درەو: بەگوێرەی دوو راپرسی كە بەشی راپرسی لە (دامەزراوەی میدیایی درەو)لەناو خەڵك و (فەیس تو فەیس) ئەنجامدراوە، سەبارەت بە خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق، رێژەی بەشداری زیادیكردووەو رێژەی بایكۆت و هێشتا بڕیارم نەداوە كەمیكردووە، لە نوێترین راپرسیدا رێژەی ئەوانەی بەشداری هەڵبژاردن دەكەن (43%) بەشداری دەكەم، (27) بایكۆت دەكەم، (30) هێشتا بڕیارم نەداوە، گرنگی ئەم دوو راپرسیە لەوەدایە كە یەكەمیان پێش زیندانیكردنی شاسوار عەبدولواحید و روداوەكانی لالەزار كراوەو راپرسی دووەم دوای رووداوەكان و لەناو هەڵمەتی هەڵبژاردن كراوە، لەلایەن تیمێكی شارەزاو بەئەزمون و پرۆفیسۆرێكی زانكۆوە سەرپەرشتیكراوە.  راپرسی یەكەم: لە 1-10 ئابی 2025 ئەنجامدراوەو راپرسی دووەم لە 3-10ئۆكتۆبەری 2025. بەشی راپرسی لە (دامەزراوەی میدیایی درەو) لە هەڵبژاردنەكاندا چەند راپرسیەك ئەنجام دەدات بۆ بەرچاوروونی و وەرگرتنی رای خەڵكی سەبارەت بە هەڵبژاردنەكان بەشێك لە راپرسیەكان لەسەر داوای كۆمپانیاو لیست و رێكخراوو كەسایەتییەكان دەكرێن، راپرسیەكان لەلایەن تیمێكی شارەزاوە ئەنجام دەدرێت و لەلایەن پرۆفیسۆرێكی پسپۆڕی زانكۆوە سەرپەرشتی دەكرێن، راپرسیەكان (فەیس تو فەیس) راستەوخۆ لەناو خەڵكدا بە شێوەی چاوپێكەوتن دەكرێت، لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 2024 بەشی راپرسی دامەزراوەی میدیایی درەو (8) راپرسی ئەنجامدا، بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراقیش تا ئێستا (2) راپرسی ئەنجامداوەو (2) راپرسی تریش ئەنجام دەدات. گرنگی ئەم دوو راپرسیە لەوەدایە، راپرسی یەكەم لە سەرەتای مانگی ئاب و پێش دەستگیركردنی شاسوار عەبدولواحید و رووداوەكانی لالەزار ئەنجامدراوە، بۆ ئەوەی كاریگەری رووداوەكان لەسەر دەنگدەران بزاندرێت،(رووداوەكان كاریگەریان هەبووە) راپرسی دووەم لە سەرەتای مانگی ئۆكتۆبەرو سەرەتای هەڵمەتی هەڵبژاردن و دوای رووداوەكان كراوە.  راپرسیەكان زیاتر لە (20) پرسیار لەخۆ دەكرێت، لێرەدا تەنیا ئەنجامی یەك پرسیاری دوو راپرسیەكەی (درەو) دەخەینە ڕوو: + لە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق بەشدار دەبیت یان بایكۆتی دەكەیت؟ •    راپرسی یەكەم ئابی 2025:  بەشدار دەبم: 43% بایكۆت دەكەم: 27% هێشتا بڕیارم نەدا: 30% •    راپرسی دووەم ئۆكتۆبەری 2025:  بەشدار دەبم: 48% بایكۆت دەكەم: 24% هێشتا بڕیارم نەدا: 28% بەشداری: جیاوازی نێوان ئەو دوو راپرسیە ئەوەیە لە راپرسی یەكەمدا رێژەی بەشداری (43%) ەو لە راپرسی دووەمدا رێژەی بەشداری (48%)ە واتا لە نێوان دوو راپرسیدا كە جیاوازیەكە رێژەی بەشدار (5%) بەرزبووەتەوە، واتا لەگەڵ نزیك بوونەوەی هەڵبژاردن و هەڵمەتی هەڵبژاردنەكاندا رێژەی بەشداری زیادی كردووە و هێشتا بڕیارم نەداوەو بایكۆت دەكەم كەمی كردووە.  بایكۆت: جیاوازی نێوان ئەو دوو راپرسیە ئەوەیە لە راپرسی یەكەمدا رێژەی بایكۆت (27%) ەو لە راپرسی دووەمدا رێژەی بایكۆت (24%)ە واتا لە نێوان دوو راپرسیدا كە جیاوازیەكە رێژەی بایكۆت (3%) كەمبووەتەوە، واتا لەگەڵ نزیك بوونەوەی هەڵبژاردن و هەڵمەتی هەڵبژاردنەكاندا رێژەی بایكۆت كەمیكردووەو بەشداری دەكەم زیادیكردووە.  هێشتا بڕیارم نەداوە: جیاوازی نێوان ئەو دوو راپرسیە ئەوەیە لە راپرسی یەكەمدا رێژەی ئەوەی هێشتا بڕیارم نەداوە (30%) ەو لە راپرسی دووەمدا رێژەی هێشتا بڕیارم نەداوە (28%)ە واتا لە نێوان دوو راپرسیدا كە جیاوازیەكە رێژەی هێشتا بڕیارم نەداوە (2%) كەمبووەتەوە، واتا لەگەڵ نزیك بوونەوەی هەڵبژاردن و هەڵمەتی هەڵبژاردنەكاندا رێژەی هێشتا بڕیارم نەداوە كەمیكردووەو بەشداری دەكەم زیادیكردووە.  لەسەر ئاستی چەند شاروشارۆچكەیەك رێژەی بایكۆت و بەشداری: بەپێی شارەكانی: بەرزترین رێژەی بەشداری لەناو شارەكان لە شاری هەڵەبجەیە بەڕێژەی (70%) و بەرزترین ئاستی بایكۆت لە گەرمیانە بەڕێژەی (35%)ە، بەرزترین رێژەی هێشتا بڕیارم نەداوە لە سلێمانیە بەڕێژەی (37%). لەسەر ئاستی رەگەز، بەرزترین ئاستی بەشداری دەكەم لەناو رەگەزی مێیە (50%) و هێشتا بڕیارم نەداوە لەناو رەگەزی نێرە بەڕێژەی (28%).  راپرسیەكە لەسەر ئاستی ناوچەو (شار، رەگەز، پیشە، بڕوانامە، بژێوی) پرسیارەكان لەسەر ئاستی وەرگرتنی رای خەڵكی لەسەر سەركردەی حزبەكان و  دەنگ بە چی حزبێك دەدەت، وەڵام وەرگیراوەتەوە، ئەنجام و شیكاریی راپرسیەكان لە نزیكەی (350) لاپەڕەدا كۆكراونەتەوە.     

درەو: (ئاییندەی ژینگە) گۆشەیەكی هەفتانەیە مەعروف مەجید سەرۆكی رێكخراوی ئاییندە بۆ پاراستنی ژینگە رۆژانی شەممە بۆ (درەو) دەینوسێت   🔹 ناکرێت بە نوێنەرایەتی نزیکەی (7 ملیۆن) هاوڵاتی بچیته پەرلەمان، بەڵام چارەسەرت پێنەبێت بۆ گرفتە ژینگەییەکان. 🔹 بەشێک لە لیست و قەوارەکان، گرنگیان بە کارنامەی هەڵبژاردن هەر نەداوە، ئەمەش پێچەوانەی هەڵبژاردنەکانی ترە، ئەوانەشی کارنامەیان هەیە، بە کەمترین ووشە باسیان لە ژینگە کردووە. 🔹 ساڵی 2018 بۆ پەرلەمانی کوردستان، له‌کۆى (33 هەزار و 791) وشه‌، ته‌نها به (‌743) وشه‌ باسى ژینگه‌ کراوه‌. 🔹 بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە (11/11/2025) کەمترین ووشە لەسەر ژینگە ئاماژەی پێکراوە. 🔹 کارنامه‌ى هه‌ندێ له‌ کاندیده‌کان باسى ژینگه‌ى زیاتر تێداکراوه‌، به‌راورد به‌ کارنامه‌ى لیسته‌کان. کارنامەی حزب و قەوارەکان بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ماوەی چەند ڕۆژێکە، وەکو گۆشەی ئایندەی ژینگە، سەرقاڵی کۆکردنەوەی زانیارین تایبەت بە کارنامەی حزب و قەوارەکان لەنێوشیاندا گرنگیدان بە ژینگە، بەڵام بەشێکی زۆر بەردەست نەبوون. هەڵبژاردنی ڕابردووی پەڕلەمانی کوردستان، ساڵی 2024 جارێکی تر هەوڵماندا کارنامەکان بەراورد بکەین، بەڵام بە داخەوە زۆرینەیان بەردەست نەبوون. ئەوەی مایەی نیگەرانییە، جگە لە گرفتە دارایی و سیاسیەکان لە عێراق، کە بەشێکی زۆری لیست و قەوارەکان بە ووتەی خۆیان کار لەسەر ئەو تەوەرە دەکەن، بەڵام یەکێکی تر لە گرفتە گەورەکانی ئەمڕۆی عێراق بابەتی ژینگەیە، کە گومانی تێدانیە پەیوەستە بە ژینگەی هەرێمی کوردستانیشەوە. لەوانە؛ -    گرفتی ووشکەساڵی  -    گرفتی دیاردەی بەبیابانبوون -    گرفتی کەمی ڕێژەی سەوزایی -    گرفتی کەمی ئاوی سەرزەوی -    گرفتی ئاو لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ -    گرفتی زۆربوونی پاشماوەکان -    گرفتی نەبوونی کارگەی ڕیسایکڵین -    گرفتی پاشماوەکانی کارگەکان -    گرفتی هۆکاری گواستنەوە -    گرفتی پاشماوەکانی جەنگ -    گرفتی کەمی ڕێژەی سەوزایی دەیان گرفتی تری ژینگەیی، کە ئەم گرفتانە ڕاستەوخۆ کاریگەریان لەسەر ژینگەی هەرێمی کوردستان دەبێت، ناکرێ تۆ بە نوێنەرایەتی نزیکەی (7 ملیۆن) هاوڵاتی بچیته پەرلەمان، بەڵام چارەسەرت پێنەبێت بۆ ئەو گرفتانە. بە پێی بە دواداچوونەکان، بەشێک لە لیست و قەوارەکان، گرنگیان بە کارنامەی هەڵبژاردن هەر نەداوە، ئەمەش پێچەوانەی هەڵبژاردنەکانی ترە، بەشێکی تریش بە کەمترین ووشە باسیان لە ژینگە کردووە. لیستی کۆمەڵی دادگەری لە کارنامەی لیستی کۆمەڵ بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ئاماژە بەو دوو خاڵ دراوە تایبەت بە ژینگە، بە جۆرێک؛ 1.    هاندانی وەبەرهێنانی نێودەوڵەتی لە بوارەکانی ژێرخانی ئابووریی، بە تایبەت لە ڕووی کشتوکاڵ و پیشەسازیی خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان و خزمەتگوزارییە گەشتیارییەکانەوە، لەگەڵ پاراستن و چاککردنی ژینگەی عێراق. 