوە فەلەستینییەكان باسلەوە دەكەن، پرۆسەی رادەستكردنی تەرمی بارمتە مردووەكان بەشێوەی قۆناغ بە قۆناغ دەبێت هاوكات لەگەڵ كشانەوەی سوپای ئیسرائیل. گال هیرش رێكخەری كاروباری بارمتە ئیسرائیلییەكان باسی لەوەكرد، هێزێكی نێودەوڵەتی دروستدەكرێت بۆ یارمەتیدان لە دۆزینەوەی هەر تەرمێك كە حەماس نەتوانێ شوێنەكەی دیاری بكات.  سەرچاوە فەلەستینییەكانیش پێشبینی ئەوە دەكەن ئیسرائیل نزیكەی 2 هەزار دەستگیركراوی فەلەستینی ئازاد بكات، لەنێویاندا زیاتر لە 200 كەس هەن حوكمی زیندانی هەتاهەتایی بەسەر دەبەن.  بزوتنەوەی حەماس دوێنێ رایگەیاند، لیستی بارمتەكانی لای خۆی و دەستگیركراوانی فەلەستینی لە زیندانەكانی ئیسرائیل رادەستكردووە، بەمەبەستی پرۆسەی ئاڵوگۆڕكردن.  بەرپرسێكی ئیسرائیلی رونیكردەوە، تەنیا دوای پەسەندكردنی رێككەوتنەكە، لەماوەی 24 كاتژمێردا دەبێت ئیسرائیل بكشێتەوە بۆ ئەو هێڵەی كە رێككەوتنی لەسەر كراوە، دوای ئەمە مۆڵەتە 72 كاتژمێرییەكە دەستپێدەكات. كۆشكی سپی پێشبینی دەكات رۆژی دوو شەممە بارمتەكان ئازاد بكرێن.  بەپێی پلانەكەی ترەمپ، یارمەتییە مرۆییەكان بۆ غەززە زیاد دەكات. بەقسەی بەرپرسێكی ئیسرائیلی بەمزوانە رۆژانە 600 بارهەڵگر دەچنە ناو غەززە. دوو سەرچاوەی فەلەستینی دەڵێن كەمترین ئاست 400 بارهەڵگری رۆژانە دەبێت و وردە وردە ژمارەكە زیاد دەكات.  پێشبینی دەكرێت لە رۆژانی ئایندەدا، ترەمپ بەرەو میسر بەڕێبكەوێت، كۆشكی سپی وتی ترەمپ بیر لەوە دەكاتەوە رۆژی هەینی سەردانی ناوچەكە بكات. ناتانیاهۆش لای خۆیەوە ترەمپی بانگهێشت كردووە بۆ ئەوەی لەبەردەم كنێست (پەرلەمانی ئیسرائیل) وتارێك پێشكەش بكات، ترەمپ بە ئەكسیۆسی راگەیاندووە ئامادەیە بۆ ئەو كارە.  بەڵام قۆناغی دواتری پلانەكەی ترەمپ دیدگایەك لەخۆدەگرێت بۆ دروستكردنی دەستەیەكی نێودەوڵەتی لەژێر ناوی "ئەنجومەنی ئاشتی"، ئەم ئەنجومەنە رۆڵی دەبێت لە بەڕێوەبردنی غەززە لەدوای جەنگەوە. بڕیارە ترەمپ خۆی سەرۆكایەتی بكات و تۆنی بلێری سەرۆك وەزیرانی پێشووی بەریتانیاش لەخۆدەگرێت.  * گەورەترین مەترسی چییە كە هەڕەشە لە پلانەكە دەكات؟  ئەگەر رێككەوتنەكە سەركەوتن بەدەستبهێنێت، دەبێت بە گەورەترین دەستكەوت لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكادا كە تاوەكو ئێستا لە ئیدارەی ترەمپدا بەدەستهاتبێت.  بزوتنەوەی حەماس تاوەكو ئێستا رەتیكردوەتەوە گفتوگۆ لەسەر داوای ئیسرائیل بۆ چەكدانان بكات. سەرچاوەیەكی فەلەستینی جەختی كرد حەماس بەردەوام دەبێت لە رەتكردنەوەی داوای چەكدانان تاوەكو سوپای ئیسرائیل لەناو غەززەدا بێت.   