🔻 لە دوای جێبەجێكرنی یاسای جەعفەری (800) ژن بە منداڵەكانیانەوە لە بەغدادو شارەكانی ترەوە ئاوارەی هەرێمی كوردستان بوون 🔻 مافی بەخێوكردنی منداڵ لە نزیكەی (4400) دایك سەندراوەتەوە 🔻هەزاران پیاو داوای گۆرینی گرێبەستی هاوسەرگیرییان پێشكەش بە دادگاكان كردووە " بۆ بێبەشكردنی هاوسەرەكانیان لە نەفەقەو میرات و مافەكانی تر"  درەو: دوای چل رۆژ لە جێبەجێكردنی یاسی باری كەسێتی (هاوپێچی تۆماری جەعفەری) كە بەم دواییە پەرلەمانی عێراق پەسەندیكرد، زیاتر لە (800) ژن لە بەغدادو شارەكانی ترەوە  بە منداڵەكانییانەوە ئاوارەی هەرێمی كوردستان بوون. حسام الحاج، رۆژنامەنوس و پێشكەشكار لە كەناڵی "سۆمرییە" ئاشكرایدەكات: بەگوێرەی ئامارەكان لە دوای تێپەڕبونی (40) رۆژ بەسەر پەسەندكردنی یاساكە، سەدان و هەزاران داوای پێشكەشی دادگاكان كراون لەلایەن پیاوانی خێزاندارەوە، بۆ گۆڕینی گرێبەستی هاوسەرگیرییان یان جیابونەوەیان بۆ یاسای جەعفەری، كە ژن بێبەش دەكات لە دابینكردنی خەرجی (نفقە) و میراتی و زۆرینەی ئەو مافانەی تری لە یاسادا هەبوون، بەتایبەت كە یاساكە مافی داوە بە یەكێك لە هاوسەرەكان ژن یان پیاو بە گۆڕینی گرێبەستی نێوانیان بەبێ‌ رەزامەندی ئەوی تریان یان تەنانەت ئاگاداریشی. بەوتەی ئەو رۆژنامەنوسە، لێكەوتەیەكی تری یاساكە، سەندنەوەی مافی بەخێوكردنی منداڵە لە نزیكەی (4400) دایك، ئەم پرسەش بووەتە هۆكاری سەرهەڵدانی شەپۆلێكی ئاوارەبوون و زیاتر لە (800) دایك لەگەڵ منداڵەكانیان بەغدادو شارەكانی تریان بەجێهێشتووە بەرەو هەرێمی كوردستان، لە ترسی جێبەجێكردنی یاساكەو بێبەشكردنی دایكان لە مافی بەخێوكردنی منداڵەكانیان، كە بەوتەی حسام الحاج، خۆشیان و منداڵەكانیشیان روبەڕوی چارەنوسێكی نادیار بونەتەوە، بەوپێیەی هیچ كارو سەرچاوەیەكی بژێوییان نابێت. پرسیاری ئەوەش دەكات ئەگەر لەماوەی (40) رۆژدا ئەم لێكەوتانەی بەدوای خۆیدا هێنابێت دەبێت لەدوای سالێك و دوانی تر چی روودەدات. لێرەوە بوونی پەرلەمانێكی بەرپرسیاربە زانێت و هۆشیاری ئەوەی هەبێت چی یاسایەك دادەڕێژێت بەتایبەت كە لەئێستادا عێراق لە بەردەم هەڵبژاردنی پەرلەماندایە.

درەو:  داتاو گرافیک بەشی چوارەم 🔹 ڕۆژی 7 ی ئازاری 2010 هەڵبژاردنی گشتی بۆ دەستنیشانكردنی (325) كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئەنجام درا، پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (670 هەزار و 965) دەنگی بەدەستهێنا، بەڕێژەی (34.6%) و بزووتنەوەی گۆڕان (425 هەزار و 793) بەدەستهێناوە، بەڕێژەی (22%)، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (397 هەزار و 929) دەنگی بەدەستهێناوە، بەڕێژەی (20.52%)، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (214 هەزار و 222) دەنگ، بەڕێژەی (11.5%) و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان (144 هەزار و 987) دەنگ، بەڕێژەی (7.47%)، حیزبی سۆسیالیست (10 هەزار و 620) بەڕێژەی (0.54%) و بزووتنەوەی ئیسلامی (7 هەزار و 481) بەڕێژەی (0.38%)، حیزبی شیوعی (10 هەزار و 782) دەنگی بەدەستهێناوە، بەڕێژەی (0.55%).  🔹 لەم هەڵبژاردنەدا هاوپەیمانیی كوردستان (43) كورسی، گۆڕان (8) كورسی، یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان (4) كورسی و كۆمەڵی ئیسلامی (2) كورسییان بردەوە. 🔹 كابینەی دووەمی نوری مالیكی كە لە 25/11/2010 دروستكرا، حکومه‌ته‌که‌ لە شاری هەولێر پێكهات. لەو كابینەیەدا سەرەرای پۆستی سەرۆككۆمار بۆ جەلال تاڵەبانی بوو، جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران لەلایەن عارف تەیفور لەگەل 57 پەرلەمانتاری كورد و د.رۆژ شاوە‌یس، جێگری سەرۆك وەزیران و هۆشیار زێباری، دیندار دۆسكی، خەیروڵا عەبدولكەریم  و عەبدولمەجید حەمە ئەمین به‌ وەزیر دیاری کران. یەکەم: هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەران لە 7/3/2010 و پێگەی کورد  ڕۆژی 7 ی ئازاری 2010 هەڵبژاردنی گشتی بۆ دەستنیشانكردنی (325) كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئەنجام درا، كە سێیەم پڕۆسەی هەڵبژاردن بوو، لە سەر ئاستی عێراق، پاش ئەوەی لە 30/1/2005 یەكەم هەڵبژاردنی گشتی بۆ كۆمەڵەی نیشتمانی ئەنجام درا، پاشان لە 15/12/2005 هەڵبژاردن بۆ یەكەم پەرلەمان، بەناوی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لە سایەی دەستووری هەمیشەییدا، ئەنجامدرا. لە هەر دوو هەڵبژاردنەكەدا ژمارەی كورسییەكان (275) كورسی بوو، بەڵام بۆ ئەم هەڵبژاردنە ژمارەی كورسییەكان زیاد كرا بۆ (325) كورسی، بەو پێیەی ژمارەی دانیشتوانی عێراق بە (32.5) ملیۆن كەس ئەژماركرا. بۆ بەشداریكردن لەم هەڵبژاردنەدا (297) قەوارەی سیاسی لە لایەن كۆمیسیۆنەوە تۆماركراون، بۆ كێبركێی سەرجەم كورسییەكانی پەرلەمان بەوانەی كۆتای كەمینەكانیشەوە. پاشان (164) قەوارە لە چوارچێوەی (12) هاوپەیمانیدا كۆبوونەوە، كە یەك هاوپەیمانیان مەسیحی بوو.  شەش هاوپەیمانی سەركەوتنی بە دەست هێنا، لەگەڵ (3) پارتی سیاسیدا، كە هەرسێكیان لە هەرێمی كوردستاندا بوون. نەخشەی هەڵبژاردنی ئەمجارە جیاوازییەكی زۆری لەگەڵ ئەوانەی پێشتر هەیە، لە ڕووی هاوپەیمانییەكانی هەر سێ پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق. شیعە بە گشتی دابەش بوون بۆ دوو هێزی سەرەكی، دەوڵەتی یاسا و ئیئتیلافی نیشتمانی، لە بەرامبەردا زۆربەی باڵەكانی سوننە لە سایەی لیستی عێراقییەدا یەكیان گرت، كوردیش لەناوخۆیدا دابەش بوو بۆ چوار هێز، بەڵام بە قەبارەی جیاواز. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە پێی سیستەمی نوێنەرایەتیی ڕێژەیی ئەنجام درا، عێراق دابەش كرا بۆ (18) بازنەی هەڵبژاردن، هەر پارێزگایەك بەسنوورە كارگێڕییەكەیەوە، بازنەیەكی هەڵبژاردن بوو، ژمارەیەك كورسی بۆ تەرخان كرابوو، بەگوێرەی ژمارەی دانیشتوان. هەروەها (8) كورسیی تەرخان كرا بە سیستەمی (كۆتا) بۆ كەمینەكان، پێنج كورسی بۆ مەسیحییەكان، لە پارێزگاكانی (نەینەوا، دهۆك، هەولێر، كەركووك و بەغدا) بەڵام عێراق بە یەك بازنەی هەڵبژاردن ئەژمار كرا بۆ ئەو (5) كورسییەی مەسیحییەكان. هەروەها كورسییەك بۆ هەر یەك لە ئیزیدی و شەبەك لە پارێزگای نەینەوا، (1) كورسیی بۆ سابیئە لە پارێزگای بەغدا، تەرخان كرا.  لە دابەش كردنی كورسییەكانی پارێزگاكان بە ئاشكرا، كەموكوڕی و دەستكاریی پێوە دیار بوو، بەرزكردنەوەی ژمارەی دانیشتوانی عێراق بۆ (32.5) ملیۆن كەس بۆ خۆی ساختەكاری و هەڵە بوو، چونكە بە هەموو پێوەرە دیمۆگرافییە باوەكانی جیهان، لە باشترین بارودۆخی گەشەكردنی دانیشتواندا، ڕێژەی زیادبوونی ساڵانەی دانیشتوانی وڵاتێك لە (3.3%) تێ ناپەڕێت، بەڵام لە نێوان ساڵانی (2005 - 2009) لە عێراقدا ئەم ڕێژەیە گەیەنرایە زیاتر لە (4%)، ئەمە لە كاتێكدایە بارودۆخی ئەو ساڵانە، خوێناویترین ساڵانی مێژووی عێراق بووە. واتە بە لانی كەم، دوو ملیۆن كەس بە زیادە بۆ دانیشتوانی عێراق زیاد كراوە، لە بەرژەوەندیی چەند پارێزگایەكی دیاریكراو. پاشان لە دابەشكردنی كورسییەكان بە سەر پارێزگاكاندا، ناهەقی و دەستكاریی زۆری پێوە دیاربوو، بۆ نموونە پارێزگای بەسرە لە (16) كورسییەوە زیادكرا بۆ (24) كورسی، واتە ڕێژەی كورسییەكانی (33.3%) زیادی كرد، بەڵام پارێزگای سلێمانی لە (15)ەوە زیاد كرا بۆ (17) كورسی، واتە (11.7%) زیادی كرد، هەروەها پارێزگای نەینەوا بە ڕێژەی (41%) زیادی كرد. بە گشتی لە بەشی هەرێمی كوردستان كەم كرایەوە بۆ پارێزگاكانی تر، بەڵام لە ناوخۆی هەرێمیشدا پارێزگای دهۆك زیاد لە مافی خۆی كورسی بۆ زیاد كرا، لە (7) ەوە بۆ (11) كورسی، واتە بە ڕێژەی (36.3%) لە كاتێكدا ڕێژەی زیادكردنەكەی پارێزگای هەولێر (13.3%)و سلێمانی (11.7%)بووە. لێرەدا تیشک دەخەینە سەر ئەوە هەڵبژاردنە لە هەرێمی كوردستان لە هەڵبژادنی 7/3/2010دا لە هەرسێ پارێزگای هەرێمی كوردستان (2 ملیۆن و 590 هەزار و 274) مافی دەنگدانیان هەبووە، بەپێی راگەیەنراوی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان (ملیۆنێک و 938 هەزار و 754) كەسیش دەنگیانداوە، واتا رێژەی دەنگدان (74.8%)، بەجۆرێك لە هەولێر (917 هەزار و 685) مافی دەنگدانیان هەبووە و (680 هەزار و 408) دەنگیداوە بە رێژەی (74.1%)، لە سلێمانی (109 هەزار و 8451) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (833 هەزار و 631) دەنگیانداوە، بەڕێژەی (75.9%) و لە دهۆكیش كە (574 هەزار و 138) مافی دەنگدانیان هەبووەو (424 هەزار و 715) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی (73.97%). لەسەرجەم ئەو لیستانەی كە بەشدارییانكرد، لە سێ پارێزگاكە، تەنها (5) لیست كورسی بۆخۆی مسۆگەركرد، بۆیە كۆمسیۆن تەنها دەنگی ئەوانی ئەژماركرد، بۆ نمو‌ونە لە تێكڕای ئەوانەی دەنگیاندا هەبوو لە سێ پارێزگاكەی هەرێم (ملیۆنێک و 938 هەزار و 754) كەس بوو، بەڵام ئەو لایەنانەی كە سەركەوتنیان بەدەستهێنا (ملیۆنێک و 853 هەزار و 905) دەنگیان هێنا، بەڵام ژمارەیەك لیست سەركەوتنیان بەدەست نەهێنا، هەرچەندە ژمارەیەك دەنگیان هێنا، بۆیە (رێژەی دەنگی لیستەكان بەپێی دەنگدانی گشتی هەرێم وەردەگرین، كە ( ملیۆنێک و 938 هەزار و 754) كەسە نەك دەنگی گشتیی ئەو هێزانەی سەركەوتنیان بەدەستهێناوە، كە (ملیۆنێک و 853 هەزار و 905) کەسە بەو پێیەی پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (670 هەزار و 965) دەنگی بەدەستهێنا، بەڕێژەی (34.6%) و بزووتنەوەی گۆڕان (425 هەزار و 793) بەدەستهێناوە، بەڕێژەی (22%)، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (397 هەزار و 929) دەنگی بەدەستهێناوە، بەڕێژەی (20.52%)، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (214 هەزار و 222) دەنگ، بەڕێژەی (11.5%) و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان (144 هەزار و 987) دەنگ، بەڕێژەی (7.47%)، حیزبی سۆسیالیست (10 هەزار و 620) بەڕێژەی (0.54%) و بزووتنەوەی ئیسلامی (7 هەزار و 481) بەڕێژەی (0.38%)، حیزبی شیوعی (10 هەزار و 782) دەنگی بەدەستهێناوە، بەڕێژەی (0.55%).  1.    پارێزگای هەولێر لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2010 بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، كە هەر پارێزگایە و ژمارەی كورسی تایبەتی خۆی هەبوو، لە پارێزگای هەولێر، كە 14 كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی بەردەكەوێت (917 هەزار و 685)، هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبووە و (680 هەزار و 408) هاوڵاتیش دەنگیانداوە، لیستی هاوپەیمانی كوردستان (كە لە یەكێتی و پارتی و ژمارەیەك حیزبی دیكە پێكهاتبوو) توانی (458 هەزار و 403) دەنگ بەدەستبهێنێت (10) كورسی پەرلەمانی بۆ خۆی مسۆگەر بكات، كە ئەو دەنگانە دەنگی زیادەی لایەنەكانی تریشی چووەتەسەر، بەڵام دەنگی راستەقینەی پارتی دیموكراتی كوردستان (306 هەزار و 775) دەنگ بەڕێژەی (45.08%)ی دەنگەكان، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (124 هەزار و 632) دەنگی بەدەستهێناوە، بەڕێژەی (18.3%) كە بە هەردووكیان دەكاتە (431 هەزار و 407)، ئەو دەنگەی تریش هی لایەنەكانی تری ناو لیستەكە و دەنگی ئەو لیستانەیە كورسیان نەهێناوە، كە بۆ لیستی زۆرینە دەچوو، لیستی گۆڕان توانی (103 هەزار و 397) دەنگ بەدەستبهێنێت، بەڕێژەی (15.19%) و (2) كورسی پەرلەمانی، لیستی كۆمەڵی ئیسلامیی (70 هەزار و 662) دەنگ و توانی (1) كورسی بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (9.2%)، لیستی یەكگرتووی ئیسلامی (51 هەزار و 65) دەنگ (1) كورسی بەدەستهێنا، بەڕێژەی (7.5%)، بەڵام هیچ یەكێك لە لیستەكانی تر نەیانتوانی دەنگی پێویست بۆ خۆیان مسۆگەر بكەن. بەڵام لەسەر ئاستی دەنگی حیزبەكان بەو پێیەی ئەگەر حیزبەكان لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتیشدا بووبن دەنگدەری هەر حیزبە و دەنگی بەكاندیدی خۆیداوە، بۆیە لێرەدا دەنگی راستەقینەی سەرجەم حیزبە بەشداربووەكان دەخەینەڕوو، بەو پێیەی لەم شیكاریەدا ئێمە كار لەسەر دەنگی حیزبەكان دەكەین لەگەڵ ئەوەی لە خشتەكەدا رێژەی دەنگی حیزبەكان (100%) دەرناچێت، بەو پێیەی دەنگی كۆتا و هەندێك حیزبی بچووكی ناو هاوپەیمانێتییەكانی تیانییە.     