2.    گرنگیدان بە ژینگەی عێراق و هەرێمی کوردستان و پەرەوپێشبردنی، بە پێی ستانداردە نێودەوڵەتییەکان بۆ ئەوەی کاریگەرییەکانی قەیرانی کەش و هەوا کەم بکرێتەوە. لیستی یەکگرتوو لە کارنامەی لیستی یەکگرتوو بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئاماژە بەو دوو خاڵ دراوە تایبەت بە ژینگە، ئەوانیش؛ 1.    بنیاتنانی سیستەمێکی تەندرووستی تەواو بۆ دڵنیابوون لە ژیانێکی تەندروست بۆ هاوڵاتییان، لەگەڵ پاراستنی ژینگە، و بەهێزکردنی پاکوخاوێنی گشتی، و لابردنی هەموو پاشماوەکانی جەنگ و چەک و ماددە زیانبەخشەکان. 2.    پشتیوانیکردن و دابینکردنی وزەی خاوێن و بەردەوام، وەک چارەسەرێکی کاریگەر بۆ کەمکردنەوەی ڕێژەی پیسبوونی ژینگە، و پاراستنی ژینگە، و خۆپاراستن لە مەترسییەکان کە هەڕەشە لە تەندرووستی گشتی دەکەن. جوڵانەوەی نەوەی نوێ جوڵانەوەی نەوەی نوێ کارنامەیەکی (15) ساڵیان هەیە بۆ هەرێمی کوردستان، وە کارنامەیەکی تری چوارساڵیشیان هەیە بۆ پەرلەمانی کوردستان، بەڵام هیچ کارنامەیەکیان نیە بۆ هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەران. بەرەی گەل بەرەی گەل بەهۆی ڕووداوەکانی 22 ئاب، بە وتەی بەرپرسێکی ئەو بەرەیە، کارنامەیەکی وایان ئامادە نەکردووە، بە تایبەتی لەسەر بابەتی ژینگە. ڕەوتی هەڵوێست ڕەوتی هەڵوێست، وەکو بەشێک لە لیست و قەوارەکانی تر کارنامەیەکی دیاری کراویان نیە، سەرکردەیەکی ئەو ڕەوتە ئاماژەی بەوە کرد، لە کۆنگرە ڕۆژنامەوانییەکان کارنامەی خۆمان بڵاو کردۆتەوە. لیستەکانی یەکێتی و پارتی هەرچی لیستی پارتی دیموکراتی کوردستان و لیستی یەکێتی نیشتیمانی کوردستانە، دوای چەندین جار پەیوەندی کردن بە سەرۆکی لیستەکانیان لەسەر ئاستی پارێزگاکان بەڵام کارنامەی ئەوانیش بەردەست نەبوون. هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە ساڵی 2018 له‌ کۆى (38) قه‌وارە کە کۆمیسیۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆیى بۆ هه‌ڵبژاردن و راپرسى هه‌رێمى کوردستان بڵاوى کردبووه‌یه‌وه‌ له‌ کارنامه‌کانیاندا، له‌ کۆى (33 هەزار و 791) وشه‌ ته‌نها، به (‌743) وشه‌ باسى ژینگه‌ کراوه‌. به‌پێى ئه‌و به‌دواداچونه‌ى ساڵی 2018 بۆ هەمان پرس ئەنجاممان داوە، بۆ  رۆژنامه‌ى هاوڵاتى، تایبه‌ت به‌ کارنامه‌ى لیست و قه‌واره‌کان بۆ چوار ساڵى ئاینده‌ى هه‌رێمى کوردستان ده‌رکه‌وتووه‌ که‌مترین بوارى خزمه‌تکردن و گرنگى دانى حزبه‌کان له‌ بوارى ژینگه‌دایه‌. پسپۆڕانى بوارى ژینگه‌ له‌ هه‌رێمى کوردستان ره‌خنه‌ى ئه‌وه‌یان له‌ حزب و کاندیده‌کان هەبوو، که‌ که‌مترین بواریان به‌ ژینگه‌ داوه‌و له‌کارنامه‌کانى خۆیاندا باسی ژینگه‌یان نه‌کردووه‌ و ئەوەش‌ بێباکى حزبه‌کان ده‌ره‌خات سه‌باره‌ت به‌ ژینگه‌.   ئه‌گه‌رچى له‌ ناو لیژنه‌ هه‌میشه‌ییه‌کانى په‌رله‌ماندا لیژنه‌ى ژینگه‌ و ته‌ندروستى بونى هه‌بوو، به‌ڵام هیچ یه‌ک له‌ لیست و قه‌واره‌کان کاندیدى تایبه‌ت به‌ پسپۆڕى ژینگه‌ کاندید نه‌کردووه‌. به‌دواداچونەکە بۆ کارنامه‌ى شه‌ش لایه‌نى سه‌ره‌کیی به‌شدار له‌ هه‌ڵبژاردنى ئه‌وجاره‌ى کوردستان کربووە که‌ بریتین له‌ (پارتى، یه‌کێتى، گۆران، نه‌وه‌ى نوێ، لیستى به‌ره‌و ئیسڵاح، کۆمه‌ڵ)، ئەنجامەکە بەجۆرێک بوو؛ لیستى به‌ره‌و ئیسڵاح لیستی به‌ره‌و ئیسلاح که‌ پێکهاتبووه‌ له‌ (یه‌کگرتووى ئیسلامى کوردستان و بزووتنه‌وه‌ى ئیسلامى کوردستان و ره‌وتى گه‌شه‌) کارنامه‌که‌یان پێکهاتووه‌ له‌ (2 هەزار و 256) وشه‌ و  له‌ناو کارنامه‌دا ته‌نها به (‌64) وشه‌ باسى ژینگه‌ى کردبوو‌.  ئه‌و لیسته‌ له‌ کارنامه‌که‌ى خۆیدا بەجۆرێک ئاماژه‌ى به‌ ژینگه‌ کردبوو تیایدا هاتبوو‌ "زیادکردنی رێژه‌ی سه‌وزایی، قه‌ده‌غه‌کردنی بڕینی دار، ڕاوی ئاژه‌ڵه‌ کێوییه‌کان، ره‌چاو کردنی مه‌رجه‌کانى ژینگه‌پارێزی له‌ هه‌رێمی کوردستان، هاوکاریکردنی رێکخراوه‌کانی تایبه‌ت به‌ پاراستنی ژینگه‌، کۆنتڕۆڵکردنی پاڵاوگه‌کان به‌شێوه‌یه‌ک که‌ نه‌بێته‌ هۆی پیسبوونی ژینگه‌". نه‌وه‌ى نوێ لیستى نه‌وه‌ى نوێ، ئه‌گه‌رچى یه‌که‌م جاریان بوو‌ به‌شدارى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى کوردستان بکه‌ن، درێژترین کارنامه‌یان بۆ ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ ئاماده‌کربوو‌، که‌  بریتی بوو‌ له‌ (14 هەزار و 981) وشه‌، ئه‌مانیش ته‌نها به‌ (288) وشه‌ باسى ژینگه‌ى کردبوو‌، وه‌ک زیادکردنى رێژه‌ى سه‌وزایی  له‌ رێگه‌ى چاندنى  (80 ملیۆن) نەمام،  و دامه‌زراندنى کارگه‌ى ریسایکلین . لیستى کۆمه‌ڵی ئیسلامی لیستى کۆمه‌ڵی ئیسلامی، له‌و کارنامه‌یەی که‌ بۆ په‌رله‌مانى کوردستان ئاماده‌ى کردبووه‌،  بریتی بوو‌ له‌ (هەزار و 736)  وشه‌، ته‌نها به‌ (60) وشه‌ باسى ژینگه‌ى کردبوو‌. ئه‌و خاڵانه‌ى که‌ لیستى کۆمه‌ڵ گرنگی پێدابوو‌ له‌ بوارى سامانی ئاو و پاراستنی ئاوی ژێر زه‌وی و دابینکردنی ئاوی پاک بۆ هاووڵاتیان، به‌پێی ستانداره‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌کان، هه‌روه‌ها خوێندنی بابه‌ته‌کانی ژینگه‌، له‌ پرۆگرامی خوێندنی قۆناغه‌ جیاوازه‌کاندا. پارتى دیموکراتى کوردستان پارتى دیموکراتى کوردستان له‌ لیستى کارنامه‌که‌ی خۆیدا که‌ بۆ هه‌ڵبژاردنى 30ى ئه‌یلولی 2018 بڵاویکردبوویه‌وه‌ له‌ (2 هەزار و 450)   وشه‌‌، ته‌نها به‌ (24)  وشه‌ باسی ژینگه‌ی کردبوو‌، ئه‌ویش له‌ بوارى ئاودا. له‌ کارنامه‌که‌ى پارتى دا هاتبوو‌ "گرنگى به‌ پاراستن و گلدانه‌وه‌ و رێگرتن له‌ به‌فیرۆدانى ئاو  و  زیاد کردنى ژماره‌ى به‌نداوه‌کان بدرێت" لیستى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان  یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستان له‌ کارنامه‌ى لیسته‌که‌یان که‌ له‌ 6256 وشه‌ پێکهاتووه‌، ته‌نها به‌ 55 وشه‌ باسى ژینگه‌ کراوه‌ ئه‌ویش له‌ بواره‌کانى، داڕشتنی ستراتیژی ئاو، پێداگیری له‌سه‌ر پاڵاوتنی دوکه‌ڵی کارگه‌کان له‌ رێگه‌ی ئامێری ژینگه‌ پارێزییه‌وه‌، ریکلامی فراوان بۆ سروشت و ئاوو هه‌وا بکرێت. لیستى بزوتنه‌وه‌ى گۆران کارنامه‌ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان بریتی بوو‌ له‌ (6 هەزار و 119) وشه‌، له‌ناو کارنامه‌که‌یدا ته‌نها به‌ (252) وشه‌ باسى ژینگه‌ کرابوو،‌ له‌ بواره‌کانى، ئاو، پۆلیسى دارستان، هۆشیارى ژینگه‌یی، پیسبونى ژینگه‌، پاشماوه‌ و خاشاک، که‌مکردنه‌وه‌ى ژاوه‌ژاو، دانانى باج له‌سه‌ر ئه‌وانه‌ى ژینگه‌ پیس ده‌که‌ن، پاراستنی ژینگه‌ی دارستان‌ و روه‌کی سروشتی، ئاژه‌ڵ‌ و باڵنده‌ کێوییه‌کان،  فراوانکردنی روبه‌ری سه‌وزایی، پارێزراوی سروشتی. ره‌تکردنه‌وه‌ی هه‌ر پرۆژه‌یه‌ک که‌ مه‌ترسی گه‌وره‌ بۆ سه‌ر ژینگه‌ دروست بکات. لە ئێستادا، کاتی بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بە پێی ئامارەکان، زیاتر لە (7 هەزار و 900) کاندید ڕکابەری لەسەر (329) کورسی پەرلەمانی عێراق دەکەن، زۆرێک لە عێراقییەکان هەست بە بێهیوایی دەکەن لە هەر چاکسازییەکی پێکهاتەیی لە دەوڵەتی عێراقدا، کە بە پشکی حزبی و تائیفی بەڕێوەدەچێت، پێیان وایە بابەتە هەستیارەکانی وەکو ژینگە، کەمترین گرنگی پێدەدرێ لەکاتی بانگەشەکانی هەڵبژاردن. لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق زیاتر لە (300) پارت و قەوارەی سیاسی و کاندیدى سەربەخۆ کێبڕکێ دەکەن و زیاتر لە (25) ملیۆن دەنگدەر مافى دەنگدانیان هەیە.  

