(درەو): شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە پەیامێكدا لە زیندانەوە بۆ كۆتا رۆژی هەڵمەی بانگەشەی هەڵبژاردنی جوڵانەوەكەی:  🔹یەكێتیی لە ئێستاوە خەمی سەرۆك كۆمارییەتی و نایەوێ دڵی پارتی عاجز بكات.  🔹لێدان لە پارتی لێدانە لە یەكێتیی، چونكە یەكترییان راگرتووە.  🔹لەم زیندانەوە پێتان دەڵێم رۆژی روخانی دەسەڵات نزیكە. وا ئەزانن بە زیندانیكردنی من بەر لە روخانیان دەگرن.  🔹مەسرور بارزانی 7 ساڵە بە ناشەرعی لە پۆستەكەیدایەو خراپترین حەوت ساڵی حوكمڕانییە. 🔹لە تاكە وێنەیەكی ئێمە دەترسن كە لە شەقامەكاندا هەڵمانواسیوە.  🔹پێشنیارمان بۆ هێزەكانی دەرەوەی پارتی كرد حكومەتێك دروستبكەین كە سەرۆكەكەی پارتی نەبێت.  🔹ئەو یەكێتییەی پار خۆی و سەرۆكەكەی بانگەشەی توندیان دەكرد دژی پارتی، جورئەتیان نەبوو بە پێشنیازەكەی نەوەی نوێ رازی بن بۆ ئەوەی سەرۆكی حكومەت لە پارتی بسەنینەوە. دوای هەڵبژاردن رێگەی سەری رەشیان كردبوو بە رێگەی كانی بۆ ئەوەی پۆستی جێگریی و جانتاهەڵگریی وەربگرن بەبێ ئەوەی هیچ دەسەڵاتێكی هەبێت. 🔹بەدیلی راستەقینەی دەسەڵات نەوەی نوێیە. 🔹هەموو جارێك كە خەڵك بایكۆتی كردووە لە بەررژەوەندی دەسەڵات بووە. 🔹هێزە بچوكەكان دەنگیش بهێنن دەنگەكانیان دەفەوتێت.  🔹هەڵبژاردنی ساڵی 2021دا تەنیا لە سنوری سلێمانی 80 هەزار دەنگ فەوتا، چونكە دەنگیان دابوو بە هەندێك حزب و لایەنی بچوك، كە بەشی كورسی نەكردبوو.

درەو: مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە هەڵمەتی هەڵبژاردنی حزبەكەی لە هەولێر:  - ئێمە دەزانین لە هەڵبژاردنی ئەمجارەش گۆڕانکاریی بەسەر کورسییەکاندا نایەت چونکە پێشوەخت کورسییەکان دەستنیشان کراون - کاتی نووسینی دەستوورەکەش گوتمان کە دەستوورەکە بێ کەم و کوڕی نییە، بەڵام بەشی ئەوە ئیجابیتی تێدایە کە ئێمە پشتیوانیی دەکەین، ئەگەر جێبەجێ کرابووایە، زۆرێک لەو کێشانەی کە ڕوویاندا، ڕوویان نەدەدا. -  ئەگەر ئەم سێ بنەمایە جێبەجێ کرابووایە و پابەندی بە دەستوور کرا، ئیتر لە زوڵمی مەرکەزییەتی چەوسێنەر ڕزگارمان دەبێت و تەواوی خەڵکی عێراق بە ئاسوودەی ژیان دەباتە سەر. - چیتر کەس ناتوانێت بە ئارەزووی خۆی بە مووچە و بودجەی هەرێم بکات، کە جگە لەوەی زوڵمێکی گەورەیە، ئیهانەیەکی گەورەش بوو بۆ خوێنی شەهیدانی ئێمە کە نابێت ئەمە دووبارە ببێتەوە. -  هیچ ڕەوا نییە کورسییەک لە هەولێر بە 40 هەزار دەنگ بێت، ڕێژەی بەشداربووان 70 بۆ 80 لە سەد بێت، بەڵام لە پارێزگایەکی دیکەی عێراق، لە باشووری عێراق هەمان کورسی بە دوو هەزار دەنگ بێت، ڕێژەی بەشداربووانیش سەدا 20 کەمتر بێت.  - دوای هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان، داوامان لە هەموو لایەنە سیاسییەکان کرد حکوومەتێکی بنکە فراوان پێکبهێنن، بەڵام بەشی زۆری لایەنەکان ئۆپۆزسیۆنیان هەڵبژارد، ئێمەش ڕێزیان دەگرین، دواتر لێژنەی باڵای پارتی و یەکێتیی کەوتنە گفتوگۆ بۆ پێکهێنانی کابینەی نوێ. - پارتی و یەکێتیی لەسەر دوو خاڵ گفتوگۆیان کرد، شێوازی حکوومڕانی و دابەشکردنی پۆست، لەسەر خاڵی یەکەم گەیشتنە ڕێککەوتن، لەسەر خاڵی دووەم هەموو نەرمییەکی نواند، بەڵام بەداخەوە یەکێتیی ویستی کات بکوژێت تا دەگاتە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراقی، کە چەند ڕۆژێکی کەمی ماوە، بۆ ئەوەی ئەوکات بیر لەوە بکەنەوە بێنە ناو حکوومەت، بەڵام ئەو هەلومەرجەی پێش هەڵبژاردن هەبوو، دوای هەڵبژاردن نامێنیت.   دەقی وتارەكەی مەسعود بارزانی   بە ناوی خوای گەورە و میهرەبان خوشك و برایانی خۆشەویست هەڤاڵانی بەڕێز خۆشحاڵیم وەسف ناكرێ كە ئەمڕۆ لە خزمەتی ئێوەدام، هەمووتان بەخێربێن سەرسەر و سەرچاوان.  خۆشەویستان ئامادەبوونی ئێوە بەم حەماسەتەوە، بەم مەعنەویاتە بەرزەوە هەمیشە ئومێدبەخشە بۆ ئێوە.  هەروەك ئاگادارن سێ چوار رۆژمان ماوە بۆ هەڵبژاردن، هەڵبژاردن راستترین رێگەیە بۆ ئەوەی گەل بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات و رەئی خۆی بدات. بە نسبەتی ئێمە مەسەلەیەكی مەبدەئییە. هەڵبژاردنی ئەمجارەش ئێمە دەزانین گۆڕانكاریی بەسەر كورسییەكاندا نایەت چونكە پێشوەختە كورسییەكان دەستنیشان كراون، بەڵام بەشدار بووین لەبەر دوو هۆی سەرەكی: یەكێكیان، زۆر لە دۆستان و هاوخەباتان لە ناو عەرەبەكانیش و دۆستەكانمان لە دەرەوەش هەموو داوایان كرد كە بەشدار بین و پەیامی زۆر ئەرێنیمان پێ گەیشتن لە زۆر لە دۆستانمان لە هاوخەباتانمان لە بەغدا كە رەنگە ئەم هەڵبژاردنە راستە كورسییەكان ناگۆڕێن بەڵام ڕێگەخۆشكەر دەبێت بۆ ئەوەی پرۆسەی سیاسی لە عێراق بگەڕێنینەوە بۆ سەر ڕێگەی راستی خۆی، كە ئەمە دەرفەتێكی زۆر باشە، بۆیە ئێمە بەشدار بووین و لەگەڵ ئەو دۆستانە، ئەو هاوبیرانەی كە وا بیر دەكەنەوە عێراق پێویستیی بەوەیە چاكسازیی بنەڕەتی تێدا بكرێ، ئێمەش لەگەڵ ئەوان دەست دەخەینە ناو دەست و هەموو هەوڵێك دەدەین. هۆی دووەم، بۆ ئەوەی سەنگی پارتی پیشانی هەموو لایەك بدرێ. بۆیە داواتان لێ دەكەم، هەرچەندە لەو قەناعەتەم كە ئێوە پێویستیتان بە تەوسییە نییە، بەڵام دەنگ بدەن بە لیستی ٢٧٥ بۆ ئەوەی وەڵامێك بێت بۆ هەموو ئەوانەی بە خەیاڵ دەژین. هەڤاڵان پارتی بەرچاوی ڕوونە، پارتی دەزانێ چی دەوێ و دەزانێ چی دەكات، هەروەك گوتم ئەگەر ئەم هەڵبژاردنە ئەو دەرفەتەی رەخساند كە لەگەڵ هاوخەباتان و دۆستانی ترمان بتوانین چارەسەری دۆخەكە بكەین و عەمەلیەی سیاسی بگەڕێتەوە بۆ رێگەی راستی خۆی، ئەمە بەرنامەی پارتی دەبێت، بەرنامەی پارتی دەبێت بۆ داهاتوو: یەك: یاسای هەڵبژاردن دەبێ بگۆڕدرێ و بگەڕێتەوە بۆ یەك بازنەیی لەسەر ئەساسی لیستی حزبی یان لیستی نیمچە كراوە. بەم یاسایەی كە ئێستا هەیە، یاسایەكی ناعادلە، یاسایەكە مافی هەموو لایەك بزر دەكات، تەنها هی چەند لایەنێك كە بە كەیفی خۆیان دایانڕشتووە. لەبەر ئەوە ئەم قانونە بە كەلكی ئەوە نایەت و كارێكی جددی دەكەین بۆ ئەوەی ئەم قانونە بگۆڕدرێ. مەعقول نییە كورسییەك لە هەولێر بە ٤٠ هەزار دەنگ بێت، ڕێژەی بەشداربوان ٧٠ تا ٨٠٪ بێت، بەڵام لە پارێزگایەكی تر لە عێراق و لە باشووری عێراق، هەمان كورسی بە ٢ هەزار دەنگ بێت و ڕێژەی بەشداربوانیش ٢٠٪ كەمتر بێت. دوو: هەوڵدەدەین بۆ دامەزراندنی ئەنجوومەنی فیدراڵی یان مەجلیسی ئیتیحاد كە ئەمە زامنێك دەبێت بۆ مافی هەرێم و مافی پارێزگاكانی تری عێراقیش.  سێ: یاسایەك بەپێی دەستوور بۆ زەریبە و رسوومات دەربچێت. چوار: ماددەی ١٤٠ نە لەبیر دەكرێت، نە وازی لێ دەهێنین، دەبێ جێبەجێ بكرێت. لێرەدا دەمەوێت بەو خوشك و برایانەی لە ناوچەكەی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمن پێیان بڵێم، دڵنیا بن ئێوە لەناو دڵی ئێمەدان. پێنج: دەركردنی یاسای نەوت و غاز بە شێوەیەك كە بگونجێ لەگەڵ دەستوور بۆ ئەوەی ئیتر هیچ بەهانەیەك نەمێنێت بەدەست ئەوانەی كە یاریی بە هەموو شتێك دەكەن لە بەغدا. شەش: قەرەبووی زیانلێكەوتوانی ئەنفالكراوان و كیمیاباران و دێهاتە ئەنفالكراوەكان، ئەمە ئەركی حكوومەتی عێراقە و دەبێ جێبەجێی بكات. حەفت: لە هەمووی گرنگتر گەڕانەوەی عێراقە بۆ سەر ئەو سێ بنەمایەی كە لەسەر ئەساسی ئەو سێ بنەمایە عێراقی تازە لە دوای ٢٠٠٣ دروست كرا، ئەویش (هاوبەشی، هاوسەنگی، سازان). لە كۆنفرانسی لەندەن پێشی رووخانی رژێم رێككەوتن كرا لەسەر ئەم سێ بنەمایە و رۆحی دەستوور ئیلهامی لەو سێ بنەمایە وەرگرتووە، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ئەو سێ بنەمایە ئیتر هیچ موشكیلەیەك نامێنێت لە سەرتاسەری عێراق، نە لە نێوان هەرێم و بەغدا، نە لە پارێزگاكانی تریش.  هەشت: گەڕانەوە بۆ دەستوور، ئێمە پابەندین بە دەستوور، كەس بە قەد ئێمە ماندی نەبووە بەم دەستوورەوە. ئەو وەختەش من گوتم ئەم دەستوورە بێ كەموكوڕی نییە، بەڵام بەشی ئەوە ئیجابیاتی تێدایە كە ئێمە تەئیدی دەكەین و ئەگەر جێبەجێ بكرابا، زۆر لەو مەشاكیلانەی روویان دا، ڕوویان نەدەدا. ئەگەر ئەو سێ بنەمایە گەڕانەوە و ئیلتزام بە دەستوور كرا، ئیتر لە زوڵمی مەركەزیەتی چەوسێنەر نەجاتمان دەبێت و هەموو خەڵكی عێراق بە ئاسوودەیی ژیان دەبەنە سەر و چیتر كەس ناتوانێت بەپێی میزاجی خۆی یاریی بە بودجەی هەرێم و مووچەی خەڵكی هەرێم بكات كە جگە لەوەی زوڵمێكی گەورەیە، ئیهانەیەكی گەورەش بوو بۆ خوێنی شەهیدانی ئێمە كە نابێت ئەمە دووبارە ببێتەوە. هەڤاڵان تەجروبە دەریخستووە، حوكمی عێراق تەنها بە یەك نەتەوە یان بە یەك پێكهاتە ناكرێ، دەبێ بە هاوبەشی بێ، دەبێ شەریك بین، ئەگەر بیانەوێ عێراق ئیستقرار بكات، پێش بكەوێت و مەشاكیلی نەمێنێت، گەڕانەوەیە بۆ هاوبەشی و هاوسەنگی و سازان، ئیتر هەموو جوهدێك خەرج دەكەین بۆ ئەوەی ئەمە جێبەجێ بكرێت. ئەوەی تر هەندێكجار هەڕەشەی هەندێك كەسمان گوێ لێ دەبێت، یان هەندێك كەس وەتەنیات بە خەڵكی تر دەفرۆشن یان دەپرسن ئایا ئێوە ئیلتزامتان بە عێراق هەیە یان نا؟ وەكەئەنەما عێراق موڵكی ئەوانە. لە كۆنفرانسی لەندەن ئەساسی ئەو عێراقەمان دانا و ڕۆڵی سەرەكیمان تێدا بینی، لە رووخاندنی رژێمی دیكتاتۆری پێشمەرگە و خەڵكی كوردستان رۆڵی سەرەكییان بینی، لە دامەزراندنی عێراق و دەستوور خەڵكی كوردستان رۆڵی سەرەكییان بینی، بەڵێ ئێمە لەگەڵ عێراقین، بەڵام عێراقێك كە شەریك بین، هاوسەنگ بین، هاوبەش بین، نەك عێراقێك مەجمووعەیەك مافیا بیانەوێ داگیری بكەن و حوكمی لێ بكەین، ئێمە لەگەڵ عێراقێكی فیدرالی دیموكراتی فرەنەتەوەیی، فرەحزبی، فرەئایینی، فرەمەزهەبین، ئێمە لەگەڵ عێراقی دیكتاتۆری نەبووین و ناشبین.  ئێمە بڕوامان بە پێكەوەژیان هەیە، ئەو فەرهەنگەی بۆ ئێمە ماوەتەوە لە كوردستان، ئێمە پێی سەربەرزین، لە هەموو موناسەباتێكدا، لە هەموو شوێنێك كە باسی فەرهەنگی پێكەوەژیان دەكرێ لە كوردستان، هەست بە سەربەرزییەكی گەورە دەكەین، ئێمە دەبێ ئەو فەرهەنگە بپارێزین و قووڵتری بكەین. ئێمە موشكیلەمان لەگەڵ هیچ نەتەوەیەك نییە، ئێمە و عەرەب برای یەكین، موشكیلەمان لەگەڵ شێوازی حوكمڕانییەكەیە. دوای ٢٠٠٣ ئێمە ڕێككەوتین لەسەر شێوەی حوكمڕانی، دەستوور ڕێگەی نیشانداوە، بۆیە ئێمە داوا دەكەین دەستوور حەكەم بێت لە نێوان ئێمە و هەر كەسێك حاكم بێت لە عێراق.  ئێمە هەموو نەتەوە و ئایین و مەزهەبێك دڵنیا دەكەینەوە لە هەرێمی كوردستان كە بە دڵ و گیان دەیانپارێزین و مافیان پارێزراوە و ئەوەی لە دەستمان بێت بۆ هەموو شوێن و پارچەكانی تری عێراقیش ئێمە بەرگرییان لێ دەكەین. ئامۆژگاریی ئێمە بۆ كاندیدەكانمان هەروەكوو پێشتریش باسم كرد، ئامۆژگاریی ئێمە ئەوەیە كە تەنها خۆیان بە نوێنەری هەرێمی كوردستان نەزانن، بەڵكوو خۆیان بە نوێنەری هەموو پارێزگاكانی عێراق بزانن و لە هەر كوێیەكیش زوڵم لە هەر تاكێكی عێراقی كرا، بەرگریی لێ بكەن هەروەكوو بەرگریی لە یەكێكی هەولێری یان دهۆكی یان سلێمانی یان كەركووكی دەكەن.  