دوو سەرچاوەی تری ئاگادار لە گفتوگۆكان ئاشكرایانكرد، خاڵی ناكۆك خۆی لە میكانزیكی كشانەوەی ئیسرائیل دەبینێتەوە، حەماس دەیەوێت خشتەیەكی زەمەنیی روون هەبێت تایبەت بە ئازادكردنی بارمەتەكان و گەرەنتیكردنی كشانەوەی تەواوەتی هێزەكانی ئیسرائیل.  لەناو غەززە، ئیسرائیل پرۆسە سەربازییەكانی كەمكردوەتەوە، ئەمەش لەسەر بنەمای داوای ترەمپ، بەڵام بەتەواوەتی هێرشەكانی رانەگرتووە.  وڵاتانی عەرەبی كە پشتیوانی پلانەكە دەكەن دەڵێن. ئەمە دەبێت لە كۆتایدا دروستكردنی دەوڵەتێكی سەربەخۆی فەلەستینی لێ بكەوێتەوە، بەڵام ناتانیاهۆ دەڵێ: هەرگیز ئەمە روونادات.  حەماس دەڵێ بۆ حكومەتێكی تەكنۆكراتی فەلەستینی نەبێت كە دەسەڵاتدارێتی فەلەستین سەرپەرەشتی بكات و وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی پشتیوانی بكەن، دەستبەرداری دەسەڵات نابێت لە غەززە. هەروەها هەر جۆرە رۆڵێك بۆ (بلێر) یاخود دەسەڵاتدارێكی بیانی لە غەززە رەتدەكاتەوە.  پێشبینییەكان بۆ ئەوە دەچن، لیستی دەستگیركراوانی فەلەستینی كە حەماس داوای ئازادكردنیان دەكات ژمارەیەك لە دیارترین زیندانیكراوانی ئیسرائیل لەخۆبگرێت، كە پرسی ئازادكردنیان لە گفتوگۆی ئاگربەستی پێشوودا هی ئەوە نەبوو تەنانەت دانوستانیشیان لەسەر بكرێت. سەرچاوەیەكی فەلەستینی نزیك لە گفتوگۆكان باسی لەوەكرد، لیستەكە (مەروان بەرغوسی) سەركردە لە بزوتنەوەی فەتح و (ئەحمەد سەعدات) سەركردە لە بەرەی میللی رزگاریی فەلەستین لەخۆدەگرێت كە هەردووكیان حوكمی جۆربەجۆری زیندانی هەتاهەتاییان بەسەردا سەپێندراوەو تاوانباركراون بەوەی هاوڵاتی ئیسرائیلییان كوشتووە.     سەرچاوە: ئاژانسی (رۆیتەرز)

  گفتوگۆی یەكەم/ لیستی كۆمەڵی دادگەری كوردستان  درەو: ئەمڕۆ لە ئۆفیسی سەرەكی دامەزراوەی میدیایی درەو گفتوگۆی پرسی هەڵبژاردنی كراو تەرخان بوو بۆ كارنامەو بەرنامەی كۆمەڵی دادگەری كوردستان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، بە مێوانداری محەمەد حەكیم سەرۆكی لیستی كۆمەڵی دادگەری و ئەحمەد حاجی رەشید كاندیدی كۆمەڵی دادگەری لە بازنەی سلێمانی. (درەو) لە گفتوگۆی هەڵبژاردندا دەرفەت دەدات بەتەواوی لیست و كاندید و قەوارە جیاوازەكانی هەرێمی كوردستان، بۆ خستنەڕووی كارنامەو بەرنامەی كاریان...خستنەڕووی داتاو ئاماری تایبەت بە هەڵبژاردنەكان . لە دامەزراوەی درەو، سەرەڕای گفتوگۆی هەڵبژاردن، بە داتا و ئاماری هەڵبژاردن بەرچاوروونی وورد دەخاتە بەردەم لیست و قەوارە سیاسیەكان و بە خستنەڕووی ئەنجامی راپرسیەكانی ردەو، بەرچاوروونی و پێشبینی دەنگ و كورسیەكان بۆ لیست و كاندیدەكان دەخاتەروو. لەپاڵ راپۆرتە شیكارییەكان و گرافیك و خستنەڕووی رەقەم و داتاكان (دامەزراوەی میدیایی درەو)، چەندین