پارتی و هەڵبژاردن   بەشی یەکەم 🔹 لە دوای ساڵی (1992)ەوە لە هەرێمی کوردستان (13) هەڵبژاردنی گشتی بەڕێوەچووەو پارتی بەشداری سەرجەمیانی کردووە. 🔹 پارتی (3) جار بە شێوەی هاوپەیمانی و (10) جار بە لیستی سەربەخۆ بەشداری کردووە. 🔹 لە ساڵی (1992) (ملیۆنێک و 112 هەزار) کەس مافی دەنگدانی هەبووەو پارتی (443 هەزار و 879) دەنگی بە ڕێژەی (40%) بەدەستهێناوە.  🔹 لە دوا هەڵبژاردندا بۆ پەرلەمانی کوردستان لە ساڵی (2024)، (3 ملیۆن و 450 هەزار) كەس مافی دەنگدانی هەبووە لەو ژمارەیە (2 ملیۆن و 899 هەزارو 578) كەس مافی دەنگدانی هەبووە، پارتی (812 هەزارو 794) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (28%) کۆی گشتی ئەوانەی مافی دەنگانیان هەبوو (24%) و ، (28%) ئەوانەی بایۆمەتریان هەبووەو دەنگیانداوەو (43%)ی ئەوانەی بەدروستی دەنگیان دابوو لە چوار پارێزگاکەی هەرێم. 🔹 ژمارەی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە لە یەکەم هەڵبژاردنەوە تا دوا هەڵبژاردنی گشتی بە ڕێژەی (161%) زیادیان کردووە، بەڵام زیادکردنی دەنگەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان تەنها (83%) بووە. پوختە لە ساڵی (1992)ەوە (13) هەڵبژاردنی گشتی (پەرلەمانی کوردستان، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان)، بەڕێوە چووە، پارتی دیموکراتی کوردستان لە سەرجەم هەڵبژاردنەکان بەشداری کردووە، کە لە (10) هەڵبژاردنیان بە لیستی سەربەخۆ و (3) هەڵبژاردنیان بەشێوەی هاوپەیمانی چووتە نێو پرۆسەی هەڵبژاردنەوە. ئەوەی جێگەی سەرنجە، لەگەڵ بەرزبوونەوەی ژمارەی ئەو هاوڵاتیانەی لە سێ پارێزگاکەی هەرێم مافی دەنگدانیان هەیە، پارتی دیموکراتی کوردستان نەیتوانیوە بە هەمان ئاست ژمارەی دەنگەکانی بەرز بکاتەوە، بۆ نمونە لە هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان کە لە (19/5/1992) بەڕێوەچوو (ملیۆنێك و 112 هەزار) كەس مافی دەنگدانی هەبووە، پارتی دیموکراتی کوردستان (443 هەزارو 879) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (40%) کۆی گشتی دەنگدەران.  بەڵام لە دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کە لە (20/10/2024) بە ڕێوەچوو، لەسەر ئاستی چوار پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان، پارتی دیموكراتی كوردستان توانیویەتی (812 هەزارو 794) دەنگ بەدەستبهێنێت بەرێژەی (28%) کۆی گشتی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەبووە کە ژمارەیان (2 ملیۆن و 889 هەزار و 578) کەس بوو، (43%)ی ئەوانەی کە بە دروستی دەنگیان دابوو کە ژمارەیان (ملیۆنێک و 882 هەزار و 448) کەس بوو. بەم پێیەش ژمارەی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە لە هەرێمی کوردستان لە یەکەم هەڵبژاردنەوە تا دوا هەڵبژاردنی گشتی بە ڕێژەی (161%) زیادی کردووە، بەڵام زیادکردنی دەنگەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان تەنها (83%) بووە، (بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە خشتەکە)، لە خوارەوە پێگەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە سەرجەم هەڵبژاردنە گشتییەکان ڕوونکراوەتەوە. خشتەی ژمارە (1) تەوەری یەکەم؛ دەنگ و پێگەی پارتی لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان، لە 19/5/1992 بەرێوەچوو. 2.    ( ملیۆنێك و 112 هەزار) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (971 هەزارو 593) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (87%). 4.    پارتی دیموکراتی کوردستان (443 هەزارو 879) دەنگی بەدەستهێنا. -    دەنگی پارتی لە پارێزگای سلێمانی (92 هەزارو 449) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (%26.6). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای هەولێر (152 هەزارو 143) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی ( 46%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای دهۆك (168 هەزارو 983) دەنگ بوو بەرێژەی (85.5%). -    دەنگی پارتی لە سنوری كەركوك (24 هەزارو 604) دەنگ بوو بەرێژەی (28%). دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    خولی دووەمی پەرلەمانی كوردستان لە 30/1/2005 بەرێوەچوو. 2.    ( 2 ملیۆن و 290 هەزارو 736) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 753  هەزارو 919) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (76.6%). 4.    سەرجەم حزبەكان جگە لە (كۆمەڵی ئیسلامی) لەچوارچێوەی لیستی (نیشتمانی دیموكراتی كوردستان) بەشدار بوون كە (ملیۆنێك و 570 هەزارو 663) دەنگیان بەدەستهێناو (104) كورسی پەرلەمانیان مسۆگەر كرد. سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان لە 25/7/2009 بەرێوەچوو. 2.    ( 2 ملیۆن و 518 هەزارو 773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 876  هەزارو 196) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.5%). 4.    پارتی و یەكێتی لە چوارچێوەی لێستێكدا بەناوی (لیستی كوردستانی) بەشدارییان كردوو (ملیۆنێك و 76 هەزارو 370) دەنگیان بەدەستهێناو (59) كورسی پەرلەمانیان مسۆگەر كرد. چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان لە 21/9/2013 بەرێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 653 هەزارو 743) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 978  هەزارو 382) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.6%). 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.     پارتی دیموكراتی كوردستان (743 هەزارو 984) دەنگی بەدەستهێناو (38) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر كرد. پێنجەم؛ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان لە 30/9/2018 بەڕێوەچوو. 2.    (3 ملیۆن و 85 هەزارو 461) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (1 ملیۆن و 845 هەزارو 979 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (60%). 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.    پارتی دیموکراتی کوردستان لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێم (688 هەزارو 70) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (37%). شەشەم؛ پارتی و هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان 1.    هەڵبژاردنی (خولی شەشەم)ی پەرلەمانی کوردستان لە 20/10/2024 بەڕێوەچوو. 2.    بۆ یەکەم جار بوو لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان هەرێمی کوردستان دابەشی (4) بازنەی هەڵبژاردن بکرێت. 3.    لەم هەڵبژاردنەدا (2 ملیۆن و 899 هەزارو 578) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، بە ڕێژەی (65%) و (ملیۆنێک و 882 هەزار و 448) کەس لەسەر ئاستی چوار پارێزگاکەی هەرێم بە دروستی دەنگیان دابوو. 4.    پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەر چوار بازنەکە (812 هەزارو 794) دەنگی بەدەستهێنا بە ڕێژەی (43%)ى کۆی دەنگە دروستەکان و (28%)ى کۆی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەبووە (39) کورسی پەرلەمانی کوردستانی بەدەستهێنا، بەجۆرێک؛ -    دەنگی پارتی لە پارێزگای هەولێر (347 هەزارو 786) دەنگ بوو بەرێژەی (52%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکە کە ژمارەیان (669 هەزار و 273) دەنگ بوو لە کۆی (ملیۆنێک و 22 هەزار و 906) کەس کە مافی بەشدارییان هەبوو. بەم پێیەش پارتی (17) کورسی پارێزگاکەی بردەوە لە کۆی ئەو (32) کورسییە گشتییەی تەرخانکرابوو بۆ پارێزگای هەولێر. -    دەنگی پارتی لە پارێزگای سلێمانی (57 هەزارو 916) دەنگ بوو بەرێژەی (9%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکە کە ژمارەیان (626 هەزار و 224) دەنگ بوو لە کۆی (ملیۆنێک و 87 هەزار و 73) کەس کە مافی بەشدارییان هەبوو. بەم پێیەش پارتی (3) کورسی پارێزگاکەی بردەوە لە کۆی ئەو (36) کورسییە گشتییەی تەرخانکرابوو بۆ پارێزگای سلێمانی. -    دەنگی پارتی لە پارێزگای دهۆک (402 هەزارو 157) دەنگ بوو بەرێژەی (73.4%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکە کە ژمارەیان (548 هەزار و 15) دەنگ بوو لە کۆی (729 هەزار و 347) کەس کە مافی بەشدارییان هەبوو. بەم پێیەش پارتی (18) کورسی پارێزگاکەی بردەوە لە کۆی ئەو (24) کورسییە گشتییەی تەرخانکرابوو بۆ پارێزگای دهۆک. -    دەنگی پارتی لە پارێزگای هەڵەبجە (4 هەزارو 940) دەنگ بوو بەرێژەی (12.7%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکە کە ژمارەیان (38 هەزار و 936) دەنگ بوو لە کۆی (60 هەزار و 252) کەس کە مافی بەشدارییان هەبوو. بەم پێیەش پارتی (1) کورسی پارێزگاکەی بردەوە لە کۆی ئەو (3) کورسییە گشتییەی تەرخانکرابوو بۆ پارێزگای هەڵەبجە. تەوەری دووم؛ دەنگ و پێگەی پارتی لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەكەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی یەكەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/1/2005 بەرێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 290 هەزارو 736) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    سەرجەم حزبەكان جگە لە (كۆمەڵی ئیسلامی) لەچوارچێوەی لیستی (هاوپەیمانی كوردستان) بەشدار بوون كە (2 ملیۆن  و 175 هەزارو 551) دەنگیان بەدەستهێنا و (75) كورسی پەرلەمانیان مسۆگەر كرد. دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 7/3/2010 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 590 هەزارو 274) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 938 هەزارو 754) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.8%). 4.    پارتی دیموکراتی کوردستان (670 هەزارو 965) دەنگی بەدەستهێنا، بە جۆرێک؛ -    دەنگی پارتی لە پارێزگای سلێمانی (82 هەزارو 121) دەنگ بوو بەرێژەی (10%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای هەولێر (306 هەزارو 775) دەنگ بوو بەرێژەی (45%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای دهۆك (283 هەزارو 69) دەنگ بوو بەرێژەی (66.6%). سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو. 2.    ( 2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 128 هەزارو 167) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (78%). 4.    پارتی دیموكراتی كوردستان (753 هەزارو 14) دەنگی بەدەستهێنا، بە جۆرێک؛ -    دەنگی پارتی لە پارێزگای سلێمانی (93 هەزارو 410) دەنگ بوو بەرێژەی (10%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای هەولێر (354 هەزارو 735) دەنگ بوو بەرێژەی (48%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای دهۆك (340 هەزارو 977) دەنگ بوو بەرێژەی (62%). چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو. 2.    (3 ملیۆن و 758 هەزارو 896) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 799 هەزارو 686 ) كەس دەنگیاندا.  4.    پارتی دیموكراتی كوردستان (724 هەزارو 727) دەنگی بەدەستهێنا. بەجۆرێک؛ -    دەنگی پارتی لە پارێزگای سلێمانی (48 هەزارو 706) دەنگ بوو بەرێژەی (7.3%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای هەولێر (321 هەزارو 920) دەنگ بوو بەرێژەی (50%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای دهۆك (354 هەزارو 102) دەنگ بوو بەرێژەی (72.4%) پێنجەم؛ هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) 1.    هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو. 2.    (3 ملیۆن و 450 هەزارو 773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (1 ملیۆن و 233 هەزارو 451 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (35.7%). 4.    پارتی دیموكراتی كوردستان (579 هەزارو 243) دەنگی بەدەستهێنا، بەجۆرێک؛ -    دەنگی پارتی لە پارێزگای سلێمانی (54 هەزارو 891) دەنگ بوو بەرێژەی (14%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای هەولێر (262 هەزارو 800) دەنگ بوو بەرێژەی (59.2%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای دهۆك (261 هەزارو 543) دەنگ بوو بەرێژەی (66%). تەوەری سێیەم؛ دەنگ و پێگەی پارتی لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم 1.    هەڵبژاردنی خولی یەکەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/1/2005 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 290 هەزارو 736) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 767 هەزارو 993) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (77.2%). 4.    پارتی دیموکراتی کوردستان (741 هەزارو 879) دەنگی بەدەستهێنا، بە جۆرێک؛ -    دەنگی پارتی لە پارێزگای سلێمانی (91 هەزارو 578) دەنگ بوو بەرێژەی (12.4%).  -    دەنگی پارتی لە پارێزگای هەولێر (347 هەزارو 772) دەنگ بوو بەرێژەی (53.7%) -    دەنگی پارتی لە پارێزگای دهۆك (302 هەزارو 133) دەنگ بوو بەرێژەی (78.8%). دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان  1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 161 هەزارو 38 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (80%). 4.    پارتی دیموكراتی كوردستان (816 هەزارو 654)دەنگی بەدەستهێنا، بە جۆرێک؛ -    دەنگی پارتی لە پارێزگای سلێمانی (86 هەزارو 655) دەنگ بوو بەرێژەی (10%) -    دەنگی پارتی لە پارێزگای هەولێر (372 هەزارو 607) دەنگ بوو بەرێژەی (49%). -    دەنگی پارتی لە پارێزگای دهۆك (357 هەزارو 392) دەنگ بوو بەرێژەی (71%) دەنگەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان لە هەڵبژاردنەکانی ڕابردوودا - بە گرافیک-   سەرچاوە -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی کوردستان؛ پارتی دیموکراتی کوردستان، چاپی دووەم، 2025.    