ئێمە ئومێدەوارین كە عێراق تێكەڵاوی ئەو ململانێیە نەبێت كە ئەمڕۆ لە ناوچەكە هەیە و خەڵكی عێراق بپارێزرێ و دوور بێ لە هەر ناخۆشی و كارەساتێك و عێراق نەبێتە گۆڕەپانی ململانێ لە نێوان ئەو دەوڵەتانە، ئەمە كارێكی سەرەكییە و ئەوەی ئێمە پێمان بكرێ بۆ ئەم مەبەستە نە درێغیمان كردووە و نە درێغیش دەكەین.  هێشتان هەڕەشەی جددی لەسەر هەرێم و عێراق هەیە، وەك تیرۆر و بیری توندڕەوی تەواو نەبووە و لە زۆر شوێن خۆیان رێك خستووەتەوە و بەرنامەشیان هەیە بۆ كاری تیرۆریستی، ئەوانەی كە بەهاری دڵی خۆیان دەدەن و دەڵێن تیرۆر تەواو بووە، بە حەقیقەت تیرۆر تەواو نەبووە.  مەترسیی دووەم مەسەلەی ماددەی هۆشبەرە كە بە بەرنامەیەكی ڕێكوپێك دەیانەوێ خەڵكی كوردستان تەفروتونا بكەن. مەترسیدارترین پیلان و مەترسیدارترین چەك بەكارهێنانی ئەو ماددە هۆشبەرەیە كە خەریكن ماڵی ئێمە وێران دەكەن، ئێمە دەبێ بە هەموو توانایەك بەرگریی لێ بكەین. هەروەها هەمان بەرنامە بۆ هەموو شوێنەكانی تریش هەبووە، بەڵام یەكێك لە كارە سەرەكییەكانی ئێمە ئەوە دەبێت كە ئەوانەی بازرگانیی بە ماددەی هۆشبەر دەكەن، ئەوانەی كارخانەی ماددەی هۆشبەریان داناوە، چ لە هەرێم و چ لە بەغدا و شوێنەكانی تر، دەبێ بدرێنە دادگا و سزا بدرێن، چونكە تاوانباری وا قەت نابیتەوە. لەسەر دۆخی ناوخۆمان لە هەرێم هەروەكوو بەڕێزتان دەزانن ئەمە ساڵێك بەسەر هەڵبژاردنی هەرێمدا تێپەڕی، هەر دوای ئەوەی كە ئەنجامەكان راگەیاندران، داوامان كرد لە هەموو لایەنەكان بێن حكوومەتێكی بنكەفراوان تەشكیل بكەین، كوردستان موڵكی هەموومانە، هەندێكیان یان ئەكسەریان نەهاتن و موعارەزەیان هەڵبژارد، ئێمە رێزمان هەیە بۆ ئیختیاری ئەوان، مەسەلەكە مایەوە بۆ پارتی و یەكێتی. دوای چەندین كۆبوونەوە لە نێوان وەفدی پارتی و وەفدی یەكێتی، لەسەر دوو میحوەری ئەساسی ئیشیان كرد، یەكێكیان شێوەی حوكمڕانی و ئیدارەی حكوومەت، ئەوەی تر دابەشكردنی پۆست. لەسەر خاڵی یەكەم گەیشتنە ڕێككەوتن، لەسەر خاڵی دووەمیش من تەوسیەی شاندی پارتیم كرد لەگەڵ مەكتەبی سیاسیش كە ئەوپەڕی مروونەت نیشان بدەن بەرامبەر بە یەكێتی، بەڵام بەداخەوە ئەو مەعلووماتەی كە پێشتریش بۆ ئێمە دەهات كە یەكێتی بە تەمایە وەخت بكوژی تاكوو هەڵبژاردنی فیدرالیی عێراق تەواو دەبێت، ئەوسا بیر لەوە بكەنەوە دێنە حكوومەت یان نا، تەبیعی ئەو هەلومەرجەی پێش ئینتیخابات، رەنگە دوای ئینتیخابات ئەو هەلومەرجە وەكوو خۆی نەمێنێت و ناشمینێت.  خۆشحاڵین زۆر كە دەبینین پرۆسەی ئاشتی لە پارچەكانی تری كوردستان ئەوە دەستی پێكردووە، ئەمە زۆر زۆر ئومێدبەخشە و ئێمە بە هەموو توانایەك پشتگیریی لەو پرۆسەیە دەكەین و ئومێدەوارم ئینشائەڵا خوای گەورە نەجاحەت بداتن و ئەو پرۆسەیە بە ئەنجام بگات، بۆ ئەوەی خێری هەموو لایەكی تێدا بێت و جارێكی تریش دەڵێم بێ ئەندازە من خۆشحاڵم بەو پرۆسەی ئاشتییەی كە لە پارچەكانی تر دەستی پێكردووە. ئاییندە هەڤاڵینە من دەمەوێ پێتان بڵێم و مەبەستیشمە ئەوەی كە دەیڵێم، ئاییندە ئومێدەوارە، ئومێدە، ئیرادەیە، بەرچاوڕوونییە، پلانە، ئەمەیە ئاییندەی كە پارتی دەیبینێت و كاری بۆ دەكات. ئومێدمان زۆرە، ئیرادەمان بەهێزە، بەرچاومان روونە و پلانی تۆكمەشمان هەیە، پارتی و حكوومەتی هەرێم، ئومێدەوارین هەموو لایەنەكانی تریش بەشدار بن لەگەڵ ئێمە، بەڵام كاروانی ئاوەدانی بەردەوام دەبێت و وەڵامی هەر كەسێكیش كە پێی ناخۆشە یان حەسادەتە، بە پرۆژە وەڵام دەدرێتەوە بە قسە نا. لێرەدا بە پێویستی دەزانم كە سوپاسی بێپایانی پێشمەرگە و هێزەكانی ئەمنی بكەم بۆ پاراستنی سەقامگیری و ئەمنی كوردستان و دەرفەتیان رەخساند بۆ ئەوەی هەڵبژاردنێكی ڕێكوپێك لە كەشوهەوایەكی ئارامدا بەڕێوە بچێت، زۆر سوپاسیان دەكەم. سوپاس بۆ گەلی كوردستان بۆ خۆڕاگرییان و دڵسۆزییان و بانگەشەیەكی ئارام ئەنجام درا. لێرەدا بە پێویستی دەزانم سوپاسێكی بێپایان بۆ هەموو خەڵكی كوردستان بۆ ئەو خۆڕاگرییەیان كە هەندێك لە بەغدا دەیانویست بە بڕینی مووچە چۆكیان پێدا بدەن و بە حیسابی خۆیان خەڵكەكە ڕاپەڕێت و ئەم هەرێمە تێك بدەن، دەستی هەمووتان و یەك بە یەكتان ماچ دەكەم كە نەتانهێشت پیلانی ناحەزان سەربگرێت. سوپاس و سڵاو بۆ خانەوادەی شەهیدان و ئەنفالكراوان، سوپاس بۆ جێگران و كارگێڕی مەكتەبی سیاسی و مەكتەب سیاسی و كۆمیتەی ناوەندی و هەموو جەماوەر و كادیر و ئەندامانی پارتی بۆ ماندووبوونتان، بۆ شەونخوونیتان و بۆ ئەركی گەورەی كە ئەنجامتان دا، سوپاستان دەكەم.  سڵاو بۆ هەولێر و بۆ هەموو شارەكان، هەموو شارۆچكەكان، هەموو دێهاتی كوردستان، سڵاوی تایبەت بۆ شار و شارۆچكەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم كە نە لەبیر دەكرێن، نە بەجێتان دەهێڵین.  جارێكی تر سوپاستان دەكەم هەڤاڵینە، داواتان لێ دەكەم گیانی شەهیدان شاد بكەن، دڵی دڵسۆزان خۆش بكەن، دەنگ بە لیستی ٢٧٥ بدەن بۆ ئەوەی بەرگریتان لێ بكات، بۆ ئەوەی كەرامەتی ئێوە بپارێزێت.  من سەركەوتن و ئاییندەیەكی گەشتر لە چاوەكانی ئێوەدا دەبینم.  لە كۆتاییدا هەزاران سڵاو دەنێرین بۆ گیانی پاكی شەهیدان، ئێوەش هەر شاد و بەختەوەر و سەركەوتوو بن، بژی كورد و بژی كوردستان و بژی پێكەوەژیان. لە كۆتاییدا فەرموودەیەكی ئیمام عەلی هەیە، ئەوە بۆ خۆمانە وەكوو كورد، بۆ عەرەبەكانە بە شیعە و سوننە، بۆ توركمانە، بۆ هەموو كەسێكە، كە دەفەرموێ: لا تَظلِمَنَّ إِذا ما كُنتَ مُقتَدِراً فَالظُلمُ آخره يأتيِكَ بالنَدَمِ تَنامُ عَينُكَ وَالمَظلومُ مُنتَبِهٌ يَدعو عَلَيكَ وَعَينُ اللَهِ لَم تَنَمِ ئەمە بۆ هەموو لایەكە. ئومێدەوارم هەمیشە لە خۆشیدا بتانبینم و دوو سێ ڕۆژمان ماوە، ئیتر حەق و حیساب هەمووی مەعلووم دەبی. ئیتر ئەمانەتی خوای گەورە بن و زۆر سوپاس.  

درەو: ئەمڕۆ لە دامەزراوەی میدیایی درەو گفتوگۆكرا لەسەر (ژینگە، لە کارنامەی حزب و قەواره سیاسییەکاندا) بە ئامادەیی محەمەد ئەبوبەكر بەڕێوەبەری گشتی فەرمانگەی ڕاگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  و مەعروف مەجید سەرۆكی رێكخراوی ئاییندە بۆ پاراستنی ژینگە. لە گفتوگۆكەدا كە ژمارەیەك كاندید و شارەزایانی بواری ژینگە ئامادەی بوون، پرسی ژینگە لە كارنامەی لیست و قەوارە سیاسیەكاندا گفتوگۆی لەسەركرا. بەتایبەت لە ئێستادا كە لە هەڵمەتی هەڵبژاردنداین، لیست و قەوارە سیاسیەكان تا چەند پرسی ژینگەیان كردووەتە ئەولەویەتی كارو بەرنامەكەیان. لە گفتوگۆكەدا پرسی  لیژنە هەمیشەییەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەتایبەت لیژنەی ژینگە و تەندروستی، چۆن و بە چی میكانیزمێك كار دەكەن و كاندید دوای دەرچوونی چۆن دەتوانێت كارنامەكەی لەبواری ژینگەدا جێبەجێ بكات.       

د. ئیسماعیل خورماڵی تەنها دوو ڕۆژ ماوە بۆ ڕاگرتنی هەڵمەتی هەڵبژاردنی 11/11/2025.  پێشبینی جۆراوجۆر دەكرێت بۆ ئەنجامەكان. وەك شارەزایەكی بواری هەلبژاردن لە هەفتەی ڕابردوودا، بە سێ بابەتی جیاواز شیكارییم بۆ بازنەكانی هەولێر و سلێمانی و دهۆك كرد. لەسەر بنەمای ئەو شیكارییانە، لێرەدا شیكاریی و پێشبینی خۆم بۆ كورسییەكانی هەرێمی كوردستان دەخەمەڕوو: پێش باسكردن لە داتاكان و شیكاركردنیان پێویستە ئەوە بخەمەڕوو: 1) ئەم شیكارییانە پاڵپشتە بە داتاكانی شەش هەڵبژاردن، كە لە (15) ساڵی ڕابردوودا ئەنجام دراون، هەروەها سیستمی سانتلیگۆ كە كاریگەری هەیە لەسەر لیستەكان. 2) ڕەچاوی ئەو گۆڕانكاریی و ڕوداو و پێشهاتانەی كردووە كە لەماوەی ڕابردوودا هاتنە ئاراوە. 3) تا ئێستا هەڵمەتەكە بەشێوەیەكی ئاسایی بەڕێوە دەچێت، ئەگەر شتی نائاسایی بێتە پێشەوە كاریگەری لەسەر ئەنجامەكان دەبێت. 4) لەم ماوەیەدا كاندیدی لیستە جیاوازەكان چوونەتە پاڵ لیستی تر، ئەگەر ئەم حاڵەتە بەردەوام بێت، بەتایبەت بۆ كەسانی دیار و كاریگەر، ئەنجامەكان دەگۆڕێت. 5) ڕێژەی دەنگدان و هەڵمەتی بایكۆت یەكێكی ترە لە خاڵە گرنگەكانی ئەم هەڵبژاردنە. چەندە ڕێژەی دەنگدان زۆر بێت، هێندە پێشبینیەكان دروستتر دەبن، بەتایبەت بۆ كورسی لیستەكانی دەرەوەی پارتی و یەكێتی. 6) پێویستە ئەوە بخرێتەڕوو، كە لە پاش یەكێتی و پارتی، تاكە هێزێك كە هەڵمەتی هەڵبژاردنی لەیەكەم ڕۆژی هەڵمەتەكەوە بەیەك ڕیتمی بەهێز و گشتگیر لە سەرتاسەری كوردستاندا بەڕێوە بچێت یەكگرتووە. سەرباری ئەمەش سێ سەرۆك لیستی بەهێز و بە ئەزموونی هەیە كە لە بەغداد بوون، سەرەڕای كۆمەڵە كاندیدێكی تری بەهێز و ناسراو. بۆیە چاوەڕوان دەكرێت یەكگرتوو موفاجەئە و باسوخواسی ئەم هەڵبژاردنە بێت. بەلەبەرچاوگرتنی ئەو خاڵانەی سەرەوە باس لە هەرسێ بازنەكە پێكەوە دەكەین. بەگشتی لە هەرێمی كوردستان (3,068,384) كەس مافی دەنگدانیان هەیە، كە (2,844,051) مەدەنین و (224,333) تایبەتن. ئەو ژمارەیە دەنگ دەدەن بۆ یەكلاكردنەوەی (44) كورسی: سلێمانی (18)، هەولێر (15)، دهۆك (11). هەر بازنەیەك تایبەتمەندی خۆی هەیە، لە هەر بازنەیەك لیستێك زۆرینەیە. بەپێی ئەو شیكارییانەی كە پێشتر خرانەڕوو، (باش وایە خوێنەر بگەڕێتەوە بۆ ئەو شیكارییانەی ڕابردوو، تا بزانێت ئەو دابەشكردنە لەسەر چ بنەمایەك كراوە). پێشبینی دەكەم كورسی بازنەكان بەم شێوەیە بن: سلێمانی: یەكێتی (7)، نەوەی نوێ (2)، پارتی (2)، یەكگرتوو (2)، كۆمەڵ (1)، هەڵوێست (1). ئەو سێ كورسیەی كە ماونەتەوە، یەكێتی و پارتیش چانسیان هەیە بۆ بردنی، بەڵام ئەگەری زۆرە زیاتر بۆ لیستەكانی تر بێت. هەولێر: پارتی (7)، یەكێتی (3)، نەوەی نوێ (2)، یەكگرتوو (1)، كۆمەڵ (1)، هەڵوێست (1). دهۆك: پارتی (8)، یەكگرتوو (2)، كورسیەكیش بە هەڵواسراوی دەمێنێتەوە بۆ ئەگەرەكان. ئەگەر یەكێتی بتوانێت دەنگەكانی بگەیەنێتە (40) هەزار دەنگ، ئەوا ئەو كورسیە دەبات. ئەگەر یەكگرتووش بتوانێت دەنگەكانی زیاتر سەر بخات، چانسی بردنی ئەو كورسیەی هەیە، وەگەرنا پارتی دەبێتە خاوەنی. بەگشتی لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان، دەتوانین بڵێین پێشبینی بۆ كورسیەكان بەم جۆرەن: پارتی: 18 بۆ 19 كورسی. یەكێتی: 11 بۆ 12 كورسی. یەكگرتوو: 5 بۆ 7 كورسی. نەوەی نوێ: 4 بۆ 5 كورسی. كۆمەڵ: 2 بۆ 3 كورسی. هەڵوێست: 2 بۆ 3  كورسی. لە كۆتاییدا: پێشبینیەكان بەپێی داتا و زانیاریی و ڕووداو و پێشهاتەكانی ڕابردوو، ئەوەمان بۆ ڕوون دەكەنەوە، كە دابەشبوونی ئەو كورسیانە بەو شێوەیە نزیكە لە واقیعەوە و چاوەڕوانكراوە. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەگەری ئەوە هەیە، كە لەم چەند رۆژە كەمەی كە كەلەبەردەستدایە، ڕوداوگەلێك ڕوو بدەن لە قازانجی هەندێ لیست و زیانی هەندێكی تر. لەسەرو هەموو ئەمانەشەوە بایكۆتی هەڵبژاردنەكان و كەمی دەنگدەر، زیانی گەورە بە لیستەكانی ئۆپۆزسیۆن دەگەیەنێت و كورسییەكان كەمتر دەبێت، لەبەرانبەردا بە قازانجی پارتی و یەكێتی كۆتایی دێت و كورسیەكانین هەڵدەكشێت و زیاد دەكات.