كتێبی تایبەت بە هەڵبژاردنی دەخاتە بەردەست كاندیدەكان كە بەرهەمی دامەزراوەی میدیایی درەون. لەوانە: -    بۆكسی هەڵبژاردن كە (شەش) كتێب لەخۆ دەگرێت هەر حزبەو كتێبی خۆی. -    كتێبی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق و كورد لە پرۆسەی حوكمڕانیدا، هەموو ئاماری هەڵبژاردن و پۆستەكانی كوردی تێدایە لە 2003 تا ئێستا  -    كلیلی هەڵبژاردن كە تەواوی هەڵبژاردنەكان لە خۆ دەگرێت (1992 – 2025) . -    هەڵبژاردن لەكەركوك كە تەواوی هەڵبژاردنەكانی كەركوك و دەنگ و پێگەی پێكهاتەو لیستەكان دەخاتەڕوو.  

درەو: کۆمپانیای نەوتی "ئیکسۆن مۆبیل" ئەمریکی دوای نزیکەی دوو ساڵ لە دەرچوونی، بڕیارە بگەڕێتەوە بۆ بازاڕەکانی عێراق، لەڕێی واژۆکردنی رێککەوتنێک بۆ پەرەپێدانی کێڵگەیەکی نەوتیی لە باشوری ئەو وڵاتە. ئەم پێشهاتە دوای نزیکەی دوو ساڵ لە دەرچوونی کۆمپانیای ئیکسۆن مۆبیل لە وڵاتەکە دێت، کاتێک 22.7%ی پشکەکانی لە کێڵگەی رۆژئاوای (قورنە 1) گواستەوە بۆ کۆمپانیای نەوتی بەسرەی عێراقی و کۆمپانیای پترۆچینا ئەركی بەڕێوەبردنی ئەو کێڵگەیەی گرتە ئەستۆ. بەگوێرەی سەرچاوەیەک کە قسەی بۆ كەناڵی "ئەلشرق" کردووە: رەنگە وەزارەتی نەوتی عێراق داوای دابینكردنی دارایی و پەرەپێدانی دامەزراوەكانی هەناردەکردنیش لەسەر کەنداوی عەرەبی بکات، بە ئامانجی زیادکردنی توانای هەناردەکردن بۆ دووەم گەورەترین بەرهەمهێنەری نەوتی ئۆپێک. سەرچاوەكە دووپاتی کردەوە رێککەوتنێک لە نێوان عێراق و ئێکسۆن واژۆ دەکرێت، بەبێ ئەوەی وردەکاری زیاتر بخاتەڕوو. لای خۆیەوە، کۆمپانیا ئەمریکییەکە وەڵامی بەدواداچونەكانی "ئەلشرق" داوەتەوەو رایگەیاندووە: لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق لە گفتوگۆدایە، بەردەوام بەدواداچوون بۆ دەرفەتە بەردەستەکان دەکەین بۆ باشترکردنی وەبەرهێنانە ناوازەكانمان، ئەوە لەكاتێكدایە، ئاژانسی هەواڵی  "بلومبێرگ" بڵاویکردووەتەوە: کۆمپانیاکە دیراسەی گەڕانەوە دەكات بۆ كنەو پشکنین لە کێڵگەی مەجنون. حکومەتی عێراق لە هەوڵدایە وەبەرهێنانی بیانی زیاتر بۆ کەرتی نەوت رابکێشێت، ئامانجی ئەوەیە توانای بەرهەمهێنانی نەوتی خاو بەڕێژەی 50% زیاد بکات و تا ساڵی 2028 شەش ملیۆن بەرمیل لە رۆژێکدا تێپەڕێنێت. عێراق بە نزیکەی خاوەنی ١٤٥ ملیار بەرمیل یەدەگی سەلمێنراوی نەوتە، ئامانجی ئەوەیە لە رێگەی چەندین پڕۆژەی گەشەپێدانەوە ئەو یەدەگانە بۆ زیاتر لە ١٦٠ ملیار بەرمیل زیاد بکات. لە ماوەی دوو ساڵی رابردودا، عێراق نزیکەی 30 گرێبەستی كردوە لەگەڵ کۆمپانیاکانی وەک تۆتال و بی پی و کۆمپانیا چینییەکان و پلانیشی هەیە ئەمساڵ خولی نوێی مۆڵەتدان دەستپێبکات.

