درەو: میدیای فەرمی یەكێتی بڵاویكردەوە، دوو كاندیدی رەوتی هەڵوێست پشتیوانی خۆیان بۆ لیستی (222)ی یەكێتی راگەیاندووەوەو چونەتە ناو یەكێتی. لەبەرامبەردا عەلی حەمەساڵح بڕیاردەری رەوتی هەڵوێست لەپەیجی تایبەتی خۆی بڵاویكردووەتەوە: بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ یەکێتی و هەوڵدان بۆ خۆفرۆشی بە یەکێتی، ڕەوتی هەڵوێست دوو کاندیدی دورخستەوە.. یەکێتی بەپارەی قاچاخی و دزی سەرقاڵی خەڵک کڕینە.. ئەو دوو كاندیدەی هەڵوێست كە میدیای یەكێتی وێنەی بڵاوكردوونەتەوە: - یاساناس (رێباز شەهید عەبدوڵا)، كاندیدی ژمارەی (11)ی لیستی (225)ی هەڵوێست لە بازنەی سلێمانی. - مونیرە عەبدوڵا بەرزنجی، كاندیدی ژمارەی (16)ی لیستی (225)ی هەڵوێست لە بازنەی سلێمانی   رەوتی هەڵوێست یەكەمجارە بەشداری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا دەكات و (16) كاندیدی هەیە. هەڵوێست لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 2024 بەڕێوەچوو ( 30،699) دەنگی بەدەستهێنا.    

درەو: لە كۆبوونەوەی دوێنێی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، هیچ وەزیرێك پێشنیازی ناردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستانی نەكرد، دوو موچەی تر دەدرێت و دوو موچەی دیكەی ئەمساڵ دەفەوتێت. سەرچاوەیەكی باڵا لە بەغداد بە (درەو)ی راگەیاند: لە كۆبوونەوەكەی دوێنێی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، كە دوا كۆبوونەوەی پێش هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقە، هەر وەزیرەو پرۆژەی خۆی خستەڕوو بۆ ناوچەو پارێزگاكانیان، بەڵام هیچ وەزیرێكی كورد پێشنیازی ناردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان نەكرد و لە كۆبوونەوەكەدا بە وشەیەك باسی موچەی موچەخۆران نەكرا.  بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) چاوەڕوان دەكرێت لەگەڵ موچەی مانگی 11ی موچەخۆرانی عێراق، موچەی مانگی نۆی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان بدرێت و لەگەڵ موچەی مانگی 12ی موچەخۆرانی عێراقیش موچەی مانگی 10ی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان بدرێت، موچەی مانگەكانی (11-12)ی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان دەفەوتێت، جا بەناوی قەرزەوە بیێت بۆ ساڵی نوێ یان پاشەكەوت، بۆیە لەم ساڵدا نادرێت.   لە ئێستادا موچەی مانگەكانی (9-10-11-12) ماوە خەرجبكرێت لەمساڵدا و چاوەڕوان دەكرێت دوو موچەی ئەمساڵ بخرێتە سەر موچە پاشەكەوت و نەدراوەكانی ساڵانی رابردوو كە لە 2015 تا ئێستا (18) موچە نەدراوە، (34) موچە بە پاشەكەوتەوە دراوە، (10) بە لێبڕینی (21%)ەوە دراوە..

شیكاری: درەو  🔹 لە هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان لە ساڵی (1992) لە کۆی (ملیۆنێک و 112 هەزار) دەنگدەر (971 هەزارو 953) کەس چونە سەر سندوقەکانی دەنگدان و بە ڕێژەی (87.4%) بەشداری هەڵبژاردنیان کرد. 🔹 لە داواین خولی هەرڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە (10/10/2021) لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 450 هەزار و 773) کەس مافی بەشدارییان هەربوو، بەڵام تەنها (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) دەنگیان داوە بە ڕێژەی (35.7%).  🔹 ئەگەرچی لە هەرێمی کوردستان ساڵی (2024) بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان (3 ملیۆن و 789 هەزار و 360) کەس تەمەنی (18) ساڵییان تێپەڕاندبوو، بە پێی یاسا مافی بەشداریی لە هەڵبژاردن بەدەست دەهێنن، بەڵام بەهۆی ئەوەی سەرجەمیان کارتی بایۆمەترییان نوێ نەکردبوویەوە، تەنها ئەوانە ئەو مافەیان دەستەبەرکرد کە کارتە نوێیەکەیان وەرگرتبوویەوە، ژمارەیان (2 ملیۆن و 899 هەزار و 578) کەس بووە، لەو ژمارەیەش (2 ملیۆن و 85 هەزار و 949) کەس بە ڕێژەی (72%) دەنگیان داوە.  پوختە لەماوەی (32) ساڵی نێوان هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان لە ساڵی (1992)ەوە بۆ دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە (20/10/2024) سیانزە هەڵبژاردنی گشتی بۆ (پەرلەمانی کوردستان، ئەنجومەنی پارێزگاکان و ئەنجومەنی نوێنەران) لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بەڕێوە چووە. لە هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان لە ساڵی (1992) لە کۆی (ملیۆنێک و 112 هەزار) دەنگدەر (971 هەزارو 953) کەس چونە سەر سندوقەکانی دەنگدان و بە ڕێژەی (87.4%) بەشداری هەڵبژاردنیان کرد. لە داواین خولی هەرڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە (10/10/2021) لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 450 هەزار و 773) کەس مافی بەشدارییان هەربوو، بەڵام تەنها (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) دەنگیان داوە بە ڕێژەی (35.7%). بەم پێیە دوای تێپەڕبوونی نزیکەی (30) ساڵ ڕێژەی ئەوانەی مافی بەشدارییان بەدەستهێناوە (2 ملیۆن و 338 هەزار و 773) کەس ڕێژەی (210%) کەس زیادیان کردووە. بەڵام ژمارەی بەشداری تەنها (261 هەزار و 498) کەس زیادی کردووە بە ڕێژەی (27%). بە مانایەکی دیکە ڕێژەی ئەوانەی لە هەڵبژاردنی یەکەمی پەرلەمانی کوردستانەوە لە ساڵی (1992) بەشداری پرۆسەی هەڵبژاردنە گشتییەکانیان نەکردووە ڕێژەکەیان لە (12.6%)ەوە بەرزبووەتەوە بۆ (64.3%)، بۆ وردەکاری بڕوانەی (خشتەی ژمارە (1)). بەڵام لە ساڵی (2024) بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان لە (20/10/2024)، (3 ملیۆن و 789 هەزار و 360) کەس تەمەنی (18) ساڵییان تێپەڕاندبوو، بە پێی یاسا مافی بەشداریی لە هەڵبژاردن بەدەست دەهێنن، بەڵام بەهۆی ئەوەی سەرجەمیان کارتی بایۆمەترییان نوێ نەکردبوویەوە، تەنها ئەوانە ئەو مافەیان دەستەبەرکرد کە کارتە نوێیەکەیان وەرگرتبوویەوە، ژمارەیان (2 ملیۆن و 899 هەزار و 578) کەس بووە، لەو ژمارەیەش (2 ملیۆن و 85 هەزار و 949) کەس بە ڕێژەی (72%) دەنگیان داوە، تەنها (ملیۆنێک و 882 هەزار و 448) دەنگیان هەژمار کراوەو (206 هەزار و 434) دەنگیان پوچەڵ بووە.  خشتە یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان، لە 19/5/1992 بەرێوەچوو. 2.    لە هەرچوار ناوچەكەی دەنگدان (هەولێر، سلێمانی، دهۆك، كەركوك) لەسەرجەم بنكەكانی هەڵبژاردن (176) بنكە، ژمارەی دەنگدەران (971 هەزار و 953) بووە، واتا لە كۆی (1ملیۆن و 112 هەزار) دەنگدەری چاوەڕوانكراوی كوردستان، كە دەكاتە رێژەی (87.4%)، هاوكات ژمارەی دەنگە بەتاڵەكان (4 هەزار و 724) دەنگ بووە، بەو پێەیەش (971 هەزار و 953 – 4 هەزار و 724 = 967 هەزار و 229) واتا دەنگی راستەقینە دەكاتە (967 هەزار و 229). بەجۆرێک؛ -    لە پارێزگای هەولێر (335 هەزارو 827) کەس بەشداری کردبوو، (2 هەزار و 25) دەنگیش پوچەڵ و کراوەتەوە و کۆی دەنگە دروستەکان بریتی بووە لە (333 هەزار و 802) دەنگ. -    لە پارێزگای سلێمانی (349 هەزارو 164) کەس بەشداری کردبوو، (هەزار و 112) دەنگیش پوچەڵ و کراوەتەوە و کۆی دەنگە دروستەکان بریتی بووە لە (347 هەزار و 952) دەنگ. -    لە پارێزگای دهۆك (198 هەزارو 352) کەس بەشداری کردبوو، (982) دەنگیش پوچەڵ و کراوەتەوە و کۆی دەنگە دروستەکان بریتی بووە لە (197 هەزار و 370) دەنگ. -    لە سنوری پارێزگای کەرکوک (88 هەزارو 610) کەس بەشداری کردبوو، (506) دەنگیش پوچەڵ و کراوەتەوە و کۆی دەنگە دروستەکان بریتی بووە لە (88 هەزار و 114) دەنگ. دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    خولی دووەمی پەرلەمانی كوردستان لە 30/1/2005 بەرێوەچوو. 2.    هەڵبژاردن بە یەک بازنە بەڕێوەچووە. 3.    ( 2 ملیۆن و 290 هەزارو 736) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 4.    (ملیۆنێك و 753  هەزارو 919) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (76.6%). 5.    (536  هەزارو 817) كەس بەشداری هەڵبژاردنی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستانیان نەکردووە بەرێژەی (23.4%). سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی کوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/1/2005 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 290 هەزارو 736) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 767 هەزارو 993) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (77.2%). بەجۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر (647 هەزار و 994) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد. -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی (736 هەزار و 734) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد. -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک (383 هەزار و 265)کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد. 4.    (522  هەزارو 743) كەس بەشداری هەڵبژاردنی ئەم خولەی ئەنجومەنی پارێزگاکانیان نەکردووە بەرێژەی (22.8%). چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەكەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی یەكەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/1/2005 بەرێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 290 هەزارو 736) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    سەرجەم حزبەكان جگە لە (كۆمەڵی ئیسلامی) لەچوارچێوەی لیستی (هاوپەیمانی كوردستان) بەشدار بوون كە (2 ملیۆن  و 175 هەزارو 551) دەنگیان بەدەستهێنا و (75) كورسی پەرلەمانیان مسۆگەر كرد. 4.    واتە نزیکەی (2 ملیۆن و 176 هەزار) کەس بە ڕێژەی (95%) بەشداری ئەم هەڵبژاردنەیان کردووە، بەرزترین ڕێژەی بەشدارییە کە بەراورد بە هەڵبژاردنەکانی پێش و دوای خۆی تۆمار کرابێت. پێنجەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان لە 25/7/2009 بەرێوەچوو. 2.    بەپێی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان هەرسێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان لە یەک بازنەی هەڵبژاردن پێکهاتبوو. 3.    ( 2 ملیۆن و 518 هەزارو 773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 4.    (ملیۆنێك و 876  هەزارو 196) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.5%). 5.    (642  هەزارو 577) كەس بەشداری ئەم خولەی هەرڵبژاردنی پەرلەمانی کورستانی نەکرد بە رێژەی (25.5%). شەشەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 7/3/2010 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 590 هەزارو 274) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.     (ملیۆنێك و 938 هەزارو 754) كەس دەنگیاندا بە رێژەی (74.8%). بە جۆریك؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (917 هەزار و 685) کەس (680 هەزار و 408) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (74%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 98 هەزار و 451) کەس (833 هەزار و 631) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (76%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (574 هەزار و 138) کەس (424 هەزار و 715) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (74%). 4.    (651 هەزارو 520) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (25.2%). حەوتەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان لە 21/9/2013 بەرێوەچوو. 2.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 3.    (2 ملیۆن و 653 هەزارو 743) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 4.    (ملیۆنێك و 978  هەزارو 382) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.6%). 5.    (675 هەزارو 361) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (25.4%). هەشتەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 128 هەزارو 167 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (78.3%). بە جۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (936 هەزار و 557) کەس (744 هەزار و 489) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (79%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 168 هەزار و 859) کەس (893 هەزار و 226) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (76%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (612 هەزار و 66) کەس (490 هەزار و 452) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (80%). 4.     (588 هەزارو 915) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (21.7%). نۆیەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان  1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 161 هەزارو 38) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (79.5%). بە جۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (936 هەزار و 557) کەس (754 هەزار و 234) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (81%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 168 هەزار و 859) کەس (906 هەزار و 643) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (78%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (612 هەزار و 66) کەس (500 هەزار و 161) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (82%). 4.    (556 هەزارو 44) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (20.5%). دەیەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو. 2.    (3 ملیۆن و 758 هەزارو 896) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 799 هەزارو 686) كەس دەنگیاندا بە ڕێژەی (47.9%). بە جۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (ملیۆنێک و 314 هەزار و 46) کەس (642 هەزار و 232) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (48.9%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 395 هەزار و 961) کەس (668 هەزار و 146) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (47.9%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (ملیۆنێک و 75 هەزار و 889) کەس (489 هەزار و 308) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (47.5%). 4.    (ملیۆنێک و 959 هەزارو 210) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (52.1%). یانزە؛ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان لە 30/9/2018 بەڕێوەچوو. 2.    (3 ملیۆن و 85 هەزارو 461) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێک و 845 هەزارو 979 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (59.8%). 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.    (ملیۆنێک و 239 هەزارو 482) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (40.2%). دوانزە؛ هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) 1.    هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو. 2.    (3 ملیۆن و 450 هەزارو 773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێک و 233 هەزارو 451) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (35.7%). بەجۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (ملیۆنێک و 238 هەزار و 379) کەس (444 هەزار و 253) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (35.7%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 389 هەزار و 691) کەس (393 هەزار و 194) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (28.3%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (822 هەزار و 703) کەس (396 هەزار و 4) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (48.1%). 4.    (2 ملیۆن و 217 هەزارو 322) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (64.3%). سیازدە؛ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان 1.    هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان (خولی شەشەم) لە 20/10/2024 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 899 هەزارو 578) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 85 هەزارو 949) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (72%). بەجۆرێک؛ -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر لە کۆی (ملیۆنێک و 22 هەزار و 906) کەس (763 هەزار و 19) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (75%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی لە کۆی (ملیۆنێک و 87 هەزار و 73) کەس (715 هەزار و 871) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (66%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆک لە کۆی (729 هەزار و 347) کەس (565 هەزار و 388) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (78%). -    لەسەر ئاستی پارێزگای هەڵەبجە لە کۆی (60 هەزار و 252) کەس (41 هەزار و 671) کەس بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کرد بە ڕێژەی (69%). 4.    (813 هەزارو 629) كەس بەشداری ئەم خولەی هەڵبژاردنیان نەکرد بە رێژەی (28%). بەشداری بایکوت لە هەڵبژاردنە گشتییەکان 1992 – 2024 (داتا و گرافیک)      