  درەو: " سانت لیگۆی هەمواركراوی 1.7 و فرە بازنەیی، ساختەكاری، دەنگ كڕێن، بایكۆت و هێزو پارە" لە دیارترین ئەو ئاڵنگاریانەن كە روبەرووی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان و كاندیدە سەربەخۆكان دەبێتەوە لە عێراق و هەرێمی كوردستان بەتایبەت لەم پرۆسەی هەڵبژاردنە كە كێبەركێی توند دەبینڕیت لە نێوان هێزە باڵا دەستەكان بۆ چنینەوەی كورسیەكانی پەرلەمان و نیشاندانی نفوزی خۆیان، هەربۆیە یاسای هەڵبژاردنیان لەبەرژەوەندی خۆیان هەمواركردەوە، سانت لیگۆی هەمواركراو بۆ دابەشكردنی دەنگەكان و دیاریكردنی كورسیەكان زیان بە دەنگ و كورسی بەشێكی زۆری ئەو حزبانەی دەگەیەنێت كە دەنگیان كەمە، كڕینی كارتی دەنگدان و دەنگی هێزە ئەمنی و سەربازییەكان، لەپاڵ بەخشینەوەی پارە، ئەو هەنگاوانەن كە هێزە باڵا دەستەكان پەنای بۆ دەبەن، لەپاڵ ئەم ئاڵنگارییانەدا دەنگی بەشێك لە هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان لە هەڵكشاندایە...   هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق 11/11 ئێستا هەڵمەتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوە دەچێت لەسەرتاسەری عێراقدا كە بڕیارە رۆژی 11/11/2025 هەڵبژاردنی خولی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوە بچێت، لە ئێستادا پەرلەمانی عێراق لە (329) كورسی پێكهاتووە، كە (320) كورسی گشتی و (9) كورسی كۆتایە، لەو ژمارەیە (46) كورسی بەر سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان دەكەوێت كە (44) كورسی گشتی و (2) كورسی كۆتایە. لەسەر ئاستی عێراق (21 ملیۆن و 404 هەزارو 291) كەس مافی دەنگدانی هەیە، لەو ژمارەیە (3 ملیۆن و 68 هەزارو 350) كەسی لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستانەو (18 ملیۆن و 335 هەزارو 880) كەسی لە پارێزگاكانی تری عێراقە.  لە هەرێمی كوردستان بەپێی راگەیەندراوی فەرمی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق (3 ملیۆن و 68 هەزارو 350) كەس كارتی بایۆمەتری نوێكردووەتەوە و مافی دەنگدانی هەیە ,(815 هەزارو 151) كەس بایۆمەتریان پڕنەكردووەتەوەو بەشداری ناكەن. لەو ژمارەیە (224 هەزارو 333) كەسی دەنگدەری تایبەتە بەڕێژەی (7%) و (2 ملیۆن و 844 هەزارو 51) كەسی دەنگدەری گشتیە بەڕێژەی (93%). ئاڵنگارییەكانی بەردەم لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان لە هەڵبژاردندا هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق بۆ لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان و لایەنەكانی دەرەوەی هێزە باڵا دەستەكان، لەبەردەم كۆمەڵێك بەربەست و ئاڵنگارییدایە، كە هەندێك لە ئاڵنگارییەكان هەر لەسەرەتاوە كێبەركێی هەڵبژاردنەكە ناهاوسەنگ دەكات، لە نێوان هێزە باڵا دەستەكان كە (هێزو پارەو دەسەڵات و ناوچەی جێ نفوزو پەیوەندییەكانیانیان) بەدەستەوەیە. دەكرێت بەشێك لە ئاڵنگارییەكانی بەردەم لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان لە چەند خاڵێكدا دیاری بكرێت: یەكەم: سانت لیگۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق بە شێوازی (سانت لیگۆی هەمواركراو 1.7) ئەنجام دەدرێت، ئەم شێوازە بۆ دابەشكردنی ژمارەی دەنگ و كورسیەكان بە زیانی حزبە بچوكەكان و لە قازانجی حزبە گەورەكانە.  (سانت لیگۆ) شێوازێكە دابه‌شكردنی ده‌نگه‌كانی هه‌ڵبژاردن و  لایەن (ئەندرێ سانت لیگۆ) زانای فەرەنسايیه‌وه‌ لە ساڵی 1912داهێنرا. دواتر بەشێك لە وڵاتان بۆ پرۆسەی هەڵبژاردن پەیڕەویان كرد، بەپێی شێوازی سانت لیگۆ، ژمارەی دەنگی بەدەستهاتووی هەر لایه‌نێك له‌ هه‌ڵبژاردندا، دابەشدەكرێت بەسەر ژمارە تاكەكاندا (1، 3، 5، 7 ،9 ، 11.......)، پاشان كورسییەكان دابەشدەكرێن بەسەر گەورەترین ژمارەكانی لیسته‌كه‌دا. لە هەڵبژاردنەكانی عێراقی دوای روخانی رژێمی بەعس یاسای هەڵبژاردن لە ساڵی 2005 پەسەندكرا، تا 2018 هەمواركرایەوە بە سیستەمی تاكبازنەیی و سانت لیگۆ، بەڵام لە ساڵی 2019 خۆپیشاندەران داوای گۆڕینی یاسای هەڵبژاردنیان كرد و لە 2020 یاسای هەڵبژاردن هەمواركرایەوەو هەر پارێزگایەیەكی بۆ چەند بازنەیەك هەمواركردەوە، لە پێناو چونی كەسایەتی سەربەخۆ و حزبی نوێ بۆ ناو پەرلەمان، بۆیە هەڵبژاردنی 2021ی پەرلەمان بەم یاسایە كرا، بەڵام بەهۆی زیانی حزبە گەورەكان لەو شێوازی فرە بازنەییە بۆیە لە ساڵی 2023 یاساكەیان لەبەرژەوەندی خۆیان هەمواركردەوەو كردیانە سانت لیگۆی هەمواركراو 1.7، ئەمەش لە پێناو بەرژەوەندی حزبە گەورەكان و بە زیانی كەسایەتییە سەربەخۆكان و حزبە نوێ و بچوكەكان، چونكە بەشی زۆری دەنگەكانیان دەفەوتێت.  ئەم یاسای هةڵبژاردنە لە عێراق لەبەرژەوەندی گەورەی حزبە تەقلیدی و گەورەكانەو لە هەرێمی كوردستانیش لەبەرژەوەندی پارتی و یەكێتیە، زیانی گەورە دەدات لە كاندیدی سەربەخۆ و حزبە بچوكەكان ئەوانەی دەنگیان دیاریكراوە.  بەپێی ئەم شێوازە (سانت لیگۆی 1.7) لایەنێك بۆ نمونە (A) ئەگەر (20) هەزار دەنگی بەدەستهێنا، ئەو (20) هەزار دەنگە بۆ بەهای كورسیەك ئەژمار ناكرێت بەڵكو دەبێت داەبشی (1.7) بكرێت كە دەكاتە (11.8) هەزار دەنگ، واتا دەنگی راستەقینەی خۆی كە (20) هەزارە بۆ كورسیەك ئەژمار ناكرێت و (11.8) هەزار دەنگ ئەژمار دەكرێت كە ئەویش ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی نیە.  نمونەی دەنگی لایەنەكان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان 2024 و بە پەیڕەوكردنی شێوازی (سانت لیگۆ 1.7)  بازنەی هەولێر بازنەی سلێمانی بە هةڵەبجەوە بازنەی دهۆك  دووەم: فرە بازنەیی بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمان، عێراق دابەشكراوە بەسەر (18) بازنەی هەڵبژاردندا، بەڵام هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 2018دا هەرێمی كوردستان یەك بازنەبوو، كە ئەمەش لە قازانجی حزبی بچوك و كاندیدی سەربەخۆیەو هیچ دەنگیكێان نافەوتێت. بۆ ئەم هەڵبژاردنە هەرێمی كوردستان كراوەتە سێ بازنەی هەڵبژاردن، بەتایبەت بۆ كاندیدی سەربەخۆ و حزبی بچوك زیانی زۆر دەكات، بۆنمونە: ئەگەر حزبی (B) لە یەك بازنەییدا (10) هەزار دەنگی هێنا بێت ئەوا بە ماوەی بەهێز كورسیەكی دەبرد، بەڵام كە بوو بەسێ بازنە ئەو (10) هەزارە دابەشی سێ بازنە دەبێت (هەولێر، سلێمانی، دهۆك) واتا لە فرە بازنەییدا هیچ كورسیەك نابات، واتا فرە بازنەیی دەنگی هێزە بچوكەكان بە تەواوی دابەش دەكات و ناتوانێت كورسیەك بەرێت. بۆ نمونە لە یەك بازنەییدا لە هەڵبژاردنی 2018ی پەرلەمانی كوردستاندا حزبی شیوعی بە (8063) كورسیەكی مسۆگەر كرد، بەڵام لە فرە بازنەییدا ئەو (8063) دەنگە كە دەنگی هەولێر و سلێمانی و دهۆكیشە، دابەشی سێ دەبێت دەبێتە هەر بازنەی (3) هەزار دەنگ ، ئەو (3) هەزار دەنگەش بە شێوازی سانت لیگۆ دابەشی 1.7 دەكرێت واتا دەبێتە (1800) دەنگ.  سێیەم: بایكۆت بە پێی ئەو هەڵبژاردنانەی لە هەرێمی كوردستان كراوە، بەتایبەت لە (15) ساڵی رابردوودا لە هەرێمی كوردستان، لە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستاندا ئاستی دەنگدان بەرزتر بووە وەك لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق چونكە گوتاری حزبەكان زیاتر بۆ ناوخۆ گەرمتربووە وەك لە بەغداد. لە دوایین خولی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024 بەڕێوەچوو بایكۆت (28%) بووەو بەشداری (72%) بووە، بەڵام لە دوایین خولی پەرلەمانی عێراق كە لە 10ی ئۆكتۆبەری 2021 بەڕێوەچوو بایكۆت (64%) و بەشداری (36%) بووە، مەگەر ئەو ساڵانەی كە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگا و پەرلەمانی عێراق پێكەوە كرابن. بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق (3ملیۆن و 883 هەزارو 501) كەس مافی دەنگدانی هەبووە، بەڵام بەپێی راگەیەندراوی فەرمی كۆمسیۆن (815 هەزارو 151) كەس بەڕێژەی (21%) كارتی بایۆمەتریان نوێنەكردووەتەوەو بەشداری هەڵبژاردن ناكەن، تەنیا (3 ملیۆن و 68 هەزار و350) كەس مافی دەنگدانیان دەبێت بەڕێژەی (97%) واتا بەبێ دەنگدان (21%) بایكۆتی كردووە. بایكۆتی هەڵبژاردنەكان بەشی زۆری بۆ نائومێدی خەڵك دەگەڕێتەوەو زۆرترین ئەو كەسانەیە كە سەربە ئۆپۆزسیۆن و دەنگی خۆڵەمێشییە، واتا بەشی زۆری زیانی بایكۆت بەر لایەنە بچوك و كاندیدی سەربەخۆ و هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان دەكەوێت. چوارەم: هێزو پارەو دەسەڵات هەرێمی كوردستان دابەشی (3) بازنەی هەڵبژاردن كراوە،بەڵام بەسەر دووناوچەی جێنفوزی (سەوز و زەرد)دا دابەش بووە، ئەم دوو ناوچەیە كەبەسەر یەكێتی و پارتیدا دابەش بوون هەریەكەو هێزی تایبەتی خۆی، سەرچاوەی دارایی خۆی، پۆست و پلەو دەسەڵاتی خۆیان هەیە. ئەم دابەشكارییە ئەمنی و دارایی و دەسەڵاتە، دواجار لە پرۆسەی هەڵبژاردندا بەكار دەهێندرێن. یەكەم: هێزی ئەمنی لە هەرێمی كوردستان (433) هەزار كەس لە سلكی ئەمنی و سەربازین، ئەم هێزانە بەسەر یەكێتی و پارتیدا دابەشبوون، لە پرۆسەی هەڵبژاردندا زۆرینەی زۆری دەنگەكانیان بۆ ئەو دوو حزبەیە چی لە دەنگدانی تایبەت و چی لە دەنگدانی گشتی. مارەی هێزە ئەمنی و سەربازییەکان -    پێشمەرگەو ناوخۆ: 217 هەزارو 979 كەس -    پۆلیس و ئاساییش:: 104 هەزارو 699 كەس -    خانەنشینی سەربازی: 110 هەزارو 729 كەس كۆی گشتی هێزی سەربازی: 433 هەزارو 407 كەس دەكاتە (38%)ی كۆی موخۆرانی هەرێمی كوردستان.   