2.    پارێزگای سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2010 لە پارێزگای سلێمانی، كە ( ملیۆنێک و 98 هەزار و 451) كەس مافی دەنگدانی هەبووە و بەپێی راگەیەندراوی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان، لە پارێزگای سلێمانی (833 هەزار و 631) کەس دەنگیداوە، كە 17 كورسی لە پەرلەمانی عێراق بەردەكەوێت، لیستی گۆڕان (298 هەزار و 621) دەنگی مسۆگەركرد، بە (6) كورسی پەرلەمانی عێراق بەڕێژەی (35.8%)، لیستی هاوپەیمانی كوردستانی (350 هەزار و 283) دەنگی بەدەستهێنا (8) كورسی پەرلەمان، بەڵام یەكێتی نیشتمانی كوردستان (237 هەزار و 379) دەنگ و (5) كورسی بەڕێژەی (28.47%) و پارتی دیموكراتی كوردستان (82 هەزار و 121) دەنگی بەدەستهێناوە (3) كورسی بەڕێژەی (9.85%)، هاوكات یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (103 هەزار و 188) دەنگی بەدەستهێناوە (2) كورسی بەڕێژەی (12.37%)، كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان (79 هەزار و 140) و (1) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (9.49%).  3.    پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  2010 لە پارێزگای دهۆك، كە 10 كورسی پەرلەمانی بەردەكەوت و (574 هەزار و 138) مافی دەنگدانی هەبووە، (424 هەزار و 715) هاوڵاتی دەنگیانداوە، لیستی هاوپەیمانی كوردستانی (332 هەزار و 951) دەنگی بەدەستهێناوە توانی (9) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، كە سەرجەمیان بۆ كاندیداكانی پارتی بوون، كە (283 هەزار و 69) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (66.64%)، هاوكات یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (59 هەزار و 969) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (14.12%) و بەدەستهێنانی (1) كورسی، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (34 هەزار و 226) دەنگی بەدەستهێنابوو، بەڵام هیچ كورسییەكی نەبرد (بەڕێژەی (8.06%) بز‌وتنەوەی گۆڕانیش (23 هەزار و 775) دەنگی بەدەستهێنا.  بەکورتی لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی عێراق نۆ لیست توانی سەر بكەوێت لە بە دەست هێنانی كورسیی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لیستی العراقیە (91) كورسی، دەوڵەتی قانون (89) كورسی، ئیئتیلافی نیشتمانی (70) كورسی، هاوپەیمانیی كوردستان(43) كورسی، گۆڕان (8) كورسی، التوافق العراقی (6) كورسی، یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان و ئیئتیلافی وەحدەی عێراق، هەر یەكەیان (4) كورسی و كۆمەڵی ئیسلامی (2) كورسی. بۆ (5) كورسیی مەسیحییەكانیش، لیستی ڕافیدەین بە سەرۆكایەتیی یونادم یوسف كەنا (3) سێ كورسیی بردەوە، لە هەولێر، بەغدا و كەركووك، ئەنجومەنی گەلی كلدانی سریانی ئاشووری (2) كورسییەكەی تری دهۆك و نەینەوای بردەوە.  بزووتنەوەی ئێزیدی بۆ ڕیفۆڕم و پێشكەوتن (الحركە الیزیدیە من اجل الاصلاح والتقدم) كورسیی ئێزیدییەكانی بردەوە، چونكە هەوڵی پارتی و یەكێتی ئەوە بوو كوردی یەزیدی دەنگ بۆ لیستی هاوپەیمانی بدەن، نەك بۆ كۆتای یەزیدییەكان. هەروەها ئەندازیار (محەمەد جەمشید عەبدولڵا شەبەكی) كورسیی شەبەكی لە پارێزگای نەینەوا بردەوە، كە پاڵێوراوی نزیك لە پارتی دیموكراتی كوردستان بوو. خالد ئەمین ڕومی بە تەنها (742) دەنگ كورسیی سابیئەی لە پارێزگای بەغدا بردەوە.  دووەم: پێگەی کورد لە كابینەی دووەمی نوری مالیكی  2010 - 2014 كابینەی دووەمی نوری مالیكی كە لە 25/11/2010 دروستكرا، كورد بەچەند پۆستێك بەشدار بوو، هاوكات جارێكی تر رازی بوو بە دووبارە كاندیدكردنەوەی نوری مالیكی بۆ سەرۆكی حكومەتی عێراق و حکومه‌ته‌که‌ لە شاری هەولێریشەوە پێكهات. سەرەرای جێبەجێنەكردنی هیچ ماف و داواكاریەكی كورد بە مادەی (140)یشەوە، لەو كابینەیەدا سەرەرای پۆستی سەرۆككۆمار لەلایەن جەلال تاڵەبانی و جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران لەلایەن عارف تەیفور لەگەل 57 پەرلەمانتاری كورد و د.رۆژ شاوە‌یس، جێگری سەرۆك وەزیران هەریەك له‌؛  -    هۆشیار زێباری - وە‌زیری دە‌رە‌وە -    دیندار دۆسكی - وەزیری كۆچ و كۆچبەران -    خەیروڵا عەبدولكەریم - وەزیری بازرگانی  -    عەبدولمەجید حەمە ئەمین به‌ وەزیری تەندروستی، دیاری کران. پێکهاتەی کابینە حکومیەکەی نووری مالیکی بۆ خولی دووەمی سەرۆکایەتییەکەی لە (42) وەزارەت پێکهاتبوو، کە هەندێکیان پۆستی فەخری بوون. نووری مالیکی سەرکردایەتی وەزارەتەکانی بەرگری و ناوخۆ و هەروەها دەزگای ئاسایشی نیشتمانی گرتە ئەستۆ، بەمەش پێگەی ئەمنی سەروەری وڵاتەکەی کۆنترۆڵ کرد. هاوپەیمانی نیشتمانی کە هێزە سیاسییە شیعەکانی لەخۆدەگرێت، توانی لە کۆی 42 وەزارەت 20 وەزارەت بەدەستبهێنێت، کە بریتین لە وەزارەتەکانی نەوت، خوێندنی باڵا، ئاشتەوایی نیشتمانی، داد، گواستنەوە، کار و کاروباری کۆمەڵایەتی، پلاندانان، وەرزش و لاوان، خانووبەرە و بیناسازی، دەوڵەت بۆ کاروباری پەرلەمان، گەشتیاری و شوێنەوا و مافی مرۆڤ. جگە لەوەش وتەبێژی حکومەت و وەزارەتەکانی بەرگری و ناوخۆ، کە پێشتر لە دەستی مالیکیدا بوو، لەگەڵ ژمارەیەک وەزیری دەوڵەتیش دەستنیشانکران. لیستی عێراقی 9 وەزارەتی مسۆگەر کرد، لەوانە وەزارەتی دارایی، وەزارەتی پەیوەندییەکان، وەزارەتی پەروەردە، وەزارەتی زانست و تەکنەلۆجیا، وەزارەتی کشتوکاڵ، وەزارەتی پیشەسازی و چەند وەزارەتێکی دیکەی دەوڵەت. لە کاتێکدا هاوپەیمانی کوردستانی 7 وەزارەتی بەدەستهێنا: کۆچ و کۆچبەران، ڕۆشنبیری، ژینگە، بازرگانی، تەندروستی و کاروباری دەرەوە. هاوکات کەمینەکان و کەسایەتییە کۆدەنگیەکان 5 پۆستیان وەک وەزیری دەوڵەت بەدەستهێنا. سێیەم: پێگەی کورد لە حوکمڕانی عێراق  2010-2014 بە داتاو گرافیک   خشتەکان سەرچاوە؛  -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق... کورد لە پرۆسەی حوکمڕانیدا، چاپخانەی پاندا، سلێمانی، چاپی یەکەم 2025.  https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20250918193348656697&lng=1  

درەو: ئەمڕۆ دەستەی پارێزەرانی، سەردانی لاهور شێخ جەنگیان كردووە، لاهور شێخ جەنگی وتوویەتی خۆتان ئازادن لەوەی بەشداری لە هەڵبژاردن دەكەن یان نا، داوای دوو كتێبی كردووە (لە پشت دەرگاكانی شۆڕشەوە، هونەری جەنگ). بورهان رەشید سەرۆكی تیمی پارێزەرانی لاهور شێخ جەنگی بە (درەو)ی راگەیاند: ئەمڕۆ كاتژمێر 12ی نیوەڕۆ لە بەشی لێكۆڵینەوەی ئاسایشی گشتی لە سلێمانی سەردانی لاهور شێخ جەنگیان كردووە بورهان رەشید بە (درەو)ی وت ماوەی (كاتژمێرێك) لەگەڵ لاهور شێخ جەنگی ماوەنەتەوە لەگەڵ دەستەی پارێزەران (ئاریان بەهادین، هۆزان شێخ خالید، چیا وریا)  لاهور شێخ جەنگی جەختی لەسەر ئەوە كردووە كە دەبێت ئەو پارەیەی لە لالەزار دەستی بەسەردا گیراوە بیگێرڕنەوە كە بڕەكەی (2 ملیۆن و 400 هەزار) دۆلارەو پارەی نادی وەرزشی نەورۆزە. سەبارەت بە پرۆسەی هەڵبژاردن بورهان رەشید بە (درەو)ی وت: لاهور شێخ جەنگی رایگەیاندووە ئێوە خۆتان بارودۆخی درەوە باشتر دەزانن خۆتان بریار بدەن و ئازادن بەشداری دەكەن یان نایكەن، بۆیە لە هەولێرەوە كۆبوونەوە كراوەو بڕیار دراوە بەرەی گەل بەشدار بێت لە هەڵبژاردن ( بۆرهان رەشید سەرۆكی تیمی پارێزەرانی لاهور شێخ جەنگی سەرۆكی لیستی بەرەی گەلە لە سلێمانی). سەبارەت بە بارودۆخی لاهور شێخ جەنگی، بورهان رەشید بە (درەو)ی وت، ئێستا بارودۆخی لاهور شێخ جەنگی زۆر باشەو ئێستا سەرقاڵی خوێندنەوەی كتێبەكانی نەوشیروان مستەفایە. داوای كرد دوو كتێبی كرد بۆی بنێرین یەكەمیان ( لە پشت دەرگاكانی شۆڕشەوە) كە یاداشتەکانی جەعفەری شەفیع زادە، فەرماندەی یەکەی تایبەتی شۆڕشی کۆماری ئیسلامی ئێران پاسەوانێكی ئیمام خومەینی نوسیویەتی، لەگەڵ كتێبی (هونەری جەنگ) ئەم كتێبە هونەری لە نوسینی فەیلەسوفی گەورەی سەربازی (سون تزوو)ە لە رۆژی 22ی ئابی 2025، لاهور شێخ جەنگی سەرۆكی بەرەی گەل لەگەڵ ژمارەیەك لە فەرماندەو پاسەوانەكانی لە لالەزار دەستگیركراون و ماوەی زیاتر لە (40) رۆژە لە زیندانە. 

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو) هەڵبژاردنی پەرلەمانیی یەکێکە لە دیاردە هەرەسەرەکیی و بنەرەتییەکانی ناو ژیانی سیاسیی کۆمەڵگاکانی ئەمرۆ. بەشێکە لەو رژێمە سیاسییانەی ناوی دیموکراسیەتیان لێنراوە. بەڵام ئەو رژێمانەی کە هەڵبژاردن سازدەکەن، مەرج نییە هەموویان دیموکراسیی بن. جۆرێک لە هەڵبژاردن هەیە رژێمە دەسەڵاتگەر و ستەمگەرەکان ئەنجامیئەدەن و خودی هەڵبژاردنەکەش کۆڵەکەیەکە لە کۆڵەکە سەرەکییەکانی سیستمە دەسەلاتگەر و دیکتاتۆرییەکە. ئەرکی هەڵبژاردن لەم دۆخانەدا بریتییە لە بەخشینی رەوایەتی بە سیستمە ستەمگەر و دەسەڵاتگەرەکە و سەپاندنەوەی سەرلەنوێی حوکمڕانییەکەی. بەر لەوەی لەبەشی داهاتووی ئەم نووسینەدا بێینە سەر باسکردنی ئەم دیاردەیە، کە لە ئەدەبیاتی سیاسیدا ناوی «هەڵبژاردنی دەسەڵاتگەرانە»ی لێنراوە،  با لەم بەشەدا لەسەر ئەو دیدگا و جیهانبینیی و فەلسەفەیە بوەستین کە لەپشتی دیاردەی هەڵبژاردنی پەرلەمانییەوە کاردەکات. ئەو پرسیاراننەی لێرەدا پێویستیان بە وەڵامدانەوە هەیە ئەمانەیە: بۆچی کۆمەڵگاکان هەڵبژاردن ئەنجامدەدەن و مەبەستیان لەهەڵبژاردن چییە، ئەی بەهای هەڵبژاردان لە چیدایە و چییە؟ بەر لە هەمووشتێک هەڵبژاردن هێما بۆ بوونی کۆمەڵگایەک دەکات کە دەخوازێت «کۆمەڵگایەکی سەروەر» بێت و خۆی حوکمڕانەکانی خۆی هەڵبژێرێت و هەر خۆیشی ئەو حوکمڕانانە، لاببات. هەڵبژاردن نیشانمان ئەدات ئێمە لە بەردەم کۆمەڵگا و فۆرمێک لە حوکمڕانیداین، لەسەر ئەوە کۆکن کە سەرچاوەی دەسەڵات خودی کۆمەڵگا خۆی بێت، دەسەڵات لە خەڵکەوە سەرچاوە بگرێت، نەک لە ئاسمان، یان لە ئەسڵ و فەسڵێکی تایبەتەوە، یان لەم یان لەو ئایدیۆلۆژیاوە. هەڵبژاردن لەم دۆخەدا ئامرازێکە کۆمەڵگا لە ڕێگایەوە رازیبوونی خۆی بۆ ئەو دەسەڵاتە دەردەبڕێت، کە خۆی بۆ ماوەیەکی دیاریکراو هەڵیدەبژێرێت و بریارئەدات بۆ ماوەیەکی دیاریکراو، وڵات بەڕێوەببات.   لە دۆخێکی لەو بابەتەدا هەڵبژاردن دەبێتە سەرچاوەی ڕەوایەتیی بۆ حوکمڕانان. ئەم مەسەلەی رەوایەتییە کە هەڵبژاردن دەیبەخشێت، پێدراوێکی هێجگار سەرەکیی و گرنگیی ناو ژیانی سیاسیی و کۆمەڵایەتیی بەشێکی گەورەی کۆمەڵگاکانی جیهانە. لەم جیهانەدا هیچ شتێک هێندەی بوونی رەوایەتیی بۆ حوکمڕانیی گرنگ نییە، چ بۆ خودی کۆمەڵگاکە خۆی و چ بۆ کۆمەڵگای نێودەولەتیش. ئەو وڵاتانەی هەڵبژاردنیان بۆ دەسەڵاتدارەکانی تیادا ئەنجامنادرێت، وەک خاوەنی سیستمی دیکتاتۆریی و ستەمگەر وێنادەکردێن و بەشێوەیەکی بەردەوامیش شوێنی رەخنەکردنن.  ماکس ڤێبەر، لە ئاستی فیکریدا، یەکێکە لەو کۆمەڵناسە گرنگانەی پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە بوونی ڕەوایەتی بۆ دەسەڵات لە دونیای مۆدێرندا پێشەمەرجێکی بنەڕەتییە و گرنگییەکی گەورەی هەیە. لە رێگای هەڵبژاردنەوە کۆمەڵگا رەوایەتیی و رەزامەندی خۆی بە دەسەڵت دەبەخشێت. ئەم راستییە سادەیە وایکردوە لە دونیای ئەمرۆدا تەنانەت سیستمە تاکڕە و دەسەئڵاتگەرە داخراوەکانیش، هەڵبژاردن ئەنجامبدەن و وێنەی دەسەڵاتێکی خاوەن ڕەوایەتی، بەخۆیان ببەخشن. ئەم جۆرە ڕژێمانە هەڵبژاردن بەکاردەهێنن بۆ شاردنەوە و داپۆشینی خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات و بۆ رێگەگرتن لە دەستگۆڕکێی دەسەڵات و سەپاندنی بەئەبەدیکردنی دەسەڵاتی ئەم یان ئەو هێز و بنەماڵە و خێزانی سیاسیی. خاڵێکی گرنگی دیکە لە دیاردەی هەڵبژاردندا پێداگرتنە لەسەر یەکسانیی مرۆڤەکان لەگەڵ یەکدا و کۆبوونەوەی یەکسانی هەموویانە لەژێر ناوی «هاوڵاتیبوون»دا. ئەوانەی لە هەڵبژاردندا دەنگدەدەن، لە سەرۆکی وڵاتەکەوە بیگرە بۆ پاسەوانی باڵەخانەیەک، لە پرۆفیسۆرێکی زانکۆوە بیگرە بۆ جوتیارێک، لە ملیاردلێرێکەوە بۆ هەژارێک، هەموویان بەهەمان ڕادە و بەقەد یەک هاوڵاتین و هەموویان بە هەمان قورساییەوە لە هەڵبژاردنی نوێنەرە سیاسییەکانیاندا بەشدارن. لەم دۆخانەدا هەڵبژاردن هێما بۆ بوونی هاوڵاتیی یەکسان دەکات، نەک بۆ رەعیەت و خزمەتکار و ئاغا و کۆیلە. بەبێ بوونی ئەم بیرۆکەی یەکسانییە، نەک تەنها هیچ مانایەک بۆ هەڵبژاردن نامێنێتەوە، بەڵکو هیچ مانایەکیش بۆ چەمکی هاوڵاتیبوون و بۆ کەرامەتی یەکسانی مرۆڤەکان لەگەڵ یەکتریدا، نامێنێتەوە.    