  نوسینی: سان ساراڤان    لەگەڵ دەستپێکردنی وەرزی ئەنفلۆنزا لە چەندین ویلایەتی ئەمریکا پەتایەک بڵاوبووتەوە، ئەم پەتایەش لەلایەن دەزگا تەندروستییەکانەوە وەک  حاڵەتێکی نائاسایی تەندروستی نێودەوڵەتی ناسێنراوە ، لە مانگی ئۆکتۆبەری ئەم ساڵ  یەکەم کەیسی مردن لە ئەمریکا بە  ڤایرۆسێکی کۆرۆنای نوێ تۆمار کرا ، ئەم ڤایرۆسە  لە ژێر ناوی  سپارسSPARS  ناسێنرا. سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی ڕاپۆرتێکی گریمانەیی ئامادەکردوە و تیشکی خستۆتە سەر ( ئاستەنگەکانی پەیوەندیکردن لە بواری تەندروستی گشتیدا) لە کاتی بڵاوبوونەوەی ئەم پەتا ڤایرۆسێیە نوێیەی کە کاریگەری دەکاتە سەر کۆئەندامی هەناسەدان بەناوی  SPARS (سپارس) وە. سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی سیناریۆیەکی لەسەر بنەمای گریمانەیی ئامادەکردووەو پێشبینی کردووە کە ئەم پەتایە لە ساڵی ٢٠٢٥ وە دەستپێدەکات و لە کۆتایی ساڵی ٢٠٢٨ بنبڕ دەبێت.  هەموو پێشبینییەکانی لەسەر بنەمایەکی تێکەڵ لە شیکاری ئیندێکتیڤ (هەلهەێنجان و  دەرئەنجامی گشتیەکان لە نموونە تایبەتەکانەوە) و دیدێکتیڤە (هەلهەێنجان و  دەرئەنجامی تایبەتەکان لە نموونە گشتیەکانەوە) ، هەروەها لەسەر بنەمای دەستنیشانکردنی ڕەوتە کۆمەڵایەتیەکان، تەکنەلۆژی و سیاسیی کە کاریگەرییان لەسەر پەیوەندییە تەندروستەکان هەیە.  ئەگەر چی ئامانجەکە پێشبینیکردن نییە، بەڵکو (خستنەڕووی باسێکی واقیعییە )سەبارەت بەو کێشە پەیوەندییە تەندروستییانەی کە ڕەنگە دەسەڵاتدارانی تەندروستی و کۆمەڵگاکان ڕووبەڕووی ببنەوە.لە کاتی بڵاو بوونەوەی ئەم پەتایە  کە بڕیاردەران و پەیوەندیکەرانی تەندروستی تێبگەن لەو ئاڵۆزیی و ئاستەنگیانەی کە لەوانەیە لە حاڵەتە فریاگوزارییە تەندروستییەکاندا سەرهەڵبدەن،  کە پەیوەندییان بە پەرەپێدان، دابەشکردن و وەرگرتنی ڕێوشوێنی بەرپەرچدانەوەی پزیشکیەوە هەیەکە کورتکراوەکەی (MCMs).  شیانی باسە هەر لە ئێستاوە بزوتنەوەی دژە کۆمپانیاکان و دژە ڤایرۆسەکان کەمپینێکی گەورەیان ڕاگەیاندووە دژی ئەم پێشهاتانە لە ئەمریکاو جیهاندا، کە چالاکییەکانیان لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکاندا بە ڕاشکاوی بەیان کردووە و دووپاتی ئەوە دەکەنەوە کە هەموو ئەم دەزگیانە بەرژەوەندخوازن.  https://www.facebook.com/share/v/14KnD9EQHuk/?mibextid=wwXIfr سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی ئەم بیڕوڕا  و ئاستەنگیانەی خستۆتە ڕوو لە سیناریۆکەدا:  کەشی گشتی :  •    جیهانێکی پەیوەندیدار دروست دەبێت بەڵام پچڕ جڕ لەیەکتری بە هۆی " " ژووری دەنگدانەوە کە تێرمیکی میدیاییە بۆ بڵاوبوونەوەی زانیاری چەوت و چەواشە پەیڕەودەکرت، لەلایەن ئەو کەسانەی کە بیروبۆچونەکانیان یەکانگیر دەبێتەوە. •    بەکارهێنانی بەربڵاوی تەکنەلۆژیای پەیوەندیکردن دەبێت بەڵام پەیوەندی فرە زمانی و فرە کولتووری لاواز دەبێت لە نێوان دەزگا تەندروستییەکان . •    قەیرانی متمانە لە نێوان دامەزراوە گشتی و تەندروستییەکان بەهۆی ناتەواوی زانیاری و پەیامی ناکۆک ڕودەدات.  چۆنیەتی  بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی SPARS: •    ڤایرۆسێکی کۆرۆنای نوێ کە لە ڕێگەی دڵۆپ و پرژەوە دەگوازرێتەوە، ماوەی گەشەی ڤایرۆسەکە درێژخایەنە کە ڕێگە بە گواستنەوەی هەوکردنەکە دەدات پێش دەرکەوتنی نیشانەکانی.  •    ڕێژەی مردنی سەرەتایی بەرزە (4.7%) دواتر بۆ 0.6% دادەبەزێت.  •    ڤایرۆسەکە مەترسیدارترە بۆ منداڵان و ژنانی دووگیان و ئەو نەخۆشانەی کە نەخۆشی درێژخایەنی هەناسەدانیان هەیە  چارەسەرە ئەگەرییەکان : •    دژە ڤایرۆس کەڵاسوڤێر بەپێی مۆڵەتی فریاگوزاری بەکاردێت، بەڵام کاریگەری لاوەکی نەخۆشی لێدەکەوێتەوە و ڕێگری لە تووشبوون ناکات . •    سەرهەڵدانی دەرمانێکی بەدیل ( VMax ) لە ئەوروپا، خواستی ئەمریکی لەسەری دروست دەکات، سەرەڕای ئەوەی لە ئەمریکا پەسەند نەکراوە . •    پەرەپێدانی ڤاکسینی مرۆڤ لەسەر بنەمای ڤاکسینی ئاژەڵ (GMI)  کە مەترسییەکانی کاریگەرییە لاوەکییەکانی ناسراوە، بەڵام لە پرۆسەیەکی خێراکردندا بەرهەم دەهێنرێت  لەگەڵ پاراستنی یاسایی و  بەرپرسیارێتیدا . قۆناغەکانی چاکبوونەوە :  •    سەرهەڵدانی کاریگەرییە لاوەکییە ڤاکسینەکە، تۆمارکردنی سکاڵا و بەکارهێنانی سندوقی قەرەبووکردنەوەی حکومەت . •    سەرهەڵدانی داتا سەربەخۆکان لەلایەن "بلۆگەرە زانستییەکان" کاریگەری لەسەر ڕای گشتی دەبێت و ئاستەنگی  بۆ داتای فەرمی دروست دەکات . •    هەوڵی بەردەوام بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ خەڵک بە شێوەیەکی شەفاف و ڕوون دەدرێیت سەرەڕای نادڵنیایی زانستی . •     سەرەڕای خەم و زیانی بەکۆمەڵ دەناسێنرێت لە هەمان کاتدا پشتگیریکردن لە هەوڵەکان بەرەو چاکبوونەوە بەردەوامی دەبێی.    دابەشکردنی ڤاکسین :  •    پێشینەدەدرێت بە کوتان بۆ منداڵان و ژنانی دووگیان و گەنجانی تووشبوو بە نەخۆشییە درێژخایەنەکان، ئەمەش ناڕەزایەتی کارمەندانی تەندروستی و گروپەکانی دیکەی لێدەکەوێتەوە . •    بەکارهێنانی تۆمارە تەندروستییە ئەلیکترۆنییەکان (EHRs) بۆ دیاریکردنی گروپە ئامانجدارەکان نیگەرانییەکانی پاراستنی نهێنی دەوروژێنێت . •    پچڕانی پەیوەندییە ئەلیکترۆنییەکان بەهۆی کارەساتی سروشتی (پچڕانی کارەبا) گرنگی پلاندانان بۆ ئامرازە بەدیلەکانی پەیوەندیکردن دەردەخات .  ئاستەنگەکانی پەیوەندی تەندروست : •    پەیامی ناکۆک لە نێوان دەزگا تەندروستییەکان FDA , CDC , NIH  دەبێتە هۆی سەرلێشێواوی گشتی . •    بڵاوبوونەوەی ڤیدیۆی شۆککەر لە سۆشیال میدیا (وەک ڤیدیۆی ڕشانەوەی کوڕەکە دوای وەرگرتنی ڤاکسینی کەڵاسوڤێر و ترس و ڕەتکردنەوە ڕوو دەدات . •    ئاستەنگی و سەختی پەیوەندیکردن و دەستڕاگەیشتن بە  پلاتفۆرمی  UNEQL وەک نموونەیەک، لەلایەن هەندێک گروپەوە، وەک خوێندکارانی زانکۆ و ئەوانەی سەر بە کۆمەڵگە ئەتنی یان ئایینییەکانن .  •    بەرگری زۆر دەبینرێت لەلایەن ئەو گروپانەی کە دژی کوتان بوون بەهۆی نیگەرانییە کولتووری، ئایینیەکانەوە.  •    ژمارەیەکی بەرچاو لە "بزووتنەوەی دژەکان " کە گروپەکانی دژە ڤاکسین و دەرمانن لە سۆشیال میدیادا یەکدەگرن.    پوختەی ڕاپۆرتی  سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی لەسەر  پەتای  SPARS کە  پلان و سیناریۆیەکی دارێژراوە بۆ چارەسەرکەرانی مەترسی تەندروستی گشتی         ڕووداوی سەرەکی    ساڵ و مانگ یەکەم حاڵەتی مردن لە ئەمریکا؛ ڤایرۆسی SPARS  ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ دۆزرایەوە .    ئۆکتۆبەری ٢٠٢٥ لەگەڵ دەستپێکردنی وەرزی ئەنفلۆنزا لە چەندین ویلایەتی ئەمریکا حاڵەتەکان بڵاوبوونەتەوە و پەتاکە وەک حاڵەتێکی نائاسایی تەندروستی نێودەوڵەتی ناسێنراوە .    نۆڤەمبەر ٢٠٢٥ بڵاوبوونەوەی لە ٢٦ ویلایەت و وڵاتانی دیکە، بەرزبوونەوەی دڵەڕاوکێی گشتی، هەڵسەنگاندنی دژە ڤایرۆس  کەڵاسوڤێر دەستپێدەکات .    دیسەمبەر ٢٠٢٥ پێدانی مۆڵەتی بەکارهێنانی فریاگوزاری بۆ  Kalocivir(  دژە ڤایرۆسێکە کە بۆ چارەسەرکردنی  )SPARS  بەکاردێت , دەستپێکردنی پەرەپێدانی ڤاکسینێک لەسەر بنەمای ڤاکسینی ئاژەڵ (GMI)    جانیوەری ٢٠٢٦ بڵاوبوونەوەی ڤیدیۆیەکی شۆککەر کاریگەری لەسەر متمانەی گشتی دەبێت (لەگەڵ دەرکەوتنی دەرمانێکی بەدیل VMax ) لە ئەوروپا  (،کەڵاسوڤێر نیگەرانی و گومانی زیاتری  لێدەکەوێتەوە    فێبروەری - مارچ ٢٠٢٦ بە بەشداریی کەسایەتییە ناودارەکان هەڵمەتێکی میدیایی دەستپێدەکات بەڵام بەهۆی لێدوانە مشتومڕاوییەکانەوە ڕووبەڕووی ڕەخنە دەبنەوە .    مەی ٢٠٢٦ پێداچوونەوە بە کاریگەریو کەڵاسوڤێر پەسەندکردنی گۆڕاو و سەرەتایی بۆ ڤاکسینێک کۆرۆڤاکس دەکرێت، مشتومڕ لەسەر ئپێشینەی کوتان و نیگەرانییەکانی پاراستنی نهێنی دروست دەبێت    جوون - جوڵای ٢٠٢٦ بەرگری کۆمەڵگا لەلایەن چەندین گروپەوە وەک (موسڵمانان، ئەمریکییە ئەفریقییەکان، دژە ڤاکسێرەکان)، ڕەتکردنەوەی ڤاکسینەکە لەلایەن ژاپۆنەوە درەست دەبێت    ئۆگەست - سێپتێمبەر ٢٠٢٦ درەستبوونی ناڕەزایەتی خوێندکاران کە داوای دابەشکردنی دادپەروەرانە دەکەن بۆ جیهان     ئۆکتۆبەر - نۆڤەمبەر  ٢٠٢٦ کەمی ئەنتبایۆتیک بۆ چارەسەرکردنی هەوکردنی سییەکانی دوای SPARS ; دەستپێکردنی هەڵمەتی هۆشیاری لەسەر ڕەوایەتی دەرمانە هەڵگیراوەکان .    فێبروەری ٢٠٢٧ سەرهەڵدانی سکاڵا و کاریگەرییە لاوەکییە دەمارییەکانی ڤاکسینەکە لەسەرکۆمپانیای کۆرۆڤاکس، تۆمار کردنی سکاڵای یاسایی وچالاککردنی  سندوقێکی قەرەبووکردنەوە     ئەیپرڵ - مەی ٢٠٢٧ پەتاکە بە فەرمی کۆتایی هاتووە، ڤایرۆسەکە لە ئاژەڵەکاندا بەردەوامە و ئاستەنگی و ئڵەنگاری سیاسی و کۆمەڵایەتی و نادڵنیایی بەردەوامە.     ئۆگەست ٢٠٢٨             خشتەی زاراوە سەرەکییەکان و کورتکراوەکان کورتکراوەی    مانای تەواو SPARS    نەخۆشی توندی هەناسەدانی سانت پاوڵ (ڤایرۆسێکی نوێی کۆرۆنا) MCM    ڕێوشوێنی بەرپەرچدانەوەی پزیشکی CDC    سەنتەری کۆنترۆڵکردن و خۆپاراستن لە نەخۆشیەکان FDA    ئیدارەی خۆراک و دەرمانی ئەمریکا NIH    پەیمانگا نیشتمانییەکانی تەندروستی HHS    وەزارەتی تەندروستی و خزمەتگوزاری مرۆیی WHO    ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی ACIP    لیژنەی ڕاوێژکاری بۆ شێوازەکانی کوتان PREP    یاسای ئامادەکاری و وەڵامدانەوەی فریاگوزاری تەندروستی SNS    کۆگاکردنی ستراتیژی نیشتمانی دەرمان و پێداویستییە پزیشکییەکان EHR    تۆماری تەندروستی ئەلیکترۆنی UNEQL    پلاتفۆرمی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان تایبەت بە خوێندکارانی زانکۆ GMI    کۆمپانیای فرەنەتەوەیی بەخێوکردنی ئاژەڵ Kalocivir    دژە ڤایرۆسێکە کە بۆ چارەسەرکردنی  SPARS  بەکاردێت VMax    دژەڤایرۆسێکی بەدیل کە لە ئەوروپا بەکاردێت سەرچاوە سەرەتاییەکان •    سەنتەری جۆنز هۆپکینز بۆ ئاسایشی تەندروستی، ٢٠١٧ . •    ئاماژەی یاسایی و ڕێکخراوەیی وەک یاسای ئامادەکاری و وەڵامدانەوەی فریاگوزاری (PREP یاسای). •    توێژینەوە و بابەتەکانی پێشوو لەسەر پەتاکانی کۆرۆنا (SARS, MERS). •    داتا و ڕاپۆرتەکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی (WHO).    