  درەو: میدیای فەرمی یەكێتی بڵاویكردەوە، دوو كاندیدی رەوتی هەڵوێست پشتیوانی خۆیان بۆ لیستی (222)ی یەكێتی راگەیاندووەوەو چونەتە ناو یەكێتی. لەبەرامبەردا عەلی حەمەساڵح بڕیاردەری رەوتی هەڵوێست لەپەیجی تایبەتی خۆی بڵاویكردووەتەوە: بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ یەکێتی و هەوڵدان بۆ خۆفرۆشی بە یەکێتی، ڕەوتی هەڵوێست دوو کاندیدی دورخستەوە.. یەکێتی بەپارەی قاچاخی و دزی سەرقاڵی خەڵک کڕینە.. ئەو دوو كاندیدەی هەڵوێست كە میدیای یەكێتی وێنەی بڵاوكردوونەتەوە: - یاساناس (رێباز شەهید عەبدوڵا)، كاندیدی ژمارەی (11)ی لیستی (225)ی هەڵوێست لە بازنەی سلێمانی. - مونیرە عەبدوڵا بەرزنجی، كاندیدی ژمارەی (16)ی لیستی (225)ی هەڵوێست لە بازنەی سلێمانی   رەوتی هەڵوێست یەكەمجارە بەشداری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا دەكات و (16) كاندیدی هەیە. هەڵوێست لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 2024 بەڕێوەچوو ( 30،699) دەنگی بەدەستهێنا.    

درەو: لە كۆبوونەوەی دوێنێی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، هیچ وەزیرێك پێشنیازی ناردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستانی نەكرد، دوو موچەی تر دەدرێت و دوو موچەی دیكەی ئەمساڵ دەفەوتێت. سەرچاوەیەكی باڵا لە بەغداد بە (درەو)ی راگەیاند: لە كۆبوونەوەكەی دوێنێی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، كە دوا كۆبوونەوەی پێش هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقە، هەر وەزیرەو پرۆژەی خۆی خستەڕوو بۆ ناوچەو پارێزگاكانیان، بەڵام هیچ وەزیرێكی كورد پێشنیازی ناردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان نەكرد و لە كۆبوونەوەكەدا بە وشەیەك باسی موچەی موچەخۆران نەكرا.  بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) چاوەڕوان دەكرێت لەگەڵ موچەی مانگی 11ی موچەخۆرانی عێراق، موچەی مانگی نۆی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان بدرێت و لەگەڵ موچەی مانگی 12ی موچەخۆرانی عێراقیش موچەی مانگی 10ی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان بدرێت، موچەی مانگەكانی (11-12)ی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان دەفەوتێت، جا بەناوی قەرزەوە بیێت بۆ ساڵی نوێ یان پاشەكەوت، بۆیە لەم ساڵدا نادرێت.   لە ئێستادا موچەی مانگەكانی (9-10-11-12) ماوە خەرجبكرێت لەمساڵدا و چاوەڕوان دەكرێت دوو موچەی ئەمساڵ بخرێتە سەر موچە پاشەكەوت و نەدراوەكانی ساڵانی رابردوو كە لە 2015 تا ئێستا (18) موچە نەدراوە، (34) موچە بە پاشەكەوتەوە دراوە، (10) بە لێبڕینی (21%)ەوە دراوە..

شیكاری: درەو  🔹 لە هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان لە ساڵی (1992) لە کۆی (ملیۆنێک و 112 هەزار) دەنگدەر (971 هەزارو 953) کەس چونە سەر سندوقەکانی دەنگدان و بە ڕێژەی (87.4%) بەشداری هەڵبژاردنیان کرد. 🔹 لە داواین خولی هەرڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە (10/10/2021) لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 450 هەزار و 773) کەس مافی بەشدارییان هەربوو، بەڵام تەنها (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) دەنگیان داوە بە ڕێژەی (35.7%).  🔹 ئەگەرچی لە هەرێمی کوردستان ساڵی (2024) بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان (3 ملیۆن و 789 هەزار و 360) کەس تەمەنی (18) ساڵییان تێپەڕاندبوو، بە پێی یاسا مافی بەشداریی لە هەڵبژاردن بەدەست دەهێنن، بەڵام بەهۆی ئەوەی سەرجەمیان کارتی بایۆمەترییان نوێ نەکردبوویەوە، تەنها ئەوانە ئەو مافەیان دەستەبەرکرد کە کارتە نوێیەکەیان وەرگرتبوویەوە، ژمارەیان (2 ملیۆن و 899 هەزار و 578) کەس بووە، لەو ژمارەیەش (2 ملیۆن و 85 هەزار و 949) کەس بە ڕێژەی (72%) دەنگیان داوە.  پوختە لەماوەی (32) ساڵی نێوان هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان لە ساڵی (1992)ەوە بۆ دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە (20/10/2024) سیانزە هەڵبژاردنی گشتی بۆ (پەرلەمانی کوردستان، ئەنجومەنی پارێزگاکان و ئەنجومەنی نوێنەران) لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بەڕێوە چووە. لە هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان لە ساڵی (1992) لە کۆی (ملیۆنێک و 112 هەزار) دەنگدەر (971 هەزارو 953) کەس چونە سەر سندوقەکانی دەنگدان و بە ڕێژەی (87.4%) بەشداری هەڵبژاردنیان کرد. لە داواین خولی هەرڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە (10/10/2021) لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 450 هەزار و 773) کەس مافی بەشدارییان هەربوو، بەڵام تەنها (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) دەنگیان داوە بە ڕێژەی (35.7%). بەم پێیە دوای تێپەڕبوونی نزیکەی (30) ساڵ ڕێژەی ئەوانەی مافی بەشدارییان بەدەستهێناوە (2 ملیۆن و 338 هەزار و 773) کەس ڕێژەی (210%) کەس زیادیان کردووە. بەڵام ژمارەی بەشداری تەنها (261 هەزار و 498) کەس زیادی کردووە بە ڕێژەی (27%). بە مانایەکی دیکە ڕێژەی ئەوانەی لە هەڵبژاردنی یەکەمی پەرلەمانی کوردستانەوە لە ساڵی (1992) بەشداری پرۆسەی هەڵبژاردنە گشتییەکانیان نەکردووە ڕێژەکەیان لە (12.6%)ەوە بەرزبووەتەوە بۆ (64.3%)، بۆ وردەکاری بڕوانەی (خشتەی ژمارە (1)). بەڵام لە ساڵی (2024) بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان لە (20/10/2024)، (3 ملیۆن و 789 هەزار و 360) کەس تەمەنی (18) ساڵییان تێپەڕاندبوو، بە پێی یاسا مافی بەشداریی لە هەڵبژاردن بەدەست دەهێنن، بەڵام بەهۆی ئەوەی سەرجەمیان کارتی بایۆمەترییان نوێ نەکردبوویەوە، تەنها ئەوانە ئەو مافەیان دەستەبەرکرد کە کارتە نوێیەکەیان وەرگرتبوویەوە، ژمارەیان (2 ملیۆن و 899 هەزار و 578) کەس بووە، لەو ژمارەیەش (2 ملیۆن و 85 هەزار و 949) کەس بە ڕێژەی (72%) دەنگیان داوە، تەنها (ملیۆنێک و 882 هەزار و 448) دەنگیان هەژمار کراوەو (206 هەزار و 434) دەنگیان پوچەڵ بووە.  خشتە یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان، لە 19/5/1992 بەرێوەچوو. 2.    لە هەرچوار ناوچەكەی دەنگدان (هەولێر، سلێمانی، دهۆك، كەركوك) لەسەرجەم بنكەكانی هەڵبژاردن (176) بنكە، ژمارەی دەنگدەران (971 هەزار و 953) بووە، واتا لە كۆی (1ملیۆن و 112 هەزار) دەنگدەری چاوەڕوانكراوی كوردستان، كە دەكاتە رێژەی (87.4%)، هاوكات ژمارەی دەنگە بەتاڵەكان (4 هەزار و 724) دەنگ بووە، بەو پێەیەش (971 هەزار و 953 – 4 هەزار و 724 = 967 هەزار و 229) واتا دەنگی راستەقینە دەكاتە (967 هەزار و 229). بەجۆرێک؛ -    لە پارێزگای هەولێر (335 هەزارو 827) کەس بەشداری کردبوو، (2 هەزار و 25) دەنگیش پوچەڵ و کراوەتەوە و کۆی دەنگە دروستەکان بریتی بووە لە (333 هەزار و 802) دەنگ. -    لە پارێزگای سلێمانی (349 هەزارو 164) کەس بەشداری کردبوو، (هەزار و 112) دەنگیش پوچەڵ و کراوەتەوە و کۆی دەنگە دروستەکان بریتی بووە لە (347 هەزار و 952) دەنگ. -    لە پارێزگای دهۆك (198 هەزارو 352) کەس بەشداری کردبوو، (982) دەنگیش پوچەڵ و کراوەتەوە و کۆی دەنگە دروستەکان بریتی بووە لە (197 هەزار و 370) دەنگ. -    لە سنوری پارێزگای کەرکوک (88 هەزارو 610) کەس بەشداری کردبوو، (506) دەنگیش پوچەڵ و کراوەتەوە و کۆی دەنگە دروستەکان بریتی بووە لە (88 هەزار و 114) دەنگ. دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    خولی دووەمی پەرلەمانی كوردستان لە 30/1/2005 بەرێوەچوو. 2.    هەڵبژاردن بە یەک بازنە بەڕێوەچووە. 3.    ( 2 ملیۆن و 290 هەزارو 736) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 4.    (ملیۆنێك و 753  هەزارو 919) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (76.6%). 5.    (536  هەزارو 817) كەس بەشداری هەڵبژاردنی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستانیان نەکردووە بەرێژەی (23.4%). سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی کوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/1/2005 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 290 هەزارو 736) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 767 هەزارو 993) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (77.2%). بەجۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر (647 هەزار و 994) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد. -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی (736 هەزار و 734) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد. -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک (383 هەزار و 265)کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد. 4.    (522  هەزارو 743) كەس بەشداری هەڵبژاردنی ئەم خولەی ئەنجومەنی پارێزگاکانیان نەکردووە بەرێژەی (22.8%). چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەكەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی یەكەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/1/2005 بەرێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 290 هەزارو 736) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    سەرجەم حزبەكان جگە لە (كۆمەڵی ئیسلامی) لەچوارچێوەی لیستی (هاوپەیمانی كوردستان) بەشدار بوون كە (2 ملیۆن  و 175 هەزارو 551) دەنگیان بەدەستهێنا و (75) كورسی پەرلەمانیان مسۆگەر كرد. 4.    واتە نزیکەی (2 ملیۆن و 176 هەزار) کەس بە ڕێژەی (95%) بەشداری ئەم هەڵبژاردنەیان کردووە، بەرزترین ڕێژەی بەشدارییە کە بەراورد بە هەڵبژاردنەکانی پێش و دوای خۆی تۆمار کرابێت. پێنجەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان لە 25/7/2009 بەرێوەچوو. 2.    بەپێی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان هەرسێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان لە یەک بازنەی هەڵبژاردن پێکهاتبوو. 3.    ( 2 ملیۆن و 518 هەزارو 773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 4.    (ملیۆنێك و 876  هەزارو 196) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.5%). 5.    (642  هەزارو 577) كەس بەشداری ئەم خولەی هەرڵبژاردنی پەرلەمانی کورستانی نەکرد بە رێژەی (25.5%). شەشەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 7/3/2010 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 590 هەزارو 274) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.     (ملیۆنێك و 938 هەزارو 754) كەس دەنگیاندا بە رێژەی (74.8%). بە جۆریك؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (917 هەزار و 685) کەس (680 هەزار و 408) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (74%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 98 هەزار و 451) کەس (833 هەزار و 631) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (76%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (574 هەزار و 138) کەس (424 هەزار و 715) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (74%). 4.    (651 هەزارو 520) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (25.2%). حەوتەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان لە 21/9/2013 بەرێوەچوو. 2.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 3.    (2 ملیۆن و 653 هەزارو 743) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 4.    (ملیۆنێك و 978  هەزارو 382) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.6%). 5.    (675 هەزارو 361) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (25.4%). هەشتەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 128 هەزارو 167 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (78.3%). بە جۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (936 هەزار و 557) کەس (744 هەزار و 489) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (79%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 168 هەزار و 859) کەس (893 هەزار و 226) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (76%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (612 هەزار و 66) کەس (490 هەزار و 452) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (80%). 4.     (588 هەزارو 915) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (21.7%). نۆیەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان  1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 161 هەزارو 38) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (79.5%). بە جۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (936 هەزار و 557) کەس (754 هەزار و 234) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (81%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 168 هەزار و 859) کەس (906 هەزار و 643) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (78%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (612 هەزار و 66) کەس (500 هەزار و 161) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (82%). 4.    (556 هەزارو 44) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (20.5%). دەیەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو. 2.    (3 ملیۆن و 758 هەزارو 896) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 799 هەزارو 686) كەس دەنگیاندا بە ڕێژەی (47.9%). بە جۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (ملیۆنێک و 314 هەزار و 46) کەس (642 هەزار و 232) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (48.9%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 395 هەزار و 961) کەس (668 هەزار و 146) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (47.9%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (ملیۆنێک و 75 هەزار و 889) کەس (489 هەزار و 308) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (47.5%). 4.    (ملیۆنێک و 959 هەزارو 210) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (52.1%). یانزە؛ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان لە 30/9/2018 بەڕێوەچوو. 2.    (3 ملیۆن و 85 هەزارو 461) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێک و 845 هەزارو 979 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (59.8%). 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.    (ملیۆنێک و 239 هەزارو 482) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (40.2%). دوانزە؛ هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) 1.    هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو. 2.    (3 ملیۆن و 450 هەزارو 773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێک و 233 هەزارو 451) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (35.7%). بەجۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (ملیۆنێک و 238 هەزار و 379) کەس (444 هەزار و 253) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (35.7%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 389 هەزار و 691) کەس (393 هەزار و 194) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (28.3%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (822 هەزار و 703) کەس (396 هەزار و 4) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (48.1%). 4.    (2 ملیۆن و 217 هەزارو 322) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (64.3%). سیازدە؛ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان 1.    هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان (خولی شەشەم) لە 20/10/2024 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 899 هەزارو 578) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 85 هەزارو 949) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (72%). بەجۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (ملیۆنێک و 22 هەزار و 906) کەس (763 هەزار و 19) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (75%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 87 هەزار و 73) کەس (715 هەزار و 871) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (66%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (729 هەزار و 347) کەس (565 هەزار و 388) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (78%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەڵەبجە لە کۆی (60 هەزار و 252) کەس (41 هەزار و 671) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (69%). 4.    (813 هەزارو 629) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (28%). بەشداری بایکوت لە هەڵبژاردنە گشتییەکان 1992 – 2024 (داتا و گرافیک)      

(درەو):  ئاژانسی هەواڵی (رۆیتەرز) لەزاری دوو سەرچاوەوە ئاشكرایكرد" لەم مانگەدا عێراق سێ بار نەوتی خاوی كۆمپانیای (لۆك ئۆیڵ)ی روسی هەڵوەشاندوەتەوە، ئەمەش بەهۆی مەترسییەكانی تایبەت بە سزاكانی ئەمریكاو بەریتانیا دژ بەو كۆمپانیایە.  بەقسەی سەرچاوەكان، كۆمپانیای بەبازاڕخستنی نەوتی عێراق (سۆمۆ)، بارەكانی نەوتی بەرهەمی كۆمپانیای (لۆك ئۆیڵ)ی لە كێڵگەی (خۆرئاوای قوڕنە-2) هەڵوەشاندوەتەوە. ئەم بڕە نەوتانە بڕیار بووە لە رۆژانی 11و 18و 26ی ئەم مانگەدا باربكرێن. هیچ یەكێك لە كۆمپانیای (سۆمۆ)و (لۆك ئۆیڵ) كۆمێنتیان لەسەر ئەم بابەتە نەداوە.  لەم هەفتانەی دوایدا، هەریەكە لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاو بەریتانیا سزایان بەسەر كۆمپانیای (لۆم ئۆیڵ)دا سەپاند، كە دووەم گەورەترین كۆمپانیای نەوتی روسییە؛ ئەمە وایكردووە سەخت بێت كۆمپانیاكە بتوانێت بەشێوەیەكی ئاسایی درێژە بە كارەكانی بدات.  وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكاا تاوەكو رۆژی 21ی ئەم مانگە مۆڵەتی بە كۆمپانیاكان داوە بۆ كۆتایهێنان بە هەر جۆرە مامەڵەیەكیان لەگەڵ (لوك ئۆیڵ)و (روسنەفت) كە گەورەترین بەرهەمهێنەكانی نەوتن لە روسیادا.  لەدوای سزاكانی ئەمریكاوە (لوك ئۆیڵ) هەوڵی فرۆشتنی موڵكەكانی دەدات لە دەرەوە، هەفتەی رابردوو ئاشكرایكرد، لە كۆمپانیای (گونڤۆر)ی جیهانییەوە بۆ بازرگانی كاڵا ئۆفەرێكی پێگەیشتووە بۆ كڕینی سەروەت و سامانەكانی لە دەرەوە.   