خاڵێکی گرنگی تر لە پەیوەندیدا بە دیاردەی هەڵبژاردنەوە، هەوڵدانە بۆ دەستەبەرکردنی ئاسایش و ڕێگرتن لە تەقینەوەی ململانێ کۆمەڵایەتییەکان و پەنابردن بۆ جەنگ و پێکدادان و توندوتیژیی بۆ دەستگۆڕکێکردنی دەسەڵات. لە رووی پرنسیپەوە هەڵبژاردن رێکارێکی ئاشتیخوازانەیە بۆ چارەسەرکردنی ململانێکانی ناو کۆمەڵگا. لە هەموویشی گرنگتر دەستەبەرکردنی دەستگۆڕکێی دەسەڵات بەبێ توندوتیژیی و پێکدادانی چەکدارانە، کاتێک زۆرینەی کۆمەڵگا بڕیار لەسەر ئەم مەسەلەیە دەدات. بەم مانایە هەڵبژاردن هەم ئامرازێکە بۆ دروستکردنی دەسەڵاتدارییەک کە بۆ ماوەیەکی تایبەت رەوایەتی هەیە، هەم بۆ دروستکردنی فۆرمی باشتر و گونجاوتری حوکمرانیی، کاتێک هێزە حوکمڕانەکان متمانەی کۆمەڵگا لەدەستدەدەن. خودی هەڵبژاردن خۆیشی داننانە بەوەدا کە مرۆڤەکان هاوڵاتی یەکسانن و مرۆڤی خاوەن ماف و خاوەن کەرامەتن.  بەو مانایانەی لە سەرەوە باسکران، هەڵبژاردن لە ئاستی فەلسەفەی سیاسیدا هێما بۆ هەندێک بەها و پێدراوی گرنگ و بەهادار دەکات. بەر لە هەمووشتێک هێما بۆ جۆرێک لە دەسەڵات دەکات کە وەک «دەسەڵاتی خەڵک» یان «دەسەڵاتی کۆمەڵگا» وێنادەکرێت، حوکمڕانییەک نیشانئەدات لە ڕێگای نوێنەرایەتیکردنەوە حوکمدەکات نەک لە ڕێگای خۆسەپاندن و هێزەوە. ئەم بیرۆکەی نوێنەرایەتییە وادەکات هەڵبژاردن ببێتە ئامرازی هەرە سەرەکیی بەخشینی ڕەوایەتیی. ڕەوایەتی لەناو فەلسەفەی نوێنەرایەتیکردندا بەبێ هەڵبژاردن بوونی نامێنێت. رەوایەتی حوکمڕانان لە ڕەزامەندی خەڵکەوە سەرچاوە دەگرێت، ئەم رەزامەندیەش هەڵبژاردن بەرجەستەی دەکات. لە هەمانکاتدا هەڵبژاردن میکانیزمێکی دادپەروەرانەیە بۆ دابەشکردن و دەستگۆڕکێی دەسەڵات بەشێوەیەکی ئاشتییانە، دوور لە توندوتیژیی و پێکدادانی چەکدارییەوە.  بەڵام هەڵبژاردن لە فیکری سیاسیدا بێ ڕەخنەکردن تێنەپەڕیوە. کۆمەڵێک رەخنەی گرنگ رووبەرووی هەڵبژاردن وەک ئامرازی بەخشینی رەوایەتیی بە حوکمڕانان، کراوەتەوە. فەیلەسوفێکی وەک جان جاک رۆسۆ پێیوایە، بۆ هەبوونی حوکمرانییەکی خاوەن رەوایەتی، هەڵبژاردن بەتەنها بەس نییە. لای ئەم نووسەرە رەوایەتیی و سەروەریی راستەقینە، لەوەدایە لەباتی «دیموکراسیەتی نوێنەرایەتیکردن»، «دیموکراسیەتی راستەوخۆ» دروستببێت. چونکە تەنها لە ڕێگای «دیموکراسیەتی ڕاستەوخۆ»ەوە دەشێت بەشێوەیەکی راستەقینە "ئیرادەی گشتیی" کۆمەڵگا بەرجەستەببێت. «دیموکراسیەتی ڕاستەوخۆ» ئەو جۆرە تایبەتەیە لە حکومەتکردن کە تیایدا هاوڵاتیان ڕاستەوخۆ بەشداری بڕیاردان دەکەن، نەک نوێنەر هەڵبژێرن بۆ بڕیاردان بەناوی ئەوانەوە. ئەمەش مانای ئەوەی خەڵک خۆیان دەنگ لەسەر یاسا، سیاسەت، پرسە سەرەکییەکانی کۆمەڵگاکە دەدەن، زۆربەیجار لە ڕێگەی گشتپرسیی یان ڕیفراندۆمەوە.    ئەلێکسیس دی تۆکڤیل، تیوریستی سیاسیی فەرەنسیش، هەر لە سەدەی نۆزدەهەمدا پێیوایە، ئەگەرچی هەڵبژاردن بیرۆکەی یەکسانیی مرۆڤەکان لەگەڵ یەکتریدا و مەسەلەی بەشداریکردنی سیاسی، بەهێز دەکات. بەڵام دەتوانێت ببێتە هۆی هاتنە کایەی دیاردەی «ستەمگەریی زۆرینە». هەڵبژاردن دەتوانێت زۆرینەیەکی دیموکراسی دروستبکات، کە ئیرادەی خۆی بە جۆرێک بسەپێنێت زیان بە ماف و بەرژەوەندیی و ئازادیی کەمینەکان، بگەیەنێت. «ستەمگەریی زۆرینە» هێما بۆ  کێشەیەکی ئەخلاقیی دەکات کە دەشێت لەناو سیستمی دیموکراسیدا دروستببێت. چونکە هەڵبژاردن دەتوانێت زۆرینەیەک دروستبکات مافی تاکەکەسەکان، یان مافی کەمینەکان، بخوات و ئەو زۆرینەیەش پێیوابێت تەنها هەر لەبەرئەوەی کە زۆرینەیە، هەموو ئەو شتانەی بەڕاستی دەزانێت، بەسەر هەموواندا بسەپێنێت. بەمجۆرە هەڵبژاردن دەبێتە ئامرازی دروستبوونی ستەمگەرییەکی تازە، کە ستەمگەریی زۆرینەیە.  بۆ چارەسەرکردنی کێشەی «ستەمگەریی زۆرینە» سیستمە دیموکراسییەکان، میکانیزمی جیاوازیان داهێناوە. بەر لە هەمووشتێک کورتنەکردنەوەی دیموکراسیەت تەنها بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن. سیستمی دیموکراسیی لەپاڵ  هەڵبژاردندا پێویستی بە بوونی دەستورێک هەیە، کە مافە بنەرەتییەکانی هەموو مرۆڤەکان بسەلمێنێت و بپارێزێت، بەشێوەیەک هیچ زۆرایەتییەک نەتوانێت یاسایەک یان بڕیارێک دەربکات، دژ بەو مافە بنەرەتیی و سەرەکییانەی دەستوربە هەمووانی بەخشیوە. هاوکات دروستکردنی ژمارەیەک دەزگای یاسایی کە توانای لەپرسینەوەی یاسایین لە هەموو بێمافکردنێک هەبێت. ئینجا لێکجیاکردنەوە و دابەشکردنێکی راستەقینەی دەسەڵاتەکان، کە بەسەریەکەوە دۆخێک دروستدەکەن هیچ زۆرینەیەک نەتەوانێت، بە ئارەزووی خۆی ئیرادەی خۆی بەسەر هەموواندا بسەپێنێت و "ستەمگەریی زۆرینە" بێنێتەکایەوە.  بە کورتییەکەی، هەڵبژاردن تەنها ئامراز و ڕێکارێک نییە بۆ دەنگدان، بەڵکو دیاردەیەکی کۆمەڵایەتیی سیاسیی ئالۆزە و بەشێکە لە پاکێجێکی گەورەتر کەناوی دیموکراسیەتە وەک سیستم. هەڵبژاردن وەکچۆن پردێکە لە نێوان هاووڵاتیان و هێزە سیاسییەکاندا، هاوکات بەشێکە لە سیستمێک تیایدا کەسەکان بەیەکتری یەکسانن و توانای دەستگۆرکێکردنی دەسەڵات هەیە و رێش لە دروستبوونی ستەمگەریی زۆرینە گیراوە. واتە هەڵبژاردن زۆر زیاترە لەوەی کورتببێتەوە بۆ ساتەکانی دەنگدان خۆیان. پرسیارەکە ئەوەیە هەڵبژاردن لەلای ئێمەوە ئەم دیدگا و روانینانەی لەپشتەوەیە، یان دیاردەیەکە زیاتر وەک دیکۆرێکی سیاسیی کاردەکات؟   

راپۆرتی درەو بەشی سێیەم 🔹 لە (15/12/2005) هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەچوو، كە (326) لیست و لایەن و كەسایەتی بەشدارییان تێداكرد، تیایدا لیستی هاوپەیمانی كوردستانی، کە زۆربەی حیزبە كوردستانییەكانی لە خۆگرتوو، جگە لە یەكگرتووی ئیسلامی کوردستان. لیستی هاوپەیمانی كوردستانی رێژەی (19.27%)ی دەنگەكانی عێراقی بەدەستهێنا و (53) كورسی بردەوە، هاوكات لیستی یەكگرتووی ئیسلامی (1.82%) ی دەنگەكانی بەدەستهێنا و (5) كورسی پەرلەمانی عێراقی مسۆگەركرد. 🔹 نوری مالیكی لە 20ی مایسی 2006 كابینەی حکومی راگەیاند، كورد بە چەند پۆستێك لەو حكومەتەدا بەشداربوو، سەرەڕای ئەوەی پۆستی سەرۆككۆمار درایەوە بە تاڵەبانی، جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لەلایەن عارف تە‌یفور و د.رۆژ نوری شاوە‌یس، نوێنە‌ری كورد لە‌ ئە‌نجومە‌نی سیاسی ئاسایشی نیشتمانی عیراق‌دا و 57 پەرلەمانتار، هەریەك لە؛ د.بە‌رهە‌م ساڵح به‌ جێگری سە‌رۆكی ئە‌نجومە‌نی وە‌زیران، هۆشیار زێباری، د. لە‌تیف رە‌شید، فە‌وزی هە‌ریری، بە‌یان دزە‌یی، دارا نوره‌دین، عه‌لی بابان و نە‌رمین عوسمان به‌ وە‌زیر دیاری کران‌. یەکەم: هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی نوێنەران لە 15/12/2005 و پێگەی کورد  لە (15/12/2005) هەڵبژاردنێكی دیكەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەچوو، كە (326) لیست و لایەن و كەسایەتی بەشدارییان تێداكرد، تیایدا لیستی هاوپەیمانی كوردستانی، زۆربەی حیزبە كوردستانییەكانی لە خۆگرتوو، یەكگرتووی ئیسلامیش بە لیستی سەربەخۆ بەشداریانكرد و لە (6/12/2005) سەرجەم بارەگاكانیان لە ناوچەی بادینان سو‌وتێنرا، لەو كاتەدا یەكگرتووی ئیسلامیی لایەنگرانی پارتی دیموكراتی كوردستانی تاوانباركرد بە سو‌وتانی بارەگاكانیان. لەو هەڵبژاردنەدا، بەپێی راگەیەندراوی كۆتایی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان لیستی هاوپەیمانی كوردستانی رێژەی (19.27%)ی دەنگەكانی عێراقی بەدەستهێنا و (53) كورسی لە كۆی (275) كورسی پەرلەمانی مسۆگەركرد، واتا لە ماوەی 11 مانگدا دەنگی هاوپەیمانی كوردستان نزیكەی (6%) دابەزی بەوپێیەی لە هەڵبژاردنی (30 كانوونی دووەمی 2005) دا (25%) كورسییەكانی بەدەستهێنابوو، هاوكات لیستی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستانیش (1.82%) ی دەنگەكانی بەدەستهێنا و (5) كورسی پەرلەمانی عێراقی مسۆگەركرد. چارت بەو پێیەش كورسییەكانی كورد لە هەڵبژاردنی 15 كانو‌ونی یەكەمی 2005 بووە (21%) و (58) كورسیی و لە هەڵبژاردنی (30 كانوونی دووەمی 2005)دا (27%) و (75) كورسییەكانی بەدەستهێنابوو.     دووەم: پێگەی کورد لە کابینەی یەکەمی نوری مالیکی 2006 – 2010 دوای ناڕازیی بوونی كورد لەسەر ئەدای ئیبراهیم جەعفەری و دەرئەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 15/12/2005 نوری مالیكی لە 20ی مایسی 2006 كابینەیەكی نوێی راگەیاند، كورد بە چەند پۆستێك لەو حكومەتەدا بەشداربوو، سەرەڕای پۆستی سەرۆككۆمار لەلایەن تاڵەبانیەوە، جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لەلایەن عارف تە‌یفور و د.رۆژ نوری شاوە‌یس، نوێنە‌ری كورد لە‌ ئە‌نجومە‌نی سیاسی ئاسایشی نیشتمانی عیراق‌دا و 57 پەرلەمانتار، هەریەك لە؛  -    د.بە‌رهە‌م ساڵح به‌ جێگری سە‌رۆكی ئە‌نجومە‌نی وە‌زیران -    هۆشیار زێباری - وە‌زیری كاروباری دە‌رە‌وە‌ -    د. لە‌تیف رە‌شید - وە‌زیری سە‌رچاوە‌ی ئاو -    فە‌وزی هە‌ریری - وە‌زیری پیشە‌سازی -    بە‌یان دزە‌یی - وە‌زیری شارە‌وانی -    دارا نوره‌دین – وه‌زیری داد -    عه‌لی بابان – وه‌زیری پلاندانان -    نە‌رمین عوسمان به‌ وە‌زیری ژینگە) دیاری کران‌. لەسەردەمی كابینەی یەكەمی نوری مالیكیدا مادەی 140 كە 30ی كانونی یەكەمی 2007 دوا وادەی بوو، كۆتایی هات و جێبەجێش نەبوو، نوێنەرانی كوردیش هیچ هەڵوێستێكیان نەبوو. خشتەی (4) گرافیک سەرچاوە؛  -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق... کورد لە پرۆسەی حوکمڕانیدا، چاپخانەی پاندا، سلێمانی، چاپی یەکەم 2025.  https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20250918193348656697&lng=1  

درەو: (ئاییندەی ژینگە) گۆشەیەكی هەفتانەیە مەعروف مەجید سەرۆكی رێكخراوی ئاییندە بۆ پاراستنی ژینگە رۆژانی شەممە بۆ (درەو) دەینوسێت   🔻 پێویستە لەکاتی بانگەشەی هەڵبژاردن ڕەچاو ئەوە بکرێت: 🔹 لافیته‌ و نووسینه‌کانیان له‌سه‌ر قوماش و کاغه‌ز بن، نه‌ک له‌سه‌ر فلیکس و نایلۆن، که‌ دواجار به‌ ئاسانی شینابنه‌وه و زیان به‌ زۆرێک له‌ گیانه‌وه‌ران و ڕووه‌ک و خاک ده‌گه‌یه‌نن. 🔹 پۆسته‌ره‌کان به‌ تیپ جێگیر بکرێن نه‌ک به‌ سیکۆتین، هه‌روه‌ها بزمار به‌کارنه‌هێنن بۆ داکوتینی لافیته‌ له‌سه‌ر دره‌خته‌کان و به‌ لافیته‌ش دره‌خته‌کان دانه‌پۆشرێن. 🔹 جوانبینی و پاراستنی هه‌ستی بینین ڕه‌چاو بکه‌ن، له هه‌ڵبژاردنی شوێنی هه‌ڵواسینی لافیته‌کانیان 🔹 زیاده‌ره‌وی نه‌کرێت له‌ به‌ هه‌ده‌ردانی کاغه‌ز و کارتون، چونکه‌ به‌ شێوه‌ی سه‌ره‌کی کاغه‌ز و کارتون به‌رهه‌می برینه‌وه‌ی دره‌خته‌کانن. 🔹 كۆمسیۆن هاوكار بێت لەگەڵ ڕێكخراوەكان و بۆردی ڕێكخراوە ژینگەییەكاندا، بۆ ئەوەی بەدواداچوون بۆ پێشێلكارییە ژینگەییەكان بكەن... پیسکردنی ژینگە بە فلێکس و پاشماوەکانی بانگەشەی هەڵبژاردن زۆر جار ئاوات دەخوازین، کە لەکاتی بانگەشەکانی هەڵبژاردن لەبری هەڵواسینی پۆستەر و فلێکس، گرنگی بە ژینگە و هەڵمەتی نەمام ڕواندن بدرایە، یا لایەنی کەم نەبوینایەتە هۆکاری پیسکردنی ژینگە، کە هەمووان دەزانین زیاتر لە مانگێک بانگەشە، چی کارەساتێکی ژینگەیی بەجێدەهێڵین. ساڵانە لە کاتی دەست پێکردنی بانگەشەکانی هەڵبژاردن، لایەنە پەیوەندیدارەکان و ڕێکخراوەکانی بواری ژینگە داوای پاراستنی ژینگە دەکەن و چەندین داواکاری و ڕێنمایی بڵاو دەکەنەوە.  لێرەدا هەوڵدەدەین بە چەند بەشێک تیشک بخەینەسەر، هەڵبژاردن و ژینگە، کارنامەی حزبەکان و خەمخۆرییان بۆ ژینگە، دوای تەواو بوونی بانگەشە چی لە پاشماوەکان دەکرێ؟ ئاخۆ لەکاتی بانگەشەدا چەند مەتر فلێکس و مادەی پیسکردنی ژینگە بەکاردەهێنرێن، لە هەفتەکانی تر چاوەڕوان بن.. ڕێنماییەکانی دەستەی پاراستن و چاککردنی ژینگە بەمەبەستی پاراستنی ژینگە لە کاتی بانگەشەی هەڵبژاردن، دەستەی پاراستن و چاککردنی ژینگە، ئەم چەند ڕێنماییەی بۆ بانگەشەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەرکردووە، کە وێنەیەکی بەتایبەت ئاڕاستەی گۆشەی (ئایندەی ژینگە) کراوە. به‌مه‌به‌ستی جێبه‌جێکردنی ماددەی (33) کە لە دەستووری هەمیشەیی عیراقدا هاتووە؛ "هەموو کەسێک مافی ژیانی هەیە، لە ژینگەیەکی سەلامەتدا و دەوڵەت پاراستنی ژینگە لە ئەستۆ دەگرێت"، هەروەها به‌مه‌به‌ستی پاراستنی ژینگەی کوردستان، کە گه‌وره‌ترین سه‌رمایه‌ی هه‌مووانه و ئه‌نجامدانی هه‌ڵمه‌تی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن، به‌ شێوه‌یه‌کی شارستانیانه‌ و بۆ ڕاگرتنی هاوسه‌نگی له‌ نێوان (2) مافی ده‌ستووریدا، کە یه‌که‌میان ده‌نگدانه بۆ هه‌ڵبژاردنێکی پاک و دووه‌میشیان مافی هه‌موو که‌سێکه بۆ ژیان له ژینگه‌یه‌کی سه‌لامه‌تدا،  ڕێنمایی وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار لەگەڵ بوونی ڕێنمایی دەستەی پاراستن و چاککردنی ژینگە، وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزاریش چەند ڕێنماییەکی  تایبەتی بە بانگەشەی هەڵبژاردن هەبووە، کە لەم خاڵانەی خوارەوە پێکهاتبوو: 1.    ڕێگە نادرێت وێنە و پۆستەری حزب و كاندیدانی لایەنە سیاسییەكان لەسەر دیوار و ستوون و بەربەستە گشتییەكان بە بزمار و لەزگە و سیكۆتین هەڵبواسرێن. 2.    ڕێگە نادرێت بە دانانی وێنە و پۆستەر لەسەر سەوزایی و دوورگەی ناوەندی و ناو پاركە گشتییەكان بە هەر جۆرە كەرەستەیەك. 3.    ڕێگە نادرێت بە بەكارهێنانی قوم، لم، چیمەنتۆ و بلۆك بۆ ڕاگرتنی تابلۆ و كەرەستەكانی تری بانگەشە. 4.    هەر شارەوانییەك بەپێی تایبەتمەندیی دەڤەری خۆی، سەرباری ئەم خاڵانە، دەتوانێت ڕێكاری تایبەت بە خۆی بۆ بەرژەوەندیی موڵكی گشتی و پاراستنی پاك‌وخاوێنی شار دەربكات. 5.    لە دوای تەواوبوونی بانگەشە، هەر بەربژێرێك بەرپرسیارە لە لێكردنەوەی وێنە و تابلۆكان و پاككردنەوەی شوێنەكە. 6.    ئەگەر بەربژێرێك پابەند نەبێت بە ڕێنماییەكان، ئەوە پۆستەر و بانگەشەكەی لەلایەن تیمەكانی شارەوانی لادەبرێت و كاردانەوەی یاسایی لەگەڵ دەكرێت. لەگەڵ بوونی ئەم چەند خاڵە هەر شارەوانییەکیش ڕێگەپێدراوە ڕێنماییی تایبەت بە خۆی هەبێ. لێرەدا داواکارین به‌ نووسراوی فه‌رمی ئاگاداری کۆمسیۆنی باڵای هه‌ڵبژاردنه‌کان و پارێزگاو ئیداره سه‌ربه‌خۆکان بکرێته‌وه، بۆ ڕه‌چاوکردنی ئەم خاڵانه‌ی خواره‌وه، کە سەرەڕای ڕێنماییە فەرمییەکان، ئەندازیار عه‌بدولره‌حمان سدیق، سەرۆکی پێشووی دەستەی پاراستن و چاککردنی ژینگە بۆ کۆتا بانگەشەی هەڵبژاردنی پەڕلەمانی کوردستان ئەم چەند ڕێنماییەی بڵاو کردۆتەوە، لە ڕووی ژینگەییەوە؛ بۆ ڕاگرتنی هاوسەنگی لە نێوان دوو مافی دەستووریی هەر هاووڵاتییەكدا كە یەكەمیان مافی خۆپاڵاوتن و دەنگدانە لە هەڵبژاردنێكی پاك و، دووەمیشیان مافی هەموو كەسێكە بۆ ژیان لە ژینگەیەكی سەلامەتدا، هەروەها پاڵپشت بە ماددەی 16 لە یاسای ژمارە 8ی ساڵی 2008ی پاراستن و چاككردنی ژینگە، پێویستە كۆمسیۆن و كاندیدانی تاك و قەوارە سیاسییەكان لە كاتی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردندا پابەندی ئەم خاڵانە بن: 1.    بە بەردەوامی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان، حزبە سیاسییەكان ئاگادار بكانەوە، لەو سزا داراییانەی، كە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، لە حاڵەتی سەرپێچیكردنی یاساكانی ژینگە و شارەوانیدا. 2.    پۆستەرەكان بە تێپ جێگیر بكرێن، نەك بە سیكۆتین، هەروەها بزمار بەكار نەهێنن بۆ داكوتینی لافیتە لەسەر درەختەكان و، بە لافیتەش درەختەكان دانەپۆشرێن، چونكە بەم كارە زیان بە درەختەكان دەگات و كرداری ڕۆشنەپێكهاتنیش كێشەی بۆ دروست دەبێت. 3.    جوانبینی و پاراستنی هەستی بینین ڕەچاو بكەن لە هەڵبژاردنی شوێنی هەڵواسینی لافیتەكانیاندا، چونكە بە هەڕەمەكی هەڵواسین، دەبێتە هۆی شێواندنی هەستی بینین. 4.    لافیتە و نووسینەكانیان لەسەر قوماش و كاغەز بن، نەك لەسەر فلیكس و نایلۆن، كە دواجار بە ئاسانی شی نابنەوە و زیان بە زۆرێك لە گیانەوەران و ڕووەك و خاكمان دەگەیەنن. 5.    زیادەڕەویی نەكەن لە بەهەدەردانی كاغەز و كارتۆندا، چونكە بە شێوەی سەرەكی كاغەز و كارتۆن بەرهەمی بڕینەوەی درەختەكانن. 6.    ماددەی پلاستیكی و نایلۆنی نەدرێتە دەنگدەر وەك بانگەشە، لە حاڵەتی گردبوونەوەی جەماوەرییشدا پێویستە هەڵسووڕاوانی هەمان لیست دەبەی ئاو و پاشماوەی شتەكان كۆ بكەنەوە، چونكە خاشاك زیان بە ژینگە و مرۆڤ دەگەیەنێت. 7.    بەكارنەهێنانی پاركە گشتییەكان و باخچەی نێو گەڕەكەكان بۆ بانگەشە. 8.    بەكارهێنانی شاشەی گەورەی ئەلكترۆنی و تەلەفزیۆنی لە شوێنە گونجاوەكاندا. 9.    هاندانی لیستەكان بۆ زیاتر بەكارهێنانی سایتە ئەلكترۆنییەكان و پەیجەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لە هەڵمەتی هەڵبژاردندا. 10.    كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان ناوی ئەو لایەن و قەوارە سیاسییانە ئاشكرا بكات، كە پابەندی یاسا و ڕێنماییە ژینگەییەكان نابن. 11.    خۆ بەدوورگرتن لە بەكارهێنانی قافڵەی ئۆتۆمبێل وەك شێوازێكی بانگەشە، چونكە بەكارهێنانی هۆڕن زیان بە هەستی بیستن و باری دەروونیی هاووڵاتیان دەگەیەنێت و، دووكەڵی ئەگزۆزیش زیان بە كۆئەندامی هەناسەی مرۆڤەكان دەگەیەنێت. 12.    كۆمسیۆن هاوكار بێت لەگەڵ ڕێكخراوەكان و بۆردی ڕێكخراوە ژینگەییەكاندا، بۆ ئەوەی بەدواداچوون بۆ پێشێلكارییە ژینگەییەكان بكەن. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، وەزیری ژینگەی عێراقی هێنایە سەر خەت هەڵۆ عەسكەری وەزیری ژینگە، داوا لە كاندیدەكانی هەڵبژاردن دەکات لە بانگەشەكانیاندا پابەندی ڕێساكانی ژینگە بن، د. هەڵۆ عەسكەری وەزیری ژینگەی عێراق، لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت: "پیرۆزبایی لە گەلی عێراق دەكەین بەبۆنەی دەستپێكردنی نزیكبوونەوەی پرۆسەی دیموكراسی، كە هەڵبژاردنی داهاتوو نوێنەرایەتی دەكات"، وتیشی؛ "ئەم بۆنە نیشتمانییە دەبێت ڕەنگدانەوەی وێنەیەكی شارستانی عێراق بێت، كە تەنها لە كێبڕكێی هەڵبژاردنەكاندا سنوردار نەبێت، بەڵكو پابەندبوون بە نەزمی گشتی و پاراستنی ژینگەش لەخۆدەگرێت". ئاماژەی بەوەشكردووە؛ "پێویستە سەرجەم كاندیدەكان و بانگەشەكاران ڕێز لە ڕێسا و كۆنتڕۆڵەكانی ژینگە و شارەوانییەكان بگرن، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی، كە پاراستنی فەزای سەوزایی و پارك و دیمەنی شارەكان بەشێكی سەرەكییە لە بەرپرسیارێتی هەمووان، وتیشی؛ "مەرجەكان بریتین لە دانەنانی وێنە یان پۆستەر لەسەر دار و شوێنی سەوزایی و شۆستە و پاركە گشتیەكان و پابەندبوون بە تایبەتی بەو شوێنە دیاریكراوانەی، كە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتییەكانی شارەوانییەوە دیاریكراون دوای بەدەستهێنانی ڕەزامەندی دروست، جگە لەوەش دەبێت خۆیان بەدووربگرن لە بەكارهێنانی مادەی پیسكەر یان زیانبەخشی ژینگەیی وەكو بۆیاخەكانی بنەمای نەوت یان چەسپی كیمیایی توند". جەختیشیكردەوە؛ "پێویستە كاندیدەكان لەدوای كۆتایی هاتنی ماوەی هەڵمەتی هەڵبژاردن هەموو كەرەستەی هەڵمەتی هەڵبژاردن لاببەن، شوێنەكان بگەڕێننەوە بۆ دۆخی ئاسایی خۆیان"، وتیشی: "پرۆسەی دیموكراسی بەبێ پاراستنی ژینگە و دیمەنی شارەكانمان تەواو نییە، پابەندبوونی كاندیدەكان بە ڕێساكانی ژینگەیی، ڕەنگدانەوەی ڕێزگرتنیانە هەم بۆ هاووڵاتیان و هەم بۆ شارەكان". ئاماری كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق بە پێی ئامارێکی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی تایبەت بە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، کە وابڕیارە لە ڕۆژی 11ی11ی2025 بەڕێوەبچێت، (31) هاوپەیمانی و (38) حیزب و (79) لیستی تاكەكەسی بەشداری هەڵبژاردنی داهاتوو دەکەن کە (23)یان کاندیدی گشتی و (56)یان کاندیدی تاکەکەسی پێکهاتەکانن.   

(درەو): وەزیری نەوتی عێراق باركردنی یەكەم كەشتی نەوتی هەرێمی كوردستانی لە بەندەری جەیهانی توركیاوە پشتڕاستكردەوەو؛ ئاشكرایكرد لە 27ی ئەیلولەوە تائێستا زیاتر لە یەك ملیۆن بەرمیل نەوتی هەرێم وەرگیراوە. حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق ئاشكرایكرد، ئەو بڕە نەوتەی كە تائێستا لە هەرێمی كوردستان وەرگیراوە گەیشتوەتە زیاتر لە (1 ملیۆن) بەرمیل. وەزیری نەوت كە قسەی بۆ ئاژانسی دەنگوباسەكانی عێراق كردووە، باسلەوە دەكات، یەكەم كەشتی نەوتهەڵگر لە بەندەری جەیهان لەنگەری گرتووە بە توانای 650 هەزار بەرمیلی رۆژانەو، ئەم كەشتییە باردەكرێت بەرەو ئەو شوێنەی كە گرێبەستی لەگەڵ كراوە.  "ئەمە دەستكەوتێكی گەورەیە بۆ حكومەتی فیدراڵ و هەرێمی كوردستان بۆ سەركەوتنی پرۆسەی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم و دابینكردنی پارەی پێویست بۆ بودجەی دەوڵەت". 27ی ئەیلولی ئەمساڵ، دوای زیاتر لە دوو ساڵ راوەستان؛ هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان بۆ بەندەری جەیهانی توركیا دەستیپێكردەوە، ئەمەش لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی (كاتیی) سێقۆڵی نێوان حكومەتی فیدراڵ و حكومەتی هەرێم و كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم.  لەدوای كەوتنی رژێمی سەددامەوە، یەكەمجارە وەزارەتی نەوتی عێراق نەوتی بەرهەمهێنراوی كوردستان وەردەگرێت بەمەبەستی هەناردەكردن. 

هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق پێگەی کورد لە حوکمڕانی عێراق 2005 بەشی دووەم 🔹 یەکەم ھەڵبژاردنی عێراق، ئەنجوومەنی نیشتمانی ڕاگوزەر کە بە پەرلەمانی کاتی یان ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش ناودەبرێت، لە 30ی 1ی 2005 ئەنجامدرا، عێراقییەکان دەنگیان دا بۆ ھەڵبژاردنی 275 ئەندام بۆ ئەنجوومەنی نیشتمانی ڕاگوزەر. هەر پارتێک یان گرووپێکی سیاسی بە ڕێژەی ئەو دەنگانەی کە بەدەستی هێنابوو، کورسی لە ئەنجومەنی نیشتمانی وەردەگرت. 🔹 لیستی هاوپەیمانی كوردستانی زۆربەی حیزبە كوردستانییەكانی لە خۆدەگرت توانی (2 ملیۆن و 175 هەزار و 551) دەنگ بەدەستبهێنێت، بەڕێژەی (25%) و (75) كورسی لە پەرلەمانی عێراق، هاوكات لیستی كۆمەڵی ئیسلامیی كوردستانیش توانی (2) كورسی بەدەستبهێنێت. واتا لە كۆی (275) كورسی ئەنجومەنی نوێنەران كورد (77) كورسی هەبوو بەڕێژەی (28%)ی كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق. 🔹 کابینەی ئیبراهیم جەعفەری لە نیسانی ساڵی 2005 پێكهات، كورد سەڕەرای پۆستە وەزاریەكان، بۆیەكەمجار پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقی بەدەست هێناو درا بە جەلال تاڵەبانی، عارف تە‌یفور، بووە جێگری سە‌رۆكی پەرلە‌مانی عێراق، لەگەل 58 پەرلەمانتاری كورد لە ئەنجومەنی نوێنەران، د.رۆژ نوری شاوە‌یس، جێگری سە‌رۆكی ئە‌نجومە‌نی وە‌زیرانی عێراق، هەریەك لە؛ هۆشیار زێباری، د لە‌تیف رە‌شید، د بە‌رهە‌م ساڵح، عە‌بدولباست كە‌ریم مە‌ولود، د.جوان فوئاد مە‌عسوم، د.ئیدرس هادی و نە‌رمین عوسمان بە وەزیر دانران. یەکەم: هەڵبژاردنی 30/1/2005 و کورد و ئەنجومەنی نیشتمانی ڕاگوزەر یەکەم ھەڵبژاردنی عێراق، ئەنجوومەنی نیشتمانی ڕاگوزەر کە بە پەرلەمانی کاتی یان ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش ناودەبرێت، لە 30ی 1ی 2005 ئەنجامدرا، عێراقییەکان دەنگیان دا بۆ ھەڵبژاردنی 275 ئەندام بۆ ئەنجوومەنی نیشتمانی ڕاگوزەر (ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق).  عێراق لەم هەڵبژاردنانەدا بە یەک ناوچەی هەڵبژاردن هەژمار دەکرا. لایەنە سیاسییەکان لیستی کاندیدەکانیان پێشکەش کرد. ئەوانەی کە دەبێت تەمەنیان بەلایەنی کەمەوە سی ساڵ بێت، ئەمە جگە لە پێویستی ئەوەی لە هەر سێ کاندیدێکدا یەک کاندیدی ژن هەبێت.  