رۆژنامەیەكی عێراقی: 🔻هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان ساردو سڕییەكی بێوێنە بەخۆیەوە دبینێت 🔻سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆن زیندانیكراون و حزبە دەسەڵاتدارەكان ترسیان لە بردنی كورسیەكانیان نەماوە 🔻یەكێتی و پارتی پشت بە هێزە چەكدارەكان و كارمەندانی حزب دەبەستن زیاتر لە شەقام بۆ زامنكردنی دەنگەكانیان 🔻خۆیان بۆ بانەگەشە ئامادە نەكردبوو چونكە پێیانوابوو شەڕ لە ناوچەكە روودەداتەوە درەو: رۆژنامەی " العالم الجدید" لە راپۆرتێكدا بە ناونیشانی (ساردی هەڵبژاردن ژاوەژاوی بانگەشە لە هەرێمی کوردستان دەکوژێنێتەوە، هۆکارەکانی چین؟) بڵاوكردووەتەوەو تیایدا دەڵێت: گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی کوردستان دۆخێكی ساردی نائاسایی لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەخۆوە دەبینێت، كە بڕیارە لە 11ی مانگی تشرینی دووەم ئەنجام بدرێت، سەرەڕای تێپەڕبونی چەند رۆژێک بەسەر بانگەشەی هەڵبژاردن، لە دیمەنێكدا كە تەواو جیاوازە لە گەرمی كێبڕكان و بانگەشە بەدەنگی بەرز، كە تایبەتمەندی هەڵبژاردنەکانی پێشوو بوو. چاودێران ئەمە بۆ چەند هۆکارێک دەگەڕێننەوە ، دیارترینیان، دەستوەردانی یاریزانە نێودەوڵەتییەکان و چاودێریکردنی پێشهاتەکانی ناوچەکە، نەهێشتنی نەیارە دیارەكان و پشبەستنی دوو پارتی دەسەڵاتدار- پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی کوردستان- بە بنکەی  جەماوەریی جێگيرى خۆیان بەهۆی مەحسوبیەتەوە. ئارام مەجید، توێژەری کاروباری سیاسی بە رۆژنامەكەی راگەیاندوە: تا ئەم دواییانەش حزبە سەرەکییە کوردییەکان چاوەڕوانیان نەدەكرد هەڵبژاردن ئەنجامبدرێت، بەهۆی ترس لە سەرهەڵدانەوەی شەڕ لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بۆیە زوو خۆیان بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن ئامادە نەکرد. مەجید هۆکارەکەی تر دەگەڕێتەوە بۆ پاكتاوكردنی حزبە ئۆپۆزسیۆنەکان، بەتایبەتی سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، شاسوار عەبدولواحیدو، لاهور شێخ جەنگی، سەرۆکی بەرەی گەل  و لایەن و سەرکردەکانی دیکە لە سلێمانی، لەلایەن یەکێتی نیشتمانی کوردستانەوە، بەوەش ترسيان نەماوە لە لەدەستدانی کورسی وەک جاران. هۆکاری سێیەمیشی بۆ ئەوە گێڕاوەتەوە، بنکەی پشتیوانی هەردوو حزبی دەسەڵاتدار، پارتی و یەکێتی جێگیرە، ئەوان زیاتر پشت بە پێشمەرگەو هێزە ئەمنییەکان و کادری راگەیاندنەکانیان و فەرمانبەرانی ناو فەرمانگەکانی حزب یان لە حکومەت دەبەستن، وەك لەوەی پشت بە شەقام ببەستن، بۆیە پێویستیان بە بانگەشە نییە، بەو پێیەی نوسینگەکانی رێکخراوە حزبیەکان بەسە بۆ دڵنیابوون لە هەڵبژاردنیان. لای خۆیەوە، رێبین عەلی، توێژەری ئەکادیمی و سیاسی، دەڵێت: بۆ یەکەمجار لە ماوەی نزیکەی 20 ساڵدا بانگەشەی هەڵبژاردن ساردی بەخۆوە ببینێت. ئاماژە بەوە شدەکات، پارتی و یەكێتی دروشمی رەنگاو رەنگیان ئامادەكردبوو، هاوشێوەی ئەو دروشمانەی لە هەڵبژاردنەکانی رابردوی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان بەرزیان كردەوە، لە