  نوسینی: سان ساراڤان    لەگەڵ دەستپێکردنی وەرزی ئەنفلۆنزا لە چەندین ویلایەتی ئەمریکا پەتایەک بڵاوبووتەوە، ئەم پەتایەش لەلایەن دەزگا تەندروستییەکانەوە وەک  حاڵەتێکی نائاسایی تەندروستی نێودەوڵەتی ناسێنراوە ، لە مانگی ئۆکتۆبەری ئەم ساڵ  یەکەم کەیسی مردن لە ئەمریکا بە  ڤایرۆسێکی کۆرۆنای نوێ تۆمار کرا ، ئەم ڤایرۆسە  لە ژێر ناوی  سپارسSPARS  ناسێنرا. سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی ڕاپۆرتێکی گریمانەیی ئامادەکردوە و تیشکی خستۆتە سەر ( ئاستەنگەکانی پەیوەندیکردن لە بواری تەندروستی گشتیدا) لە کاتی بڵاوبوونەوەی ئەم پەتا ڤایرۆسێیە نوێیەی کە کاریگەری دەکاتە سەر کۆئەندامی هەناسەدان بەناوی  SPARS (سپارس) وە. سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی سیناریۆیەکی لەسەر بنەمای گریمانەیی ئامادەکردووەو پێشبینی کردووە کە ئەم پەتایە لە ساڵی ٢٠٢٥ وە دەستپێدەکات و لە کۆتایی ساڵی ٢٠٢٨ بنبڕ دەبێت.  هەموو پێشبینییەکانی لەسەر بنەمایەکی تێکەڵ لە شیکاری ئیندێکتیڤ (هەلهەێنجان و  دەرئەنجامی گشتیەکان لە نموونە تایبەتەکانەوە) و دیدێکتیڤە (هەلهەێنجان و  دەرئەنجامی تایبەتەکان لە نموونە گشتیەکانەوە) ، هەروەها لەسەر بنەمای دەستنیشانکردنی ڕەوتە کۆمەڵایەتیەکان، تەکنەلۆژی و سیاسیی کە کاریگەرییان لەسەر پەیوەندییە تەندروستەکان هەیە.  ئەگەر چی ئامانجەکە پێشبینیکردن نییە، بەڵکو (خستنەڕووی باسێکی واقیعییە )سەبارەت بەو کێشە پەیوەندییە تەندروستییانەی کە ڕەنگە دەسەڵاتدارانی تەندروستی و کۆمەڵگاکان ڕووبەڕووی ببنەوە.لە کاتی بڵاو بوونەوەی ئەم پەتایە  کە بڕیاردەران و پەیوەندیکەرانی تەندروستی تێبگەن لەو ئاڵۆزیی و ئاستەنگیانەی کە لەوانەیە لە حاڵەتە فریاگوزارییە تەندروستییەکاندا سەرهەڵبدەن،  کە پەیوەندییان بە پەرەپێدان، دابەشکردن و وەرگرتنی ڕێوشوێنی بەرپەرچدانەوەی پزیشکیەوە هەیەکە کورتکراوەکەی (MCMs).  شیانی باسە هەر لە ئێستاوە بزوتنەوەی دژە کۆمپانیاکان و دژە ڤایرۆسەکان کەمپینێکی گەورەیان ڕاگەیاندووە دژی ئەم پێشهاتانە لە ئەمریکاو جیهاندا، کە چالاکییەکانیان لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکاندا بە ڕاشکاوی بەیان کردووە و دووپاتی ئەوە دەکەنەوە کە هەموو ئەم دەزگیانە بەرژەوەندخوازن.  https://www.facebook.com/share/v/14KnD9EQHuk/?mibextid=wwXIfr سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی ئەم بیڕوڕا  و ئاستەنگیانەی خستۆتە ڕوو لە سیناریۆکەدا:  کەشی گشتی :  •    جیهانێکی پەیوەندیدار دروست دەبێت بەڵام پچڕ جڕ لەیەکتری بە هۆی " " ژووری دەنگدانەوە کە تێرمیکی میدیاییە بۆ بڵاوبوونەوەی زانیاری چەوت و چەواشە پەیڕەودەکرت، لەلایەن ئەو کەسانەی کە بیروبۆچونەکانیان یەکانگیر دەبێتەوە. •    بەکارهێنانی بەربڵاوی تەکنەلۆژیای پەیوەندیکردن دەبێت بەڵام پەیوەندی فرە زمانی و فرە کولتووری لاواز دەبێت لە نێوان دەزگا تەندروستییەکان . •    قەیرانی متمانە لە نێوان دامەزراوە گشتی و تەندروستییەکان بەهۆی ناتەواوی زانیاری و پەیامی ناکۆک ڕودەدات.  چۆنیەتی  بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی SPARS: •    ڤایرۆسێکی کۆرۆنای نوێ کە لە ڕێگەی دڵۆپ و پرژەوە دەگوازرێتەوە، ماوەی گەشەی ڤایرۆسەکە درێژخایەنە کە ڕێگە بە گواستنەوەی هەوکردنەکە دەدات پێش دەرکەوتنی نیشانەکانی.  •    ڕێژەی مردنی سەرەتایی بەرزە (4.7%) دواتر بۆ 0.6% دادەبەزێت.  •    ڤایرۆسەکە مەترسیدارترە بۆ منداڵان و ژنانی دووگیان و ئەو نەخۆشانەی کە نەخۆشی درێژخایەنی هەناسەدانیان هەیە  چارەسەرە ئەگەرییەکان : •    دژە ڤایرۆس کەڵاسوڤێر بەپێی مۆڵەتی فریاگوزاری بەکاردێت، بەڵام کاریگەری لاوەکی نەخۆشی لێدەکەوێتەوە و ڕێگری لە تووشبوون ناکات . •    سەرهەڵدانی دەرمانێکی بەدیل ( VMax ) لە ئەوروپا، خواستی ئەمریکی لەسەری دروست دەکات، سەرەڕای ئەوەی لە ئەمریکا پەسەند نەکراوە . •    پەرەپێدانی ڤاکسینی مرۆڤ لەسەر بنەمای ڤاکسینی ئاژەڵ (GMI)  کە مەترسییەکانی کاریگەرییە لاوەکییەکانی ناسراوە، بەڵام لە پرۆسەیەکی خێراکردندا بەرهەم دەهێنرێت  لەگەڵ پاراستنی یاسایی و  بەرپرسیارێتیدا . قۆناغەکانی چاکبوونەوە :  •    سەرهەڵدانی کاریگەرییە لاوەکییە ڤاکسینەکە، تۆمارکردنی سکاڵا و بەکارهێنانی سندوقی قەرەبووکردنەوەی حکومەت . •    سەرهەڵدانی داتا سەربەخۆکان لەلایەن "بلۆگەرە زانستییەکان" کاریگەری لەسەر ڕای گشتی دەبێت و ئاستەنگی  بۆ داتای فەرمی دروست دەکات . •    هەوڵی بەردەوام بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ خەڵک بە شێوەیەکی شەفاف و ڕوون دەدرێیت سەرەڕای نادڵنیایی زانستی . •     سەرەڕای خەم و زیانی بەکۆمەڵ دەناسێنرێت لە هەمان کاتدا پشتگیریکردن لە هەوڵەکان بەرەو چاکبوونەوە بەردەوامی دەبێی.    دابەشکردنی ڤاکسین :  •    پێشینەدەدرێت بە کوتان بۆ منداڵان و ژنانی دووگیان و گەنجانی تووشبوو بە نەخۆشییە درێژخایەنەکان، ئەمەش ناڕەزایەتی کارمەندانی تەندروستی و گروپەکانی دیکەی لێدەکەوێتەوە . •    بەکارهێنانی تۆمارە تەندروستییە ئەلیکترۆنییەکان (EHRs) بۆ دیاریکردنی گروپە ئامانجدارەکان نیگەرانییەکانی پاراستنی نهێنی دەوروژێنێت . •    پچڕانی پەیوەندییە ئەلیکترۆنییەکان بەهۆی کارەساتی سروشتی (پچڕانی کارەبا) گرنگی پلاندانان بۆ ئامرازە بەدیلەکانی پەیوەندیکردن دەردەخات .  ئاستەنگەکانی پەیوەندی تەندروست : •    پەیامی ناکۆک لە نێوان دەزگا تەندروستییەکان FDA , CDC , NIH  دەبێتە هۆی سەرلێشێواوی گشتی . •    بڵاوبوونەوەی ڤیدیۆی شۆککەر لە سۆشیال میدیا (وەک ڤیدیۆی ڕشانەوەی کوڕەکە دوای وەرگرتنی ڤاکسینی کەڵاسوڤێر و ترس و ڕەتکردنەوە ڕوو دەدات . •    ئاستەنگی و سەختی پەیوەندیکردن و دەستڕاگەیشتن بە  پلاتفۆرمی  UNEQL وەک نموونەیەک، لەلایەن هەندێک گروپەوە، وەک خوێندکارانی زانکۆ و ئەوانەی سەر بە کۆمەڵگە ئەتنی یان ئایینییەکانن .  •    بەرگری زۆر دەبینرێت لەلایەن ئەو گروپانەی کە دژی کوتان بوون بەهۆی نیگەرانییە کولتووری، ئایینیەکانەوە.  •    ژمارەیەکی بەرچاو لە "بزووتنەوەی دژەکان " کە گروپەکانی دژە ڤاکسین و دەرمانن لە سۆشیال میدیادا یەکدەگرن.    پوختەی ڕاپۆرتی  سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی لەسەر  پەتای  SPARS کە  پلان و سیناریۆیەکی دارێژراوە بۆ چارەسەرکەرانی مەترسی تەندروستی گشتی         ڕووداوی سەرەکی    ساڵ و مانگ یەکەم حاڵەتی مردن لە ئەمریکا؛ ڤایرۆسی SPARS  ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ دۆزرایەوە .    ئۆکتۆبەری ٢٠٢٥ لەگەڵ دەستپێکردنی وەرزی ئەنفلۆنزا لە چەندین ویلایەتی ئەمریکا حاڵەتەکان بڵاوبوونەتەوە و پەتاکە وەک حاڵەتێکی نائاسایی تەندروستی نێودەوڵەتی ناسێنراوە .    نۆڤەمبەر ٢٠٢٥ بڵاوبوونەوەی لە ٢٦ ویلایەت و وڵاتانی دیکە، بەرزبوونەوەی دڵەڕاوکێی گشتی، هەڵسەنگاندنی دژە ڤایرۆس  کەڵاسوڤێر دەستپێدەکات .    دیسەمبەر ٢٠٢٥ پێدانی مۆڵەتی بەکارهێنانی فریاگوزاری بۆ  Kalocivir(  دژە ڤایرۆسێکە کە بۆ چارەسەرکردنی  )SPARS  بەکاردێت , دەستپێکردنی پەرەپێدانی ڤاکسینێک لەسەر بنەمای ڤاکسینی ئاژەڵ (GMI)    جانیوەری ٢٠٢٦ بڵاوبوونەوەی ڤیدیۆیەکی شۆککەر کاریگەری لەسەر متمانەی گشتی دەبێت (لەگەڵ دەرکەوتنی دەرمانێکی بەدیل VMax ) لە ئەوروپا  (،کەڵاسوڤێر نیگەرانی و گومانی زیاتری  لێدەکەوێتەوە    فێبروەری - مارچ ٢٠٢٦ بە بەشداریی کەسایەتییە ناودارەکان هەڵمەتێکی میدیایی دەستپێدەکات بەڵام بەهۆی لێدوانە مشتومڕاوییەکانەوە ڕووبەڕووی ڕەخنە دەبنەوە .    مەی ٢٠٢٦ پێداچوونەوە بە کاریگەریو کەڵاسوڤێر پەسەندکردنی گۆڕاو و سەرەتایی بۆ ڤاکسینێک کۆرۆڤاکس دەکرێت، مشتومڕ لەسەر ئپێشینەی کوتان و نیگەرانییەکانی پاراستنی نهێنی دروست دەبێت    جوون - جوڵای ٢٠٢٦ بەرگری کۆمەڵگا لەلایەن چەندین گروپەوە وەک (موسڵمانان، ئەمریکییە ئەفریقییەکان، دژە ڤاکسێرەکان)، ڕەتکردنەوەی ڤاکسینەکە لەلایەن ژاپۆنەوە درەست دەبێت    ئۆگەست - سێپتێمبەر ٢٠٢٦ درەستبوونی ناڕەزایەتی خوێندکاران کە داوای دابەشکردنی دادپەروەرانە دەکەن بۆ جیهان     ئۆکتۆبەر - نۆڤەمبەر  ٢٠٢٦ کەمی ئەنتبایۆتیک بۆ چارەسەرکردنی هەوکردنی سییەکانی دوای SPARS ; دەستپێکردنی هەڵمەتی هۆشیاری لەسەر ڕەوایەتی دەرمانە هەڵگیراوەکان .    فێبروەری ٢٠٢٧ سەرهەڵدانی سکاڵا و کاریگەرییە لاوەکییە دەمارییەکانی ڤاکسینەکە لەسەرکۆمپانیای کۆرۆڤاکس، تۆمار کردنی سکاڵای یاسایی وچالاککردنی  سندوقێکی قەرەبووکردنەوە     ئەیپرڵ - مەی ٢٠٢٧ پەتاکە بە فەرمی کۆتایی هاتووە، ڤایرۆسەکە لە ئاژەڵەکاندا بەردەوامە و ئاستەنگی و ئڵەنگاری سیاسی و کۆمەڵایەتی و نادڵنیایی بەردەوامە.     ئۆگەست ٢٠٢٨             خشتەی زاراوە سەرەکییەکان و کورتکراوەکان کورتکراوەی    مانای تەواو SPARS    نەخۆشی توندی هەناسەدانی سانت پاوڵ (ڤایرۆسێکی نوێی کۆرۆنا) MCM    ڕێوشوێنی بەرپەرچدانەوەی پزیشکی CDC    سەنتەری کۆنترۆڵکردن و خۆپاراستن لە نەخۆشیەکان FDA    ئیدارەی خۆراک و دەرمانی ئەمریکا NIH    پەیمانگا نیشتمانییەکانی تەندروستی HHS    وەزارەتی تەندروستی و خزمەتگوزاری مرۆیی WHO    ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی ACIP    لیژنەی ڕاوێژکاری بۆ شێوازەکانی کوتان PREP    یاسای ئامادەکاری و وەڵامدانەوەی فریاگوزاری تەندروستی SNS    کۆگاکردنی ستراتیژی نیشتمانی دەرمان و پێداویستییە پزیشکییەکان EHR    تۆماری تەندروستی ئەلیکترۆنی UNEQL    پلاتفۆرمی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان تایبەت بە خوێندکارانی زانکۆ GMI    کۆمپانیای فرەنەتەوەیی بەخێوکردنی ئاژەڵ Kalocivir    دژە ڤایرۆسێکە کە بۆ چارەسەرکردنی  SPARS  بەکاردێت VMax    دژەڤایرۆسێکی بەدیل کە لە ئەوروپا بەکاردێت سەرچاوە سەرەتاییەکان •    سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی، ٢٠١٧ . •    ئاماژەی یاسایی و ڕێکخراوەیی وەک یاسای ئامادەکاری و وەڵامدانەوەی فریاگوزاری (PREP یاسای). •    توێژینەوە و بابەتەکانی پێشوو لەسەر پەتاکانی کۆرۆنا (SARS, MERS). •    داتا و ڕاپۆرتەکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی (WHO).    