راپۆرتی درەو  🔹 سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی (32) ساڵی ڕابردوودا و لە ساڵانی (1992 بۆ 2024)، بڕی گەشەی بەشداری هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنە گشتییەکان، لە سنوری پارێزگاکانی هەولێر بۆ دوو هێندەو بە ڕێژەی (99%) زیادی کردووە، بەڵام ژمارەی دەنگەکانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، لە سەروو (148 هەزار) دەنگەوە لە یەکەم هەڵبژاردندا، بۆ نزیک لە (111 هەزار) دەنگ و بە ڕێژەی (25%) دابەزیوە لە دوا هەڵبژاردندا، لە هەندێک هەڵبژاردندا ئاستی دابەزینی دەنگەکانی زۆر لەو ڕێژەیەش زیاتر بووە. یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر لە یەکەمین ئەزمونی هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستان لە ڕێکەوتی 19/5/1992، یەکەمین هەڵبژاردنی گشتی بۆ پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بە پارێزگای کەرکوک یشەوە، (ملیۆنێک و 112 هەزار) هاوڵاتی مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (971 هەزار و 953) کەس بە ڕێژەی (86%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر ژمارەی دەنگی پێشبینیكراو بە (340 هەزار) هاوڵاتی خەمڵێندرابوو، بەڵام ژمارەی دەنگدەری راستەقینە (335 هەزار و 827) کەس بوو، بەو پێیە ئاستی بەشداری دەنگدەران لە هەڵبژاردنەکەدا لە پارێزگای هەولێر (98.8%) بوو. تەنها لە سنوری پارێزگای هەولێر، یەکێتی نیشتمانی کوردستان (148 هەزار و 352) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (44%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای هەولێر بوو.  دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاکان (شارەوانییەکان) و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر لە یەکەمین ئەزمونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شارەوانییەکان لە هەرێمی کوردستان، کە لە ڕێکەوتی 30/1/2005 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (ملیۆنێک و 767 هەزار و 993) هاوڵاتی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر ژمارەی دەنگدەری راستەقینە (647 هەزار و 994) کەس بوو، لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان (244 هەزار و 343) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (37.7%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای هەولێر بوو (16) کورسی ئەنجومەنەکەی مسۆگەر کرد.  سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر دووەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 7/3/2010 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 590 هەزار و 274) هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبوو، بەپێی ڕاگەیەندراوی کۆمسیۆن لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 938 هەزار و 754) کەس بە ڕێژەی (75%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر (917 هەزار و 685) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (680 هەزار و 408) کەس بە ڕێژەی (74%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان کوردستان (124 هەزار و 632) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (18%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو بووە هێزی دووەمی پارێزگای هەولێر لەدوای پارتی دیموکراتی کوردستانەوە.  چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاکان و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر لە هەرێمی كوردستان تا ساڵی 2014 تەنها دوو هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بەڕێوەچووە، هەڵبژاردنی یەكەم لە 30/كانوونی دووەمی 2005 كرا، بەڵام دووەم هەڵبژاردنی لە 30/4/2014 بەرێوەچوو. بەپێی داتاکانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان لەو کاتەدا ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای هەولێر (ملیۆنێک و 713 هەزارو 461) كەس بوو، لەو ژمارەیەش (975 هەزارو 326) كەس مافی دەنگدانی هەبووە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/4/2014، ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر (30) كورسی بۆ دیاریكرا، لەو ژمارەیە 5 كورسی بۆ كۆتاكان. لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێر، كە (754 هەزار و 234) كەس دەنگیان دابوو  (5) لیست توانیان كورسی مسۆگەر بكەن، ئەوانی تر دەنگی پێویستیان نەهێنا، یەکێتی نیشتمانی لەدوای پارتییەوە بە بەدەستهێنانی (168 هەزار و 603) دەنگ و ڕێژەی (22%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکە  (6) كورسی مسۆگەر کرد.       پێنجەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر سێیەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 30/4/2014 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 717 هەزار و 82) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (2 ملیۆن و 128 هەزار و 167) کەس بە ڕێژەی (78%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر (936 هەزار و 557) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لە ژمارەیەش (744 هەزار و 489) کەس بە ڕێژەی (79.5%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان (168 هەزار و 688) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (23%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای هەولێر بوو لەدوای پارتی دیموکراتی کوردستانەوە.  شەشەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر چوارەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 144 هەزار و 730) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) کەس بە ڕێژەی (57%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر (ملیۆنێک و 314 هەزار و 46) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (642 هەزار و 232) کەس بە ڕێژەی (49%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان (79 هەزار و 945) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (12%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی پارێزگای هەولێر بوو لەدوای پارتی دیموکراتی کوردستانەوە.  حەوتەم؛ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر پێنجەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لە ڕێکەوتی 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 450 هەزار و 773) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) کەس بە ڕێژەی (36%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای هەولێر (ملیۆنێک و 238 هەزار و 379) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (444 هەزار و 253) کەس بە ڕێژەی (36%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش یەکێتی نیشتمانی کوردستان (65 هەزار و 862) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (15%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی سێیەمی پارێزگای هەولێر بوو لەدوای پارتی و  نەوەی نوێ‌وە.  هەشتەم؛ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان و پێگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پارێزگای هەولێر بۆ یەکەمین جار شەشەمین خولی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بە شێوەی فرە بازنەیی لە ڕێکەوتی 20/10/2024 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 899 هەزار و 578) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 882 هەزار و 448) کەس دەنگەکانیان بە دروستی هەژمار کراو (206 هەزار و 434) دەنگیش پوچەڵ کرایەوە. تەنها لە پارێزگای هەولێر (ملیۆنێک و 22 هەزار و 906) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (669 هەزار و 273) کەس بە ڕێژەی (65%) دەنگەکانیان هەژمار کراو بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش  لە پارێزگای هەولێر یەکێتی نیشتمانی کوردستان (111 هەزار و 102) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (16.6%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەم بوو لەدوای پارتی دیموکراتی کوردستانەوە.  ماوەتەوە بوترێت؛ سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی (32) ساڵی ڕابردوودا و لە ساڵانی (1992 بۆ 2024)، بڕی گەشەی بەشداری هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنە گشتییەکان، لە سنوری پارێزگای هەولێر بۆ دوو هێندەو بە ڕێژەی (99%) زیادی کردووە، بەڵام ژمارەی دەنگەکانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، لە سەروو (148 هەزار) دەنگەوە بۆ نزیکەی (111 هەزار) دەنگ بە ڕێژەی (25%) دابەزیوە، بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە خشتەکەی خوارەوە. خشتە

  🔹 سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی (32) ساڵی ڕابردوودا و لە ساڵانی (1992 بۆ 2024)، بڕی گەشەی بەشداری هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنە گشتییەکان، لە سنوری پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە بۆ نزیکەی دوو هێندەو بە ڕێژەی (91%) زیادی کردووە، بەڵام ژمارەی دەنگەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان، لە سەروو (92 هەزار) دەنگەوە بۆ نزیکەی (66 هەزار و 500) دەنگ بە ڕێژەی (32%) دابەزیوە. یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی لە یەکەمین ئەزمونی هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستان لە ڕێکەوتی 19/5/1992، یەکەمین هەڵبژاردنی گشتی بۆ پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بە پارێزگای کەرکوک یشەوە، (ملیۆنێک و 112 هەزار) هاوڵاتی مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (971 هەزار و 953) کەس بە ڕێژەی (86%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی ژمارەی دەنگی پێشبینیكراو بە (450 هەزار) هاوڵاتی خەمڵێندرابوو، بەڵام ژمارەی دەنگدەری راستەقینە (349 هەزار و 164) کەس بوو، بەو پێیە ئاستی بەشداری دەنگدەران لە هەڵبژاردنەکەدا لە پارێزگای سلێمانی (77.6%) بوو. تەنها لە سنوری پارێزگای سلێمانی، پارتی دیموکراتی کوردستان (92 هەزار و 449) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (26.5%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای سلێمانی بوو.  دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاکان (شارەوانییەکان) و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی لە یەکەمین ئەزمونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شارەوانییەکان لە هەرێمی کوردستان، کە لە ڕێکەوتی 30/1/2005 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (ملیۆنێک و 767 هەزار و 993) هاوڵاتی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی ژمارەی دەنگدەری راستەقینە (736 هەزار و 734) کەس بوو، لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (91 هەزار و 578) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (12.4%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی دووەمی براوەی پارێزگای سلێمانی بوو (5) کورسی ئەنجومەنەکەی مسۆگەر کرد.  سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی دووەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 7/3/2010 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 590 هەزار و 274) هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبوو، بەپێی ڕاگەیەندراوی کۆمسیۆن لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 938 هەزار و 754) کەس بە ڕێژەی (75%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 98 هەزار و 451) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (833 هەزار و 631) کەس بە ڕێژەی (76%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (82 هەزار و 121) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (9.9%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەی هێناو بووە هێزی چوارەمی پارێزگای سلێمانی لەدوای بزوتنەوەی گۆڕان، یەکێتی و یەکگرتووی ئیسلامییوە.  چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاکان و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی لە هەرێمی كوردستان تا ساڵی 2014 تەنها دوو هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بەڕێوەچووە، هەڵبژاردنی یەكەم لە 30/كانوونی دووەمی 2005 كرا، بەڵام دووەم هەڵبژاردنی لە 30/4/2014 بەرێوەچوو. بەپێی داتاکانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان لەو کاتەدا ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای سلێمانی (2 ملیۆن و 156 هەزارو 186) كەس بوو لەو ژمارەیەش (ملیۆنێک و 168 هەزارو 199) كەس مافی دەنگدانی هەبووە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/4/2014، ئەنجومەنی پارێزگای (32) كورسی بۆ دیاریكرا، لەو ژمارەیە 1 كورسی بۆ كۆتاكان. لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی، كە (906 هەزار و 643) كەس دەنگیان دابوو  (6) لیست و یەك كەس توانیان كورسی مسۆگەر بكەن، ئەوانی تر دەنگی پێویستیان نەهێنا، پارتی دیموکراتی کوردستان لەدوای بزوتنەوەی گۆڕان و یەکێتییەوە بە بەدەستهێنانی (86 هەزار و 655) دەنگ و ڕێژەی (9.6%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکە  (3) كورسی مسۆگەر کرد و بووە هێزی سێیەم.       پێنجەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی سێیەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 30/4/2014 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 717 هەزار و 82) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (2 ملیۆن و 128 هەزار و 167) کەس بە ڕێژەی (78%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 168 هەزار و 459) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لە ژمارەیەش (893 هەزار و 226) کەس بە ڕێژەی (76%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (93 هەزار و 410) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (10.5%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی سێیەمی براوەی پارێزگای سلێمانی بوو لەدوای بزوتنەوەی گۆڕان و یەکێتییەوە.  شەشەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی چوارەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لەسەر ئاستی (18) پارێزگاکەی عێراق لە ڕێکەوتی 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 144 هەزار و 730) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) کەس بە ڕێژەی (57%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 395 هەزار و 961) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (668 هەزار و 146) کەس بە ڕێژەی (48%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (48 هەزار و 706) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (7%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی پێنجەمی پارێزگای سلێمانی بوو لەدوای یەکێتی، بزوتنەوەی گۆڕان، نەوەی نوێ و کۆمەڵی ئیسلامییەوە.  حەوتەم؛ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگای سلێمانی پێنجەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە شێوەی فرە بازنەیی لە ڕێکەوتی 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (3 ملیۆن و 450 هەزار و 773) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) کەس بە ڕێژەی (36%) بە دروستی دەنگیان دابوو. تەنها لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 389 هەزار و 691) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (393 هەزار و 194) کەس بە ڕێژەی (28%) بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش پارتی دیموکراتی کوردستان (54 هەزار و 891) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (14%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەو هێزی سێیەمی پارێزگای سلێمانی بوو لەدوای یەکێتی و  نەوەی نوێوە.  هەشتەم؛ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان و پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پارێزگاکانی (سلێمانی و هەڵەبجە) بۆ یەکەمین جار شەشەمین خولی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بە شێوەی فرە بازنەیی لە ڕێکەوتی 20/10/2024 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر ئاستی گشتی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (2 ملیۆن و 899 هەزار و 578) هاوڵاتی مافی دەنگیان هەبوو، لەو ژمارەیە (ملیۆنێک و 882 هەزار و 448) کەس دەنگەکانیان بە دروستی هەژمار کراو (206 هەزار و 434) دەنگیش پوچەڵ کرایەوە. تەنها لە پارێزگاکانی (سلێمانی و هەڵەبجە) (ملیۆنێک و 147 هەزار و 325) کەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش (665 هەزار و 160) کەس بە ڕێژەی (58%) دەنگەکانیان هەژمار کراو بە دروستی دەنگیان دابوو. لەو ژمارەیەش  لە پارێزگاکانی (سلێمانی و هەڵەبجە)  پارتی دیموکراتی کوردستان (62 هەزار و 856) دەنگی بەدەستهێنابوو بە ڕێژەی (9.4%)ی دەنگە دروستەکانی هەردوو پارێزگاکەو هێزی سێیەم بوو لەدوای یەکێتی و نەوەی نوێوە.  ماوەتەوە بوترێت؛ سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی (32) ساڵی ڕابردوودا و لە ساڵانی (1992 بۆ 2024)، بڕی گەشەی بەشداری هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنە گشتییەکان، لە سنوری پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە بۆ نزیکەی دوو هێندەو بە ڕێژەی (91%) زیادی کردووە، بەڵام ژمارەی دەنگەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان، لە سەروو (92 هەزار) دەنگەوە بۆ نزیکەی (66 هەزار و 500) دەنگ بە ڕێژەی (32%) دابەزیوە، بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە خشتەی خوارەوە. خشتە

درەو: بەپێی ئەنجامی راپرسیەكی (دامەزراوەیی میدیایی درەو) رێژەی (55%)ی بەشداربووان پێیان وایە ساختەكاری دەكرێت و (22%) پێان وایە دیزاین دەكرێت و تەنیا (15%) پێیان وایە ساختەكاری ناكرێت. بەشی راپرسی لە دامەزراوەی میدیایی درەو، لەماوەی رابردوودا سێ راپرسی ئەنجامداوە بەشێوەی (رووبەڕوو لەناو خەڵك) پەیوەست بە بەشداری و بایكۆت و رێژەی دەنگی لیستەكان و هۆكاری بەشداری و ساختەكاری و گۆمان لەسەر دیزاینی هەڵبژاردن، لێرەدا وەڵامی یەك پرسیار دەخەینە روو: پرسیار: پێت وایە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق بە پاكی و بێگەردی بەڕێوەدەچێت؟ -    55%ی بەشداربووان پێیان وایە ساختەكاری دەكرێت -    22%ی بەشداربووان پێیان وایە دیزاین دەكرێت  -    15%ی بەشداربوان پێیان وایە پاك و بێگەرد دەبێت -    9%ی بەشداربوان وەڵامەكانیان نازانمە. واتا لەكۆی بەشداربووانی راپرسیەكە تەنیا (15%)ی پێیان وایە هەڵبژاردن پاك و بێگەرد دەبێت، (77%)ی بەشداربوان پێیان وایە ساختەكاری دەكرێت و دیزاین دەكرێت.  ئەنجامی راپرسی بەپێی رەگەز: -    ساختەكاری دەكرێت: لەناو نێر: 55% و لەناو مێ: 53% -    دیزاین دەكرێت:  لەناو نێر: 22% و لەناو مێ: 21% -    پاك و بێگەرد دەبێت : لەناو نێر: 15% و لەناو مێ: 16% -    نازانم : لەناو نێر: 8% و لەناو مێ: 10% -     ئەنجامی راپرسی لە شاروناوچەكان: -    ساختەكاری دەكرێت:   لە راپەڕین: 60%، لە هەڵەبجە: 42% -    دیزاین دەكرێت:  راپەڕین: 24%، لە هەڵەبجە: 25% -    پاك و بێگەرد دەبێت: راپەڕین 6%، لە هەڵەبجە: 26%  

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو) رۆژی ٤ شەمەی رابردوو، رێکەوتی ٢٩-١٠، هەڵبژاردنێکی پێشوەختە بۆ پەرلەمان لە هۆڵەندادا، بەڕێوەچوو. ئەو حکومەتەی بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنی پێش ئەم هەڵبژاردنە پێکهێنرابوو، تەنها دوو ساڵ حوکمی کرد و بەهۆی ناکۆکیی ناوەکییەوە، هەڵوەشانەوە. ئەم هەڵبژاردنە تازەیە دوای هەڵوەشاندنەوەی ئەو حکومەتە هات.  لە هەڵبژاردنەکانی دووساڵ لەمەوپێشدا هێزەکەی خێرت ڤیڵدەرز، پارتی  PVV، هەڵبژاردنەکەی بردەوە و بوو بە گەورەترین هێزی سیاسیی وڵاتەکە. ئەم هێزە بوو بە خاوەنی ٣٧ کورسی پەرلەمان لە کۆی ژمارەی کورسییەکان کە ١٥٠ کورسییە.  ئەم هێزە هێزێکی ڕاسترەوی پەڕگیرە و هەڵگری گوتارێکی راستیستی ترسناکە. خاڵی هەرەسەرەکیی لە گوتاری هەڵبژاردنەکانیدا دژایەتیکردنی کۆچبەران و هێرشکردنە سەر ئیسلامە. سەرجەمی کێشە گەورەکانی وڵاتەکەش دەخاتە ئەستۆی کۆچبەران و ئیسلامیش وەک هەڕەشەیەکی ترسناک بۆسەر وڵاتەکە، نمایشدەکات. (ژمارەی موسڵمانەکان لە هۆڵەندا، ئەوانەی تەمەنیان لە سەروی ١٥ ساڵەوەیە، تەنها ٦%، شەش لە سەدی ژمارەی دانیشتوانی هۆڵەندایە).  ئەو حکومەتەی دوو ساڵ لەمەوبەر دروستکرا نەیتوانی ٤ ساڵ تەواوبکات، چونکە هێزەکەی خێرت ڤیلدەرز لە حکومەتەکە کشایەوە بە تەماحی ئەوەی لەم هەڵبژاردنەدا کورسیییەکانی زۆر زیاتر بکات لەو ٣٧ کورسییەی کە هەیبوو. هەموو راپرسییەکان هێمایان بۆ ئەوەدەکرد کە ئەم هێزە کورسییەکانی زۆر زیاتر دەکات و بە ئاسانی دەبێتەوە گەورەترین هێزی سیاسیی هۆلەندا. خێرت ڤیڵدەرز دەیوسیت زۆرینەی دەنگەکان بهێنێت و بتوانێت بە تەنها حوکمڕانی بکات و خۆیشی ببێت بە سەرۆک وەزیرانی وڵاتەکە.   