کورسییەکان بە نوێنەرایەتی ڕێژەیی دابەش دەکران، واتە هەر پارتێک یان گرووپێکی سیاسی بە ڕێژەی ئەو دەنگانەی کە بەدەستی هێنابوو، کورسی لە ئەنجومەنی نیشتمانی وەردەگرت. بۆ دەستەبەرکردنی کەشێکی ئامن بۆ سەرکەوتنی هەڵبژاردنەکان، سوپای ئەمریکا کارمەندەکانی لە 135 هەزارەوە بۆ 150 هەزار زیادکرد، بەڵام بەشێکی زۆری ئەرکی دەستەبەرکردنی بنکەکانی دەنگدان بۆ هێزە ئەمنییەکانی عێراق جێهێشت. لەکاتی هەڵبژاردنەکاندا بۆ ماوەی سێ ڕۆژ سنووری عێراق داخرا، ئەمەش وەک هەوڵێک بۆ ڕێگریکردن لە دزەکردنی یاخیبووان. دۆخی ئەمنی وایکرد زۆرێک لە دەنگدەران لە چوار پارێزگای عێراق دوور لە بەشداری پرۆسەکە، کە نزیکەی چارەکێکی دانیشتووانی ئەم وڵاتەی تێدایە. ئەو پارێزگایانە دوو لە سێ گەورەترین شاری عێراق، بەغدا و نەینەوا، هەروەها شارەکانی فەللوجە و تکریت کە زۆرینەی سوننە لەخۆدەگرن. سوننە کە نزیکەی 40%ی دانیشتووانی عێراق نوێنەرایەتی دەکەن، یان بایکۆتی هەڵبژاردنەکانیان کرد، یان بەهۆی ئەو توندوتیژییانەی لە ناوچەکانیان لە ئارادا، بەشدار کردن لە دەنگدان کارێکی سەخت بوو بۆیان. هاوکات عێراقییەکانی دەرەوەی وڵاتیش بەشدارییان لە دەنگدانەکەدا کرد، فەرمانگەی نێودەوڵەتی کۆچ ناوەندی دەنگدانی لە 14 وڵاتدا کردەوە کە پێکهاتەی گەورەی عێراقییان تێدایە. زیاتر لە 280 هەزار عێراقی لە دەرەوەی وڵات ناویان تۆمار کرد بۆ دەنگدان.     کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق پێش هەڵبژاردن ئەم خەمڵاندنانەی خستەڕوو: ژمارەی دانیشتووانی عێراق نزیکەی 27 ملیۆن کەسە.     ژمارەی ئەو عێراقیانەی مافی دەنگدانیان هەیە 14.2 ملیۆن دەنگدەرە.     ژمارەی قەوارە سیاسییەکانی بەشدار لە هەڵبژاردنەکاندا 223 قەوارەیە.     ژمارەی هاوپەیمانییە سیاسییە بەشداربووەکان 35 هاوپەیمانییە.     ژمارەی کاندیدی سەربەخۆی بەشداربوو 48 کاندیدە.     ژمارەی کورسییەکانی ئەنجوومەنی نیشتمانی 275 کورسییە.      ژمارەی بنکەی دەنگدان لە سەرتاسەری عێراق پێنج هەزار و 578 بنکە.     ژمارەی بنکەکانی دەنگدان له دەرەوەی عێراق له 14 وڵاتدا 75 بنکەی دەنگدانە کە بریتین لە ئوسترالیا، کەنەدا، دانیمارک، فەڕەنسا، ئەڵمانیا، ئێران، ئوردن، هۆڵەندا، سوید، سوریا، تورکیا، ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی، بەریتانیا و ئەمریکا. لە (30ی كانوونی دووەمی 2005) هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەچوو، كە لیستی هاوپەیمانی كوردستانی زۆربەی حیزبە كوردستانییەكانی لە خۆدەگرت توانی (2 ملیۆن و 175 هەزار و 551) دەنگ بەدەستبهێنێت، بەڕێژەی (25%) و (75) كورسی لە پەرلەمانی عێراق، هاوكات لیستی كۆمەڵی ئیسلامیی كوردستانیش توانی (2) كورسی بەدەستبهێنێت. واتا لە كۆی (275) كورسی ئەنجومەنی نوێنەران كورد (77) كورسی هەبوو بەڕێژەی (28%)ی كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق.  داواجار ژمارەو ڕێژەی بەشداری، ئەنجامی هەڵبژاردن و دابەشکردنی کورسییەکانی ئەنجومەنی نیشتمانی عێراق ئەو شێوەیەی لێکەوتەوە، کە لە خشتەی ژمارە (1 و 2)دا ڕونکراوەتەوە. گرافیکی یەکەم خشتەی (1 و 2) ئەرکی سەرەکی پەرلەمانی کاتی تازە هەڵبژێردراو هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی سەرۆکایەتی بوو کە لە سەرۆک و دوو جێگر پێکهاتبوو. دواتر ئەو سێ ئەندامە سەرۆک وەزیرانیان هەڵبژارد کە کابینەی حکومەت پێکدەهێنێت. جەلال تاڵەبانی وەک سەرۆک کۆماری عێراق هەڵبژێردرا و غازی مەشعەل عەجیل یاوەر و عادل عەبدولمەهدی وەک جێگرەکەی. ئەوانیش لە بەرامبەردا ئیبراهیم جەعفەرییان وەک سەرۆکوەزیران هەڵبژارد. ئەم حکومەتە ناوی حکومەتی ڕاگوزەری عێراق بوو. وەردەکاری پێکهاتەکەی لە تەوەری دواتر ڕوون دەکەینەوە. دووەم: کورد لە حكومەتە ڕاگوزەرییەکەی ئیراهیم جەعفەری 2005-2006 کابینەی ئیبراهیم جەعفەری كە لە نیسانی ساڵی 2005 پێكهات، كورد سەڕەرای پۆستە وەزاریەكان، بۆیەكەمجار پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقی بەدەست هێنا، لەلایەن جەلال تاڵەبانیەوە، هاوكات عارف تە‌یفور، بووە جێگری سە‌رۆكی پەرلە‌مانی عێراق، لەگەل 58 پەرلەمانتاری كورد لە ئەنجومەنی نوێنەران، د.رۆژ نوری شاوە‌یس، جێگری سە‌رۆكی ئە‌نجومە‌نی وە‌زیرانی عێراق، هەریەك لەو کاسایەتییانەی خوارەوە بە وەزیر دانران؛   -    هۆشیار زێباری - وە‌زیری دە‌رە‌وە -    د لە‌تیف رە‌شید - وە‌زیری سە‌رچاوە‌ی ئاو -    د بە‌رهە‌م ساڵح - وە‌زیری پلاندانان -    عە‌بدولباست كە‌ریم مە‌ولود - وە‌زیری بازرگانی -    د.جوان فوئاد مە‌عسوم - وە‌زیری پەیوەندییەکان -    د.ئیدرس هادی - وە‌زیری كاروباری كۆمە‌ڵایە‌تی -    نە‌رمین عوسمان - وە‌زیری كاروباری ژنان گرافیکی دووەم خشتەی (3) سەرچاوە؛  -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق... کورد لە پرۆسەی حوکمڕانیدا، چاپخانەی پاندا، سلێمانی، چاپی یەکەم 2025.  https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20250918193348656697&lng=1  

درەو: حاكم ناز نوری بە (درەو)ی راگەیاند: سكاڵا لەسەر سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچوونەوەی سلێمانی تۆمار دەكەم، چونكە سوكایەتییان بە داواكاری گشتی كردووەو جیاوازی دەكەن لە نێوان داواكاری گشتی و دادوەراندا كە چاودێری تەواوی بڕیارەكانی دادوەران دەكات لە هەموو قۆناغەكاندا، ئەویش هەویەی دادوەرییەكەم.  لە رونكردنەوەیەكدا سەرۆکایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانی دەڵێت: ماوەیەکە کەسانێک کە هیچ سیفەتێکى دادوەرییان نیە و لە پەیکەرى پێکهاتەى ئەنجومەنى دادوەرى دادوەر نین، بەڵام بەناوى دادوەرەوە  خۆیان  دەناسێنن   رونكردنەوەیەك لە سەرۆکایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانی: #ڕوونکردنەوە  ماوەیەکە کەسانێک کە هیچ سیفەتێکى دادوەرییان نیە و لە پەیکەرى پێکهاتەى ئەنجومەنى دادوەرى دادوەر نین، بەڵام بەناوى دادوەرەوە  خۆیان  دەناسێنن و لە سایت و کەناڵەكانەوە دەرئەكەون و قسەو ئاماژەى بێ سەروبەر بڵاودەکەنەوە بەناو خەڵکدا و بوونەتە هۆی دروستکردنى  بێمتمانەیی و چاندنی تۆوی ڕق و کینە لە ناو کۆمەڵگەدا..    بۆیە بەناوی سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانی كە بەشێكە لە ئەنجومەنى دادوەرى هەرێمی كوردستان هەموو ئەوانە ئاگادار دەكەینەوە کە بە کردەیی دادوەر نین و سەربە ئەنجومەنى دادوەرى هەرێمى کوردستان یان دەسەڵاتی دادوەری عیراق نین، جارێکیتر نازناوى دادوەر بەکار نەهێنن و خۆیانی پێ نەناسێنن. هەر لەو میانەیەدا ماوەیەکە دەبینین کەسێک بەناوی (ناز نوری عارف) بۆ خۆدەرخستن خۆی بە (حاکم ناز)لە کەناڵ و سایتەکان ناوزەد دەکات و  بەپێی حەزی خۆی و چۆنی پێخۆشە سیناریۆ دادەڕێژێت و كەیس دروست دەكات و سوکایەتی بەدامەزراوەی دادوەری و دامەزراوەکانی تر دەکات و هەستی ناسکی خەڵک دەورووژێنێت، گوایە دادوەر بووە و وازی هێناوە. لە ڕاستیدا ئەو کەسە  هیچ کاتێک دادوەر  نەبووە و لەسەر سەکۆی دادوەری دانەنیشتووە و لەتەمەنیدا دادوەریی نێوان دوو کەسی نەکردووە، بەڵكو ئەم کەسە کاتی خۆی ماوەیەکی کورت بەرپرسی فەرمانگەی  داواکاری گشتی سلێمانی بووە و ساڵی ٢٠١٤ بەر لە هاتنی تەمەنی خانەنشینی بە ڕاپۆرتی لیژنەی پزیشکی بە هۆكاری خراپی باری تەندرووستی و بەپلەی پەككەوتەیی (العجز البدني) خۆی هەواڵەی خانەنشینی کردووە و بە ٨٠٪ی ئیمتیازات و كۆتا موچەی كە لەوكاتەوە تائێستا مانگانە وەریدەگرێت و بەتێكڕایی سەدان ملیۆن دینار دەكات، ماوەی چەندين ساڵە لەماڵەوەیە و یاری بە هەست و سۆزی خەڵک دەكات، كە جێگای پرسیار و تێڕامانە كەسێك بەقسەی لیژنەی پزیشکی پەككەوتەیی هەبێت چۆن ئەتوانێ ئامۆژگاری خەڵك بكات و پەی بەچاكە و خراپە بەرێت، لەكاتێكدا لەو ماوەیەی بەرپرسیارێتی هەبووە هیچ هەنگاوێکی نەناوە بۆ چارەسەری گرفتەکان. بۆیە بەهەموو لایەکی ڕادەگەیەنین قسەو رەفتارەکانی ئەو کەسە لەسەر  دادوەر  حساب نەکەن، چونکە دادوەر نەبووە و هیچ کاتێك ئەو ئەرکەی نەبووە. وە بە مافی یاسایی خۆمانی دەزانین لەسەر ئەم رەفتار و خۆ بە دادوەر ناساندن و سیناریۆ داڕشتن و سوکایەتیکردنە بە دامەزراوەی دادوەری ئاگاداری بکەینەوە كە بە یاسا مامەڵە لەگەڵ ئەو کەسە و هاوشێوەكانی دەكەین بۆ ئەوەی کەسیتر چاوی لێ نەکات و تووشی بەرپرسیارێتی یاسایی  نەبێت.

  درەو: ئاژانسی هەواڵی "بلۆمبێرگ" لە راپۆرتێكدا ئاشكرایدەكات: ئیدارەی ترەمپ کاردەکات بۆ دڵنیابون لە بەردەوامی رۆیشتنی هەناردەکردنی نەوت لە باکوری عێراقەوە بۆ ماوەیەكی درێژخایەن، کە دوای دوو ساڵ وەستان دەست بە هەناردەكردنی كرایەوە، ئەمەش دەبێتە هۆی  بەهێزبوونی ئابوری وڵاتەكە و سودمەندبونی کۆمپانیا ئەمریکییەکان و روبەڕوبونەوەی هەژمونی ئێران لە ناوچەکەدا. ئاژانسە ئەمریكیەكە ئاماژە بەوەدەكات: ئەمریکا سەرنجی لەسەر دڵنیابونە لە جێبەجێکردنی رێککەوتنی هەناردەکردنی نەوت و جێبەجێکردنی ئەرکە داراییەکانی، ئەوەش بەوتەی بەرپرسێکی باڵای وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، کە داوای کردووە ناوی ئاشکرا نەکرێت. رۆڵی واشنتۆن لە رێککەوتنی نەوتی کوردستان ئەو بەرپرسە وتويەتى، واشنتۆن لە ماوەی چەند هەفتەی رابردوودا کاری کردووە بۆ کۆکردنەوەی کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت لەگەڵ حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان، لە هەوڵێکدا سەدان پەیوەندی تەلەفۆنی و کۆبونەوەی لەخۆگرتبوو، کە رێگەی بۆ ڕێککەوتنەکە خۆشکرد. هاوكات رۆڵی ئەمریکا لە دەستپێکردنەوەی بارکردن لە ڕێگەی بۆرییەوە بۆ کەنارەکانی دەریای ناوەڕاستی تورکیا، دەرفەتەكانی بەردەوامی و درێژخایەنی رێککەوتنەکە بەهێزتر دەكات. رێککەوتنی ئێستا تەنها تا کۆتایی ئەمساڵ کارا دەبێت، لەو ماوەیەدا بڕیارە لایەنەکان گفتوگۆ لەسەرشایستەی کۆمپانیاکان بکەن کە بڕەکەی سەدان ملیۆن دۆلارە، لە کاتێکدا تورکیا فشار دەكات بۆ پیادەكردنی مەرجە نوێكانی بۆ گواستنەوەی نەوتی خاو. سودەکانی بۆ ئەمریکییەکان و عێراقییەکان مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا،  هەفتەی رابردوو لە سەكۆی  "ئێکس" رونیکردەوە: رێککەوتنەکە سودی بەرجەستە بە هەریەك لە ئەمریکاو عێراق دەگەیەنێت، لەگەڵ سەرلەنوێ‌ دووپاتكردنەوەی سەروەری عێراق. بە گوتەی بەرپرسانی عێراقی و کورد، فشارەکانی ئەمەریکا فاکتەرێکی یەکلاکەرەوە بووە بۆ گەیشتن بە رێککەوتنی هەناردەکردن و لە ئێستادا واشنتۆن هەوڵدەدات بیگۆڕێت بۆ رێککەوتنێکی درێژخایەن کە بەرژەوەندی کۆمپانیا ئەمریکیەکانیش بپارێزێت. رێککەوتنی نەوتی کوردستان.. دەستکەوتەکانی عێراق و چاوەڕوانی بازاڕەكانی جیهانی چین؟ وەزارەتەکانی نەوت لە عێراق و هەرێمی کوردستان ئامادە نەبوون هیچ لێدوانێک لەسەر رۆڵی ئەمریکا بدەن، کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان بە نوێنەرایەتی کۆمپانیاکان، پێشوازییان لە رێککەوتنەکە کرد، کە رەوتی هەناردەکردنی لە ڕێگەی بۆرییەوە خستەوەگەڕ. قەرەبووکردنەوەی دابەزینی هەناردەی ئێران لەگەڵ داخستنی بۆریی تورکیا لە مانگی ئازاری ٢٠٢٣ەوە، بەشێک لە نەوتەکە بە بارهەڵگر بۆ هەردوو وڵاتی ئێران و تورکیا بۆ گەڕان بەدوای بازاڕی جێگرەوەدا دەگوازرایەوە، بەگوێرەی ئیدارەی زانیاری وزەی ئەمریکا، لە مانگی تەمموزدا، لەگەڵ پەرەسەندنی گفتوگۆکان لەسەر دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن، ژێرخانی نەوتی کوردستان کەوتە بەر هێرش، کە هێزە ئەمنییەکانی کوردییەكان بەرپرسیارێتیان خستە ئەستۆی میلیشیاکانی سەر بە ئێران، هەرچەندە تا ئێستا هیچ گروپێک بەرپرسیارێتی خۆی لە ئەستۆ نەگرتووە. هەروەك، دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت لە کوردستانەوە، یارمەتیدەرە بۆ قەرەبوکردنەوەی هەر دابەزینێکی چاوەڕوانكراوی هەناردەی نەوتی ئێران، کە واشنتۆن نیازی خۆی بۆ کەمکردنەوەی بۆ سفر پیشانداوە، لە چوارچێوەی هەڵمەتی ئەوپەڕی فشاری ترەمپ لە دژی تاران.