راپۆرتی درەو  🔹 سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی (32) ساڵی ڕابردوودا و لە ساڵانی (1992 بۆ 2024)، بڕی گەشەی بەشداری هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنە گشتییەکان، لە سنوری پارێزگاکانی هەولێر بۆ دوو هێندەو بە ڕێژەی (99%) زیادی کردووە، بەڵام ژمارەی دەنگەکانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، لە سەروو (148 هەزار) دەنگەوە لە یەکەم هەڵبژاردندا، بۆ نزیک لە (111 هەزار) دەنگ و بە ڕێژەی (25%) دابەزیوە لە دوا هەڵبژاردندا، لە هەندێک هەڵبژاردندا ئاستی دابەزینی دەنگەکانی زۆر لەو ڕێژەیەش زیاتر بووە. یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر لە یەکەمین ئەزمونی هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستان لە ڕێکەوتی 19/5/1992، یەکەمین هەڵبژاردنی گشتی بۆ پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بە پارێزگای کەرکوک یشەوە، (ملیۆنێک و 112 هەزار) هاوڵاتی مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (971 هەزار و 953) کەس بە ڕێژەی (86%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر ژمارەی دەنگی پێشبینیكراو بە (340 هەزار) هاوڵاتی خەمڵێندرابوو، بەڵام ژمارەی دەنگدەری راستەقینە (335 هەزار و 827) کەس بوو، بەو پێیە ئاستی بەشداری دەنگدەران لە هەڵبژاردنەکەدا لە پارێزگای هەولێر (98.8%) بوو. تەنها لە سنوری پارێزگای هەولێر، یەکێتی نیشتمانی کوردستان (148 هەزار و 352) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (44%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای هەولێر بوو.  دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاکان (شارەوانییەکان) و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر لە یەکەمین ئەزمونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شارەوانییەکان لە هەرێمی کوردستان، کە لە ڕێکەوتی 30/1/2005 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (ملیۆنێک و 767 هەزار و 993) هاوڵاتی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر ژمارەی دەنگدەری راستەقینە (647 هەزار و 994) کەس بوو، لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان (244 هەزار و 343) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (37.7%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای هەولێر بوو (16) کورسی ئەنجومەنەکەی مسۆگەر کرد.  سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر دووەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 7/3/2010 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 590 هەزار و 274) هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبوو، بەپێی ڕاگەیەندراوی کۆمسیۆن لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 938 هەزار و 754) کەس بە ڕێژەی (75%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر (917 هەزار و 685) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (680 هەزار و 408) کەس بە ڕێژەی (74%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان کوردستان (124 هەزار و 632) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (18%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو بووە هێزی دووەمی پارێزگای هەولێر لەدوای پارتی دیموکراتی کوردستانەوە.  چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاکان و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر لە هەرێمی كوردستان تا ساڵی 2014 تەنها دوو هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بەڕێوەچووە، هەڵبژاردنی یەكەم لە 30/كانوونی دووەمی 2005 كرا، بەڵام دووەم هەڵبژاردنی لە 30/4/2014 بەرێوەچوو. بەپێی داتاکانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان لەو کاتەدا ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای هەولێر (ملیۆنێک و 713 هەزارو 461) كەس بوو، لەو ژمارەیەش (975 هەزارو 326) كەس مافی دەنگدانی هەبووە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/4/2014، ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر (30) كورسی بۆ دیاریكرا، لەو ژمارەیە 5 كورسی بۆ كۆتاكان. لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر، كە (754 هەزار و 234) كەس دەنگیان دابوو  (5) لیست توانیان كورسی مسۆگەر بكەن، ئەوانی تر دەنگی پێویستیان نەهێنا، یەکێتی نیشتمانی لەدوای پارتییەوە بە بەدەستهێنانی (168 هەزار و 603) دەنگ و ڕێژەی (22%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکە  (6) كورسی مسۆگەر کرد.       پێنجەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر سێیەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 30/4/2014 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 717 هەزار و 82) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (2 ملیۆن و 128 هەزار و 167) کەس بە ڕێژەی (78%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر (936 هەزار و 557) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لە ژمارەیەش (744 هەزار و 489) کەس بە ڕێژەی (79.5%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان (168 هەزار و 688) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (23%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای هەولێر بوو لەدوای پارتی دیموکراتی کوردستانەوە.  شەشەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر چوارەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 144 هەزار و 730) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) کەس بە ڕێژەی (57%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر (ملیۆنێک و 314 هەزار و 46) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (642 هەزار و 232) کەس بە ڕێژەی (49%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان (79 هەزار و 945) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (12%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی پارێزگای هەولێر بوو لەدوای پارتی دیموکراتی کوردستانەوە.  حەوتەم؛ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر پێنجەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لە ڕێکەوتی 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 450 هەزار و 773) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) کەس بە ڕێژەی (36%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر (ملیۆنێک و 238 هەزار و 379) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (444 هەزار و 253) کەس بە ڕێژەی (36%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان (65 هەزار و 862) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (15%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی سێیەمی پارێزگای هەولێر بوو لەدوای پارتی و  نەوەی نوێ‌وە.  هەشتەم؛ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر بۆ یەکەمین جار شەشەمین خولی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بە شێوەی فرە بازنەیی لە ڕێکەوتی 20/10/2024 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 899 هەزار و 578) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 882 هەزار و 448) کەس دەنگەکانیان بە دروستی هەژمار کراو (206 هەزار و 434) دەنگیش پوچەڵ کرایەوە. تەنها لە پارێزگای هەولێر (ملیۆنێک و 22 هەزار و 906) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (669 هەزار و 273) کەس بە ڕێژەی (65%) دەنگەکانیان هەژمار کراو بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش  لە پارێزگای هەولێر یەکێتی نیشتمانی کوردستان (111 هەزار و 102) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (16.6%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەم بوو لەدوای پارتی دیموکراتی کوردستانەوە.  ماوەتەوە بوترێت؛ سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی (32) ساڵی ڕابردوودا و لە ساڵانی (1992 بۆ 2024)، بڕی گەشەی بەشداری هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنە گشتییەکان، لە سنوری پارێزگای هەولێر بۆ دوو هێندەو بە ڕێژەی (99%) زیادی کردووە، بەڵام ژمارەی دەنگەکانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، لە سەروو (148 هەزار) دەنگەوە بۆ نزیکەی (111 هەزار) دەنگ بە ڕێژەی (25%) دابەزیوە، بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە خشتەکەی خوارەوە. خشتە

  🔹 سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی (32) ساڵی ڕابردوودا و لە ساڵانی (1992 بۆ 2024)، بڕی گەشەی بەشداری هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنە گشتییەکان، لە سنوری پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە بۆ نزیکەی دوو هێندەو بە ڕێژەی (91%) زیادی کردووە، بەڵام ژمارەی دەنگەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان، لە سەروو (92 هەزار) دەنگەوە بۆ نزیکەی (66 هەزار و 500) دەنگ بە ڕێژەی (32%) دابەزیوە. یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی لە یەکەمین ئەزمونی هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستان لە ڕێکەوتی 19/5/1992، یەکەمین هەڵبژاردنی گشتی بۆ پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بە پارێزگای کەرکوک یشەوە، (ملیۆنێک و 112 هەزار) هاوڵاتی مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (971 هەزار و 953) کەس بە ڕێژەی (86%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی ژمارەی دەنگی پێشبینیكراو بە (450 هەزار) هاوڵاتی خەمڵێندرابوو، بەڵام ژمارەی دەنگدەری راستەقینە (349 هەزار و 164) کەس بوو، بەو پێیە ئاستی بەشداری دەنگدەران لە هەڵبژاردنەکەدا لە پارێزگای سلێمانی (77.6%) بوو. تەنها لە سنوری پارێزگای سلێمانی، پارتی دیموکراتی کوردستان (92 هەزار و 449) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (26.5%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای سلێمانی بوو.  دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاکان (شارەوانییەکان) و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی لە یەکەمین ئەزمونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شارەوانییەکان لە هەرێمی کوردستان، کە لە ڕێکەوتی 30/1/2005 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (ملیۆنێک و 767 هەزار و 993) هاوڵاتی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی ژمارەی دەنگدەری راستەقینە (736 هەزار و 734) کەس بوو، لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (91 هەزار و 578) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (12.4%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای سلێمانی بوو (5) کورسی ئەنجومەنەکەی مسۆگەر کرد.  سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی دووەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 7/3/2010 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 590 هەزار و 274) هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبوو، بەپێی ڕاگەیەندراوی کۆمسیۆن لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 938 هەزار و 754) کەس بە ڕێژەی (75%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 98 هەزار و 451) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (833 هەزار و 631) کەس بە ڕێژەی (76%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (82 هەزار و 121) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (9.9%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەی هێناو بووە هێزی چوارەمی پارێزگای سلێمانی لەدوای بزوتنەوەی گۆڕان، یەکێتی و یەکگرتووی ئیسلامییوە.  چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاکان و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی لە هەرێمی كوردستان تا ساڵی 2014 تەنها دوو هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بەڕێوەچووە، هەڵبژاردنی یەكەم لە 30/كانوونی دووەمی 2005 كرا، بەڵام دووەم هەڵبژاردنی لە 30/4/2014 بەرێوەچوو. بەپێی داتاکانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان لەو کاتەدا ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای سلێمانی (2 ملیۆن و 156 هەزارو 186) كەس بوو لەو ژمارەیەش (ملیۆنێک و 168 هەزارو 199) كەس مافی دەنگدانی هەبووە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/4/2014، ئەنجومەنی پارێزگای (32) كورسی بۆ دیاریكرا، لەو ژمارەیە 1 كورسی بۆ كۆتاكان. لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی، كە (906 هەزار و 643) كەس دەنگیان دابوو  (6) لیست و یەك كەس توانیان كورسی مسۆگەر بكەن، ئەوانی تر دەنگی پێویستیان نەهێنا، پارتی دیموکراتی کوردستان لەدوای بزوتنەوەی گۆڕان و یەکێتییەوە بە بەدەستهێنانی (86 هەزار و 655) دەنگ و ڕێژەی (9.6%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکە  (3) كورسی مسۆگەر کرد و بووە هێزی سێیەم.       پێنجەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی سێیەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 30/4/2014 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 717 هەزار و 82) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (2 ملیۆن و 128 هەزار و 167) کەس بە ڕێژەی (78%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 168 هەزار و 459) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لە ژمارەیەش (893 هەزار و 226) کەس بە ڕێژەی (76%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (93 هەزار و 410) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (10.5%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی سێیەمی براوەی پارێزگای سلێمانی بوو لەدوای بزوتنەوەی گۆڕان و یەکێتییەوە.  شەشەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی چوارەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 144 هەزار و 730) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) کەس بە ڕێژەی (57%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 395 هەزار و 961) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (668 هەزار و 146) کەس بە ڕێژەی (48%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (48 هەزار و 706) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (7%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی پێنجەمی پارێزگای سلێمانی بوو لەدوای یەکێتی، بزوتنەوەی گۆڕان، نەوەی نوێ و کۆمەڵی ئیسلامییەوە.  حەوتەم؛ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی پێنجەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لە ڕێکەوتی 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 450 هەزار و 773) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) کەس بە ڕێژەی (36%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 389 هەزار و 691) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (393 هەزار و 194) کەس بە ڕێژەی (28%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (54 هەزار و 891) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (14%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی سێیەمی پارێزگای سلێمانی بوو لەدوای یەکێتی و  نەوەی نوێوە.  هەشتەم؛ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگاکانی (سلێمانی و هەڵەبجە) بۆ یەکەمین جار شەشەمین خولی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بە شێوەی فرە بازنەیی لە ڕێکەوتی 20/10/2024 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 899 هەزار و 578) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 882 هەزار و 448) کەس دەنگەکانیان بە دروستی هەژمار کراو (206 هەزار و 434) دەنگیش پوچەڵ کرایەوە. تەنها لە پارێزگاکانی (سلێمانی و هەڵەبجە) (ملیۆنێک و 147 هەزار و 325) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (665 هەزار و 160) کەس بە ڕێژەی (58%) دەنگەکانیان هەژمار کراو بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش  لە پارێزگاکانی (سلێمانی و هەڵەبجە)  پارتی دیموکراتی کوردستان (62 هەزار و 856) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (9.4%)ی دەنگە دروستەکانی هەردوو پارێزگاکەو هێزی سێیەم بوو لەدوای یەکێتی و نەوەی نوێوە.  ماوەتەوە بوترێت؛ سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی (32) ساڵی ڕابردوودا و لە ساڵانی (1992 بۆ 2024)، بڕی گەشەی بەشداری هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنە گشتییەکان، لە سنوری پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە بۆ نزیکەی دوو هێندەو بە ڕێژەی (91%) زیادی کردووە، بەڵام ژمارەی دەنگەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان، لە سەروو (92 هەزار) دەنگەوە بۆ نزیکەی (66 هەزار و 500) دەنگ بە ڕێژەی (32%) دابەزیوە، بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە خشتەی خوارەوە. خشتە

درەو: بەپێی ئەنجامی راپرسیەكی (دامەزراوەیی میدیایی درەو) رێژەی (55%)ی بەشداربووان پێیان وایە ساختەكاری دەكرێت و (22%) پێان وایە دیزاین دەكرێت و تەنیا (15%) پێیان وایە ساختەكاری ناكرێت. بەشی راپرسی لە دامەزراوەی میدیایی درەو، لەماوەی رابردوودا سێ راپرسی ئەنجامداوە بەشێوەی (رووبەڕوو لەناو خەڵك) پەیوەست بە بەشداری و بایكۆت و رێژەی دەنگی لیستەكان و هۆكاری بەشداری و ساختەكاری و گۆمان لەسەر دیزاینی هەڵبژاردن، لێرەدا وەڵامی یەك پرسیار دەخەینە روو: پرسیار: پێت وایە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق بە پاكی و بێگەردی بەڕێوەدەچێت؟ -    55%ی بەشداربووان پێیان وایە ساختەكاری دەكرێت -    22%ی بەشداربووان پێیان وایە دیزاین دەكرێت  -    15%ی بەشداربوان پێیان وایە پاك و بێگەرد دەبێت -    9%ی بەشداربوان وەڵامەكانیان نازانمە. واتا لەكۆی بەشداربووانی راپرسیەكە تەنیا (15%)ی پێیان وایە هەڵبژاردن پاك و بێگەرد دەبێت، (77%)ی بەشداربوان پێیان وایە ساختەكاری دەكرێت و دیزاین دەكرێت.  ئەنجامی راپرسی بەپێی رەگەز: -    ساختەكاری دەكرێت: لەناو نێر: 55% و لەناو مێ: 53% -    دیزاین دەكرێت:  لەناو نێر: 22% و لەناو مێ: 21% -    پاك و بێگەرد دەبێت : لەناو نێر: 15% و لەناو مێ: 16% -    نازانم : لەناو نێر: 8% و لەناو مێ: 10% -     ئەنجامی راپرسی لە شاروناوچەكان: -    ساختەكاری دەكرێت:   لە راپەڕین: 60%، لە هەڵەبجە: 42% -    دیزاین دەكرێت:  راپەڕین: 24%، لە هەڵەبجە: 25% -    پاك و بێگەرد دەبێت: راپەڕین 6%، لە هەڵەبجە: 26%  

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو) رۆژی ٤ شەمەی رابردوو، رێکەوتی ٢٩-١٠، هەڵبژاردنێکی پێشوەختە بۆ پەرلەمان لە هۆڵەندادا، بەڕێوەچوو. ئەو حکومەتەی بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنی پێش ئەم هەڵبژاردنە پێکهێنرابوو، تەنها دوو ساڵ حوکمی کرد و بەهۆی ناکۆکیی ناوەکییەوە، هەڵوەشانەوە. ئەم هەڵبژاردنە تازەیە دوای هەڵوەشاندنەوەی ئەو حکومەتە هات.  لە هەڵبژاردنەکانی دووساڵ لەمەوپێشدا هێزەکەی خێرت ڤیڵدەرز، پارتی  PVV، هەڵبژاردنەکەی بردەوە و بوو بە گەورەترین هێزی سیاسیی وڵاتەکە. ئەم هێزە بوو بە خاوەنی ٣٧ کورسی پەرلەمان لە کۆی ژمارەی کورسییەکان کە ١٥٠ کورسییە.  ئەم هێزە هێزێکی ڕاسترەوی پەڕگیرە و هەڵگری گوتارێکی راستیستی ترسناکە. خاڵی هەرەسەرەکیی لە گوتاری هەڵبژاردنەکانیدا دژایەتیکردنی کۆچبەران و هێرشکردنە سەر ئیسلامە. سەرجەمی کێشە گەورەکانی وڵاتەکەش دەخاتە ئەستۆی کۆچبەران و ئیسلامیش وەک هەڕەشەیەکی ترسناک بۆسەر وڵاتەکە، نمایشدەکات. (ژمارەی موسڵمانەکان لە هۆڵەندا، ئەوانەی تەمەنیان لە سەروی ١٥ ساڵەوەیە، تەنها ٦%، شەش لە سەدی ژمارەی دانیشتوانی هۆڵەندایە).  ئەو حکومەتەی دوو ساڵ لەمەوبەر دروستکرا نەیتوانی ٤ ساڵ تەواوبکات، چونکە هێزەکەی خێرت ڤیلدەرز لە حکومەتەکە کشایەوە بە تەماحی ئەوەی لەم هەڵبژاردنەدا کورسیییەکانی زۆر زیاتر بکات لەو ٣٧ کورسییەی کە هەیبوو. هەموو راپرسییەکان هێمایان بۆ ئەوەدەکرد کە ئەم هێزە کورسییەکانی زۆر زیاتر دەکات و بە ئاسانی دەبێتەوە گەورەترین هێزی سیاسیی هۆلەندا. خێرت ڤیڵدەرز دەیوسیت زۆرینەی دەنگەکان بهێنێت و بتوانێت بە تەنها حوکمڕانی بکات و خۆیشی ببێت بە سەرۆک وەزیرانی وڵاتەکە.   لەبەرئەمەبوو رۆژی ٤ شەمەی رابردوو هەڵبژاردنێکی پێشوەختە ئەنجامدرا. بەڵام ئەنجامەکانی ئەم هەڵبژاردنە شەپازلەیەکی گەورەبوو لە روخساری خێرت ڤیڵدەرز و هێزەکەی. لەم هەڵبژاردنەدا ئەو هێزە  ژمارەی کورسییەکانی لە ٣٧ کورسییەوە بۆ  ٢٦ کورسی دابەزی.  هاوکات پارتی دیموکراتە لیبرالەکان، پارتی D66، ژمارەی کورسییەکانی لە ٩ کورسییەوە بەرزبووەوە بۆ ٢٦ کورسیی و بوو بە براوەی هەڵبژاردنەکە و گەورەترین پارتی سیاسیی لە هۆڵەندادا.     لە رووی سیاسییەوە هۆڵەندا وڵاتێکە بەسەر سێ بەرەدا دابەشە: بەرەی چەپی پێشکەوتنخواز، بەرەی ناوەڕاست و بەرەی ڕاستڕەوی پەڕگیر. پارتی D66 سەر بە بەرەی ناوەڕاستە. پارتی D66، بە تایبەتی سەرۆکەکەی، لیبرالێکی سۆشیالە، واتە هەم لیبرالە بە مانا سیاسییەکەی و هەم دژ بە رووە تاریکەکانی جیاوازیی چینایەتیی و کۆمەڵایەتیی، واتە دژ بە نادادپەروەریی کۆمەڵایەتییە.  D66 بەرگریکەرە لەو بییرۆکەیەی کە پێویستە هەموو دانیشتوانی وڵاتەکە، بەبێ گوێندانە پاشخانی دینیی و ئەتنیی و کۆمەڵایەتییان، هەمان ئەگەری یەکسانیان لەبەردەمدا بێت. هاوکات سەرکردەی ئەم پارتە پێی وایە بەبێ بوونی ئایدیالی گەورە و بەبێ وێناکردنی سیاسەت وەک ئامرازێک بۆ گۆڕانکاریی، لیبرالیزمی سۆشیال، ناتوانێت بژیی و کاربکات. زۆرێک لە دیدگایانەی  D66 دیدگایەکی چەپگەرانەیە و لە گوتاری سۆشیال دیموکراتەکان نزیکە.  هۆڵەندا خاوەنی چینێکی ناوەندی گەورەیە کە بڕیاردەری سەرەکیی هەڵبژاردنەکانە، ئەم چینە زۆربەیجار لە ناوەندی کایەی سیاسیدا نیشتەجێیە، واتە نە خوازیاری دروستبوونی هەزێکی راسترەوی پەرگیریی راسیستییە، نە سەر بە دیدگای هێزە چەپەکانە کە بەرگریکەری ژمارە یەکی بەشە نەدار و هەژار و کەم دەرامەتەکانی ئەم وڵاتەیە.  دیموکراتەکانی ٦٦، D66، بە تایبەت ئەم سەرۆکەی ئێستایان، باوەڕیان بە دوو شتە. لەسەرێکەوە یەکێتیی میلەتی هۆلەندا بە هەموو پێکهاتەکانییەوە. لەسەرێکی دیکەوە، باوەڕبوون بەوەی ئەم یەکێتییە مانای هاوشێوەبوون و لەیەکتریچوونی هەمووان لە هەمووان نییە، بەڵکو مانای داننان بە پلورال بوون و جیاوازبوون و لێکنەچوونە. بۆیە نابێت کەمایەتییە دینیی و ئەتنییە جیاوازەکان لەسەر دین و ئەتنیەتیان پەلاماربدرێن، کارێک کە هێزەکەی خێرت ڤیلدەرس نزیکەی ٢٠ ساڵە ئەنجامیئەدات. هێزەکەی ڤیڵدەرس کۆمەڵگاکە بە شێوەیەکی شاقوڵیی دابەشدەکات بۆ هۆڵەندیی پاکژ و ئەسڵى، بەرامبەر بەوانەی بە بێگانە و ناپەسەند، ناونوسیان دەکات.  لەم هەڵبژاردنەدا بەشی هەرەزۆری هێزە سیاسییەکانی هۆڵەندا هێزەکەی خێرت ڤیڵدەرزیان بەوە تاوانبارکرد کە بەردەوام خەریکی بەرهەمهێنان و گەشەدانە بە «سیاسەتی رق» و «پارچەپارچەکردنی وڵاتەکە»، «ترسناندن و توڕەکردنی بەردەوامی خەڵک»، «گەورەکردنی بەدگومانیی بەرامبەر بە دەوڵەت و دەزگا دیموکراسییە سەرەکییەکان»، «پێشێلکردنی مافە دەستورییەکان و پرنسیپە سەرەکییەکانی سیستمی دیموکراسیی»، «جنێودان و پەلاماردانی نەشیاوی کەسانی تر»، «دژایەتیکردنی ئەوروپای یەکگرتوو» هتد..  وەک زۆربەی جار لە هۆڵەندادا رووئەدات، لەم هەڵبژاردنەشدا هیچ هێزێک زیاتر لە ٢٠% دەنگەکانی نەهێناوە، بۆیە دروستکردنی حکومەت پێویستی بە بەشدارکردنی زیاد لە هێزێکە بۆئەوەی بتوانن زۆرینەی پەرلەمانی مسۆگەر بکەن. خاڵی هەرە گەشیی ئەم هەڵبژاردنە  کۆتایهێنانە بە دەسەڵاتی راسترەوە پەرگیر و راسیسییەکان. ئێستا هۆلەندا لەبەردەم دوو ئەگەردایە، یان ئەگەری دروستکردنی حکومەتێکی ناوەندگری روو لە چەپ، یان حکومەتێکی ناوەندگری روو لە ڕاست. لە هەردوو دۆخەکەدا ئەوەی رووئەدات کۆتاییهێنانە بە دەسەڵاتی راسترەوە پەرگیرە راسیستەکان. ئەم هێزە ئەگەرچی ٢٦ کورسی پەرلەمانی هێناوە، بەڵام هیچ هێز و پارتێکی سیاسیی هۆلەندا، نایانەوێت لەگەڵ ئەو پارە راسیستەدا حوکمڕانبن. واتە هەموویان بایکۆتی سیاسیی ئەو هێزەیان کردوە.  هۆڵەندا یەکێکە لە وڵاتە دیموکراسییە پێشکەوتوەکانی جیهان، تەمەنی دیموکراسیەت لەم وڵاتەدا نزیکەی دوو سەدەیە و چەندان هێزی جیاواز لە ململانێدان بۆ بردنەوەی باوەڕی خەڵک و سەرکەوتن لە هەڵبژاردنەکاندا. بەڵام وەک هەر کۆمەڵگایەکی دیکە رووبەڕووی چەندان کێشەی هەمەجۆر بووەتەوە. لە هەڵبژاردنی ئەم جارەدا ئەم کێشانە کێشە سەرەکییەکانی هەڵبژاردنەکە بوون.  یەکەم، قەیرانی شوێن و کێشەی نیشتەجێبوون. هۆڵەندا پێویستی بە نزیکەی یەک ملیۆن خانوی تازە هەیە، بۆ جێکردنەوەی خەڵکەکەی، بە تایبەتی بۆ ئەوە نەوە گەنجانەی ناچارن لە ماڵی باوک و دایکیاندا بمێننەوە و نەتوانن شوێنێکی گونجاو بۆ ژیانێکی سەربەخۆ بدۆزنەوە.  دووهەم، کێشەی داهاتی تاکەکەس و مەسەلەی بەرزکردنەوەی لانی هەرەکەمی کرێی کارکردن، لە هەلومەرجێکدا نرخی کاڵاکان لە  بەرزبوونەوەیەکی بەردەوامدان. ئەمەش بۆتە هۆکاری دروستبوونی کەسانێکی هەژار کە توانای دابینکردنی تێچونەکانیان نییە. سێهەم: کێشەی کۆچبەران و سیاسەتی وەرگرتنی پەناهەندە لە وڵاتەکەدا. لە راستیدا ئەم کێشەیە یەکێک لە کێشە هەرە گەورەکانی ئەم هەڵبژاردنە و هەڵبژاردنەکانی پێشوتریش بوو، بە تایبەتی لە لایەن هێزە راسترەوە پەڕگیرەکانەوە. لەسەر ئەم مەسەلەیە ناکۆکییەکی بەرچاو لە نێوان پارتە سیاسییە جیاوازەکاندا هەیە و هەبووە. بۆ نموونە، ناکۆکی لەسەر ژمارەی کۆچبەران، لەسەر سیاسەتی گەڕاندەوەیان بۆ وڵاتەکانی خۆیان، لەسەر چۆنیەتی دابەشکردن و بڵاوکردنەوەیان لە وڵاتەکەدا، لەسەر سیاسەتی وەرنەگرتن و داخستنی سنوورەکان. چوارهەم: مەسەلەی دابینکردنی خزمەتگوزاریی تەندروستیی و کەمی کارمەندان لەم بوارەدا. هەروەها رێگرتن لە بەرزبوونی نرخی دابینکردنی ئەم خزمەتگوزارییانە و دەستنەگەیشتنی بەشێکی کۆمەڵگاکە، پێیان. جیاکردنەوەی دابینکردنی ئەم خزمەتگوزاریانە لە لۆژیکی بازار و قازانج و زیانکردن.      پێنجەم: مەسەلەی ژینگە و  کەشوهەوا و کەرتی کشتوکاڵ و ئاژەڵداریی و پاراستنی سروشت.  شەشەم: سیاسەتی باج و کەشوهەوای بازرگانیی و چۆنیەتی دەستەبەرکردنی سەقامگیری ئابووریی و سەقامگیریی بازاڕی خانووبەرە.  هەر پارتێکی سیاسیی دیدگا و سیاسەتی تایبەتی خۆی بۆ وەڵامدانەوەی ئەو کێشانە هەیە. ئەوەی ئەم هەڵبژاردنە نیشانیداین، دووشتە. یەکەم پشتکردنە چارەسەری هێزە چەپەکان بۆ ئەو مەسەلانە. دووهەم پشتکردنە چارەسەری هێزە راسترەوە پەرگیر و راسیستییەکانیش.  لە کۆتاییدا دەمەوێت شەش سەرنج لەسەر ئەم هەڵبژاردنە، بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردن لای خۆمان، بخەمەڕوو.  یەکەم، دەنگدان لەم وڵاتەدا دەنگدان نییە بەم یان بەو پارتی سیاسیی، بەڵکو دەنگدانە بە بەرنامە و ئەو کێشانەی ئەو پارتە بە کێشەی سەرەکیی کۆمەڵگاکەیان دەزانێت و بە پلان و شێوازی چارەسەرکردنی ئەو کێشانە. شتێک لە هەڵبژاردنەکانی لای ئێمەدا وونە و بوونی نییە.  دووهەم، دەستگۆڕکێی دەسەڵات و تاپۆنەکردنی حوکمرانیی لەسەر هیچ هێز و گروپێک.  سێهەم، نەبوونی تەزویر و فشار و ترس و تۆقاندن و هەڕەشە لە دەنگدەران. نەبوونی دیزاینی پێشوەختە. چوارەم: ڕێژەی گەورەی بەشداربووان لە هەڵبژاردنەکەدا، کە لە ٨٠ لە سەد نزیکدەبێتەوە.  پێنجەم، وازهێنانی سەرۆکی سۆشیال دیموکراتەکان و جێهێشتنی پێگەکەی بۆ کەسێکی دیکەی ناو پارەتەکە. دوای کۆتایی هەڵبژاردنەکان و ژماردنی سەرەتایی دەنگەکان ئەم سیاسییە هاتە قسە و ووتی من نەمتوانی پارتەکەمان بکەم بە گەورەترین پارتی هۆڵەندا و دەنگی دەنگداران رابکێشم، لەو کارەدا سەرنەکەوتم، بۆیە واز لە سەرکردایەتی دەهێنم و تەسلیمی نەوەی دوای خۆمی دەکەم.  شەشەم، نزیکەی چل هەزار کەس کارتی دەنگدانەکانیان بە سپێتیی خستۆتە ناو سندوقەکانەوە، واتە دەنگیان بە هێز و لایەنێک نەداوە. واتە ئەمانە بەشداربوون لە دەنگدانەکەدا بەڵام دەنگیان بەکەس نەداوە. واتە بایکۆتیان نەکردوە.   