لەبەرئەمەبوو رۆژی ٤ شەمەی رابردوو هەڵبژاردنێکی پێشوەختە ئەنجامدرا. بەڵام ئەنجامەکانی ئەم هەڵبژاردنە شەپازلەیەکی گەورەبوو لە روخساری خێرت ڤیڵدەرز و هێزەکەی. لەم هەڵبژاردنەدا ئەو هێزە  ژمارەی کورسییەکانی لە ٣٧ کورسییەوە بۆ  ٢٦ کورسی دابەزی.  هاوکات پارتی دیموکراتە لیبرالەکان، پارتی D66، ژمارەی کورسییەکانی لە ٩ کورسییەوە بەرزبووەوە بۆ ٢٦ کورسیی و بوو بە براوەی هەڵبژاردنەکە و گەورەترین پارتی سیاسیی لە هۆڵەندادا.     لە رووی سیاسییەوە هۆڵەندا وڵاتێکە بەسەر سێ بەرەدا دابەشە: بەرەی چەپی پێشکەوتنخواز، بەرەی ناوەڕاست و بەرەی ڕاستڕەوی پەڕگیر. پارتی D66 سەر بە بەرەی ناوەڕاستە. پارتی D66، بە تایبەتی سەرۆکەکەی، لیبرالێکی سۆشیالە، واتە هەم لیبرالە بە مانا سیاسییەکەی و هەم دژ بە رووە تاریکەکانی جیاوازیی چینایەتیی و کۆمەڵایەتیی، واتە دژ بە نادادپەروەریی کۆمەڵایەتییە.  D66 بەرگریکەرە لەو بییرۆکەیەی کە پێویستە هەموو دانیشتوانی وڵاتەکە، بەبێ گوێندانە پاشخانی دینیی و ئەتنیی و کۆمەڵایەتییان، هەمان ئەگەری یەکسانیان لەبەردەمدا بێت. هاوکات سەرکردەی ئەم پارتە پێی وایە بەبێ بوونی ئایدیالی گەورە و بەبێ وێناکردنی سیاسەت وەک ئامرازێک بۆ گۆڕانکاریی، لیبرالیزمی سۆشیال، ناتوانێت بژیی و کاربکات. زۆرێک لە دیدگایانەی  D66 دیدگایەکی چەپگەرانەیە و لە گوتاری سۆشیال دیموکراتەکان نزیکە.  هۆڵەندا خاوەنی چینێکی ناوەندی گەورەیە کە بڕیاردەری سەرەکیی هەڵبژاردنەکانە، ئەم چینە زۆربەیجار لە ناوەندی کایەی سیاسیدا نیشتەجێیە، واتە نە خوازیاری دروستبوونی هەزێکی راسترەوی پەرگیریی راسیستییە، نە سەر بە دیدگای هێزە چەپەکانە کە بەرگریکەری ژمارە یەکی بەشە نەدار و هەژار و کەم دەرامەتەکانی ئەم وڵاتەیە.  دیموکراتەکانی ٦٦، D66، بە تایبەت ئەم سەرۆکەی ئێستایان، باوەڕیان بە دوو شتە. لەسەرێکەوە یەکێتیی میلەتی هۆلەندا بە هەموو پێکهاتەکانییەوە. لەسەرێکی دیکەوە، باوەڕبوون بەوەی ئەم یەکێتییە مانای هاوشێوەبوون و لەیەکتریچوونی هەمووان لە هەمووان نییە، بەڵکو مانای داننان بە پلورال بوون و جیاوازبوون و لێکنەچوونە. بۆیە نابێت کەمایەتییە دینیی و ئەتنییە جیاوازەکان لەسەر دین و ئەتنیەتیان پەلاماربدرێن، کارێک کە هێزەکەی خێرت ڤیلدەرس نزیکەی ٢٠ ساڵە ئەنجامیئەدات. هێزەکەی ڤیڵدەرس کۆمەڵگاکە بە شێوەیەکی شاقوڵیی دابەشدەکات بۆ هۆڵەندیی پاکژ و ئەسڵى، بەرامبەر بەوانەی بە بێگانە و ناپەسەند، ناونوسیان دەکات.  لەم هەڵبژاردنەدا بەشی هەرەزۆری هێزە سیاسییەکانی هۆڵەندا هێزەکەی خێرت ڤیڵدەرزیان بەوە تاوانبارکرد کە بەردەوام خەریکی بەرهەمهێنان و گەشەدانە بە «سیاسەتی رق» و «پارچەپارچەکردنی وڵاتەکە»، «ترسناندن و توڕەکردنی بەردەوامی خەڵک»، «گەورەکردنی بەدگومانیی بەرامبەر بە دەوڵەت و دەزگا دیموکراسییە سەرەکییەکان»، «پێشێلکردنی مافە دەستورییەکان و پرنسیپە سەرەکییەکانی سیستمی دیموکراسیی»، «جنێودان و پەلاماردانی نەشیاوی کەسانی تر»، «دژایەتیکردنی ئەوروپای یەکگرتوو» هتد..  وەک زۆربەی جار لە هۆڵەندادا رووئەدات، لەم هەڵبژاردنەشدا هیچ هێزێک زیاتر لە ٢٠% دەنگەکانی نەهێناوە، بۆیە دروستکردنی حکومەت پێویستی بە بەشدارکردنی زیاد لە هێزێکە بۆئەوەی بتوانن زۆرینەی پەرلەمانی مسۆگەر بکەن. خاڵی هەرە گەشیی ئەم هەڵبژاردنە  کۆتایهێنانە بە دەسەڵاتی راسترەوە پەرگیر و راسیسییەکان. ئێستا هۆلەندا لەبەردەم دوو ئەگەردایە، یان ئەگەری دروستکردنی حکومەتێکی ناوەندگری روو لە چەپ، یان حکومەتێکی ناوەندگری روو لە ڕاست. لە هەردوو دۆخەکەدا ئەوەی رووئەدات کۆتاییهێنانە بە دەسەڵاتی راسترەوە پەرگیرە راسیستەکان. ئەم هێزە ئەگەرچی ٢٦ کورسی پەرلەمانی هێناوە، بەڵام هیچ هێز و پارتێکی سیاسیی هۆلەندا، نایانەوێت لەگەڵ ئەو پارە راسیستەدا حوکمڕانبن. واتە هەموویان بایکۆتی سیاسیی ئەو هێزەیان کردوە.  هۆڵەندا یەکێکە لە وڵاتە دیموکراسییە پێشکەوتوەکانی جیهان، تەمەنی دیموکراسیەت لەم وڵاتەدا نزیکەی دوو سەدەیە و چەندان هێزی جیاواز لە ململانێدان بۆ بردنەوەی باوەڕی خەڵک و سەرکەوتن لە هەڵبژاردنەکاندا. بەڵام وەک هەر کۆمەڵگایەکی دیکە رووبەڕووی چەندان کێشەی هەمەجۆر بووەتەوە. لە هەڵبژاردنی ئەم جارەدا ئەم کێشانە کێشە سەرەکییەکانی هەڵبژاردنەکە بوون.  یەکەم، قەیرانی شوێن و کێشەی نیشتەجێبوون. هۆڵەندا پێویستی بە نزیکەی یەک ملیۆن خانوی تازە هەیە، بۆ جێکردنەوەی خەڵکەکەی، بە تایبەتی بۆ ئەوە نەوە گەنجانەی ناچارن لە ماڵی باوک و دایکیاندا بمێننەوە و نەتوانن شوێنێکی گونجاو بۆ ژیانێکی سەربەخۆ بدۆزنەوە.  دووهەم، کێشەی داهاتی تاکەکەس و مەسەلەی بەرزکردنەوەی لانی هەرەکەمی کرێی کارکردن، لە هەلومەرجێکدا نرخی کاڵاکان لە  بەرزبوونەوەیەکی بەردەوامدان. ئەمەش بۆتە هۆکاری دروستبوونی کەسانێکی هەژار کە توانای دابینکردنی تێچونەکانیان نییە. سێهەم: کێشەی کۆچبەران و سیاسەتی وەرگرتنی پەناهەندە لە وڵاتەکەدا. لە راستیدا ئەم کێشەیە یەکێک لە کێشە هەرە گەورەکانی ئەم هەڵبژاردنە و هەڵبژاردنەکانی پێشوتریش بوو، بە تایبەتی لە لایەن هێزە راسترەوە پەڕگیرەکانەوە. لەسەر ئەم مەسەلەیە ناکۆکییەکی بەرچاو لە نێوان پارتە سیاسییە جیاوازەکاندا هەیە و هەبووە. بۆ نموونە، ناکۆکی لەسەر ژمارەی کۆچبەران، لەسەر سیاسەتی گەڕاندەوەیان بۆ وڵاتەکانی خۆیان، لەسەر چۆنیەتی دابەشکردن و بڵاوکردنەوەیان لە وڵاتەکەدا، لەسەر سیاسەتی وەرنەگرتن و داخستنی سنوورەکان. چوارهەم: مەسەلەی دابینکردنی خزمەتگوزاریی تەندروستیی و کەمی کارمەندان لەم بوارەدا. هەروەها رێگرتن لە بەرزبوونی نرخی دابینکردنی ئەم خزمەتگوزارییانە و دەستنەگەیشتنی بەشێکی کۆمەڵگاکە، پێیان. جیاکردنەوەی دابینکردنی ئەم خزمەتگوزاریانە لە لۆژیکی بازار و قازانج و زیانکردن.      پێنجەم: مەسەلەی ژینگە و  کەشوهەوا و کەرتی کشتوکاڵ و ئاژەڵداریی و پاراستنی سروشت.  شەشەم: سیاسەتی باج و کەشوهەوای بازرگانیی و چۆنیەتی دەستەبەرکردنی سەقامگیری ئابووریی و سەقامگیریی بازاڕی خانووبەرە.  هەر پارتێکی سیاسیی دیدگا و سیاسەتی تایبەتی خۆی بۆ وەڵامدانەوەی ئەو کێشانە هەیە. ئەوەی ئەم هەڵبژاردنە نیشانیداین، دووشتە. یەکەم پشتکردنە چارەسەری هێزە چەپەکان بۆ ئەو مەسەلانە. دووهەم پشتکردنە چارەسەری هێزە راسترەوە پەرگیر و راسیستییەکانیش.  لە کۆتاییدا دەمەوێت شەش سەرنج لەسەر ئەم هەڵبژاردنە، بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردن لای خۆمان، بخەمەڕوو.  یەکەم، دەنگدان لەم وڵاتەدا دەنگدان نییە بەم یان بەو پارتی سیاسیی، بەڵکو دەنگدانە بە بەرنامە و ئەو کێشانەی ئەو پارتە بە کێشەی سەرەکیی کۆمەڵگاکەیان دەزانێت و بە پلان و شێوازی چارەسەرکردنی ئەو کێشانە. شتێک لە هەڵبژاردنەکانی لای ئێمەدا وونە و بوونی نییە.  دووهەم، دەستگۆڕکێی دەسەڵات و تاپۆنەکردنی حوکمرانیی لەسەر هیچ هێز و گروپێک.  سێهەم، نەبوونی تەزویر و فشار و ترس و تۆقاندن و هەڕەشە لە دەنگدەران. نەبوونی دیزاینی پێشوەختە. چوارەم: ڕێژەی گەورەی بەشداربووان لە هەڵبژاردنەکەدا، کە لە ٨٠ لە سەد نزیکدەبێتەوە.  پێنجەم، وازهێنانی سەرۆکی سۆشیال دیموکراتەکان و جێهێشتنی پێگەکەی بۆ کەسێکی دیکەی ناو پارەتەکە. دوای کۆتایی هەڵبژاردنەکان و ژماردنی سەرەتایی دەنگەکان ئەم سیاسییە هاتە قسە و ووتی من نەمتوانی پارتەکەمان بکەم بە گەورەترین پارتی هۆڵەندا و دەنگی دەنگداران رابکێشم، لەو کارەدا سەرنەکەوتم، بۆیە واز لە سەرکردایەتی دەهێنم و تەسلیمی نەوەی دوای خۆمی دەکەم.  شەشەم، نزیکەی چل هەزار کەس کارتی دەنگدانەکانیان بە سپێتیی خستۆتە ناو سندوقەکانەوە، واتە دەنگیان بە هێز و لایەنێک نەداوە. واتە ئەمانە بەشداربوون لە دەنگدانەکەدا بەڵام دەنگیان بەکەس نەداوە. واتە بایکۆتیان نەکردوە.   

ئەحمەد تەها ئەحمەد - ئەندازیاری پلانسازی شار فێستیڤاڵی هەنار بۆ خزمەت و دڵخۆشی خەڵکە نەک بۆ تێکدانی شێوازی ژیانیان! ئەم جۆرە فێستیڤاڵانە چالاکییەکی گرنگە بۆ بواری کشتوکاڵی و کۆمەڵایەتی و ئابوری و گەشتیاری پێویستە گرنگی پێبدرێت و دەستخۆشی لە رێکخەرانی فێستیڤاڵەکە دەکەم هەربژین بەهیوای بەردەوامییان.. 👏🏻 بۆیە قەرەباڵغی لە فێستیڤاڵی هەنار لە هەڵەبجە نیشانەی زۆری بەشداربووانە بەڵام دروستبوونی کێشە و ئاستەنگی هاتوچۆ شکستێکی گەورەی فێستیڤاڵەکەیە کە دەبووایە پێشتر پلاندانانێکی وردی بۆ بکرایە.. 🔻 وەکو ئەندازیارێکی پلانسازی شار بە کورتی چەند سەرنجێک دەخەمە روو بۆ فێستیڤاڵی ساڵی داهاتوو دەکرێت سوودی لێوەربگیرێت: 🟥 دروستکردنی Traffic Management Plan لەلایەن ئەندازیارێکی پلانسازی شارەوە کە پلاندانێکی ورد بۆ نەخشەکەی بکرێت و ئامادەکارییەکان لەسەر ئەو نەخشەیە بکرێت چۆن؟ بەم شێوەیە 👇🏻  یەکەم: ئامادەکردنی نەخشەی هاتن و دەرچوون (Entry & Exit Routes) بە دەستنیشانکردنی ڕێگاکانی چوون بۆ ناو فێستیڤاڵ و دەرچوون بە شێوەیەکی جیاواز بۆ ئەوەی قەرەباڵغی دروست نەبێت. بە پلانی A و B و C. ئەگەر لەو لۆدە تێپەری کرد پلانی تر بەردەست بێت.  دووەم: دروستکردنی پارکینگ لە دەرەوەی ناوچەکە (Outer Parking Zones) بۆ ژمارەیەک زیاتر بێت لە تارگێتی فێستیڤاڵ سێیەم: دابینکردنی پاسی (Shuttle Bus) لەناو پارکینگەکەدا بۆ گەیاندنی سەردانیکەران بۆ ناو فێستیڤاڵ و گەڕاندنەوەیان. چوارەم: جیاکردنەوەی رێگەی پیادەرەو بۆ فێستیڤاڵەکە. پێنجەم: جیاکردنەوەی رێگەی کەسانی خاوەنپێداویستی تایبەت دابینکردنی ئامێری گواستنەوەی تایبەت بۆیان شەشەم: دابینکردنی پاسکیل بۆ ئەو کەسانەی بیانەوێت وەک وەرزشێک بۆ تەندروستیان بچنە نێو فێستیڤاڵەکەوە حەوتەم: دانانی رێگەی تایبەت بۆ فریاگوزاری ئیمێرجنسی ئامبولانس و پۆلیس و ئاگرکوژێنەرەوە هەشتەم: هەر 100 مەترێک تیمێکی هاتووچۆ و رێکخەر هەبن بۆ رێنمایی کردنی سەردانیکەران لەگەڵ پۆلیس و کارمەندی هاتوچۆ و تیمی تەندروستی نۆیەم: دروستکردنی ئەپێک بۆ رێکخەرانی فێستیڤاڵ کە (Real-Time info system) لە خۆبگرێت لەو ئەپەوە رێکخەران و تیمەکان ئاگاداری دوایین پێشهاتەکانی هاتووچۆ ببن و هاوڵاتییانیش لە شوێنی پارکینگ و شوێنی پاسەکان ئاگاداربن دەیەم: دابینکردنی شوێنی دەستشۆر و WC لە ناوچەکاندا یانزەیەم: زیادکردنی رۆژەکانی فێستیڤاڵی هەنار بۆ چەند رۆژێک تاوەکو هەموو کەس هەوڵ نەدات بەیەک رۆژ بەشداریبکەن دوانزەیەم: ئەگەر حساباتێکی لەم شێوەیەی بۆ بکرابایە ئەو خەڵکەشی ئەمرۆ لەماڵەوە سەیری فێستیڤاڵەکەی دەکرد ئەوانیش سەردانی ناوچەکەیان دەکرد!! لەکۆتاییدا تەنها ئەوەندە دەنوسم، لە فێستیڤاڵەکاندا ئەوەندەی پلان بۆ سەر ستەیجەکەی دادەنرێت پلان بۆ ترافیکی فێستیڤاڵەکان ئامادەناکرێت!!!  داواکارم لەمەودوا رێکخەران هۆشیاری ئەوەیان هەبێت کە پێویستە پلاندانێکی ورد لەلایەن ئەندازیارێکی پلانسازی شارەوە بۆی بکرێت. چونکە دڵ و رۆحی فێستیڤاڵەکە پلاندانانی نەخشەکەیەتی نەک سەر ستەیجەکەی.    