(درەو):  كەمتر لە دوو رۆژی تر، سوریا یەكەم هەڵبژاردنی پەرلەمانیی دوای روخانی ئەسەد بەڕێوەدەبات، ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی كوردو دروز بەشداری هەڵبژاردنەكە ناكەن، لەم هەڵبژاردنەكە خەڵك دوو لەسەر سێی پەرلەمان هەڵدەبژێرن، یەك لەسەر سێی تری كورسییەكان لەلایەن ئەحمەد شەرعەوە دادەنرێت. سیستەمی هەڵبژاردنەكە گومان و دوودڵی لەبارەی ئایندەی ژنان و كەمە نەتەوایەتییەكان لەو وڵاتە دروستكردووە.  رۆژی یەكشەممە سوریا دەنگدانی ناڕاستەوخۆ بەخۆوە دەبینێت بۆ دروستكردنی یەكەم پەرلەمان لەدوای لادانی بەشار ئەسەدەوە لە دەسەڵات، ئەمە هەنگاوێكی سەرەكییە لە پرۆسەی حوكمڕانی ئینتیقاڵی (راگوزەر)ی سوریا، بەڵام هاوكات مەترسیشی دروستكردووە لەبارەی دورخستنەوەو پەراوێزخستنی سیاسی لە سایەی سەركردایەتی نوێی ئەو وڵاتەوە.  دەنگدانەكە لە كاتێكدایە كە سەرۆك ئەحمەد شەرع هەوڵی ئەوە دەدات كۆنترۆڵی خۆی بەسەر وڵاتێكدا بەهێزتر بكات، وڵاتێك كە جەنگێكی 14 ساڵە لەبەریەك هەڵیوەشاندووەو بەمدواییەش شەپۆلی توندوتیژی تائیفی بەخۆوە بینیوە، ئەمەش كەمینەكانی لەبارەی ئەو حكومەتەوە نیگەران كردووە كە ئیسلامییەكان رێبەرایەتی دەكەن.  هەڵبژاردنەكە ناڕاستەوخۆیە، تێیدا دەستەی هەڵبژاردنی ناوچەكان، كە 6 هەزار دەنگدەر لەخۆدەگرێت، دوو لەسەر سێی ئەندامانی پەرلەمان كە ژمارەیان 210 كەسە، هەڵدەبژێرن. ئەو لیژنەی كە ئەحمەد شەرع دروستیكردووە رەزامەندی لەسەر 1570 كاندید دەربڕیوە. یەك لەسەر سێیەكەی تر پەرلەمان لەلایەن ئەحمەد شەرع خۆیەوە دادەنرێن. شەرع سەرۆكی بەرەی نوسرە، لقی رێكخراوی قاعیدە بوو لە سوریا، دواتر لە 2016دا پەیوەندی لەگەڵ ئەو رێكخراوە توندڕەوە دابڕی و دەستەی تەحریر شامی دروستكرد، هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن لەژێر سەركردایەتی ئەودا لە كانونی یەكەمی ساڵی رابردوودا توانیان ئەسەد لە دەسەڵات لابدەن.  دەسەڵاتدارانی نوێی سوریا دەڵێن لە بری دەنگدانی گشتیی، پەنایان بۆ ئەم سیستەمەی هەڵبژاردن بردووە، چونكە ملیۆنان هاوڵاتی سوری بەهۆی جەنگەوە ئاوارە بوون و  تۆماری متمانەپێكراوی دانیشتوان لەبەردەستدا نییە. بەهۆكاری (ئەمنی و سیاسی)، حكومەت بڕیاریداوە بە دواخستنی هەڵبژاردنەكە لە ناوچەكانی باكوری خۆرهەڵات، كە لەژێر كۆنترۆڵی كورددان، هەروەها لە پارێزگای (سوەیدا) كە بەشێوەیەكی فەرمی لەژێر كۆنترۆڵی گروپی چەكداری دروزەكاندایە، ئەمەش بەو واتایە دێت پێشبینی دەكرێت 19 كورسی پەرلەمان بەبەتاڵی بمێنێتەوە.  ترسی پەراوێزخستن ئەوانەی رەخنەیان لەم شێوازەی هەڵبژاردن هەیەو دەڵێن دەنگدانی بەشەكی و ناڕاستەوخۆ نوێنەرایەتی هەموو گەل ناكات، سەرباری ئەمەش پرۆسەكە بەشێوەیەكی تەواو مەركەزی ئیدارە دەدرێت.  شاری درێرزوور كە روباری فورات بەسەر دوو بەشدا دابەشیكردووە نمونەیەكی روونی ئەمەیە: بەشی خۆرئاوا كە حكومەت كۆنترۆڵی هەیە بەسەریدا و دەنگدانی تێدا بەڕێوەدەچێت، بەشی خۆرهەڵاتی كە لەژێر كۆنترۆڵی كورددایە هەڵبژاردنی تێدا بەڕێوەناچێت.  حەسەن محەمەد دالی كە دانیشتوویەكی كەناری خۆرهەڵاتی شارەكەیە، قسەی بۆ ئاژانسی (رۆیتەرز) كردووەو دەڵێ: رازی نیم بەوەی لەوێ هەڵبژاردن ئەكرێت و لێرە ناكرێت، شتێكمان ئەوێ كە خزمەتی هەموو ناوچەكە بكات، سوریایەكی یەكگرتوو. رەخنەگران دەڵێن ئەم پرۆسەیە شتێكی تریشی تێدا نییە، ئەویش بەشداری ژنان و كەمینە ئاینی و نەتەوەییەكانە.  ژنان تەنیا لانی كەمی 20%ی كاندیدەكان لە یەك لەسەر چواری بازنەیەكی هەڵبژاردن پێكدەهێنن. رێژەكە لە نیوەی بازنەكاندا 10% تێناپەڕێنێت، پشكی ژنان و نوێنەری كەمینەكان دیاری نەكراوە. لەسەردەمی حوكمی بنەماڵەی ئەسەدیشدا دۆخی ژنان باشتر نەبوو، ئەوكاتیش پشكی خۆیان لە پەرلەماندا نەبوو، لە ساڵی 1981وە تاوەكو روخانی بەشار ئەسەد، ژنان رێژەیەكی بچوكیان لەناو دەستەی یاساداناندا هەبووە كە لەنێوان 6% بۆ 13% بووە، ئەمە بەگوێرەی قسەی یەكێتیی نێودەوڵەتی پەرلەمانەكان، كە داتا لەسەر پەرلەمانە نیشتمانییەكان لەسەرتاسەری جیهان كۆدەكاتەوە.  لەسەردەمی ئەسەدا، ژمارەی كورسییەكانی پەرلەمان تۆزێك زیاتر بوو كە 250 كورسی بوو، دوو لەسەر سێی ئەم كورسییانە بۆ ئەندامانی حزبی بەعس تەرخان كرابوو، نەیارانی ئەسەد دواین هەڵبژاردنیان بە گاڵتەجاڕی ناوبرد كە لە تەموزی 2024دا بەڕێوەچوو.  لێكۆڵەران دەڵێن سیستەمی دەنگدانی ئێستای سوریا كە پشت بە بنەمای "براوە هەموو شتێك دەبات" دەبەستێت، رەنگە سەر بۆ دەرەنجامێك بكێشێت كە پیاوانی سوننە وەكو زۆرینەی سوریا بەسەریدا زاڵ بن. شەرع چەندین جاری بەڵێنیداوە سیاسەتگەلێك جێبەجێ بكات كە كۆكەرەوەی هەمووان بێت، رەنگە بەرپرسیارێتی ئەمە لەرێگەی تەرخانكردنی كورسی بۆ ژنان و كەمینەكان لە رێژەی یەك لەسەر سێی پەرلەمان بگرێتە ئەستۆ، كە خۆی دیاریان دەكات. بەڵام چاودێران ترسیان هەیە لەوەی كەسانی دیاریكراو بەكاربهێنێت بۆ پتەوكردنی دەسەڵاتەكانی خۆی.  لە شیكارییەكدا بۆ پرۆسەی دروستكردنی پەرلەمانی نوێی سوریا، (حاید حاید) هاوكار لە دەستپێشخەری ریفۆرمی عەرەبی نوسیویەتی:" ئەگەر سەرۆك كەسانێكی هەڵبژارد كە لەژێر كاریگەریی خۆیدا بن، ئەوا ئەتوانێت لەرێگەی مەرسومی سەرۆكایەتییەوە یاساكان دەربكات بەبێ ئەوەی ئەنجومەن (پەرلەمان) دەسەڵاتی ئەوەی هەبێت تانەیان لێبدات یاخود هەمواریان بكاتەوە".  حاید باسلەوە دەكات" ئەم پرۆسەیە دەكرێت شەرعیەت بە قۆناغە ئینتیقالییە ناسكەكە ببەخشێت یاخود گومانەكان قوڵتربكاتەوەو دەرفەتی سەركەوتنی قۆناغەكە كەمتربكاتەوە".  

درەو: 🔻 ئەنجومەنی وەزیران ڕایگەیاندووە، کە لە ڕۆژی 27ی ئەیلوولی 2025 ەوە، بە تێکڕایی ڕۆژانە (195 هەزار) بەرمیل نەوت، لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان، ڕادەستی کۆمپانیای سۆمۆ کراوە؛ 🔹 بەپێی نرخی جیهانی نەوت لە ئێستادا هەر بەرمیلێک نەوت بەهاکەی (65) دۆلارە، ئەگەر نەوتی هەرێم لە ڕێگەی کۆمپانای سۆمۆوە بەو نرخە بفرۆشرێت، بەم پێیە کۆی داهاتی (195 هەزار) بەرمیل نەوتی ڕۆژانە و (5 ملیۆن و 850 هەزار) بەرمیل نەوت بە تێکڕای مانگانە، دوای لێدەرکردنی (16) دۆلار بۆ تێچووی هەر بەرمیلێک، بڕی پوختەی ئەو داهاتەی دەمێنێتەوە بەرامبەربە (378 ملیار و 378 ملیۆن) دینار. 🔹 پاڵپشت بە ڕاگەیەندراوەکانی کۆمپانیا نەوتییەکانی هەرێمی لە ماوەی ڕابردوودا، هەر بەرمیلێک نەوتی هەرێم بە تێکڕای (33) دۆلار لە بازاڕەکانی ناوخۆ ساغدەکرانەوە، بەم پێیە کۆی داهاتی (195 هەزار) بەرمیل نەوتی ڕۆژانە و (5 ملیۆن و 850 هەزار) بەرمیل نەوت بە تێکڕای مانگانە، دوای لێدەرکردنی (16) دۆلار بۆ تێچووی هەر بەرمیلێک، بڕی پوختەی ئەو داهاتە دەمایەوە بەرامبەربوو بە (131 ملیار و 274 ملیۆن) دینار. نەوتی هەرێم لە نێوان هەرێم و کۆمپانیا سۆمۆدا چوارشەممە 1ی ئۆکتۆبەری 2025، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە، لە بڕگەیەکی ڕاگەیاندراوەکەی حکومەتی هەرێمی کوردستاندا هاتووە؛ "ئەنجومەنی وەزیران پشتیوانیی خۆی بۆ بەردەوامبوون لەسەر جێبەجێکردنی ڕێککەوتننامەی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان دووپات کردەوە، کە لە ڕۆژی 27ی ئەیلوولی 2025 ەوە کەوتووەتە بواری جێبەجێکردن و لە چەند ڕۆژی ڕابردوو، بە تێکڕایی ڕۆژانە (195 هەزار) بەرمیل نەوت، لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان، لەلایەن وەزارەتی سامانە سروشتییەکانەوە، ڕادەستی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی سۆمۆ کراوە و لە بازاڕی جیهانی فرۆشراوە، داهاتەکەی گەڕاوەتەوە بۆ گەنجینەی فیدڕاڵ". بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکەی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕۆژانە (195 هەزار) بەرمیل نەوت، ڕادەستی کۆمپانیای سۆمۆ کردوە، واتە مانگانە بە تێکڕا دەکاتە (5 ملیۆن و 850 هەزار) بەرمیل، لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە، جیاوازی ئەو داهاتە چەندە، لە فرۆشتنی نێوان هەرێم و کۆمپانیای سۆمۆ دێتە ئاراوە؟ •    داهاتی فرۆشی نەوتی هەرێم لە ڕێگەی کۆمپانیای هەرێمەوە؛ پاڵپشت بە ڕاگەیەندراوەکانی کۆمپانیا نەوتییەکانی هەرێمی لە ماوەی ڕابردوودا، هەر بەرمیلێک نەوتی هەرێم بە تێکڕای (33) دۆلار لە بازاڕەکانی ناوخۆ ساغدەکرانەوە، بەم پێیە؛ -    (195 هەزار) بەرمیل لێکدانی (30) ڕۆژ، دەکاتە (5 ملیۆن و 850 هەزار) بەرمیل نەوت مانگانە. -    (5 ملیۆن و 850 هەزار) بەرمیل نەوت لێکدانی (33) دۆلار دەکاتە (193 ملیۆن و 50 هەزار) دۆلار. -    ئەگەر تێچووی هەر بەرمیلێک بە تێکڕا (16) دۆلار بێت، ئەوا بڕی (93 ملیۆن و 600 هەزار) دۆلار خەرجی کۆمپانیاکان دەبێت. -    دوای لێدەکردنی خەرجی کۆمپانیاکان بڕی (99 ملیۆن و 450 هەزار) دۆلار وەک پوختەی داهاتی نەوت دەمایەوە کە بەرامبەرە بە (131 ملیار و 274 ملیۆن) دینار، ئەگەر (1) دۆلار بەرامبەر (هەزار و 132) دیناربێت. •    داهاتی فرۆشی نەوتی هەرێم لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە بەپێی نرخی جیهانی نەوت لە ئێستادا هەر بەرمیلێک نەوت بەهاکەی (65) دۆلار، بەم پێیە؛ -    (195 هەزار) بەرمیل لێکدانی (30) ڕۆژ دەکاتە (5 ملیۆن و 850 هەزار) بەرمیل نەوت مانگانە. -    (5 ملیۆن و 850 هەزار) بەرمیل نەوت لێکدانی (65) دۆلار، دەکاتە (380 ملیۆن و 250 هەزار) دۆلار. •    ئەگەر تێچووی هەر بەرمیلێک بە تێکڕا (16) دۆلار بێت، ئەوا بڕی (93 ملیۆن و 600 هەزار) دۆلار خەرجی کۆمپانیاکان دەبێت. •    دوای لێدەکردنی خەرجی کۆمپانیاکان بڕی (286 ملیۆن و 650 هەزار) دۆلار، وەک پوختەی داهاتی نەوت دەمێنێتەوە، کە بەرامبەرە بە (378 ملیار و 378 ملیۆن) دینار، ئەگەر (1) دۆلار بەرامبەر (هەزار و 132) دیناربێت.  

راپۆرتی: درەو  بەشی یەکەم 🔹 برێمەر لە یاداشتەکانیدا نوسیویەتی؛ ئامانجم ئەوە بوو ئەو دوانە ڕازی بکەم _تاڵەبانی و بارزانی_ بێنە ناو ئەنجومەنی حوکمەوە. لە وتوێژەکانی پێشووماندا لە بەغدا، کوردەکان دوو دڵیان نواند لەوەی جارێکی تر ملکەچی حوکمی بەغدا ببەنەوە.   🔹 نەوشیروان مستەفا؛ بریمه‌ر، له‌ كوردستان به‌ جیا سه‌ردانی تاڵه‌بانی‌ و بارزانی‌ كرد بوو بۆ ئه‌وه‌ی‌ قانعیان بكا به‌وه‌ی‌: به‌شی‌ كورد له‌ ئەنجومەنی حوکمدا (5) ئه‌ندام بێت، واته‌ پێنجیه‌ك‌، به‌ر له‌ جه‌نگ موعاره‌زه‌ی‌ عێراقی‌ له‌ هه‌موو دام‌وده‌زگاكاندا چواریه‌كیان بۆ كورد سه‌لماند بوو! 🔹 مەسعود بارزانی؛ بریمەر داکۆکی و پێداگرییەکی زۆری کرد، کە منیش بەشدار بم لە ئەنجومەنی حکوم، بەڵام ڕەتم کردەوە بەشداری بکەم، مام جەلالیش بە بریمەری ڕاگەیاند؛ ئەگەر (مەسعود بارزانی) بەشداری نەکات، منیش لە ئەنجومەندا بەشداری ناکەم و هەردووکمان نوێنەرەکانمان دەنێرین. 🔹 لە سەردەمی ئەنجومەنی حوكمدا كورد بە (5 وەزیر) بەشداری لە وەزارەتەكانی ئەنجومەنی حوكمدا كرد ئەوانیش؛ هۆشیار زێباری - وە‌زیری كاروباری دە‌رە‌وە، نە‌سرین بە‌رواری - وە‌زیری شارە‌وانییە‌كان، د. لەتیف رە‌شید - وە‌زیری سە‌رچاوە‌كانی ئاو محە‌مە‌د تۆفیق رە‌حیم - وە‌زیری پیشە‌سازی و عە‌بدوڕە‌حمان سدیق كە‌ریم - وە‌زیری ژینگە. 🔹 لە کابینەی یەکەمی حكومەتی كاتی عێراق بە سەرۆكایەتی (ئەیاد عەلاوی) لە حوزەیرانی 2004 پێكهات، كورد بەشداری له‌م کابینەیەدا‌ کردو تێیدا؛ (د.