كۆی گشتی: (450 ملیارو 177 ملیۆن) دینارە، دەكاتە 45%ی كۆی موچەی موچەخۆران رێژەی دەنگدان لەناو دەنگدانی تایبەت لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان (97%) بووە، زۆرینەی ئەم هێزانە دەنگەكانیان بۆ یەكێتی و پارتی دەچێت، چونكە پێش دەنگدان چەندین رێوشوێن دەگرنە بەر لەناو هێزە ئەمنییەكان. -    داوای كارتی دەنگدانی خۆیان و خێزان و منداڵەكانیان دەكرێت -    فۆرمی دەنگدانیا نپێ پڕ دەكرێتەوە -    لە رێگای رابەر سیاسیەكانیانەوە چەندین كۆڕ و سمیناریان پێدەكرێت بۆ دەنگدان بە حزبەكانیان -    پێش دەنگدان چەندین راهێنانیان پێدەكرێت بۆ چۆنیەتی دەنگدان -    هەر 10 كەسیان كەسێكیان بۆ دادەنرێت بۆ سەرپەرشیتكردنیان بەم رێگایانە دەیانەوێت پارسەنگی كورسی و دەنگەكان بگۆڕن، لە هەڵبژاردنەكانی رابردوشدا دەنگی هێزە ئەمنییەكان و دەنگدانی تایبەت هەڵبژاردنەكانی یەكلا دەكردەوە.  خۆ ئەگەر ئەو ژمارەیە (433) هەزار كەس لە سلكی ئەمنی و سەربازیە (95%)ی دەنگ بدات كە هەڵبژاردنی پێشوو (97%)ی دەنگیاندا دەكاتە (411) هەزار دەنگدەر، لەو رێژەیە (75%)ی دەنگەكانیان بۆ یەكێتی و پارتی بێت (چونكە دەنگی سوتاو زۆر بووە پێشتر تەنیا لەناو هێزە ئەمنییەكان 60 هەزار دەنگی سوتاو هەبوو)، ئەوا دەكاتە (308) هەزار كەس لەو ژمارەیە نیوە بە نیوە بۆ یەكێتی و پارتیش بێت بۆ هەریەكەیان دەكاتە (154) هەزار دەنگ، ئەم رێژەیە بەشیك لە كورسیەكان دەبات. بۆیە هەرلەسەرەتاوە یەكێتی و پارتی بناغەی كورسیەكانیان داڕشتووە.    سێەم: پۆست و پارە زۆرینەی زۆری پلە پۆستە حكومیەكان و فەرمانگەو دامەزراوەكان لای پارتی و یەكێتیە، لە ئێستاداو لە هەڵمەتەكانی هةڵبژاردندا ئەو دوو هێزە بە جۆرەها شێوە رێوشوێن دەگرنەبەرو پۆستەكان بەكاردەهێنن بۆ كۆنترۆڵكردنی دەنگی دەنگدەران و فۆرمی دەنگدان بە كارمەندان و فەرمانبەران پڕ دەكەنەوەو هەموو پرۆژەو خزمەتگوزارییەك دەكەنە دەستكەوت بۆ حزبەكانیان. بە رێژەی (97%)ی پۆستەكانی هەرێمی كوردستان لە سەرەوە تا خوار لای پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستانە ئەوان ئەو پۆستانە بۆ كۆكردنەوەی دەنگ و فشاركردن بۆ دەنگی كارمەندەكانیان بەكار دەهێنن. لە ئێستادا پارەیەكی زۆر لە هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن خەرج دەكرێت، بەحۆرێك ئەو پارەیە زۆر ناهاوسەنگە لەگەڵ هەڵمەتی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن، ئێستا سەرەرای ئەوەی پارەیەكی زۆر خەرج دەكرێت لە هەڵمەتەكانی هەڵبژاردندا، پارەیەكی زۆر خەرج دەكرێت لە كڕینی كارتی دەنگدان، هەر كارتێكی دەنگدان بە (75 -100) هەزار دینار دەكڕدرێت. بەڵام لەپاڵ ئەو هەنگاوانەدا دەنگ و پێگەی بەشێك لە هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان لە هەڵكشاندایەو ئەگەر ئاستی دەنگەكانیان بەرز بێتەوە سانت لیگۆ زیانی كەمتر دەگەیەنێت بە كورسی و دەنگەكانیان.  راپۆرتی پەیوەندیدار پێشبینیەكان بۆ كورسی لیستەكان لە هەرێمی كوردستان

  سلێمان مستەفا شارەزای هەڵبژاردن  بەپێی یاسای ژمارە (4)ی ساڵی 2023 ماددەی (7) یاسای هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەران و ئەنجوومەنی پارێزگا رێكنەخراوەكان لە هەرێمێك دا ، بۆ دابەشکردنی کورسیەکان كار بە شێوازی  سانتلیگۆ هەمواركراو دەكرێت بە وەرگرتنی (  1,7). (１)    شێوازی سانتلیگۆی هەموار کراو شێوازی سانتلیگۆ هەمواركراوە شێوازێکی دابەشکردنی کورسیە بە گرتنەبەری یەک قۆناغ لەدابەشکردنی کورسیەکان و لە سیستەمی نوێنەرایەتی ڕێژەیی پەیڕەو دەکرێت لەگەڵ پەیڕەوکردنی شێوازی لیستی نیمچەکراوە ، كە دەنگە دروستەکانی حزبەكانی پێ‌ دەكرێتە كورسی ، لە هەنگاوی یەكەمدا دەنگە دروستەكانی حزبەكان لە بازنەی هەڵبژاردندا دابەشی(1,7)دەكرێت ، ئەم كارە بەردەوام دەبێـت دەنگی دروستی حزبەكانی دابەشی ژمارە تاكەكان دەكرێت(1,7 (،11,9,7,5,3 )....تا دەرهێنانی تەواوی کورسیەکان . (2) کەرکوک و دابەشبوونی نەتەوەیی سەرەڕای دابەشبوونی نەتەوەیی لەم شارەدا ، دوای ڕیفراندۆم و(16)ئۆكتۆبەر كەركوك بە بارودۆخێکی ناهەمواردا تێپەری  ، بۆیە کەرکوک باندۆری خۆی بەسەر تەواوی عێراق و كوردستان و ناوچەكە جێ‌ هێشتوە. دوای ڕیفراندۆم و(16)ئۆكتۆبەر، بارودۆخێكی نوێ‌ هاتۆتە ئارا ،كورد لە ناوچە كێشە لەسەرەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم وەلا نراو و خرایە پەراوێز بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی ساڵی 2023 جارێکی تر دەرفەت دروست بوو کە دەنگدەرانی کەرکوک بە هەموو پێکهاتەکانیەوە بچنە سەر سندوقی دەنگدان و کۆتایی بە حوکمی داسەپاوی بە وەکالەت بێنن، بەر ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە ئەوەی بیر هێناینەوە کە حیزبە کوردیەکان خوێندنەوەیان بۆ شێوازی سانتلیگۆی هەموارکراوی (1,7) نەبوو، با سەرنجی ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان بدەینەوە:  ئەگەر بە ووردی سەرنج بدەین ژمارەیەکی یەکجار زۆر لە دەنگدەری کورد بە هەدەر دراوە، بۆ نمونە نەوەی نوێ بە( 25910 )دەنگ تەنها یەک کورسی بەدەست نەهێنا، لیستی هاوپەیمانی مەشخەڵ و سۆسیالست) 7276 (دەنگیان بەدەست هێنا، بەپێی ئەو ژمارانە لانی کەمی دەنگی کورسیەک بەهەدەر درا لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان، لەگەڵ ئەوەی کورد توانی کۆتایی بە نادادی و حوکمڕانی داسەپا و بکات و پارێزگارێکی کورد بۆ شارەکە دابنێ، بەڵام ناکۆکی و ناتەبایی بەردەوامە، ئەوەی ئێمە دەمانەوێت باسی بکەین لەم بابەتە خوێندنەوەو دەرەنجامە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران لە پارێزگای کەرکوک، بە سود وەرگرتن لە (هەڵەو داتا و ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی ساڵی2023. بۆ بەرچاو ڕوونی زیاتر ئەگەر وەک گریمانە ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی ساڵی 2023 ی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک وەک نمونە وەربگرین و بۆ دەرهێنانی ئەنجامی گریمانەیی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ئەنجامەکان بەم شێوەی خوارەوە دەبن؛    پارێزگای کەرکوک: 12کورسی، لەگەڵ(١) کورسی کۆتایی مەسیحی (13 )هەیە لە پارێزگای کەرکوک ئەگەر سەرنجی دەنگی حیزبەکان بدەین و بە پێی دابەشکاری سیستەمی سانتلیگۆی هەموار کراوی ( 1,7) بەرکەوتەی حزبەکان لە ژمارەی کورسی بەم شێوەی خوارەوە دەبێت ، یەکێتیی (4) کورسی، پارتی (1) کورسی، پێکهاتەی عەرەب (5) کورسی، و تورکمان(2) کورسی.  بە ورد بوونە لە ئەنجامەکان دووبارە هەڵەی حیزبەکانمان بۆ روون دەبێتەوە، لەم هەڵبژاردنەش کورد نەیتوانی خوێندنەوەی وورد بۆ سیستەمەکە بکات، باشترین بژاردە بۆ کورد ئەوەبوو بە دوو لیست بەشداری هەڵبژاردن بکات بەمەش لانی کەمی (6 ) کورسی مسۆگەر دەکرد. چی بکرێت لە ئێستادا:- لێرەدا ئەوەی گرینگە شرۆڤەی بکەین و بڕیاری لەبارەیەوە گەڵاڵە بکەین ڕاو بۆچونی کەسی نییە، لایەنگیری و هەواداری حیزبی نییە، میزاج و بەرژەوەندی کەسی نییە، بەڵکو بڕیارو دەرنجامی داتاکان و سیستەمەکەیە ، ئەو سیستەمە پێمان دەڵێت ئەو حیزبانەی پێگەی جەماوەریان گەورە نییە دەنگی کورد دەسوتێنن، بۆیە وەک چۆن لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان دەنگی نەوەی نوێ و لیستی مەشخەڵان و سوسیالست سوتا، چاوەرێ دەکرێت لەم هەڵبژاردنەش بەهەمان شێوە دەنگی بەشی زۆری لیستە کوردیەکان بسوتێن.  ئەی چارە؟ دڵنیام هەموومان هاوڕاین حیزبە کوردستانیەکان لە کەرکوک و ناوچە دابڕێنراوەکان خەتابارو کەم تەرخەمن، بەلام ناکرێت ئێمەی کورد و شارازایانی بواری داتا و هەڵبژاردن بەرچاو ڕوونی نەدەینە دەنگدەرانی کورد لە ناوچە دابرێنراوەکان و پێیان نەڵێن تکایە وریابن و هۆشیاربن، با دەنگتان نەسوتێ، تکایە تکایە بادەنگت نرخی هەبێت، لەم هەڵبژاردنە سیستەمەکە زۆر غەددارە لیستە بچوک و مام ناوەندەکان دەنگەکانیان بەهەدەر دەروات، من لێرەدا قەوانی کوردایەتی و دڵسۆزی بە ئێوە نافرۆشمەوە، بەڵام بە ماف و ئەرکی نیشتمانی خۆمی دەزانم بڵێم دەنگدەری ناوچە کوردستانیەکانی دەروەی ئیدارەی هەرێم تکایە دەرفەتێکی  تر بدە بە ئایندەی ناچە کوردستانیەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، بۆیە ئەرکی هەموو دڵسۆزانە بە هەموو چین و توێژەکانەوە لەهەر پلە و پۆستێک بن و سەر بەهەر حیزب رێکخراوێک بن، دڵسۆزانە بۆ پرسی کەرکوک و ناوچەکانی سنوری ماددەی ١٤٠ کۆک و یەک دەنگ بین، با هەموومان بەیەکەوە هەوڵ بدین لەم قۆناغەش پێگەی کورد بەهێز بکەین لە کەرکوک و دیالە و حەمرین و نەینەواو و واست و کۆتای کوردی فەیلی لە بەغداد و کۆتای کوردی شەبەک وءیزدی لە نەینەوا بۆ نوێنەرایەتی و بەشداری لە حوکمڕانی عێراقی فیدراڵ.  (٤)پوختەی كەلام : بە بڕوای ئێمە، تا جێبەجێکردنی ماددەی ( 140) دەستوور,هەڵبژاردن لەناوچەکەکانی دەروەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان گرینگ وچارەنووسازە ،  هەم هەڵبژاردنێکی ستراتیجیە، چونكە تەنها ئەنجامەکانی هەڵبژاردن ئەتوانن پێگەی کورد بگەرێنێتەوە ،دەنگ و پێگەش بە كورسی دەپێورێت واتە گەر كورد 50% دەنگ بێنێت بەڵام ژمارەی كورسیەكانی (1+50) یان نیوەی کورسیەکانی نەبێت ، ئەم ئەنجام دڵخۆشكەر نابێت بۆیە جێگای خۆیەتی داوا لەو حزبە کوردیانە بكەین كە دەبنە هۆكاری سوتاندنی دەنگی كوردان ، دان بە خۆیانا بنێن  خۆ نەویستانە داوا لە دەنگدەرانیان بكەن بەرژەوەندی نەتەوەی پێش بەرژەوەندی حزبی بخەن ، کاتیش ماوە بۆ ئەو دەست پێشخەریە ، هەروەها جێگای خۆیەتی داوا بکەین ئەم پرسە بکرێتە پرسێکی نیشتیمانی و پرسی هەموومان، داوا لەدەنگدەرانی سنوری ناوچەکێشەلەسەرەکان بکەین بەشداری دنگدان بکەن ، جێگای خۆیەتی داوا لە تەوای چین و توێژەکانی هەرێمی کوردستان بکەین دەست بکەن بە هەڵمەتی ‌هەڵبژاردن بۆ هاندانی خوشک برایانمان لەناوچە کێشە لەسەرەکان بەمەبستی بەشداری کردن لەم هەڵبژاردنە ، ئەم هەڵبژاردنە پەیوەندی بە هەرتاکێکی کوردەوە هەیە ، ئەم هەڵبژاردنە پرسێکی نیشتیمانیە و پرسی هەمووانە ، با ئەم جارەش دەنگدەران گەورەیی خۆیان بنوێن و پرسی نیشتمان بخەنە سەروی پرسەکانی تر.    