   درەو: ماڵپه‌ڕی شەفافیەت بۆ چاودێری و رێكخستنی داهاتە نانەوتییەكانی پارێزگای( سلێمانی و هەڵەبجە) و ئیدارەکانی (راپەڕین و گەرمیان) بڵاویكردەوە:  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 25/10 – 31/10/2025: ( 12  ملیار و 509  ملیۆن )دینار بووە، بەجۆرێك كە 95%ـی داهاتەكە بەشێوەی نەختینەیە و 5%ـی داهاتەكە بەشێوەی چەك بووە.  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 18/10 – 24/10/2025:: ( 14 ملیار و 311 ملیۆن )دینار بووە. -    داهاتی مانگی تشرینی یەكەمی سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 69 ملیار و 7 ملیۆن) دینار    -    داهاتی مانگی ئەیلول سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 66 ملیار و 681 ملیۆن) دینار   -   داهاتی مانگی ئابی سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 62 ملیار و 924 ملیۆن) دینار ، كه‌ 85%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 15%ی به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌. -   داهاتی مانگی تەمووزی سنوری سلێمانی بریت بووە له‌ ( 118 ملیار و 926 ملیۆن) دینار ، كه‌ 28%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 67%ی مەقاسە بووەو 5% به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  - داهاتی مانگی حوزەیرانی سنوری سلێمانی ( 139 ملیار و 173 ملیۆن دینار) بووە، كه‌ (76) ملیار دینار بەڕێژەی 54% كەمیكردووە.  

  درەو: كۆی دەنگی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە هەرێم و ناوچە جێناكۆكەكان لە هەڵبژاردنەكانی رابردوو (657 هەزار) دەنگە. دەنگی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 2024: -    هەولێر: 111،102 -    سلێمانی: 257،359 -    دهۆك: 28،557 -    هەڵەبجە: 12،530 كۆی گشتی دەنگی یەكێتی لە هەرێم: 409،548  كۆی گشتی دەنگی یەكێتی لە ناوچە جێناكۆكەكان لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 2023دا:   كۆی دەنگی یەكێتی: (247,777 )دەنگ و (9) كورسی • كەركوك: 157,639دەنگ و (5) كورسی • نەینەوا: 50,606 دەنگ و (2) كورسی • دیالە: 28,648 دەنگ و (1) كورسی • سەڵاحەدین: 10,884 دەنگ و (1) كورسی كۆی دەنگی یەكێتی: -    هەرێم: 409،548 -    ناوچە جێناكۆكەكان: 247,777 كۆی گشتی دەنگی یەكێتی لە هەرێم و ناوچە جێناكۆكەكان: 657،325 دەنگ  

درەو: كۆی دەنگی پارتی دیموكراتی كوردستان لە هەرێم و ناوچە جێناكۆكەكان لە هەڵبژاردنەكانی رابردوو (ملیۆنێك و 15 هەزار) دەنگە. دەنگی پارتی دیموكراتی كوردستان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 2024: -    هەولێر: 374،786 -    سلێمانی: 57،916 -    دهۆك: 402،152 -    هەڵەبجە: 4940 كۆی گشتی دەنگی پارتی لە هەرێم: 812،794  كۆی گشتی دەنگی پارتی لە ناوچە جێناكۆكەكان لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 2023دا:   كۆی دەنگی پارتی  : ( 202,535) دەنگ و (6) كورسی • كەركوك: 52,278 دەنگ و (2) كورسی • نەینەوا: 141,052 دەنگ و (4) كورسی • دیالە: 7,790 دەنگ و (0) كورسی • سەڵاحەدین: 1,415دەنگ و (0) كورسی كۆی گشتی دەنگی پارتی لە ناوچە جێناكۆكەكان: ( 202,535) كۆی دەنگی پارتی: -    هەرێم: 812،794 -    ناوچە جێناكۆكەكان: 202،535 كۆی گشتی دەنگی پارتی لە هەرێم و ناوچە جێناكۆكەكان: 1،015،329   

درەو: 🔹 كۆی دەنگی یەكێتی: (247,777 ) •    كەركوك: 157,639دەنگ و (5) كورسی •    نەینەوا:  50,606 دەنگ و (2) كورسی •    دیالە: 28,648 دەنگ و (1) كورسی •    سەڵاحەدین: 10,884 دەنگ و (1) كورسی 🔹كۆی دەنگی پارتی: ( 202,535) •    كەركوك: 52,278 دەنگ و (2) كورسی •    نەینەوا: 141,052   دەنگ و (4) كورسی •    دیالە: 7,790 دەنگ و (0) كورسی •    سەڵاحەدین: 1,415دەنگ و (0) كورسی    

درەو: ئەمڕۆ ئەندرۆ بیزلی، كونسوڵی گشتیی نوێی بەریتانیا لە هەرێمی كوردستان و ستافی دیپلۆماسی كۆنسوڵخانە خاتوو( جولیا هۆوەرد ) بەرپرسی مەلەفی سیاسی بۆ ناوچە ناکۆکی لەسەرەکان و ( د.هەنار معروف ) بەرپرسی سیاسی لە کونسوڵخانەی گشتی بەریتانیا سەردانی ئوفیسی دامەزراوەی میدیایی (درەو)یان كرد لە سلێمانی. مەبەستی سەردانەكە گفتوگۆكردن بوو لەسەر پرسی ئازادی رۆژنامەگەری و پرسی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، (درەو) سەرەرای خستنەڕویی كتێب و بڵاوكراوەو شیكارییەكانی بە ئامار و داتا سەبارەت بە هەڵبژاردنەكان بۆ كونسوڵ و ستافی دیپلۆماسی كونسوڵخانەی بەریتانیا خستەڕوو، بەتایبەتیش خستنەڕووی چەند راپرسیەك سەبارەت بە هەڵبژاردنەكان و شیكردنەوەی دەنگ و رێژەی لیستەكان لە رابردوو و پێشبینی بۆ ئەنجامی هەڵبژاردنەكان.     

درەو: ژمارەیەک تۆڕ و ڕێکخراو چاودێری مامەڵەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەن لەگەڵ ڕێکخراوە حیزبیەکان ئەمڕۆ چوارشەممە، (51) تۆڕ، ڕێکخراو و کەسایەتی، بانگەوازێکیان بڵاوکردەوە، کە ئاڕاستەی نوێنەرانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کراوە، کە لە هەرێمی کوردستان کاردەکەن. لە بانگەوازەکەدا هاتووە، هەنگاوێکی پلان بۆ داڕێژراوە هەیە بۆ دانانی ڕێکخراوە نا حکومییەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە ژێر کۆنترۆڵدا و بۆ ئەو مەبەستە چەند ساڵێکە ژمارەیەکی بەرچاو لە ڕێکخراوی ناحکومی دامەزراون کە پەیوەندیی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆیان لەگەڵ حزبە سیاسییە دەسەڵاتدارەکان و کەسایەتییە سیاسییەکاندا هەیە. بەو هۆیەوە لەناو زیاتر لە شەش هەزار ڕێکخراوی نا حکومی لە هەرێمی کوردستان، گروپێک رێکخراو جیاکراونەتەوە و مۆڵک و بودجەی گشتی وەردەگرن، بەبێ میکانیزمێکی ڕوون و بوونی شەفافیەت و لێپرسینەوە. ئەم تەرزە لە ڕێکخراو، نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەکی سیاسیی و حزبی دیاریکراو دەکەن، نەک پێداویستییە ڕاستەقینەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی. ڕێکخراوەکان، راشیانگەیاندووە: ئەوەی جێگەی نیگەرانیی ئێمەیە، ماوەیەکە زۆرینەی نوێنەرانی وڵاتان و لایەنە پارەبەخشە نێودەوڵەتییەکان، پشتیوانیی دارایی پێشکەش ئەو جۆرە ڕێکخراوانە دەکەن یان هاوکاریان دەکەن بۆ گەیشتن بە سەرچاوەی دارایی و فراوانکردنی پەیوەندییەکانیان.  لە کۆتایشدا هاتوو: داواکارین لە بەڕێزتان پێداچوونەوە بە میکانیزمەکانی هەڵسەنگاندن  (Due Diligence)دا بکەن و پرۆسەیەکی وردتر بۆ هەڵسەنگاندنی ڕێکخراوە هاوبەشەکانتان پەیڕەو بکەن، بۆ دڵنیابوون لە سەربەخۆیی سیاسی و داراییان. ئێمەش، داوای مامەڵەیەکی دادپەروەرانە و ڕاستەوخۆ دەکەین لەگەڵ ڕێکخراوە نا حکومییە، لەمەودواش چاودێریی هاوبەشەکانمان لە ڕیکخراوەکان و هاوبەشەکانیان دەکەین و ڕاپۆرت لەسەر ئەو پرسە بڵاودەکەینەوە.  دەقی بانگەوازەکە: بانگەوازێک بۆ پاراستنی بێلایەنی و شەفافیەت لە هاوبەشیکردن لەگەڵ کۆمەڵگەی مەدەنی لە هەرێمی کوردستان و عێراق بۆ بەڕێزان:  باڵیۆزخانە و کونسوڵگەرییەکان ئاژانسە نێودەوڵەتییەکانی بواری گەشەپێدان ڕێکخراوە ناحکومییە نێودەوڵەتییەکان لە سایەی ئەو گۆڕانکارییە سیاسی، ئابووری و کۆمەڵایەتییە دژوارانەی کە لە کۆتاییەکانی سەدەی ڕابردووەوە ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و عێراق و هەرێمی کوردستانی بە تایبەت گرتووەتەوە، چەسپاندنی بنەماکانی دیموکراسی و کارکردن بۆ مافەکانی مرۆڤ ڕووبەڕووی ئاڵنگاریی گەورە بوونەوە. لە جەنگە یەک لە داوی یەکەکانەوە، تا پاکتاوی نەتەوەیی و شەڕی ناوخۆ، زنجیرەیەکی سەد ساڵەیە. تا دەگاتە پرۆسەی ئازادیی عێراق، کە هەم دەرفەت بوو، هەم دەیان کێشەی تر کۆن و نوێ سەریهەڵدایەوە، لە پێشیانەوە توندڕەوی و تیرۆر.  