نمونەی،  یەکێتی دەيوت دەیڕوخێنین و ، لەبەرامبەردا پارتی دروشمی  ناپاكیان بەرزکردەوە، وەک ئاماژەیەک بۆ یەکێتی. بەڵام چەند رۆژێک پێش دەستپێکردنی بانگەشەی هەڵبژاردن، فشاری نێودەوڵەتی، بەتایبەتی فشاری ئەمریکا، خرایە سەر ئەو دوو حزبە، کە بووە هۆی کۆبوونەوەی نێوان هەردوو حزب و چارەسەرکردنی ناکۆکییەکانیان، ئەمەش پرۆسەی بانگەشەی هەڵبژاردنی بەتەواوی گۆڕی و ساردو سڕی كرد، بەجۆرێك هێشتا زۆربەی شەقامەکان بەتاڵە لە پۆستەر و وێنە و تەنانەت لە میدیاشدا بانگەشەی هەڵبژاردن ئاسایین. العالم الجدید، پێشتر لە راپۆرتێکدا فشاری ئەمریکای بۆ سەر ئەو دوو حزبە ئاشکرا کردبوو، بۆ سەرلەنوێ ژیانەوەی سیاسی دوای چەند مانگێک لە چەقبەستویی، ئەمەش بە مەبەستی خێراکردنی پێکهێنانی حکومەت و چالاککردنی پەرلەمان.

شیكاری: درەو  بەشی پێنجەم 🔹 هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/4/2014، لە كۆی بازنەكاندا (20,243,283) هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبوو، زیاتر لە (13) ملیۆنیان بەشداری پرۆسەكەیان كرد. ڕكابەرییەكان لە نێوان (277) لیست و قەوارەی سیاسی و (36) هاوپەیمانی بوو بە شێویەك سەرجەمیان (9,043) كاندیدیان هەبوو بۆ كێربڕكێ‌ كردن لەسەر بەدەستهێنانی (320) كورسی گشتی و (8) كورسی كەمینەكان لە هەر (18) بازنەكەدا. 🔹 لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (2 ملیۆن و 717 هەزار و 82) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (2 ملیۆن و 128 هەزار و 167) دەنگیانداوە، بەرێژەی (78.3%)، تەنها (5) لیست دەنگی كورسی مسۆگەركرد، پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (753 هەزار و 14) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (35%) و بزووتنەوەی گۆڕان (472 هەزار و 503) بەدەستهێناوە بەڕێژەی (22%)، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (496 هەزار و 536) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (23%)، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (192 هەزار و 179) دەنگ بەڕێژەی (9%)و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان (140 هەزار و 771) دەنگ بەڕێژەی (7%). 🔹 كابینەی حەیدەر عەبادی لە 8/9/2014 لە پەرلەمانی عێراق متمانەی پێدرا، لەو كابینەیەدا پۆستی سەرۆككۆمار لەلایەن د. فوئاد مەعسوم و جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، ئارام شێخ محەمەد، لەگەل 62 پارلەمانتاری كورد، هەریەك لە د.رۆژ شاوە‌یس، جێگری سەرۆك وەزیران. هۆشیار زێباری، د.دەرباز محەمەد، فریاد رەواندوزی، بەیان نوری  و سامان عەبدوڵا بە وەزیر دانران. یەکەم: هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەران لە 30/4/2014 و پێگەی کورد  ئەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/4/2014 لە هەژدە پارێزگاكەی وڵات بەڕێوەچوو، بۆ ئەم مەبەستەش عێراق بەپێی سنوری ئیداری پارێزگا كرابوو بە هەژدە بازنەی هەڵبژاردن، لە كۆی بازنەكاندا (20,243,283) هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبوو، زیاتر لە (13) ملیۆنیان بەشداری پرۆسەكەیان كرد. ڕكابەرییەكان لە نێوان (277) لیست و قەوارەی سیاسی و (36) هاوپەیمانی بوو بە شێویەك سەرجەمیان (9,043) كاندیدیان هەبوو بۆ كێربڕكێ‌ كردن لەسەر بەدەستهێنانی (320) كورسی گشتی و (8) كورسی كەمینەكان لە هەر (18) بازنەكەدا. بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (16)ی ساڵی 2005 هەمواركراوی ساڵی 2013، عێراق دابەشكرا بۆ (18) بازنەی هەڵبژاردن، هەر پارێزگایەك بەسنورە كارگێڕییەكەیەوە، بازنەیەكی هەڵبژاردنی پێكهێناو ژمارەیەك كورسی بۆ تەرخان كرا كە كۆی كورسی هەر هەژدە بازنەكە (320) كورسی و (8) كورسی تەرخانكرا بەسیستەمی (كۆتا) بۆ كەمینەكان، ئەوانیش (5) كورسی بۆ مەسیحییەكان، لە پارێزگاكانی (بەغدا، كەركوك، نەینەوا، دهۆك و هەولێر) و هەروەها (1) كورسی بۆ هەریەك لە ئێزیدی و شەبەك لە پارێزگای نەینەوا، (1) كورسی بۆ سابیئە لە پارێزگای بەغدا، تەرخانكرا.  بەڵام عێراق بەیەك بازنەی هەڵبژاردن ئەژماركرا بۆ ئەو (8) كورسییەو ڕێژەی بەشداری كەمینەكانیش كاریگەری لەسەر ژمارەی كورسییەكانیان نەبوو بەپێی هەمان یاسا.  ئەگەر چی لە هەڵبژاردنەكانی پێشوی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ساڵی 2005 كار بە سیستمی ماوەی گەورە (باقی الاقوی) و، لە 2010 كار بە سیستمی براوەی گەورە (فائز الاكبر) كرا بۆ بەدەستهێنانی كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەران. لەم هەڵبژاردنەدا بەپێی یاسای هەڵبژاردن (هەمواركراو) كار بە سیستمی سانت لیگۆ كرا بۆ بەدەستهێنانی كورسی لەسەر ئاستی بازنەی هەڵبژاردن بەشێوەیەك دەنگی لایەنە ڕكابەرەكانی هەر بازنەیەكی هەڵبژاردن دابەشكرا بەسەر (1.6، 3، 5، 7، 9،....) خاوەنی زۆرترین دەنگ كورسی یەكەم دەبات و تا دێتە سەر كورسی دووەم و سێیەم ... هتد. لیستە براوەكانی هەڵبژاردن لەسەر ئاستی عێراق و پارێزگاكانیش، لە كۆی (364) لیست و قەوارەی سیاسی لەسەر ئاستی عێراق تەنها (31) قەوارەو لایەنی سیاسی توانیان كورسی پەرلەمانی بۆخۆیان مسۆگەر بكەن. لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (2 ملیۆن و 717 هەزار و 82) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (2 ملیۆن و 128 هەزار و 167) دەنگیانداوە، بەرێژەی (78.3%)، بەجۆرێك لە هەولێر (936 هەزار و 557) مافی دەنگدانیان هەبووە و (744 هەزار و 489) دەنگیداوە، بە رێژەی (79%)، لە سلێمانی (ملیۆنێک و 168 هەزار و 459) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (893 هەزار و 226) دەنگیانداوە، بەڕێژەی (76%) و لە دهۆكیش كە (612 هەزار و 66) مافی دەنگدانیان هەبووە، (490 هەزار و 452) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی (80%).  