  درەو: ئەمڕۆ دامەزراوەی میدیایی درەو لە شاری هەولێر (گفتوگۆی هەڵبژاردن)ی بەڕێوەبرد كە تایبەت بوو بە (یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان و هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق) بۆ ئوسامە جەمیل سەرۆكی لیستی یەكگرتوو لە بازنەی هەولێرو ژمارەیەك لە كاندید و نوسەرو سیاسیەكانی یەكگرتوو، لە گفتوگۆكەدا تێڕوانین و كارنامەی لیستی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بۆ هەڵبژاردنەكان و بەتایبەت هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق خرابەڕوو كە بڕیارە رۆژی 11ی 11ی 2025 بەڕێوە بچێت. (درەو) لە گفتوگۆی هەڵبژاردندا دەرفەت دەدات بەتەواوی لیست و كاندید و قەوارە جیاوازەكانی هەرێمی كوردستان، بۆ خستنەڕووی كارنامەو بەرنامەی كاریان...خستنەڕووی داتاو ئاماری تایبەت بە هەڵبژاردنەكان . لە دامەزراوەی درەو، سەرەڕای گفتوگۆی هەڵبژاردن، بە داتا و ئاماری هەڵبژاردن بەرچاوروونی وورد دەخاتە بەردەم لیست و قەوارە سیاسیەكان و بە خستنەڕووی ئەنجامی راپرسیەكانی ردەو، بەرچاوروونی و پێشبینی دەنگ و كورسیەكان بۆ لیست و كاندیدەكان دەخاتەروو. لەپاڵ راپۆرتە شیكارییەكان و گرافیك و خستنەڕووی رەقەم و داتاكان (دامەزراوەی میدیایی درەو)، چەندین كتێبی تایبەت بە هەڵبژاردنی دەخاتە بەردەست كاندیدەكان كە بەرهەمی دامەزراوەی میدیایی درەون. لەوانە: -    بۆكسی هەڵبژاردن كە (شەش) كتێب لەخۆ دەگرێت هەر حزبەو كتێبی خۆی. -    كتێبی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق و كورد لە پرۆسەی حوكمڕانیدا، هەموو ئاماری هەڵبژاردن و پۆستەكانی كوردی تێدایە لە 2003 تا ئێستا  -    كلیلی هەڵبژاردن كە تەواوی هەڵبژاردنەكان لە خۆ دەگرێت (1992 – 2025) . -    هەڵبژاردن لەكەركوك كە تەواوی هەڵبژاردنەكانی كەركوك و دەنگ و پێگەی پێكهاتەو لیستەكان دەخاتەڕوو. گفتوگۆی پەیوەندیدار - حزبی شیوعی كوردستان لە هةڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا - رەوتی هەڵوێست لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا - كۆمەڵی دادگەری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا  

  درەو: رۆژنامەی "العالم الجدید" راپۆرتێكی لەبارەی هەڵگرتنی قەدەغەی گەشتەكانی سەر فرۆكەخانەی سلێمانی لەلایەن توركیاوە بڵاوكردووەتەوە، بە ناونیشانی (مەرجەكان و نێوەندگیرییەكان... وردەکارییەکانی پشت هەڵگرتنی قەدەغەی فڕۆکەخانەی سلێمانی لەلایەن تورکیاوە ئاشکرا دەکات) تیایدا دەڵێت: تورکیا قەدەغەکردنی گەشتە ئاسمانییەکانی بۆ سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی جەلال تاڵەبانی لە سلێمانی هەڵگرت، كە ماوەی زیاتر لە دوو ساڵی خایاند، لە هەنگاوێکدا كە بە پێشکەوتنێکی گەورە لە پەیوەندییەکانی نێوان ئەنكەرەو یەكێتی نیشتمانی كوردستان دادەنرێت كە خاوەنی هەژموونە لەو پارێزگايەو، بە درێژایی ساڵانی رابردوو توركیا تۆمەتباری دەكرد بە هاوکاریکردنی لەگەڵ گەریلاكانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) دژی بەرژەوەندییە ئەمنییەکانی. ئەم بڕیارەی تورکیا وەک پاداشتێکی سیاسی تەماشا دەکرێت دوای لێکنزیکبوونەوەی بەرچاوی نێوان هەردوولا لەسەر پرسی پەکەکە، کە لە چەند مانگی رابردوودا گۆڕانکارییە گەورەی بەخۆیەوە بینیوە، لەگەڵ رازیبوونی سەرکردایەتی ئەو پارتە بە دانانی چەک و هەڵوەشاندنەوەی رێکخراوەکەو دەستکردن بە پرۆسەی ئاشتی لەگەڵ ئەنكەرە. چاودێران ئەم پێشهاتە دەبەستنەوە بە ئەنجامی سەردانەکەی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ ئەنكەرە و دیدارەکەی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا، پێدەچێت هەڵوەشاندنەوەی قەدەغەکردنەکە یەکێک بووبێت لە دەرئەنجامە هەرە بەرچاوەکانی ئەو لێکتێگەیشتنە سیاسیانەی کە لەم سەردانەدا پێی گەییشتون. لەمبارەیەوە سەرچاوەیەکی سیاسی ئاگادار رایدەگەیەنێت، نزیکبونەوەی ئەم دواییەی نێوان هەردوو پارتی دەسەڵاتداری کوردی وایکرد، بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان داوا لە سەرۆکی هەرێمی کوردستان بكات نێوەندگیری بکات بۆ گەڕاندنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ تورکیا و چارەسەرکردنی هەموو کێشەکان لەگەڵیدا. سەرچاوەکە ئاماژە بەوە دەکات، تورکیا رازیبووە بە هەندێک مەرج، دیارترینیان راگرتنی هەرچەشنە هاوكارییەكی دارایی و چەک بۆ پارتە کوردییەکانی تورکیاو سوریا، سنوردارکردنی تەنها لە چالاکیی سیاسیداو پێدانی ئازادیی بە کۆمپانیا تورکییەکان بۆ کارکردنی ئازادانە لە ناوەندەکانی هەژمونی یەکێتی، بەتایبەت لە سلێمانی و هەڵەبجە. ئاماژەی بەوەشدا، تورکیا داواشی یەکێتی كردووە له ناوچەکانی دەسەڵاتیدا به شاری کەرکوکیشەوه مافی تەواو بدات به پێکهاتەی تورکمان. بەوتەی ئەو سەرچاوەیە، ئەم ئاڕاستەیە دوای ئەو پەیامانە دێت کە یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە ئەمریکاوە پێگەیشتووەو داوای لێدەکات خۆی لە بەرەی ئێران دوور بخاتەوەو بەڕووی تورکیا و دەوڵەتانی کەنداودا بکرێتەوە، وەک ئەوەی پارتی دیموکرات دەیکات. وەفا محەمەد کەریم، ئەندامی پارتی دیموکراتی کوردستان پێی وایە، ویستێکی ئەمریکی هەیە بۆ ئەوەی یەکێتی رووبكاتە تورکیا و وڵاتانی ئەوروپا، نەک ئێران،  جەختیشی کردووە، سەرکردایەتی یەکێتی داوای نێوەندگیری لە سەرۆکی هەرێم کردووە سەبارەت بە هەڵگرتنی قەدەغەی سەر فڕۆکەخانەی سلێمانی. وەفا کەریم، هۆکاری ئەم ئاڕاستەیە دەگەڕێنێتەوە بۆ ئەوەی سلێمانی دركی بە گەورەیی قەبارەی زیانە ئابوری و سیاسییەکانی دوورکەوتنەوە لە تورکیا و دەوڵەتانی کەنداو و وڵاتانی رۆژئاوا كردووە، ئەمەش کاریگەری لەسەر ئابورییەکەی و جوڵەی ئاوەدانکردنەوەو بیناسازی لەوێ هەبووە، بەتایبەت دوای بایکۆتی کۆمپانیا تورکییەکان کە لەو پارێزگایەدا کاردەکەن. ئاماژەى بەوەشكردووە، نێوەندگیریی پێشوی حکومەتی فیدراڵی شکستی هێنا، بەڵام کاتێک نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەستوەردانی کرد و داوای لە رەجەب تەیب ئەردۆغان کرد قەدەغەکردنی فڕۆکەخانەی سلێمانی هەڵبگرێت، دەستبەجێ رازی بوو. باسی لەوەشكردووە، قوباد تاڵەبانی (برای بافڵ) جێگری سەرۆک وەزیران، سەرکردایەتی هەوڵەکانی ناو یەکێتییەکە دەکات بۆ باشترکردنی پەیوەندییەکانی نێوان پارتەکەی و تورکیا و دوورکەوتنەوە لە بەرەی ئێران، کە گەیشتووەتە لوتکەی لاوازی و وردە وردە بەرەو داڕمان دەڕوات. کاروان گەزنەیی، وتەبێژی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، دانی بە رۆڵی نێچیرڤان بارزانیدا نا لە هەڵگرتنی قەدەغەی گەشتەكانی فڕۆکەخانەی سلێمانی و ستایشی هەوڵەکانی سەرۆکی هەرێمی کرد لەو بارەوەیەوە، هەروەها ئاماژەی بەوەش کرد،  یەکێتی هەوڵی چەسپاندنی ئاشتی لە کوردستان و عێراق و ناوچەکە دەدات. هاوکات لەتیف شێخ، توێژەری کاروباری سیاسی ئاماژە بەوە دەکات كۆمەڵێك فشار بۆ سەر یەکێتی دەستیان پێکردووە، بەتایبەتی لەگەڵ لاوازبونی ئێران و کۆتایی هاتنی شەڕی غەززە. وتیشی: هەموو لایەک پێشبینی دەکەن ئێران روبەڕوی گورزێكی سەربازی نوێ ببێتەوە، هەربۆیە سەرکردایەتی یەکێتی بڕیاری داوە بەڕووی تورکیا و وڵاتانی رۆژئاوادا بکرێتەوە، بەتایبەتی کە هەڵگرتنی قەدەغەی فڕۆکەخانەی سلێمانی بە دەروازەی یەکێتی دادەنرێت بەرەو ئەوروپا. ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا ئاماژەی بەوەكردووە، یەکێتی بەهەمان شێوە کەوتۆتە ژێر فشاری جەماوەریی هاوڵاتیانی شاری سلێمانی، بەو پێیەی ئاستی گەشەسەندنی هەولێر دەبینن لەگەڵ کرانەوەی بەڕووی کۆمپانیا و رێکخراوە نێودەوڵەتیەكان و پیاوانی خاوەن كار لەناوچە جیاوازەكانی جیهان بەهۆی پەیوەندیی پارتی لەگەڵ وڵاتانی رۆژئاوا، لە كاتێكدا سلێمانی رۆژ لە دوای رۆژ لە پاشەكشێدایە، بەو پێیەی پەیوەندی تەنها لەگەڵ ئێراندا هەیە، هەر بۆیە بڕیاریداوە بەڕووی تورکیادا بکرێتەوەو پەیوەندییەکان لەگەڵیدا دروست بكاتەوە. پەیوەندییەکانی نێوان یەکێتی نیشتمانی کوردستان و تورکیا پاشەكشێی بەخۆوە بینی و ناكۆكییەكانیان پەرەیسەند، گەیشتە ئاستی بۆردومانكردنی ناوچە جیاوازەكانی سلێمانی لەنێوانیاندا فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی، یەکێتی و بافڵ تاڵەبانی بەوە تۆمەتبارکران هاوكاری مادی چالاکییەکانی پارتی کرێکارانی کوردستان و گروپەكانی سەر بەو حزبە دابین دەكەن، لەنێویاندا هێزەکانی سوریای دیموکرات. غیاس سورچی، بەپرس لە یەکێتی ئاماژە بەوە دەکات، هەڵگرتنی قەدەغەی تورکیا لەسەر فڕۆکەخانەی سلێمانی بە هیچ شێوەیەک پەیوەندی بە لاوازبوونی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئێران نییە. سورچی وتیشی: پەیوەندی نێوان سلێمانی و ئێران پەیوەندییەکی دراوسێیەتی و جوگرافیا و درێژبونەوەی مێژووییە و ناكرێت کۆتایی بێت یان لاواز بێت،  لەگەڵ ئەوەشدا دەڵێت، ئامانجی ئێمە بەهرەمەندبوونە لە پەیوەندییە جیاوازەکان لەگەڵ تورکیا و هەموو وڵاتانی ناوچەکە. سەبارەت بە لابردنی قەدەغەی سەر فڕۆکەخانەی سلێمانیش، پێیوایە، دوای پڕۆسەی ئاشتی نێوان پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) و تورکیا هاتووە و چیتر تورکیا پاساوێکی نەماوە بۆ هێشتنەوەی قەدەغەی سەر فڕۆکەخانە دوای ئەوەی ئەندامانی پەکەکە چەکەکانیان دانا. ئەو بەرپرسەی یەکێتی ، ئەو تۆمەتانەی پێشتريش رەتدەکاتەوە کە ئەنكەرە ئاڕاستەی حزبەکەی کردبوو بە هاوکاری لەگەڵ پەکەکە، وتیشی: گەڕانەوەی گەشتە ئاسمانییەکانی تورکیا بۆ سلێمانی دەرفەتێکی گرنگە بۆ گەڕاندنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەنكەرە، لە ڕووی ئابووری و سیاسییەوە، لە ڕێگەی کردنەوەی نوسینگەکانی یەکێتی لە تورکیا یان لە ڕێگەی کردنەوەی کونسوڵخانەی تورکیا لە سلێمانی.

درەو: ئەمڕۆ دامەزراوەی میدیایی درەو لە شاری هەولێر (گفتوگۆی هەڵبژاردن)ی بەڕێوەبرد كە تایبەت بوو بە (حزبی شیوعی كوردستان و هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق) بۆ میوانداری ئەبوو كاروان سكرتێری كۆمیتەی ناوەندی حزبی شیوعی كوردستان، لە گفتوگۆكەدا تێڕوانینی حزبی شیوعی كوردستان بۆ هەڵبژاردنەكان و بەتایبەت هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كرا كە بڕیارە رۆژی 11ی 11ی 2025 بەڕێوە بچێت. (درەو) لە گفتوگۆی هەڵبژاردندا دەرفەت دەدات بەتەواوی لیست و كاندید و قەوارە جیاوازەكانی هەرێمی كوردستان، بۆ خستنەڕووی كارنامەو بەرنامەی كاریان...خستنەڕووی داتاو ئاماری تایبەت بە هەڵبژاردنەكان . لە دامەزراوەی درەو، سەرەڕای گفتوگۆی هەڵبژاردن، بە داتا و ئاماری هەڵبژاردن بەرچاوروونی وورد دەخاتە بەردەم لیست و قەوارە سیاسیەكان و بە خستنەڕووی ئەنجامی راپرسیەكانی ردەو، بەرچاوروونی و پێشبینی دەنگ و كورسیەكان بۆ لیست و كاندیدەكان دەخاتەروو. لەپاڵ راپۆرتە شیكارییەكان و گرافیك و خستنەڕووی رەقەم و داتاكان (دامەزراوەی میدیایی درەو)، چەندین كتێبی تایبەت بە هەڵبژاردنی دەخاتە بەردەست كاندیدەكان كە بەرهەمی دامەزراوەی میدیایی درەون. لەوانە: -    بۆكسی هەڵبژاردن كە (شەش) كتێب لەخۆ دەگرێت هەر حزبەو كتێبی خۆی. -    كتێبی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق و كورد لە پرۆسەی حوكمڕانیدا، هەموو ئاماری هەڵبژاردن و پۆستەكانی كوردی تێدایە لە 2003 تا ئێستا  -    كلیلی هەڵبژاردن كە تەواوی هەڵبژاردنەكان لە خۆ دەگرێت (1992 – 2025) . -    هەڵبژاردن لەكەركوك كە تەواوی هەڵبژاردنەكانی كەركوك و دەنگ و پێگەی پێكهاتەو لیستەكان دەخاتەڕوو. گفتوگۆی پەیوەندیدار - رەوتی هەڵوێست لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا - كۆمەڵی دادگەری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا  

گفتوگۆی دووەم/ لیستی كۆمەڵی دادگەری كوردستان  درەو: ئەمڕۆ لە ئۆفیسی سەرەكی دامەزراوەی میدیایی درەو گفتوگۆی پرسی هەڵبژاردنی كراو تەرخان بوو بۆ كارنامەو بەرنامەی رەوتی هەڵوێستی نیشتمانی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق،بە میوانداری عەلی حەمە ساڵح بڕیاردەری رەوتی هەڵوێست و سەرۆكی لیستی هەڵوێست لە بازنەی هەولێر و مامۆستا بەدەل بەرواری سەرۆكی لیستی هەڵوێست لە بازنەی دهۆك و كاندیدەكانی لیستی هەڵوێست لە هەولێر و سلێمانی دهۆك، گفتوگۆی  (درەو) لە گفتوگۆی هەڵبژاردندا دەرفەت دەدات بەتەواوی لیست و كاندید و قەوارە جیاوازەكانی هەرێمی كوردستان، بۆ خستنەڕووی كارنامەو بەرنامەی كاریان...خستنەڕووی داتاو ئاماری تایبەت بە هەڵبژاردنەكان . لە دامەزراوەی درەو، سەرەڕای گفتوگۆی هەڵبژاردن، بە داتا و ئاماری هەڵبژاردن بەرچاوروونی وورد دەخاتە بەردەم لیست و قەوارە سیاسیەكان و بە خستنەڕووی ئەنجامی راپرسیەكانی درەو، بەرچاوروونی و پێشبینی دەنگ و كورسیەكان بۆ لیست و كاندیدەكان دەخاتەروو. لەپاڵ راپۆرتە شیكارییەكان و گرافیك و خستنەڕووی رەقەم و داتاكان (دامەزراوەی میدیایی درەو)، چەندین كتێبی تایبەت بە هەڵبژاردنی دەخاتە بەردەست كاندیدەكان كە بەرهەمی دامەزراوەی میدیایی درەون. لەوانە: -    بۆكسی هەڵبژاردن كە (شەش) كتێب لەخۆ دەگرێت هەر حزبەو كتێبی خۆی. -    كتێبی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق و كورد لە پرۆسەی حوكمڕانیدا، هەموو ئاماری هەڵبژاردن و پۆستەكانی كوردی تێدایە لە 2003 تا ئێستا  -    كلیلی هەڵبژاردن كە تەواوی هەڵبژاردنەكان لە خۆ دەگرێت (1992 – 2025) . -    هەڵبژاردن لەكەركوك كە تەواوی هەڵبژاردنەكانی كەركوك و دەنگ و پێگەی پێكهاتەو لیستەكان دەخاتەڕوو.  