ئەحمەد تەها ئەحمەد - ئەندازیاری پلانسازی شار فێستیڤاڵی هەنار بۆ خزمەت و دڵخۆشی خەڵکە نەک بۆ تێکدانی شێوازی ژیانیان! ئەم جۆرە فێستیڤاڵانە چالاکییەکی گرنگە بۆ بواری کشتوکاڵی و کۆمەڵایەتی و ئابوری و گەشتیاری پێویستە گرنگی پێبدرێت و دەستخۆشی لە رێکخەرانی فێستیڤاڵەکە دەکەم هەربژین بەهیوای بەردەوامییان.. 👏🏻 بۆیە قەرەباڵغی لە فێستیڤاڵی هەنار لە هەڵەبجە نیشانەی زۆری بەشداربووانە بەڵام دروستبوونی کێشە و ئاستەنگی هاتوچۆ شکستێکی گەورەی فێستیڤاڵەکەیە کە دەبووایە پێشتر پلاندانانێکی وردی بۆ بکرایە.. 🔻 وەکو ئەندازیارێکی پلانسازی شار بە کورتی چەند سەرنجێک دەخەمە روو بۆ فێستیڤاڵی ساڵی داهاتوو دەکرێت سوودی لێوەربگیرێت: 🟥 دروستکردنی Traffic Management Plan لەلایەن ئەندازیارێکی پلانسازی شارەوە کە پلاندانێکی ورد بۆ نەخشەکەی بکرێت و ئامادەکارییەکان لەسەر ئەو نەخشەیە بکرێت چۆن؟ بەم شێوەیە 👇🏻  یەکەم: ئامادەکردنی نەخشەی هاتن و دەرچوون (Entry & Exit Routes) بە دەستنیشانکردنی ڕێگاکانی چوون بۆ ناو فێستیڤاڵ و دەرچوون بە شێوەیەکی جیاواز بۆ ئەوەی قەرەباڵغی دروست نەبێت. بە پلانی A و B و C. ئەگەر لەو لۆدە تێپەری کرد پلانی تر بەردەست بێت.  دووەم: دروستکردنی پارکینگ لە دەرەوەی ناوچەکە (Outer Parking Zones) بۆ ژمارەیەک زیاتر بێت لە تارگێتی فێستیڤاڵ سێیەم: دابینکردنی پاسی (Shuttle Bus) لەناو پارکینگەکەدا بۆ گەیاندنی سەردانیکەران بۆ ناو فێستیڤاڵ و گەڕاندنەوەیان. چوارەم: جیاکردنەوەی رێگەی پیادەرەو بۆ فێستیڤاڵەکە. پێنجەم: جیاکردنەوەی رێگەی کەسانی خاوەنپێداویستی تایبەت دابینکردنی ئامێری گواستنەوەی تایبەت بۆیان شەشەم: دابینکردنی پاسکیل بۆ ئەو کەسانەی بیانەوێت وەک وەرزشێک بۆ تەندروستیان بچنە نێو فێستیڤاڵەکەوە حەوتەم: دانانی رێگەی تایبەت بۆ فریاگوزاری ئیمێرجنسی ئامبولانس و پۆلیس و ئاگرکوژێنەرەوە هەشتەم: هەر 100 مەترێک تیمێکی هاتووچۆ و رێکخەر هەبن بۆ رێنمایی کردنی سەردانیکەران لەگەڵ پۆلیس و کارمەندی هاتوچۆ و تیمی تەندروستی نۆیەم: دروستکردنی ئەپێک بۆ رێکخەرانی فێستیڤاڵ کە (Real-Time info system) لە خۆبگرێت لەو ئەپەوە رێکخەران و تیمەکان ئاگاداری دوایین پێشهاتەکانی هاتووچۆ ببن و هاوڵاتییانیش لە شوێنی پارکینگ و شوێنی پاسەکان ئاگاداربن دەیەم: دابینکردنی شوێنی دەستشۆر و WC لە ناوچەکاندا یانزەیەم: زیادکردنی رۆژەکانی فێستیڤاڵی هەنار بۆ چەند رۆژێک تاوەکو هەموو کەس هەوڵ نەدات بەیەک رۆژ بەشداریبکەن دوانزەیەم: ئەگەر حساباتێکی لەم شێوەیەی بۆ بکرابایە ئەو خەڵکەشی ئەمرۆ لەماڵەوە سەیری فێستیڤاڵەکەی دەکرد ئەوانیش سەردانی ناوچەکەیان دەکرد!! لەکۆتاییدا تەنها ئەوەندە دەنوسم، لە فێستیڤاڵەکاندا ئەوەندەی پلان بۆ سەر ستەیجەکەی دادەنرێت پلان بۆ ترافیکی فێستیڤاڵەکان ئامادەناکرێت!!!  داواکارم لەمەودوا رێکخەران هۆشیاری ئەوەیان هەبێت کە پێویستە پلاندانێکی ورد لەلایەن ئەندازیارێکی پلانسازی شارەوە بۆی بکرێت. چونکە دڵ و رۆحی فێستیڤاڵەکە پلاندانانی نەخشەکەیەتی نەک سەر ستەیجەکەی.    

شيكاري: ڕەنج نەوزاد * نزيکەی سێ ساڵە شەڕی ناوخۆی سوودان بەردەوامە، ژمارەی کووژراو و ئاوارە و بريندار و تاوانەکانی جەنگ لە سوودان زۆر زیاتر و گەورەترە لە هی شەڕەکەی غەززە. ئەوانيش هەر مسوڵمانن، کەچی بە نيوەی غەززە نەبوونە بابەتی ميديا و ڕای گشتی و ناڕەزایەتی، چونکە خوێنی مسوڵمانە سوودانييەکە گونجاو نەبوو بۆ بازرگانی و سياسەت بە براورد بە هی غەززە. بەڵام وا چەند ڕۆژێکە ڕووداوەکانی سوودان، بە تايبەت ڕووداوەکەی شاری "الفاشر" لە هەرێمی دارفور، بووە بابەتێکی ديار لە ميدياکان و زیاتر باس دەکرێت. بێ گومان مەسەلەکە مرۆیی و ئاينی نييە، چونکە سێ ساڵە ئەو جۆرە کووشتار و تاوانانە بەردەوامن، ئایا هۆکارەکانی چين؟ چ شتێکی جياواز ڕوويداوە؟ هۆکارەکە ئەوەیە شەڕەکەی سوودان خەريکە دەبێتە هاوکێشەیەکی جيوپۆلەتيکی گرنگ و بەرەکانی ململانێکە وردە وردە دەردەکەون.  * بە کورتی: هێزەکانی پشتيوانی خێرا بە سەرکردایەتی حميدتی، توانی شاری "الفاشر" لە باکوری هەرێمی دارفور کۆنتڕۆڵ بکەن و هێزەکانی سوپای سوودان بە سەرکردایەتی عەبدولفەتاح بورهان، دەربکەن. ئەم شارە گەورەترينە لە هەرێمی دارفور و لە ڕووی مێژووییەوە وەک پايتەختی هەرێمەکە دەناسرێت. بە کۆنتۆڵکردنی ئەو ناوچەیە لە لایەن هێزەکانی پشتيوانی خێرا،  تەواوی هەریمی دارفور کەوتە ژێر دەسەڵاتی حميدتی، چونکە "الفاشر" تاکە ناوچەی دارفور بوو لە ژێر دەسەڵاتی سوپای سوودان بوو.  ڕووبەری دارفور لە عيراق گەورەترە و نزيکەی ٢٥٪ی ڕووبەری سوودان پێکدێنێت، ميليشياکانی حميدتی جگە لە دارفور، چەند ناوچەیەکی تريش حوکم دەکەن. دەنگۆ و گومان هەیە کە سوودان بەرەو دابەشبوونێکی تر دەچێت، لە ئێستادا هەرێمی دارفور لەگەڵ ناوچەکانی تری ژێر دەسەڵاتی حميدتی دەکرێت بەرەو سەربەخۆییەکی ديفاکتۆ هەنگاو بنێن، بە تايبەت کە دارفور ئيتر ئەستەمە گەمارۆ بدرێت لە لایەن سوپای سوودانەوە چونکە سنووری لەگەڵ ليبيا و چاد و ئەفريقای ناوەند و دەوڵەتی باشووری سوودان هەیە، کە سنوورێکی کراوە و نا سەقامگير و کۆنتڕۆڵ نەکراون.  * ڕاستە کۆنتڕۆڵکردنی "الفاشر" لە ڕووی سەربازی و سياسييەوە ڕووداوێکی گەورەیە، بەڵام ئەوەی ڕووداوەکەی گەورەتر کرد و کردييە هەواڵێکی سەرەکی، بريتييە لە بەرەکانی ئەو ململانێيە. لە ململانێی سوودان بەرەکان ئاڵۆزن و دياريکردنيان ئاسان نييە. چونکە جياوازە لە فۆرم و بکەرەکانی بەرەکانی ناوچەکە. بۆ نموونە لە ناوچەکە ئيمارات و ميسر و سعوودييە بۆ زۆر بابەت یەک بەرەن، بەڵام لە سوودان ئيمارات و ميسر لە بەرەی دژ بە یەکن، ئيماڕات هاوکاری حميدتی دەکات، ميسر پشتيوانی بورهان دەکات. سعوودييە تا ڕادەیەک هاوسەنگی راگرتووە، بەڵام نزيکترە لە ميسر و بورهان. قەتەر هەوڵدەدات ناوەندگير بێت، بەلام لە ئێستادا نزيکترە لە بورهان. ئەمريکا دەيەوێت شەڕەکە بوەستێت و هەردوو بەرەکە ڕێکبکەون. ڕەخنە  و فشار و سزای بۆ هەردوو بەرەکە هەیە. بەڵام لە چەند ڕۆژی ڕابودوو زمانی توند بوو دژ بە هێزەکانی حمديتی و، تۆمەتباری کرد بە ئەنجامدانی کۆمەڵکووژی لە "الفاشر". تورکيا بە گشتی دۆستی عومەر بەشير بوو، دژی کودەتاکەی بورهان و حميدتی بوو، بەڵام لە ئێستادا پشتگيری بورهان دەکات. بە پێی هەندێک ڕاپۆرت ئێران هاوکاری سەربازی ناردووە بۆ بورهان. ڕووسيا بە فەرمی لەگەڵ هەردوو بەرەکە پەيوەندی هەیە، بەڵام ڤاگنەر لەگەل هێزەکانی پشتيوانی خێرایە و دەوترێت بازرگانی ئاڵتون و چەندين جۆری بازرگانی تر بە یەکەوە دەکەن.  * ئيسرائيل لەگەڵ هەردوو بەرەکە پەيوەندی هەیە، چونکە هەردووکيان سەبارەت بە ئيسرائيل بۆچوونيان پۆزەتيڤە و لەگەڵ ئەوەن سوودانيش بچێتە ناو ڕێککەوتنامەکانی ئيبراهيمی. هەر بۆیە لە سەرەتای شەڕەکەوە ئيسرائيل چەندين جار هەوڵيداوە هەردوو بەرەکە دانوستان بکەن و تەنانەت ئامادە بوو دانوستانەکان بهێنێتە تەل ئەڤيڤ. بەڵام حمديتی زیاتر خۆی نزيک دەکاتەوە لە ئيسرائيل بەو هيوایەیی هاوکاری سەربازی و دبلۆماسی وەربگرێت دژ بە بورهان، تەنانەت براکەی خۆی نارد بۆ ئيسرائيل لە پێناو درووستکردنی پەيوەندييەکی باشتر و تۆکمەتر. بەڵام ئيسرائيل بە فەرمی دەيەوێت پەيوەندييەکانی لەگەڵ هەردوو بەرەکە باش بێت، چونکە پێیوایە ئايندەی سوودان لە ژێر دەسەڵاتی ئەو دووانە بە یەکەوە، یان لە ژێر دەسەڵاتی یەکێکيان دەبێت. دەنگۆ هەیە گوایە هاوکاری حمديتی کردووە، ئەگەر ئەوە ڕوويدابێت لەبەر دوو هۆکارە، فاکتەری ئيماڕات، هاوکات نزيکبوونەوەی بورهان لە ئيخوانەکان لە کاتی شەڕەکە.  * ئەوەی ئاماژەی پێکرا ئەکتەرە گرنگەکانن، ئەگەرنا، دەوڵەت و ئەکتەری ديکەش هەن کە ڕۆڵيان هەیە لەو هاوکێشەیە، وەک خەليفە حەفتەر و ميليشياکانی ليبيا، چاد و باشووری سوودان.. بەڵام لەناو ئەو ئەکتەرانە، ميسر و ئيماڕات ڕۆڵی سەرەکی و ئاشکراتر دەبينن. ميسری سيسی و ئيماڕات لە زۆربەی هاوکێشەکان لە یەک بەرەن، کەچی لە هاوکێشەی سوودان، لە واقعدا دژی یەکترن. لە سوودان، ميسری سيسی لە هەڵوێستی قەتەرەوە نزيکترە، نەک ئيماڕات، ئەمە ڕێکەوتێکی سەيرە. هۆکاری زۆر هەیە بۆ ئەم ئاڵۆزييە، گرنگترينی:  ١. بورهان و حميدتی هەردووکيان هاوپەيمان بوون، بە یەکەوە عومەر بەشيريان لابرد، هەر بە یەکەوە دواتر کودەتایان بە سەر حکومەتە نوێيەکەی دوای بەشير کرد و دەسەڵاتی سەربازييان سەپاند.  ٢. سوودانی سەردەمی عومەر بەشير نزيک بوو لە ئيخوان و ئەردۆگان و قەتەر و ئێران، دژە ئەمريکا و ئيسرائيل و رۆژئاوا بوو. کاتێک بورهان و حميدتی بەشيريان لابرد، ئيخوان و ئەردۆگان و ئێران و قەتەر نيگەران بوون. ئەمريکا و سعوودييە و ئيماڕات و ئيسرائيل و ميسر خۆشحاڵبوون.  ٣. سەرەتا هەردووکيان پەيوەندييەکی باشیان هەبوو لەگەل ميسر و ئيمارات و سعوودييە، هاوکاری دەکران لە لایەن ئەو دەوڵەتانەوە، چونکە هەردووکيان دژە ئيخوان بوون. کاتێک ئەو دوو هاوپەيمانە دەبێتە شەڕيان، وردە وردە هاوکێشەکە دەگۆڕێت. بۆ نموونە بورهان بۆ ئەوەی سەرباز و هێزی زیاتر بەدەست بهێنێت و حميدتی بچوک بکات، ناچار بوو پەيوەندی لەگەڵ ئيخوانەکان درووست بکاتەوە، ئيخوانەکانيش ئەوەیان بە هەلزانی بەو هيوایەیی لەو رێگایەوە دەسەڵات بگرنە دەست، یاخود هيچ نەبێت پێگەی سەردەمی بەشيريان بۆ بگەڕێتەوە. ئەم هەنگاوەی بورهان، هەرچەند ناچاری و تەکتيکی بێت، لای ئيماڕات مەترسيدارە. بۆیە ئيماڕات وردە وردە لە کاتی شەڕەکە لە بورهان دوورکەوتەوە و هاوکاری حميدتی کرد. سەرچاوە نا فەرمييەکان دەڵێن ئيماڕات لە ڕێگەی وڵاتی چاد و ليبيا (خەليفە حەفتەر)ەوە هاوکاری دەنێرێت بۆ حميدتی، لە ئێستادا ئەو پڕۆسەیە ئاسانتر دەبێت چونکە دوای کۆنترۆڵکردنی تەواوی دارفور لە لایەن هێزەکەی حميدتی، تەواو سنووری نێوان سوودان و چاد کەوتە ژیر دەسەڵاتی هێزەکانی پشتيوانی خێرا.  ٤. ميسر هاوسنوورە لەگەڵ ئەو ناوچانەی سوودان کە لە ژێر دەسەڵاتی هێزەکەی بورهانە، لە ئێستادا چەند مليۆنێک لە سوودانييەکان پەنابەرن لە ميسر، ترسی ئەوە هەیە ژمارەیان زیاتر ببێت. هاوکات، بورهان و سيسی لە ڕووی کەسایەتی و پێگە و شێوەی گەيشتنيان بە دەسەڵات هاوشێوەی یەکترن، ئەمە وای کردووە ميسر بورهان بە هاوپەيمانی خۆی بزانێت و چاوپۆشی لەو پەيوەندييە تەکتيکيەیی بکات لەگەل ئيخوان. ميسر باش دەزانێت ئيماڕات هاوکاری حميدتی دەکات، بەڵام لەبەر ئەوەی ئيماڕات هەژموونێکی گەورەی بەسەر ميسری سەردەمی سيسی هەیە، تا ئێستا بە فەرمی گلەیی و ڕەخنەی ئاڕاستەی ئيماڕات نەکردووە. سياسەتی دەرەوەی ئيمارات لەسەردەمی مەحەمەد زايد، بە تايبەت لە سەردەمی بەهاری عەرەبی، گۆڕانکارييەکی ريشەیی بە خۆیەوە بينی. پێش مەحەمەد زايد ئيمارات سياسەتێکی نەرم و دبلۆماسی هەبوو لە دەرەوە، زیاتر تەرکيزی لەسەر ناوخۆ و گەشەکردن و خۆشگوزەرانی بوو. کە نموونەکەی شاری دوبەیە. لە سەردەمی مەحەمەد زايد سياسەتی دەرەوەی ئيماڕات ڕەهەندێکی تری وەرگرت، لە هەندێک بارودۆخ و کات زۆر یەک لاکەرەوە و بەهێز و توندە، وەک دەوڵەتێکی زلهێز دەستتێوەردان دەکات و هاوکێشەکان دەگۆڕێت. لە بەهاری عەرەبی لە ئەردۆگان و قەتەر و ئيخوانی بردەوە، لە ميسر و تونس ئيخوانی لابرد، لە ليبيا و یەمەن ڕێگەی نەدا دەسەڵات بگرنە دەست. سياسەتی ئيمارات بەرانبەر بە ئيخوانی وڵاتانی ناوچەکە بە دوو شێوەیە، یان لە دەسەلات لايان دەبات وەک لە ميسر و تونس، یاخود ڕۆڵی دەبێت لە لێدان لە سەقامگيری وڵاتەکان کە ئيخوان نەتوانێت دەسەڵات بگرنە دەست وەک لە ليبيا و یەمەن و تا ڕادەیەک لە سوريای ئەسەد. نا ڕاستەوخۆ پەيامی بۆ جۆلانيش ناردووە ئەگەر ئيخوان دەسەڵات گرنە دەست، هەڵوێستی دەگۆڕێت لە سوريا.  ئەم گۆڕانکارييە لە سياسەتی دەرەوەی ئيماڕات هەندێک جار پێی دەڵێن زاڵبوونی جيهانبينی و سياسەتی ئەبو زەبی بەسەر دوبەی. ئێران تا ڕادەیەک سوودی لەم سياسەتەی ئيماڕات وەرگرت، بە تايبەت لە سوريا و یەمەن. چونکە دووژمنی یەکەم و سەرەکی لای مەحەمەد زايد ئيخوانە، پاشان ئێران، هەر بۆیە لە یەمەن ئيمارات دواجار حووسييەکانی پێ باشتر بوو لە حيزبی ئيسلاحی ئيخوانی.  * پاش شکستی بەهاری عەرەبی و ئيخوان، ئيمارات بۆ چەند سالێک پشووی دا و گەڕایەوە بۆ پەيرەوکردنی سياسەتێکی نەرم و دبلۆماسی. لە سودان وا ديارە دووبارە گەڕاوەتەوە بۆ دەستتێوەردانە بەهێزەکانی. مەحەمەد زايد تێڕوانينێکی ئيسرائيليانەی هەیە بۆ هێز، پێیوایە دەکرێت دەوڵەتێکی بچوک بە قەبارە و دانيشتووان، بەهێز بێت و دەستپێشخەری بکات و هاوکێشەکان بگۆڕێت. دەوڵەت ئامرازی تری هەیە بۆ قەرەبووکردنەوەی لاوازیی دوو فاکتەرە سەرەکييەکەی هێز کە ڕووبەر و دانيشتووانە. لە پرسی جورئەت و سەرکێشی و سەربەخۆیی لە بڕيار، بە هەمان شێوە لە فکری ئيسرائيلەوە نزيکە، دەستتێوەردان لە هاوکێشەی زۆر قوورس و ئاڵۆز و مەترسيدار دەکات و سەرکەوتووش دەبێت. بۆ دەوڵەتێکی وەک ئيمارات کە سوپایەکی بچوک و بێ ئەزموونی هەیە، سەرکێشييە دەستتێوەردان لە کۆمەڵێک هاوکێشە بکات کە تورکيا و ئێران و ڕوسيا و ئەمريکای تیایە، لە هەمووشی گرنگتر، تا ڕادەیەکی زۆر سەربەخۆیانە دەستتێوەردان دەکات، بۆ نموونە ئێستا تاکە دەوڵەتە بەو شێوە کاريگەرە هاوکاری حميدتی دەکات. لە یەمەن و سوريا و ليبياش سەربەخۆ کاری خۆی دەکرد. هەندێک پێیان وایە، ئيماڕات رۆژیک باجێکی قوورسی ئەو سياسەتەی دەدات، تا ئێستا سەرکەوتوو بووە، بۆ ئايندە ڕوون نيە. (بۆ تێگەیشتن لە سیاسەتی دەرەوەی ئیماڕات تەماشای توێژینەوەکەی دکتۆر شێرکۆ کرمانج و من بکە لەو بارەیەوە،لینکەکە لە کۆمێنتە) * ئەگەر ڕووداوەکان بەم شێوەیە بەردەوام بن، ئەوا ئەگەر هەیە پەيوەندی ئيسرائيل و ئيماڕات پتەوتر و نزيکتر بێت (ئەگەر پرسی لکاندنی کەناری خۆرئاوای فەڵەستين بە ئيسرائيلەوە سەر هەڵنەدات). هيچ دوو دەوڵەتێک بە ئەندازەی ئيسرائيل و ئيماڕات هاوڕانين لەسەر بابەتە سەرەکييەکان و هاوکێشەکان،  تەنانەت ئيسرائيل و ئيمارات تێڕوانينان لە یەکترەوە نزيکترە وەک لە ئيسرائيل و ئەمريکا بۆ هەندێک بابەت و کێشەی ناوچەکە. هەر بۆیە، ئەگەر هەیە لەسەر داوای ئيمارات، ئيسرائيل هاوکاری بنێرێت بۆ حميدتی.  ئيماڕات تاکە دەوڵەتی ناوچەکەیە، جگە لە ئيسرائيل، پەيوەندی درووست کردووە لەگەڵ ئەو گروپە چەکدارييانەی غەززە کە دژی حەماسن و چالاکن لە نيوەی زیاتری ڕووبەری غەززە کە لەژێر چاودێری ئيسرائيلە. تەنانەت پێشنيارەکەی تڕەمپ بۆ ئاگربەستەکەی غەززە، تا ڕادەیەکی زۆر پێشنياری ئيمارات بوو کە چەند مانگێک لە پێش تڕەمپ پێشکەشی کرد، بەڵام ئەو کات تەنيا لە لایەن ئيسرائيلەوە قبوڵکرا و حەماس و قەتەر قبوڵيان نەکرد.  * لەوانەیە ساردييەک، یاخود ناکۆکييەکی شاراوە درووست بێت لە نێوان ئيمارات و ميسر، هەر وەها ئيماڕات و سعوودييە. لەگەڵ قەتەر لێدان لە یەکتر بەردەوامە، بەڵام بە فەرمی پەيوەندييەکان ئاسايين، لەوانەیە ناکۆکييەکان زیاتر ببن. دۆخی سوودان ڕوون نييە بەرەو کوێ دەڕوات، لەوانەیە شەڕێکی ناوخۆی تر لە دارفور دەست پێبکات لە نێوان هێزەکانی حميدتی و هۆز و گروپەکانی هەرێمەکە، چونکە کۆمەڵکووژی دارفور لە سەردەمی بەشير، هێزەکەی حميدتی ڕۆڵی سەرەکی هەبوو لە جێبەجێکردنی، بۆیە دارفور وەک ناوچەیەکی دژە حميدتی ناسراوە.  * سەرەڕای چەندين فاکتەر، بەڵام فاکتەرێکی سەرەکی دۆخی سوودان و زۆر وڵاتی تری ناوچەکە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە ئەو وڵاتانە سوپایەکی نيشتيمانيان نييە و ميليشيا شوێنی دەزگا و سوپا و حکومەت و دادگای گرتوەتەوە. لاوازترين و بچوکترين سوپای نيزامی، دەزگا و حکومەتی فەرمی، بەسوودترە لە بەهێزترين ميليشيا و حيزبی جيهان.  * لە سەرەتای سەربەخۆیی ئيسرائيل، بێگن کە یەکێک بوو لە کەسایەتييە گەورەکانی بزوتنەوەی زايۆنی و سەربەخۆیی ئيسرائيل، ئامادە نەبوو ميليشياکەی هەڵبوەشێنێتەوە و فەرمانەکەی بن گۆريۆن جێبەجێ بکات کە ئيسرائيل دەبێت یەک سوپا و یەک حکومەت و یەک دەسەڵاتی دادوەری هەبێت. لەو کاتە ميليشياکەی بێگن چەکيان کڕیووە و بە کەشتييەک ڕەوانەی ئيسرائيل دەکرێت، کاتێک کەشتييەکە نزيک دەبێتەوە لە کەنارەکانی ئيسرائيل، هەواڵ دەگاتە بن گۆريۆن، ئەويش فەرمان بە ئيسحاق ڕابين دەکات، ئەو کات ئەفسەرێکی سوپا بوو، دەڵێت بە تۆپ کەشتييەکە نوقم بکەن. ڕابين دەڵێت ئەو کەشتييە بۆ چەکدارەکانی بێگن هاتووە، چۆن تۆپی ئاڕاستە بکەين؟ (ئەو چەکدارانە ڕۆڵێکی گەورەیان بينی لە سەربەخۆیی ئيسرائيل)، بن گۆريۆن دەڵێت فەرمانەکە جێبەجێ بکە و نوقمی بکەن، دواجار فەرمانەکە جێبەجێ دەکرێت. دواتر لە کينيستی ئيسرائيل لێپرسينەوە لەگەڵ بن گۆريۆن دەکەن سەبارەت بەو فەرمانە قوورس و توندە، لە وەڵامدا دەڵێت ئەوە تۆپی پيرۆز بوو، وای کرد ئيسرائيل ببێتە خاوەن یەک سوپای نيشتيمانی و فەرمی. یەکێک لە هۆکارە هەرە سەرەکييەکانی جياوازی هێز لە نێوان ئيسرائيل و فەڵەستينييەکان بريتييە لەوەی ئيسرائيل لە سەرەتاوە یەک سوپای نيشتيمانی و نيزامی هەبوو، فەڵەستينييەکان هەرگيز سوپایان نەبووە، بەڵام دەيان ميليشيایان هەبووە و هەیە. ئاستی تەکنەلۆژی و هاوکاری ئەمريکا بۆ ئيسرائيل و پێشکەوتوویی چەک و توانای سەربازی هەر هۆکارە سەرەکييەکەی ئەوەیە کە ئيسرائيل خاوەن یەک سوپای نيزامييە. سوپا دەتوانێت پيشەسازی سەربازی درووست بکات و چەک لە وڵاتان بکڕێت و بفڕۆشێت، ميليشيا دەبێتە چەتەی ئەو دەوڵەتەی چەکێکی سنوورداری پێدەدات بۆ بەرژەوەندييەکی تايبەت بەکاری دەهێنێت.”