ئەم چەند دێڕە لە مێژووی ناوچەکە، پێویستی بەردەوامی ئەو هەوڵانە دووپات دەکاتەوە کە پرۆسەی مرۆڤ سازی و بە دیموکراتیزەکردنی کۆمەڵگە، قۆناغی زۆری لەبەردەم ماوە و پێویستی بە بەردەوامی هەموو هاوبەشەکانییەتی لە ناوخۆی و لە دەرەوە. تا گەشەی دیموکراسی و پێکەوەژیان بەردەوام بێت. لەم سۆنگەیەوە، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەگشتی، ڕێکخراوە مرۆڤ دۆستەکان و هاوپەیمانان بە تایبەتی، ڕۆڵێکی بەرچاوییان گێڕاوە لە پشتیوانیکردنی پرۆسەی دیموکراسی و بنیاتنانی کۆمەڵگەی مەدەنی. ئەو کۆمەک و پاڵپشتییە دارایی و مەعنەوییانەی کە پێشکەش بە ڕێکخراوە نا حکومییە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان کراون، کاریگەرییەکی ئەرێنی و بەرچاویان هەبووە لەسەر بەرەوپێشبردن لە هەموو ئاستەکان. بەڵام ئێمە نیگەرانی دیاردەیەکن لە هەرێمی کوردستان و دەمانەوێت بەم نامەیە ئێوەش ئاگاداربکەینەوە.  بەداخەوە ڕاستییە، کە بنەماڵە دەسەڵاتدارەکانی هەرێمی کوردستان ماوەیەکی درێژە کۆنترۆڵی هەموو جومگە هەستیارەکانیان کردووە، ئەوەی ئێستاش ڕوودەدات، هەنگاوێکی پلان بۆ داڕێژراوە بۆ دانانی ڕێکخراوە نا حکومییەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە ژێر هەمان کۆنترۆڵدا. تێبینیمان کردووە کەماوەی چەند ساڵێکە ژمارەیەکی بەرچاو لە ڕێکخراوی ناحکومی دامەزراون کە پەیوەندیی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆیان لەگەڵ حزبە سیاسییە دەسەڵاتدارەکان و کەسایەتییە سیاسییەکاندا هەیە. بەو هۆیەوە لەناو زیاتر لە شەش هەزار ڕێکخراوی نا حکومی لە هەرێمی کوردستان، گروپێک رێکخراو جیاکراونەتەوە و مۆڵک و بودجەی گشتی وەردەگرن، بەبێ میکانیزمێکی ڕوون و بوونی شەفافیەت و لێپرسینەوە. ئەم تەرزە لە ڕێکخراو، نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەکی سیاسیی و حزبی دیاریکراو دەکەن، نەک پێداویستییە ڕاستەقینەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی. ئەوەی جێگەی نیگەرانیی ئێمەیە، ماوەیەکە زۆرینەی نوێنەرانی وڵاتان و لایەنە پارەبەخشە نێودەوڵەتییەکان، پشتیوانیی دارایی پێشکەش ئەو جۆرە ڕێکخراوانە دەکەن یان هاوکاریان دەکەن بۆ گەیشتن بە سەرچاوەی دارایی و فراوانکردنی پەیوەندییەکانیان.  ئەم کارە چەندین لێکەوتەی نەرێنی هەیە: ١.لاوازکردنی ڕێکخراوە سەربەخۆکان: کاتێک سەرچاوە و پشتیوانییە نێودەوڵەتییەکان بەرەو ئەو ڕێکخراوانە دەڕۆن کە پشتگیری حیزبیان هەیە، ڕێکخراوە دێرین و سەربەخۆکان پەراوێز دەخرێن و توانای کارکردنیان سنووردار دەبێت. ٢.بەهێزکردنی سیستەمێکی نادیموکراسی: هاوکارییە دەرەکییەکان، دەبێتە هۆی بەهێزکردنی تۆڕی بەرژەوەندییە سیاسییەکان و زیاترکردنی گەندەڵی، کە دواجار پایەکانی دیموکراسی لاواز دەکات. ئەمەش تەنها پرسی مامەڵەی نایەکسان نییە، بەڵکو خراپ بەکارهێنانی پشتیوانیی نێودەوڵەتییە بۆ پتەوکردنی گەندەڵیی ناوخۆیی. ٣.بێهیواکردنی گەنجان و پاڵنانیان بەرەو کۆچ: کاتێک گەنجان و چالاکوانان دەبینن کە دەرفەتەکان بە شێوەیەکی نادادپەروەرانە دابەش دەکرێن و پشتیوانیی نێودەوڵەتیش دەچێتە خزمەتی هەمان سیستەمەوە، بڕوایان بە گۆڕانکاریی ناوخۆیی نامێنێت. ئەم بێهیواییە، تا دێت فراوانتر دەبێت، دەنگی نوێنەری پێشووی نەتەوەکگرتووەکان لە عێراق لەسەر ئەو دیاردانە و دەرەنجامەکانی بەرز بوو. ئێمە باوەڕمان وایە، کە ئێوە خوازیاری کۆمەڵگەی مەدەنی کاران، وەک چۆن لە وڵاتەکانی خۆتان هەموو کارێکتان کردووە بۆ ئەو خەونە، ئێمەش بە پشتیوانی ئێوە هەموو هەوڵێک دەدەین بۆ کۆمەڵگەیەکی مەدەنی ڕاستەقینە و کاریگەر. لەبەر ئەوە، داواکارین لە بەڕێزتان پێداچوونەوە بە میکانیزمەکانی هەڵسەنگاندن  (Due Diligence)دا بکەن و پرۆسەیەکی وردتر بۆ هەڵسەنگاندنی ڕێکخراوە هاوبەشەکانتان پەیڕەو بکەن، بۆ دڵنیابوون لە سەربەخۆیی سیاسی و داراییان. ئێمەش، داوای مامەڵەیەکی دادپەروەرانە و ڕاستەوخۆ دەکەین لەگەڵ ڕێکخراوە نا حکومییە، ڕاستەقینە سەربەخۆکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، بەبێ جیاوازی. لەمەودواش چاودێریی هاوبەشەکانمان لە ڕیکخراوەکان وهاوبەشەکانیان دەکەین و ڕاپۆرت لەسەر ئەو پرسە بڵاودەکەینەوە.  چاوەڕوانی وەڵام و هەنگاوی کرداریتانین ناوی تۆڕ و ڕێکخراوەکان: 1-    فیدراسیۆنی ڕێکخراوەکان، لە (10) رێکخراو، (10) چالاکوان پێکهاتووە 2-    تۆڕی ڕێکخراوەکانی هەڵەبجە، لە (24) ڕێکخراو پێکهاتووە 3-    سەکۆی هاودەنگی ڕێکخراوەکانی هەڵەبجە، لە (8) ڕێکخراو پێکهاتووە 4-    سەکۆی پەروەردەی سەردەم، لە (٤) ڕێکخراو پێکهاتووە 5-    ڕێکخراوی پاسەوان بۆ توێژینەوەی سیاسەتە گشتییەکان 6-    دامەزراوەی واڵا بۆ گەشەپێدانی بەردەوام 7-    رادیۆی دەنگ 8-    ڕێکخراوی بیمە بۆ مافە ئابوری و کۆمەڵایەتییەکان  9-    دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان *ئەندامانی فیدراسیۆنی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی: 1.    سەنتەری پەرەپێدانی دیموکراسی و مافی مرۆڤ (DHRD) 2.    ڕێکخراوی ئاران 3.    ڕێکخراوی دابین 4.    ڕێکخراوی ئازادبوون 5.    ڕێکخراوی هاریکاری یاسایی ژنان (WOLA) 6.    ڕێکخراوی هەڵوێست 7.    ئەکادیمیای ژنان 8.    ماڵی سەرکەوتن بۆ گەشەپێدانی تواناکان 9.    ڕێکخراوی کوردستان بۆ هەموان 10.    سەنتەری گەشەپێدانی چالاکی لاوان چالاکوانانی ئەندام لە فیدراسیۆن: 11.    شۆڕش ئەمین 12.    ئاوات محەمەد 13.    بەختیار عەبدوڵڵا 14.    سالار فەتاح 15.    عالییە فەرەج 16.    کنێر عەبدوڵلا 17.    قەیسەر ڕەحمان 18.    فەرەیدون حەسەن 19.    ئەشواق نەجیب 20.     ڕوناک رەفیق •    ئەندامانی سەکۆی هاودەنگی ڕێکخراوەکانی هەڵەبجە: 1.     ڕێکخراوی نوێ بۆ پاراستنی ژینگە و مافەکانی ژنان 2.    ڕێکخراوی کەمئەندامانی هەڵەبجە 3.    ڕێکخراوی ئارامی هەڵەبجە بۆ پاراستنی مرۆڤ و ژینگە 4.    ڕێکخراوی دارێ  5.    ڕێکخراوی تواناسازی ژنان 6.    ڕێکخراوی مرۆڤ سەنتەر 7.    ڕێکخراوی ژینگەی تەندرووست 8.     ڕێکخراوی ژینگە دۆستی •    تۆڕی ڕێکخراوەکانی هەڵەبجە: 1.    سەنتەری گەشەپێدانی چالاکی لاوان 2.     کۆمەڵەی کوردستانێکی سەوز 3.    سەنتەری پەرەپێدانی لاوان 4.    ڕێکخراوی شنرۆیی کاکەی بۆ پەرەپێدانی مرۆیی 5.     ڕێکخراوی سینا بۆ توێژینەوە و پەرەپێدان 6.    دەستەی چاوێریی پارێزگای هەڵەبجە 7.    ڕێکخراوی توانست بۆ گەشەپێدانی تواناکان 8.    ڕێکخراوی شارێ بۆ پەرەپێدانی تاک 9.    ڕێکخراوی دڵ بۆ پەروەردە و خزمەت 10.     ڕێکخراوی پەیوەندی خوێندکاران و لاوانی کوردستان 11.     ڕێکخراوی هەنار بۆ کشتوکاڵ و ژینگە 12.     ڕێکخراوی نیشتیمانی کورد بۆ پەروەردە و ژینگە  13.     ئینستتیوتی ژیار بۆ پەروەردە و گەشەپێدانی مرۆیی 14.     ڕێکخراوی گەشەپێدانی قوتابیانی کوردستان 15.     ڕێکخراوی پەیوەندی ئیسلامی خوشکان 16.     یەکگرتووی خوشکانی ئیسلامی کوردستان 17.     کۆمەڵەی شاخەوانی هەڵەبجە 18.     ڕێکخراوی گورچیلە پارێزی کورستان 19.     دەستەی داکۆکی لە زانکۆ و پەیمانگاکان 20.     ڕێکخراوی خوشکانی ئیسلامی کوردستان 21.     ڕێکخراوی سروشتی کوردستان 22.     ڕێکخراوی بژێوی کورد  23.     ڕێکخراوی هاریکاری یاسای ژنان 24.     ڕێکخراوی ژیوای •    سەکۆی پەروەردەی سەردەم: 1.    ڕێکخراوی پەروەردەی سەردەم 2.     ڕێکخراوی گەشەپێدانی پەروەردە 3.    ڕێکخراوی پەروەردەی نوێ 4.    ڕێکخراوی پەروەردەی هاوچەرخ