كۆی كورسییەكانی پارێزگاكانی هەرێم بەبێ ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم (44) كورسی بووە، بە جۆرێك هەولێر (15) كورسی، سلێمانی (18) كورسی و دهۆك (11) كورسی. ئەگەرچی ژمارەیەكی زۆری لیست و قەوارە بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان كرد لەو پارێزگایانە، بەڵام تەنها تەنها (5) لیست دەنگی كورسی مسۆگەركرد، بۆیە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن تەنها دەنگی ئەوانی ئەژماركردووە، كە كورسیان هێناوە، لە تێكڕای ئەوانەی دەنگیاندا هەبوو لە سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان (2 ملیۆن و 128 هەزار و 167) كەس دەنگیداوە، بەڵام (2 ملیۆن و 55 هەزار و 3) دەنگی گشتیی ئەو هێزانەیە کە كورسییان بەدەستهێناوە، بەو پێیە پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (753 هەزار و 14) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (35%) و بزووتنەوەی گۆڕان (472 هەزار و 503) بەدەستهێناوە بەڕێژەی (22%)، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (496 هەزار و 536) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (23%)، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (192 هەزار و 179) دەنگ بەڕێژەی (9%)و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان (140 هەزار و 771) دەنگ بەڕێژەی (7%). 1.    پارێزگای هەولێر لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2014 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 30/4/2014، كە هەر پارێزگایە و ژمارەی كورسی دیاریكراوی خۆی هەبوو، لە پارێزگای هەولێر كە (15) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ دیاریكرابوو (936 هەزار و 557) هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبووە و (744 هەزار و 489) هاوڵاتیش دەنگیانداوە، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان  توانی (354 هەزار و 735) دەنگ بەدەست بهێنێت بەرێژەی (48%) و (7) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (168 هەزار و 688) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (23%) كە (4) كورسی بەدەستێنا، لیستی گۆڕان توانی (104 هەزار و 59) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (14%) و (2) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لیستی كۆمەڵی ئیسلامی (80 هەزار و 492) دەنگ بەڕێژەی (11%) و توانی (2) كورسی بەدەستبهێنێت، لیستی یەكگرتووی ئیسلامی (26 هەزار و 323) دەنگ و بەڕێژەی (4%)، بەڵام هیچ كورسییەكی لە پارێزگای هەولێر مسۆگەر نەكرد. 2.    پارێزگای سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2014 لە پارێزگای سلێمانی، كە (ملیۆنێک و 168 هەزار و 459) كەس مافی دەنگدانی هەبووە و لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 30/4/2014 كە (893 هەزار و 226) كەس دەنگیانداوە، بەرێژەی (76%) و (18) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی بۆ دیاریكرابوو، لیستی گۆڕان توانی (347 هەزار و 799) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (39%) و (7) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (294 هەزار و 265) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (33%) كە (6) كورسی بەدەستهێنا، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان  توانی (93 هەزار و 410) دەنگ بەدەستبهێنێت، بەرێژەی (10%) و (2) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، لیستی یەكگرتووی ئیسلامی (81 هەزار و 392) دەنگ و بەڕێژەی (9%) و (2) كورسی مسۆگەركرد، لیستی كۆمەڵی ئیسلامی (57 هەزار و 102) دەنگ بەڕێژەی (6%) توانی (1) كورسی بەدەستبهێنێت. 