فوئاد مە‌عسوم، بووە سە‌رۆكی كۆمە‌ڵە‌ی نیشتمانیی عێراق و لەگەڵ (75) ئەندامی كورد لەو ئەنجومەنە جگە لە (2) کورسی کۆمەڵی ئیسلامی لە كۆی (275) ئەندامی كۆمەڵەی نیشتمانی عێراق بەشداربوو، د. رۆژ نوری شاوە‌یس کرا به‌ جێگری سە‌ركۆماری عێراق. لەگەڵ جێگری سه‌رۆک وه‌زیران (د. بە‌رهە‌م ئه‌حمه‌د ساڵح) و (5) وەزیری كورد له‌م کابینه‌یه‌دا به‌شداربوون ئه‌وانیش؛ (هۆشیار زێباری، د. لە‌تیف رە‌شید، نە‌سرین بە‌رواری، نه‌رمین عوسمان و بە‌ختیار). یەکەم: پێکهێنانی ئەنجومەنی حوکم  دوای ڕوخاندنی ڕژێمی بەعسی عێراقی لە 9ی 4ی 2003 لەلایەن ئەمریكا و هاوپەیمانەكانییەوە، دەسەڵاتێكی مەدەنیان بەسەرۆكایەتی پۆڵ بریمەر حاكمی مەدەنی ئەمریكا لەعێراق پێكهێنا. له‌ پشتی‌ په‌رده‌وه‌ گفتوگۆ ده‌ستیپێكرد. بۆ پشتیوانی‌ و هاوكاری‌ ھاوپەیمانی دەسەڵاتی کاتی لە عێراق "سلطة‌ الائتلاف المؤقتة‌" پۆڵ بریمه‌ر پێشنیازی‌ كرد ده‌زگایه‌ك له‌ عێراقييه‌كان  پێكبهێنن به‌ ناوی‌ ئەنجومەنی ڕاوێژکاری "المجلس الاستشاري‌"ه‌وه‌. چه‌ند رۆژێ‌ باسی‌ ئه‌م مه‌جلیسه‌ و ئیشه‌كانی‌ و ده‌سه‌ڵاته‌كانی‌ كرا. گروپی‌ 5 _له‌ یاسای رزگاركردنی‌ عێراقدا، كه‌ كۆنگرێسی‌ ئه‌مه‌ریكی‌ ده‌ری‌ كردبوو، ناوی‌ 5 له‌ رێكخراوه‌كانی‌ ئۆپۆزسیۆنی‌ عێراقی‌ هاتبوو، كه‌ ئه‌مه‌ریكا ڕه‌فتاریان له‌گه‌ڵ‌ بكا، ئه‌و 5 رێكخراوه‌ش: (المؤتمر الوطني‌ العراقي‌، حركة‌ الوفاق الوطني‌، المجلس الاعلی‌ للثورة‌ الاسلامیة‌ في‌ العراق، پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان، یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‌ كوردستان) بون. ئه‌م 5 رێکخراوه‌ دواتر به‌ گروپی‌ 5 ناسران_ قبوڵیان نه‌كرد و ئاماده‌ نه‌بوون به‌شداری‌ تێدا بكه‌ن. بریمه‌ر ناوه‌كه‌ی‌ گۆڕی‌ به ئەنجومەنی سیاسی‌ "المجلس السیاسی‌" چه‌ند رۆژێكیش باسی‌ ئه‌م ئەنجومەنەو‌ و ئیش و کارو ده‌سه‌ڵاته‌كانی‌ كرا. گروپی‌ 5 ئه‌وه‌شیان قبوڵ‌ نه‌كرد.  پاش گفتوگۆو هێنان و بردنێكی‌ زۆر له‌ سه‌ر پێكهێنانی‌ ده‌زگایه‌ك ڕێککەوتن به‌ ناوی‌ ئەنجومەنی حوکم "مجلس الحكم"، ئەنجومەنەکە ده‌سه‌ڵاته‌كانی‌ زۆری نه‌بوو. له‌ سه‌ره‌تاوه‌ باس له‌ "ڤیتۆ"ی‌ بریمه‌ر ئه‌كرا. بریمه‌ر خۆی‌ و ئه‌ندامانی‌ ئەنجومەنی حوکم ئه‌یانوت "ڤیتۆ" له‌ گۆڕێ‌ نيیه‌، به‌ڵام راستييه‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌بوو بریمه‌ر ده‌سه‌ڵاتی‌ په‌كخستنی‌ هه‌موو بڕیاره‌كانی‌ ئەنجومەنی حوکمی هەبوو، چونكه‌ هه‌ر بڕیارێكی‌ ئەنجومەنی حوکم ئه‌گه‌ر بریمه‌ر ڕەزامەندی‌ له‌ سه‌ر نەدایا‌ و ئیمزای‌ نه‌كردایه‌ جێبه‌جێ‌ نه‌ئه‌كرا. ئەمە نەوشیروان مستەفا لە "یاداشته‌کانم له‌ مه‌جلیسی حوکمدا" ئاماژەی پێداوەو یاداشتی کردووە. ئەنجومەنی حوكم لە (25) ئەندام پێكهاتبوو وەک لە خشتەی (1)دا هاتووە، لە ئەنجومەنی حوکمدا سەرۆکایەتی ئەنجومەنەکە بەشێوەی خولی و هەر مانگەی یەکێکیان دەبوو بە سەرۆک بەپێی پیتی ئەبجەدی، کە (12)یان بۆ سەرۆکایەتی دیاریکران لە نێویاندا (جەلال تاڵەبانی و مەسعود بارزانی) تێدابوو، وەک لە خشتەی (2) دا هاتووە، یەكەم كۆبونەوەی ئەنجومەنەكە لە (13ی 7ی 2003) بەڕێوەچوو، ڕۆژی 29/7/2003 ئەنجومەنی حوكم پەیرەوی ناوخۆی پەسەند كرد كە یارمەتیدەر بوو بۆ جێبەجێكردنی كارەكانیان و دەسەڵاتەكانی ئەنجومەنەكە و ئەركەكانیان لەو پەیرەوەدا یەكلایی كرایەوە. خشتەی (1 و 2) دووەم: بەشداری کورد و پێگەی لە ئەنجومەنی حوکمدا "کوردەکان لەدوای جەنگی کەنداوەوە بۆ ماوەی دوانزە ساڵ خاوەن جۆرێک لە فەرمانڕەوایی خۆیی بوون، کە هێزی ئاسمانی ئەمریکا لە هێزەکانی سەدامی دەپاراستن، لە کۆبونەوەی یەکەمدا، هەردوو سەکردە کوردییەکە جەلال تاڵەبانی و مسعود بارزانی بۆیان ڕونکردمەوە کوردەکان بەهیچ شێوەیەک ڕازی نابن بەوەی لە سوپای پێشووی عێراق یەکە سەربازییەکان پێکبهێنرێنەوەو پڕچەک بکرێنەوە". ئەمە لە یاداشتەکانی حاکمی مەدەنی ئەمریکا لە عێراق پۆڵ بریمەردا هاتووە، ئاماژەیەکە بۆ ئەوەی کورد خواستی ئەوەی هەیە بەشداربێت لە پرۆسەی بونیادنانەوەی عێراقی نوێ. بریمەر لە یاداشتەکەیدا دەبارەی هەوڵەکانی لەگەڵ کورد ئاماژەی بەوە کردووە؛ سەردانی مەسعود بارزانیم کرد لە ماڵە شاخاوییەکەی لە نزیک سەڵاحەدین لە کوردستان کە خاوەن فەرمانڕەوایەتییەکی خۆییە... بارزانی دەستی گرتم و ووتی "پیرۆزبایت لێدەکەم سەبارەت بە قەدەغەکردنی فەرمی سوپای سەدام، ئەوەی ئەنجامتداوە کارێکی نایابە، ئەوە دەیسەلمێنێت هاوپەیمانان سورن لەسەر بونیادنانی عێراقێکی نوێ و یەکگرتوو" وتم؛ "تۆ دەزانیت هەندێک کەس هانیان دەداین بۆ ئەوەی نوسخەیەکی بچوککراوەی سوپاکەی سەدام پێکبهێنینەوە" بارزانی ووتی؛ "دەکرا ئەوە ببێتە هەڵەیەکی گەورە، ئێمە وەک کوردەکان جیابوینەوە، هەر لە سەرەتاوە دژی سوپای بەعسی جەنگاین، ئێستا ئێمە دوانزە ساڵە فەرمانڕەوایی خۆمان هەیە، ئەگەر جارێکی تر بگەڕێنەوە ئەوا جەنگێکی ناوخۆیی هەڵدەگیرسێت"... لە یاداشتەکانیدا حاکمە مەدەنییە ئەمریکییەکەی عێراق  نوسیویەتی؛ کوردەکان میللەتێکی شاخاوین، سەرسەخت و سەربەخۆن. زۆربەی سەدەکان لە فەرمانڕەواییەکانی بەغداد یاخی بوون، ئیدی بەریتانیاییەکان بوو بن یان عێراقییەکان. هەردوو سەرکردەش، جەلال تاڵەبانی و ناوچەکەی باکوری خۆرئاوا، مەسعود بارزانی لە خۆرئاوا، لەحاڵەتی جەنگدا بوون لەگەڵ سەدام، بۆ ماوەی چەند دەیەیەکیش لە نێوان خۆیاندا جەنگاون. ئامانجم ئەوە بوو ئەو دوانە ڕازی بکەم، بێنە ناو ئەنجومەنی حوکمەوە. لە وتوێژەکانی پێشووماندا لە بەغدا، کوردەکان دوو دڵیان نواند لەوەی جارێکی تر ملکەچی حوکمی بەغدا ببەنەوە. پێش ساڵی 1991 بە چەند ساڵێک، کوردەکان سوربوون لەسەر ئەوەی عێراقی ئازاد بونیادێکی فیدراڵی هەبێت و ڕێز لە گەلی کوردی تەنهاو وەلانراو بگرێت. ئەو سەربەخۆییەش کە لە دوای جەنگی کەنداوەوە بەدەستیان هێنابوو، ئاماژەیەکە بۆ ئەو خواست و حەزەی کە بۆ دەوڵەتێکی سەربەخۆ هەیانە.   لە سەردانەکەی پێشوومەوە ئەوەم دەزانی کە هەردوو سەرکردە کوردییەکە خۆشحاڵ بوون بە ئازادبوونی عێراق و هەڵوەشاندنەوەی حزبی بەعس و هێزە ئەمنییەکان، بەڵام هیچ کامێکیان نەیاندەویست لە ئەنجومەنی حوکمدا بن. بەڵکو لای تاڵەبانی بیرۆکەیەکی پەلە هەبوو بۆ چوون بۆ ئاسیاو ئەوروپا لە هەمان ئەو کاتەدا کە ئێمە سەرقاڵی پێکەوە کۆکردنەوەی ئەنجومەنی حوکم بوین. لە بارەگاکەی خۆی لە سلێمانی، پێم ڕاگەیاند "ئێمە سورین لەسەر پشتیوانی کردن لە بونیادنانی عێراقی فیدراڵی". تاڵەبانی خۆشحاڵ بوو، چونکە هاوپەیمانان ئێستا ڕەزامەندن لەسەر ئەو ئامانجە کوردییە کۆنە، بەڵام هێشتا دوو دڵ بوو لەوەی بەشداری بکات لە ئەنجومەنەکەدا. بە پێداگرییەوە وتم؛ "ئەنجومەنی حوکم دەسەڵاتێکی سیاسی ڕاستەقینەی دەبێت". پاش چەند کاتژمێرێک لە مشتومڕ، دواتریش لەسەر خوانێکی ئێوارەی بەخشندەی کوردییانە، تاڵەبانی ڕازی بوو لەسەر ئەوەی سەردانەکەی بۆ ئاسیا دوابخات، سەرەڕای ئەوەی هێشتا سور بوو لەسەر ئەوەی سەردانی ئەوروپا بکات. دواجاریش کاتێک کە پەرداخێک مێوژی بەتاممان دەخواد تاڵەبانی ووتی؛ "جەنابی باڵیۆز، من لەسەر داوای شەخسی تۆ ڕازیم لە ئەنجومەنی حکومدا کار بکەم". یەکێکیان ڕازی بوو، ئەوی تریان ماوە. لە ڕۆژی دواتردا، لەگەڵ بارزانی قسەم کرد. ئەو لە تاڵەبانی کەمتر نەرم و شلگیربوو، نزیک تر بوو لە سەرکردەیەکی کوردی خێڵەکی تەقلیدییەوە. بارزانی بە جلە کوردییە تەقلیدییەکانیەوە بە شێوەیەک ووشە دەستەوسان دەبێت لە وەسفکردنی شەیدا بوو بە ژیان، لە ماڵە جوانەکەیدا لە بەرزترین چیاکانی سەڵاحەدین، کە پیاوەکانی و درەختی سێوەکان دەوریان لێدابوو، ناتوانم باسی لێوە بکەم، بەتایبەتیش کاتێک پلەکانی گەرما لە بەغدا دەگاتە 49 پلە، بەڵام لە سەڵاحەدین لای بارزانی پلەی گەرما 32 پلەیە. بارزانی پێی ڕاگەیاندم؛ "من حەزم لە بەغدا نیە، نامەوێت لەوێ بژیم هەتا گەشتیش بکەم بۆی، بەڵام ئەگەر هەر پێداگری بکەیت، ئەوا بە ناچاری ڕازی دەبم لە ئەنجومەنەکەدا کاربکەم". "من سورم" "کەواتە منیش ڕازیم".  بریمەر لە یاداشتەکەی ئاماژەی بەوە کردووە، گروپی سیاسی بەردەوام بوو لەسەر کارەکەی سەبارەت بە ناوەکان و پێکهاتەی ئەنجومەنەکە، هەتا شەوێکی درەنگی 9ی تەمموز، دوو گرفتی تری دەستنیشان کرد. هەتا ئێستا تەنها سێ ئافرەتمان هەیە لە لیستی ناکۆتایی ئەنجومەنەکەدا. بەڵام ئێمە هیواداربووین بەلانی کەمەوە چوار کەسمان هەبێت، بۆ ماوەی دوو هەفتە جەختم لە کوردەکان کردەوە، بۆ ئەوەی هەندێک پاڵێوراوی ئافرەتمان بۆ بهێنن، بەو ئیعتبارەی کە ژنان هەڵسوڕاوی سیاسی نەبوون لە کوردستان لە دەیەیەی ڕابردوودا، لە 10ی تەمموز  هەردوو پارتەکە پێیان ڕاگەیاندین نەیانتوانیوە بگەنە ڕێککەوتنێک لە نێوان خۆیاندا بۆ ئەوەی هەر ئەندامێکی تری ژن پێشنیار بکەن بۆ ئەنجومەنەکە. بیست و چوار کاتژمێری تر مۆڵەتمان پێدان، بە درێژایی تەواو گفتوگۆ و مشتومڕیان کرد، بەڵام نەگەیشتنە هیچ ئاکامێک.  هەر لە بارەی بەشداری کورد لە ئەنجومەنی حوکم، مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە یاداشتەکانی دەربارەی هەوڵەکانی پێکهێنانی ئەنجومەنی حوکم نوسیویەتی؛ بریمەر داکۆکی و پێداگرییەکی زۆری کرد، کە منیش بەشدار بم لە ئەنجومەنی حکوم، بەڵام ڕەتم کردەوە بەشداری بکەم، مام جەلالیش بە بریمەری ڕاگەیاند: ئەگەر (مەسعود بارزانی) بەشداری نەکات، منیش لە ئەنجومەندا بەشداری ناکەم و هەردووکمان نوێنەرەکانمان دەنێرین. دوای داوایەکی زۆری ئەمریکاو سەرکردایەتی هەموو هێزە سیاسییەکان، وەک ڕێزگرتن لە داوا و پێشنیارەکانیان قبوڵم کرد...  نەوشیروان مستەفا لە "یاداشته‌کانم له‌ مه‌جلیسی حوکمدا" لە بارەی بەشداری کورد لە ئەنجومەنی حوکم نوسیوویەتی؛ بریمه‌ر، له‌ كوردستان به‌ جیا سه‌ردانی تاڵه‌بانی‌ و بارزانی‌ كرد بوو بۆ ئه‌وه‌ی‌ قانعیان بكا به‌وه‌ی‌: یه‌كه‌م: به‌شی‌ كورد له‌ ئەنجومەنی حوکمدا (5) ئه‌ندام، واته‌ پێنجیه‌ك بێ‌، به‌ر له‌ جه‌نگ موعاره‌زه‌ی‌ عێراقی‌ له‌ هه‌موو داووده‌زگاكاندا چواریه‌كیان بۆ كورد سه‌لماند بوو. ئه‌مه‌ به‌شی‌ كوردی‌ كه‌م كردبوه‌وه‌. دووه‌م: هه‌ردووكیان، تاڵه‌بانی‌ و بارزانی‌ وه‌كو دوو كه‌سایه‌تی‌ سیاسی‌، نه‌ك وه‌كو نوێنه‌ری‌ دوو حیزب به‌شداری‌ بكه‌ن. ئه‌مه‌ش ده‌وری‌ سیاسی یه‌كێتی‌ و پارتی‌ له‌ ده‌زگاكه‌دا كه‌م كردبوه‌وه‌. سێیه‌م: 3 ئه‌ندامه‌ كورده‌كه‌ی‌ تر له‌ دوو حیزبه‌كه‌ نه‌بن، به‌ڵكو له‌ كه‌سایه‌تی‌ سه‌ربه‌خۆ و له‌ حیزبه‌ كوردييه‌كانی‌ تر بن. هه‌ردوكیان داواكانی‌ بریمه‌ریان قەبوڵ‌ كردبوو. تاڵه‌بانی، د. مه‌حمود عوسمان و سه‌لاحه‌دین به‌هائەدینی‌ له (‌یه‌كگرتووی‌ ئیسلامی‌) پێشنیار كرد بوو. پارتی‌ ئیعتیرازیان نه‌گرت بوو. "سلطة الأتلاف المؤقتة – سام" موقابه‌له‌ی‌ كردبوون و قبوڵی‌ كردبون. سه‌فیر جۆن ساوه‌رز بۆ ‌ یاریده‌ده‌ری‌ بریمه‌ر د.مه‌حمودی‌ به‌ دڵ‌ نه‌بوو، به‌ڵام كه‌ ئێمه‌ پێمان داگرت، له‌ سه‌ری‌ نه‌رۆیشت. بارزانی،‌ عه‌زیز محه‌مه‌دی پێشنیار كرد بوو. دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ "سلطة الأتلاف المؤقتة – سام" بينيبوویان پێيان وابوو هه‌م پیر بووه‌و هه‌م جۆری‌ بیركردنه‌وه‌ی‌ سیاسی‌ و ئابوری‌ به‌ كه‌ڵكی‌ ئه‌م سه‌رده‌مه‌ی‌ عیراق نایه‌ت. موافه‌قه‌تیان له‌سه‌ر نه‌كرد بوو. وه‌زیرێكی‌ ژنی‌ بەریتانی‌، ئاڵا تاڵه‌بانی‌ ئه‌ناسی‌، داوای‌ له‌ ساوه‌رز كردبوو، بۆ ئه‌ندامێتی‌ ئەنجومەنی حوکم پێشنیاری‌ بكا. پارتی‌ موافه‌قه‌تیان نه‌كرد. من و به‌رهه‌م له‌گه‌ڵ‌ هۆشیار زێباری خه‌ریك بوین بۆ ئەوەی ئیعتیراز نه‌گرن رازی‌ نه‌بوو، به‌ بریمه‌ر و ساوه‌رزی‌ وت؛ كه‌ ئه‌وان رازی‌ نابن ئاڵای‌ تێدابێ‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م تاڵه‌بانييە‌و دووه‌م یه‌كێتیيه‌. بریمه‌ر و ساوه‌رز داوایان كرد یه‌كێكی‌ دیكه‌ پێشنیار بكه‌ین. له‌گه‌ڵ‌ هۆشیار راوێژمان كرد ئافره‌تێكی‌ بێلایه‌ن بدۆزینه‌وه‌. كه‌سمان بۆ نه‌دۆزرایه‌وه‌. پێشنیارمان كرد یان د.