3.    پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2014 لە پارێزگای دهۆك، كە (11) كورسی پەرلەمانی بەركەوت و (612 هەزار و 66)کەس  مافی دەنگدانی هەبوو، (490 هەزار و 452) هاوڵاتی دەنگیاندا، بەرێژەی (80%)، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان (304 هەزار و 869) دەنگی بەدەستهێنا، بەرێژەی (62%) توانی (8) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (84 هەزار و 464) دەنگی بەدەستهێنا، بەڕێژەی (17%) و بەدەستهێنانی (2) كورسی، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (33 هەزار و 583) دەنگی بەدەستهێنا، بەرێژی (7) و (1) كورسی بەدەستهێنا، بەڵام بز‌ووتنەوەی گۆڕان (20 هەزار و 645) دەنگ و بەرێژەی (4%) هیچ كورسییەكی بەدەستنەهێنا و كۆمەڵی ئیسلامی (3 هەزار و 177) دەنگی بەدەستهێنا، بەرێژەی (1%) و هیچ كورسییەكی بەدەست نەهێنا.  بەکورتی لەم خولەی هەڵبژاردن لەسەر ئاستی عێراق (35) هاوپەیمانی و لایەنی سیاسی گەیشتنە ئەنجومەنی نوێنەران و (دەوڵەتی یاسا بە سەرۆکایەتی نوری مالیکی) بە بردنەوەی (92) کورسی بە جیاوازییەکی گەورە پلەی یەکەمی هێنا. لایەنە کوردستانییەکانیش (64) کورسییان بردەوە بە جۆرێک پارتی دیموکراتی کورستان (27) کورسی و  یەکێتی نیشتمانی کوردستان (21) کورسی و بزوتنەوەی گۆڕان (9) کورسی و یەکگرتووی ئیسلامی (4) کورسی و کۆمەڵی ئیسلامیش (3) کورسی بەدەستهێنابوو. دووەم: پێگەی کورد لە كابینەی حەیدەر عەبادی  2014 - 2018 كابینەی حەیدەر عەبادی لە 8/9/2014 لە پەرلەمانی عێراق متمانەی پێدرا كە لە ئەنجامی هەڵبژاردنی 30ی نیسانی 2014ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق هات، لەو كابینەیەدا سەرەڕای پۆستی سەرۆككۆمار لەلایەن د. فوئاد مەعسوم و جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، ئارام شێخ محەمەد، لەگەل 62 پارلەمانتاری كورد، هەریەك لە د.رۆژ شاوە‌یس، جێگری سەرۆك وەزیران؛ -    هۆشیار زێباری - وە‌زیری دارایی‌ -    د.دەرباز محەمەد - وەزیری كۆچ و كۆچبەران -    فریاد رەواندوزی - وەزیری رۆشنبیری -    بەیان نوری - وەزیری كاروباری ژنان  -    سامان عەبدوڵا به‌ وەزیری دەوڵەت، دانران. بەڵام بەبیانوی چاكسازی و بچوکردنه‌وه‌ی حکومه‌ته‌وه‌، حەیدەر عەبادی هەریەك لە د.رۆژ شاوە‌یس، جێگری سەرۆك وەزیران و بەیان نوری وەزیری كاروباری ژنان، سامان عەبدوڵا وەزیری دەوڵەتی ئیزندا و هۆشیار زێباری وەزیری دارایش لە پەرلەمان متمانەی لێسەندراوە.  سێیەم: پێگەی کورد لە حوکمڕانی عێراق  2014-2018 بە داتاو گرافیک   خشتەکان     سەرچاوە؛  -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق... کورد لە پرۆسەی حوکمڕانیدا، چاپخانەی پاندا، سلێمانی، چاپی یەکەم 2025.  https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20250918193348656697&lng=1