كه‌مال مه‌زهه‌ر یان دارا نوره‌دین بێت. پارتی، دارای‌ پێ‌ باش بوو. دارامان پێشنیار كرد قبوڵیان كرد. رێككه‌وتبوون له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ ژماره‌ی‌ ئه‌ندامانی‌ ئەنجومەنی حوکم لە 25 كه‌س پێكبێت‌؛  -    13 ئه‌ندام له‌ شیعه‌ی‌ عه‌ره‌ب  -    5 ئه‌ندام له‌ سوننه‌ی‌ عه‌ره‌ب  -    5 ئه‌ندام له‌ كورد  -    1 ئه‌ندام توركمانی‌ سوننه‌ -    1 ئه‌ندام مه‌سیحی‌. گرافیکی یەکەم "سلطة الأتلاف المؤقتة – سام"  ڕۆژی‌ 13 ی‌ 7 ی‌ 2003 ى دیاری‌ كردبوو كه‌ ڕۆژی‌ یه‌كه‌مین كۆبونه‌وه‌ی‌ ئەنجومەنی حوکم و ڕۆژی‌ راگه‌یاندنی‌ پێكهێنانی‌ بێ‌. به‌لایانه‌وه‌ زۆر گرنگ بو كه‌ هه‌موو ئه‌ندامه‌كان، به‌ تایبه‌تی‌ مام جه‌لال و كاك مه‌سعود، له‌ یه‌كه‌م كۆبونه‌وه‌دا به‌شداربن و له‌ به‌رده‌م كامێرای‌ ده‌زگاكانی‌ راگه‌یاندنی‌ جیهانييدا ده‌ربكه‌ون. هه‌وڵێكی‌ زۆریان له‌ گه‌ڵ‌ مام جه‌لال دا كه‌ له‌و رۆژه‌دا ئاماده‌ بێ‌، سه‌ره‌نجام رازی‌ بوو بێته‌وه‌ به‌غداد بۆ ئاماده‌بوون له‌ كردنه‌وه‌ی‌ كۆبوونه‌وه‌كانی‌ ئەنجومەنی حوکمدا، به‌و مه‌رجه‌ی‌ رۆژی‌ دواتر به‌ فڕۆكه‌ بیبه‌نه‌وه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ عێراق بۆ ئه‌وه‌ی‌ فریای‌ مه‌وعیده‌ دانراوه‌كانی‌ بكه‌وێ‌. نەوشیروان مستەفا ئەوەشی یاداشت کردووە، کە له‌ ناو ئه‌مانه‌دا (ئەندامانی ئەنجومەنی حوکم) هه‌ندێكیان له‌ ده‌ره‌وه‌ هاتونه‌ته‌وه‌، هه‌ندێكیان له‌ ناو عیراقدا بوون. بیروڕاكانیان و ته‌جروبه‌ی‌ سیاسی‌ و پشتیوانی‌ جه‌ماوه‌رييان جیاوازه‌. هه‌ندێكیان نوێنه‌ری‌ حیزب و جوڵانه‌وه‌ی‌ سیاسی‌ فراوانن و هه‌ندێكیان، جگه‌ له‌ خۆیان، نوێنه‌رایه‌تی‌ كه‌س ناكه‌ن، ته‌نانه‌ت له‌ ناوچه‌كانی‌ خۆیشیاندا نه‌ناسراو و نه‌بیستراون. ئه‌م هه‌مو هێز و بیر و كه‌سه‌ ناكۆكانه‌ مه‌گه‌ر هه‌ر به‌ ئه‌مه‌ریكا له‌ ژێر یه‌ك بنمیچدا كۆ بكرێنه‌وه‌. ئه‌مه‌ نواندنه‌وه‌ی ره‌نگاوڕە‌نگی پێکهاته‌ی دانیشتوانی عێراقه‌. ئه‌حمه‌د چه‌له‌بی‌ پێشنیاری‌ كرد به‌حرلعلوم، به‌ هۆی گه‌وره‌یی ته‌مه‌نیه‌وه‌، سه‌رۆكایه‌تی‌ كۆبونه‌وه‌كان بكا تا سه‌رۆكی‌ ئەنجومەنی حوکم هه‌ڵئه‌بژێردرێ‌. كه‌س ئیعتیرازی‌ پیشان نه‌دا. به‌حر‌لعلوم سه‌رۆكایه‌تی‌ كرد. باس له‌ جۆری‌ كاری‌ ئەنجومەنی حوکم و كاتی‌ كۆبونه‌وه‌كانی‌ و جۆری‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ كرا. به‌یانێك ئاماده‌كرا بۆ ئه‌وه‌ی‌ بۆ ده‌زگاكانی‌ راگه‌یاندن بخوێنرێته‌وه‌. به‌یانه‌كه‌ له‌ دوا بڕگه‌يدا ده‌ڵێ‌: "...من اجل اعاده‌ بناء العراق جدید یتمتع شعبه بكامل حقوقه في‌ ظل نظام دیمقراطي‌ فیدرالي‌ موحد..."  هه‌مان رۆژ كۆنفرانسی‌ رۆژنامه‌وانيی به‌ ئاماده‌بوونی‌ هه‌موو ئه‌ندامانی‌ ئەنجومەن به‌سترا. ژماره‌یه‌كی‌ زۆر له‌ نوێنه‌رانی‌ ده‌زگاكانی‌ راگه‌یاندنی‌ عه‌ره‌بی‌ و جیهانی‌ هاتبوون. ئه‌و به‌یانه‌ی‌ ئاماده‌كرا بوو ده‌رباره‌ی‌ پێكهێنانی‌ئەنجومەنی حوکم له‌ لایه‌ن به‌حر‌لعلومه‌وه‌ خوێنرایه‌وه‌و هه‌ر یه‌كێ‌ له‌ ئه‌ندامانی‌ ئەنجومەنی حوکم، به‌ پێی‌ بۆچوونی‌ خۆی‌، وه‌ڵامی‌ پرسیاری‌ رۆژنامه‌وانه‌كانی‌ دایه‌وه‌. سه‌یر ئه‌وه‌ بوو كه‌ تاڵه‌بانی ووتی‌: "ئەنجومەنی حوکم ده‌سه‌ڵاتی‌ زۆره‌، ئه‌توانێ‌ وه‌زیر دابنێ‌ و وه‌زیر لاببا ..." د. مه‌حمود، به‌ پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌مه‌وه‌، وتی‌: ئەنجومەنی حوکم ده‌سه‌ڵاتی‌ نیيه‌..." رۆژی 29/7/2003 ئەنجومەنی حوكم پەیرەوی ناوخۆی پەسەند كرد، كە یارمەتیدەر بوو بۆ جێبەجێكردنی كارەكانیان و دەسەڵاتەكانی ئەنجومەنەكە و ئەركەكانیان لەو پەیرەوەدا یەكلایی كرایەوە. مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە یاداشتەکانیدا لە بارەی ئەنجومەنی حوکمەوە دەگێڕێتەوە؛  سەرەڕای هەموو ئەو کەموکورتییانەی هەبوو، بەڵام ئەگەر قۆناغی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی حوکم لەگەڵ ماوەی دواتر بەراورد بکرێت، لە هەموو ڕوویەکەوە دەسەڵاتەکان باشتر و ڕێک و پێکتر بوون. چونکە کەسانی بەرێز و شارەزاو پسپۆڕ ئەنجومەنی حوکمیان بەڕێوەدەبرد و هەستیان بە بەرپرسیارێتی دەکرد، سەرەڕای بوونی جیاوازی و ناکۆکی ڕاو بۆچوونەکانیش ڕێز و لێکتێگەیشتنی باش لە نێوان ئەندامانی ئەنجومەنی حوکمدا هەبوو. کاتێکیش باس لە ئەزموونی سەرۆکایەتییەکەی لە ئەنجومەنی حوکم دەکات، دەڵێت؛ ڕۆژی 1ی نیسان گەیشمە بەغدا، بەمەبەستی بەخێرهاتن بریمەر سەردانی کردین... پێم ڕاگەیاند؛ 1.    پاسەوانانی ئەنجومەنی حوکم پاسەوانی خۆم دەبن، نەک پاسەوانانی کۆمپانیای سکیوریتی. 2.    هەر بڕیارێکی ئەنجومەنی حوکم من ئیمزای بکەم، تۆ ڕەتی بکەیتەوە، یەک ڕۆژ لە بارەگای ئەنجومەنی حوکم دەوام ناکەم و دەگەڕێمەوە کوردستان. مەسعود بارزانی ئەوەش دەڵێت کە جارێکیان لە (محێ خەتیب – سکرتێری ئەنجومەنی حوکم)م پرسی؛ برادەرانی بەر لە من لە سەرۆکایەتیی ئەنجومەن چەند بڕیاریان ئیمزا کردووە؟ گوتی؛ (113) بڕیاریان ئیمزا کردووە. گوتم بریمەر چەند بڕیاری هەڵوەشاندووەتەوە، یان پێشێلی کردووە؟ وەڵامی دایەوە کە بریمەر (97) بڕیاری پێشێل کردووە. هەر لە سەردەمی ئەنجومەنی حوكمدا كورد بە (5 وەزیر) بەشداری لە وەزارەتەكانی ئەنجومەنی حوكمدا كرد ئەوانیش؛  -    هۆشیار زێباری - وە‌زیری كاروباری دە‌رە‌وە -    نە‌سرین بە‌رواری - وە‌زیری شارە‌وانییە‌كان -    د. لەتیف رە‌شید - وە‌زیری سە‌رچاوە‌كانی ئاو -    محە‌مە‌د تۆفیق رە‌حیم - وە‌زیری پیشە‌سازی -    عە‌بدوڕە‌حمان سدیق كە‌ریم - وە‌زیری ژینگە گرافیکی دووەم لە سەردەمی ئەنجومەنی حوكمدا بڕیاری نوسینەوەی دەستورو دارشتنەوەی سیستمی نوێی عێراق درا، بە وتەی بەرپرسێكی باڵای كورد كاتێك گفتوگۆكرا بۆ داواكاری كورد، بەرپرسانی كورد نەیاندەزانی لەكوێوە دەست پێبكەن، هیچ نوسین و دۆكییۆمێنتێكی رەسمیان بەردەست نەبوو، ناچار گەڕانەوە بۆ رێكەوتننامەی 11ی ئازاری 1970، بەتایبەتیش ئەو ماددانەی لە دەستوری كاتی و هەمیشەیی عێراقدا چەسپێنران هەمان ماددەی رێكەوتنی 11ی ئازاری 1970 بوو، بۆ نمونە:     كورد زمانی كوردی كردە زمانی رەسمی لە پاڵ زمانی عەرەبی، لە ماددەی یەكی رێكکەوتنی 11ی ئازاردا هاتووە "زمانی كوردی لە پاڵ زمانی عەرەبی رەسمی دەبێت"، بەهەمان شێوە لە دەستوری عێراقیشدا 2005 هاتووە.     لەماددەی 2ی رێککەوتنی 11ی ئازاردا نوسراوە "كوردەكان بەشداری تەواوی حوكم دەكەن بە سوپاشەوە"     لە ماددەی 6ی رێککەوتنی 11ی ئازاردا هاتووە بودجەیەكی پێویست بۆ ئاوەدانكردنەوەی كوردستان تەرخان دەكرێت، بە هەمان شێوەی بودجەی هەرێم بەرێژەی 17% دیاریكرا.     لە ماددەی 8ی بەیانی 11ی ئازاردا هاتووە "كوردەكان و عەرەبەكان دەگەرێندرێنەوە شوێنی نیشتەجێبوونی خۆیان"، بەهەمان شێوە لە مادەی 58ی دەستوری كاتی و لە مادده‌ی 140ی دەستوری هەمیشەییدا واهاتووە، لەدوای ئاساییكردنەوەی ئینجا بریاری لێدەدرێت. واتا ئەوەی لە دەستوری كاتی و هەمیشەیی عێراقدا جێگەی کرایەوە، بە دەستكاریەكی كەمەوە لە رێكکەوتننامەی 11ی ئازاردا وەرگیراوە. دوای کەمتر  لە (11) مانگ و لە لە 1ی حوزەیرانی 2004 ئەنجومەنی حوكم هەڵوەشایەوە و حكومەتی كاتی عێراق بەسەرۆكایەتی ئەیاد عەلاوی ڕاگەیەندرا و غازی عەجیل یاوەری بووە سەرۆككۆمار، ئەم پرسەش تەوەرەی دواترمان دەبێت. سێیەم: کورد لەکابینەی یەکەمی حكومەتی كاتی عێراق 2004-2005 کابینەی یەکەمی حكومەتی كاتی عێراق بە سەرۆكایەتی (ئەیاد عەلاوی) لە حوزەیرانی 2004 پێكهات، (وەک لە خشتەی (3)دا ڕونکراوەتەوە) كورد بەشداری له‌م کابینەیەدا‌ کردو تێیدا؛ (د.فوئاد مە‌عسوم، بووە سە‌رۆكی كۆمە‌ڵە‌ی نیشتمانیی عێراق (پەرلەمان) و لەگەڵ (75) ئەندامی كورد لەو ئەنجومەنە جگە لە (2) کورسی کۆمەڵی ئیسلامی لە كۆی (275) ئەندامی كۆمەڵەی نیشتمانی عێراق (کە بە ڕێککەوتن لە نێوان لایەنە سیاسییەکان و بە ڕاوێژی ئەنجومەنی حوکم کورسییەکانی دابەشکرا)، د. رۆژ نوری شاوە‌یس کرا به‌ جێگری سە‌ركۆماری عێراق. لەگەڵ جێگری سه‌رۆک وه‌زیران و (5) وەزیری كورد له‌م کابینه‌یه‌دا به‌شداربوون ئه‌وانیش؛  -    د. بە‌رهە‌م ئه‌حمه‌د ساڵح - جێگری سە‌رۆك وە‌زیرانی عێراق -    هۆشیار زێباری - وە‌زیری كاروباری دە‌رە‌وە -    د. لە‌تیف رە‌شید - وە‌زیری سە‌رچاوە‌ی ئاو -    نە‌سرین بە‌رواری - وە‌زیری شارە‌وانی -    نه‌رمین عوسمان – وه‌زیری ده‌وڵه‌ت بۆ کاروباری ژنان  -    بە‌ختیار ئە‌مین کرا به‌ وە‌زیری مافی مرۆڤ. خشتەی (3) گرافیکی سێیەم سەرچاوە؛  -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق... کورد لە پرۆسەی حوکمڕانیدا، چاپخانەی پاندا، سلێمانی، چاپی یەکەم 2025.  https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20250918193348656697&lng=1  

(درەو):  كۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی كوردستان كە لە كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم پێكدێت و بە "ئەپیكور" ناسراوە، راگەیەندراوێكی لەبارەی میكانیزمی پێدانی پارەی بەرهەمهێنانی نەوت بڵاوكردەوە.  لە راگەیەندراوەكەیدا "ئەپیكور" باسلەوە دەكات، حكومەتی عێراق قەرەبووی پارەی شایستەی تایبەت بە بەرهەمهێنانی ئەو نەوتە دەكاتەوە؛ كە لە كێڵگە نەوتییەكانی هەرێم بەرهەمدەهێنرێت و رادەستی كۆمپانیای (سۆمۆ) دەكرێت بۆ هەناردەكردن لەرێگەی بەندەری جەیهانەوە.  ئەپیكور ئاشكرایكردووە، بازرگانێكی دیاریكراوی كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكان، نەوتەكە دەفرۆشیت و شایستەی كۆمپانیاكان لە هەژماری (ئیكسرۆ)ی كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكانی نەوت دادەنێت، ئەمەش گەرەنتی پێدانی پارەی كۆمپانیاكانە.  بەگوێرەی رێككەوتنی سێقۆڵی وەزارەتی نەوتی عێراق و وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم و كۆمپانیا بیانییەكان، لەبەرامبەر نرخی تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوتی هەرێم، بە نەوتی خاو قەرەبووی كۆمپانیا بیانییەكان دەكرێتەوە، ئەم كارەش لەرێگەی كۆمپانیایەكی بێلایەن جێبەجێ دەكرێت كە پارەی پشكی كۆمپانیاكان لەسەر ژمارە حسابییەك دادەنێت.  ئەپیكور ئاماژەی بەوەكردووە، بەگوێرەی یاسای بودجەی عێراق، بۆ بەرهەمهێنان و گواستنەوەی هەر بەرمیلێك نەوت كە رادەستی (سۆمۆ) دەكرێت، وەزارەتی دارایی عێراق بەشێوەیەكی كاتیی بڕی 16 دۆلار دەدات.   

🔻دەستوەردانی ئەو لایەنانەش رۆڵی هەبووە كە خێری هەرێمی كوردستانیان ناوێت درەو: رۆژنامەی " الشرق الاوسط " : نزیکەی ساڵێک تێپەڕیوە بەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، لەگەڵ ئەوەشدا حزبە كاریگەرەكان نەیانتوانیوە حکومەتی نوێ پێکبهێنن،  ئەوەش ئاماژەیە بۆ قوڵی ناکۆکی سیاسی و ئاڵۆزییەکانی پەیوەست بە نزیكی هەڵبژاردنە گشتییەکانی داهاتووی عێراق، کە بڕیارە مانگی تشرینی دووەم بەڕێوەبچێت. لەگەڵ ئەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەم رۆژانەدا دانوستانی چڕوپڕ ئەنجام دەدەن بۆ پێکهێنانی حکومەت، بەڵام چاودێران بەدووری دەزانن لەم كاتەدا سەركەوتوو بن، پێشبینیش دەكەن لەدایک بوونی حکومەتی نوێی هەرێمی کوردستان لەگەڵ راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنە گشتییەکانی پەرلەمانی عێراقدا بێت، ئەمەش لەبەرئەوەی ئەو دوو حزبە دەتوانن پۆستە حکومییەکان لە هەرێم و لە حکومەتی فیدراڵی لە بەغداد، بە پشتبەستن بە ئەنجامەکانیان لە پەرلەمانی هەرێم و فیدراڵی، لە چوارچێوەی یەک رێککەوتنی روونتردا دابەش بکەن. سەرچاوەکان ئاشكرایان كردووە: واشنتۆن ماوەیەکە فشاری راستەوخۆى لەسەر ئەو دوو لایەنە دروست کردووە بۆ تەواوكردنی پێکهێنانی حکومەت. دوابەدوای راگەیاندنی رێکەوتنێک بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی کورد بۆ بەندەری جەیهانی تورکیا لە هەفتەی رابردوودا، چاودێران پێشبینیان دەکرد دانوستانەکانی پێکهێنانی حکومەت چالاکی زیاتر بەخۆوە ببینێت، تا دەگاتە راگەیاندنی کابینەی نوێی حکومەت، بەڵام سەرچاوەکان لە هەردوو حزب ئاماژەیان بەوە کردووە، لە ماوەی داهاتوودا سەرقاڵی بانگەشەی هەڵبژاردنی گشتی دەبن. کیفاح مەحمود، راوێژکاری راگەیاندنی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، رەتیدەكاتەوە دواكەوتنی پرۆسەی پێکهێنانی حکومەت لە کوردستان بە شکست ناوببرێت، هۆكاری دواکەوتنی پێكهێنانی بۆ زۆر هۆکار دەگەڕێتەوە، کە زۆربەیان لە یەکێتی نیشتمانی کوردستانەوە سەرچاوە دەگرن، هەندێکی دیکەش پەیوەندییان بە دۆخی سیاسی عێراق و دەستوەردانەکانی ئەو لایەنانەوە هەیە کە خێری هەرێمی كوردستانیان ناوێت.