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو) (بەشی دووهەم) لە بەشی یەکەمی ئەم نووسینەدا باسی ئەوەم کرد کە هەڵبژاردن لە ئێستای جیهاندا بووە بە دیاردەیەک زۆربەی هەرەزۆری گەمەکەر و بکەرە سیاسییە جیاوازەکان، بۆ وەدەستهێنانی رەوایەتیی، پەنای بۆدەبەن. هەڵبژاردن هەم  یەکێکە لە کۆڵەکە سەرەکییەکانی سیستمە دیموکراسییەکان، هەم لە کۆڵەکە سەرەکییەکانی سیستمە دەسەڵاتگەر و ستەمگەرەکانیش. هەردووکیان لەپاڵ دوو دونیابینی جیاواز و لە پێناوی دروستکردنی دوو سیستمی سیسی جیاواز و بە دوو مەبەستی تەواو ناکۆک بەیەکدا، دەیخەنەگەڕ.  ئەمرۆ چۆن لە فەرەنسا و هۆڵەندا و ئەڵمانیا و وڵاتانی ئەسکەندەنافیدا پەنا بۆ هەڵبژاردن دەبرێت، بۆئەوەی هێزی سیاسیی جیاواز بگەیەنرێتە دەسەڵات و دەستگۆڕکێی دەسەڵات ئەنجامبدرێت و لەوێشەوە رەوایەتی بە حوکمرانییە دیموکراسیەکان بدرێت. بە هەمانشێوە سیستمە دەسەلاتگەرەکانی وەک روسیای پوتین و تورکیای ئەردۆگان و هەنگاریای ئۆربان و بیلاروسی لۆکاشینکۆ هەمان کاردەکەن، بەڵام بە مەبەستی هێشتنەوەی حوکمرانیی و پاراستنی دەسەلاتی حوکمرانە دەسەلاتگەر و ستمەگەرەکان وەک خۆی. لە زۆرێک لەم شوێنانەدا، شوێنانی وەک تورکیا و روسیا و بیلاروس، هەم هەڵبژاردن هەیە، هەم برێک لە هاووڵاتیان دەنگ دەدەن، هەم پارتی جیاواز لەو هەڵبژاردنانەدا بەشدار دەبن. لە رووکەشیشدا هەندێک لە دامودەزگا دیموکراسیەکان هەن، وەک پەرلەمان و دادگاکان و لێرە و لەوێش میدیایەکی نیوە کۆنترۆڵکراو و نیوەئازاد، بەڵام ئەو سیستم و سەرکردە دەسەڵاتگەرانە بەردەوام لەوەدا سەردەکەون هەڵبژاردنەکان بە ئاراستەیەکدا ببەن، کە خۆیان و حوکمڕانییەکەیان لە دەسەڵاتدا بمێننەوە و رێ لە هەر ئەگەرێکی دەستگۆڕکێی دەسەڵاتیش، بگرن.  بە مانایەکی دیکە ئەم جۆرە سیستمە سیاسییانە سەر بەو جۆرە لە سیستەمی دەسەڵاتگەرین، کە تیایاندا هەڵبژاردن بەڕێوەدەچێت، بەڵام ئەم هەڵبژاردنانە نە ئازاد و دادپەروەرانانەن،  نە بێ تەزویر و گزیی و گەندەڵیی بەڕێوەدەچن، نە هێز و توانای دەستگۆرکێی دەسەڵاتیشیان هەیە. بۆیە گەرچی لە ڕووکەشدا وەک سیستمێکی دیموکراسی دەردەکەون، بەڵام لە ڕاستیدا ئەو سیستمانە تەواو دەسەلاتگەر و ستەمگەر و نادیموکراسن.  ئەم بەلاڕێبردنەی هەڵبژاردنیش وەک ئامرازێک بۆ دەستگۆرکێی دەسەڵات و تازەکردنەوەی بکەرە سیاسییەکان، بە فۆرم و شێوازی جیاواز رووئەدەن. لە شوێنێکی وەک بیلاروسدا، کەسێکی وەک ئەلیکسەندەر لۆکاشینکۆ، لە ساڵی ١٩٩٤ ەوە سەرۆکی ئەو ولاتەیە و هەموو هەڵبژاردنەکان بە رێژەیەکی گەورە دەباتەوە. لەو ولاتەدا هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکان دەچەسوێندرێنەوە، زۆرجار ناچاردەکرێن وەڵات بەجێبهێڵن، میدیای وڵاتەکە تەواو کۆنترۆڵکراوە، کەنالە سەربەخۆ و رەخنەییەکان، سەرکوتدەکرێن. گزیی و گەندەڵییش لە ژماردنی دەنگەکاندا ئەنجامئەدرێت. بەمجۆرە لە سیستمێکی لەو بابەتەدا هیچ هێزێکی ئۆپۆزیسیۆن ئەگەر و توانای ئەوەی لەبەردەمدا نییە بتوانێت هەڵبژاردن بباتەوە.  لە تورکیادا ئەردۆغان و پارتەکەیدا، لە ساڵی ٢٠٠٢ براوەی یەکەمی هەموو هەڵبژاردنەکانن. ئەردۆغان ٢٣ ساڵە حوکمدەکات. ئەم سەرکردە سیاسیە لە ساڵی ٢٠٠٣ بۆ ساڵی ٢٠١٤ سەرۆک وەزیرانی وڵاتەکەی بوو، لەوە بەدوا و لە ساڵی ٢٠١٤ ەوە سەرۆکی وڵاتەکەیە، ئەردۆغان لە ساڵی ٢٠١٧ دا سیستمە سیاسییەکەی تورکیای لە سیستمی پەرلەمانییەوە گۆڕی بۆ سیستمی سەرۆکایەتی و بەمەش دەسەڵاتێکی گەورەی بە خۆی بەخشی.  هاوکات کۆنتۆڵکردن و لێپرسینەوەی پەرلەمانی لە سەرۆکی وڵاتەکە بە تەواوی سڕیەوە و پەکخست. دوای کودەتا شکستخواردووەکەی ساڵی ٢٠١٦، ئەردۆغان دەسەڵاتەکانی خۆی تەواو فراوان کرد و بەمەش کۆنترۆڵی بەشێکی گەورەی دەزگا سەرەکییەکانی دەوڵەتی تورکیان خستە ژێر رکێفی خۆیەوە.   لە دە ساڵی رابردوودا، بە تایبەتی لە ساڵی ٢٠١٦ بەدواوە، ئەردۆغان بەشی هەرە گەورەی میدیای وڵاتەکەی کۆنترۆل کردوە و بە خواست و قازانجی خۆی ئەو ئیمپراتۆریەتە میدیایە، ئاراستەدەکات. ئەو کەمە دەنگە رەخنەییانەش لە میدیای وڵاتەکەدا ماوەتەوە، فشارێکی زۆریان لەسەرە و زۆربەی جاریش رۆژنامەنووسەکانیان دەگیرێن، بەجۆرێک تورکیای ئەردۆغان بووە بە وڵاتێک کە زۆرترین ژمارەی رۆژنامەنووسی تێدا زیندانکراوە.  ئەگەرچی هەڵبژاردن لە تورکیادا بەبەردەەوامی ئەنجامئەدرێت، بەڵام ئەردۆغان میدیای وڵاتەکەی لە میدیایەکی سەربەخۆ و بێلایەنەوە گۆڕیوە بۆ میدیایەک لایەنگری خۆی. ئەمە جگە لە گەورەکردن و بەفراوانکردنی رووبەری سانسۆر لە ولاتەکەدا. بەمەش یەکێک لە کۆمەڵکە گرنگەکانی دیموکراسیەتی لە تورکیادا بەتەواوی پەکخستوە.   چونکە ئەردۆغان خودی دادگاکانیشی کۆنترۆڵکردوە و بێلایەنیانی سڕیوەتەوە، کێی بوێت، هەر بکەر و چالاکەوانێکی رەخنەیی یان سەر بەهێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن، تۆمەتیان بۆ دروستدەکات و لە ڕێگای یاساوە دەیانگرێت. تۆمەتی تێرۆر و تۆمەتی سوکایەتیکردن بە سەرۆکی وڵاتەکە زۆر بە ئاسانی دروستدەکرێن و کەسانی سەر بە ئۆپۆزیسیۆنی پێ داوەریدەکرێت. بەم مانایە ئەردۆغان هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکان و کاندیدەکانیان، تەنها رووبەرووی ترس و فشاری هەمەجۆر ناکاتەوە، بەڵکو زۆرجاریش لە ڕەگای تۆمەت دروستکردنەوە و بەشێوەیەکی نایاسایی لە زیندانیان قایمدەکات. گرتنی سەلاحەدین دەمیرداش و ئەکرەم ئیمام ئۆغلو دوو نموونەی زیندووی ئەم سیاسەتەن. بە کورتییەکەی، ئەگەرچی لە تورکیادا هەڵبژاردن بەشێوەیەکی بەردەوام ئەنجامئەدرێت، بەڵام دەزگاکان و ناوەندە سەرەکییەکانی دروستبوون و ئیشکردنی دیموکراسیەت وەک سیستم- دەزگاکانی داوەری، کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان، بێلایەنی سوپا- ، بەجۆرێک کۆنترۆڵکراون مانایەکی ئەوتۆی بۆ هەڵبژاردن نەهێشتۆتەوە.   ئەوەی لە روسیای پوتیندا رووئەدات، شتێکی هاوشێوەی ئەوەی تورکیای ئەردۆغانە. پوتین لە ساڵی ١٩٩٩ ەوە بکەری سیاسیی ژمارە یەکەی روسیایە و لە دە پازدە ساڵی رابردووشدا تاقە بکەرێکی سیاسیی ئەو ولاتەیە. لە روسیاشدا، پارتی سیاسیی جیاواز و هەڵبژاردن و کاندیدی رەخنەیی و پەرلەمان خۆیشی وەک دەزگا، بوونیان هەیە. بەڵام زۆرینەی هەرەزۆری ئەم شتانە بەتەواوی، یان تا ڕادەیەکی گەورە، کۆنترۆڵکراون. لەو وڵاتەیشدا سەرۆکی هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکان یان دەگیرێن، یان ناچار بەهەڵاتن دەکرێن یان دەکوژرێن. بۆیە هەڵبژاردن لە روسیادا بۆ دەستگۆڕکێی دەسەلات نییە، بەڵکو بۆ دروستکردنی رەوایەتییەکی ناراست و درۆزانانەیە بۆ حوکمرانییەکەی پوتین. وەک ئەردۆغان، پوتینیش ، سەرجەمی میکانیزمەکانی لێپرسینەوە و بەرپرسیارکردنی خۆی و حوکمرانییەکەی، بە شێوەیەکی سیستماتیکی، هەڵوەشاندۆتەوە. سیستمی دادوەریی لە روسیادا، وەک دەسەڵاتی دادوەریی لە تورکیادا، لەژێر کۆنترۆڵی پوتیندایە و هەموو جۆرە بێلایەنییەکی لێسەدراوەتەوە. بۆیە کێیان بوێت لە ئەندامانی ئۆپۆزسیۆن و چالاکوانان و ڕۆژنامەنووسان داوەریدەکرێن و دەگیرێن. لە روسیاشدا، وەک لە تورکیادا، کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان تەواو لەژێر کۆنترڵ و ئاراستەی رژێمەکەی پوتیندایە، ئەنجامی هەڵبژاردەکانیش، گەر گزی و گەندەڵی و تەزویری گەورەشی تێداکرابێت، لەلایەن ئەو کۆمیسیۆنەوە چاوی لێدەنوقێنرێت و پشتگوێ دەخرێت.  ناوەند و دەزگاکانی میدیای سەربەخۆش، یان داخراون،یان  بلۆک کراون، یاخود ناچارکراون هەڵبێن و بڕۆن لە دەرەوەی روسیاوە گوتارەکانیان بڵاوبکەنەوە. هاوکات دەوڵەت کۆنترۆڵی تەواوی تەلەفزیۆن و ڕادیۆ و زۆربەی سایتەکانی ئینتێرنێت و میدیای  دیگیتاڵیی، کردوە. لە کاتی هەڵبژاردنەکانیشدا بە هیچ مانایەک کێبڕکێیەکی ڕاستەقینە  و دادپەروەرانە بوونی نییە و رێیشی پێنادرێت. ئەسلەن گەمەکە هەر لە سەرەتاوە تەواو نایەکسان و نایاساییە و بەر لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکان پوتین هەڵبژاردنەکانی بردۆتەوە. ئەمە بێجگە لە تەزویرکردن و دەسکاریکردنی ئەنجامەکان و گۆڕینی رێژەی بەشداربوون لە هەڵبژاردنەکاندا، بەوجۆرەی پوتین دەیەوێت .  هەرچی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستانیشە، سەرجەمی ئەو ئاکارانەی تێدایە کە لەسەرەوە باسمانکردن. واتە هەڵبژاردن لە هەرێمدا بە مەبەستی دەستگۆڕکێی دەسەڵات نییە، بەڵکو ئامرازی بەخشینی رەوایەتییەکی درۆزنانەیە بە حوکمڕانییە بنەماڵەییە سوڵتانییەکە. ئەمەش وادەکات بکرێت ئەنجامگیریەکی سادە بکەین: لە ئێستای هەرێمدا هیچ پەیوەندییەکی راستەقینە لە نێوان هەڵبژاردن و دیموکراسیەتدا بوونی نییە و بوونی نەماوە، هەڵبژاردن ئامرازی بە ئەبەدیکردنی سوڵتانیەتە.   

راپۆرتی شیكاری: (درەو)   زیاتر لە هەفتەیەكە هەڵمەتی هەڵبژاردن بەساردی دەستیپێكردووە، لیست و كاندیدەكان بەدوای چارەنووسی خۆیاندا دەگەڕێن، بۆ ئەوەی پێگەی راستەقینەی خۆیان دەربخەن، بە پشتبەستن بە چەند راپرسییەك و دەنگی پێشووی حزبەكان و دۆخی ئەمڕۆی حزبەكان، (درەو) پێشبینی بۆ دەنگ و كورسی لیستە جیاوازەكان دەكات، بەپێی پێشبینییەكان و بەلەبرچاوگرتنی سیستمی سانت لیگۆ، حزبە بچووكەكان زەرەرمەندی سەرەكی و حزبە گەورەكان قازانجی گەورە دەكەن، بەپێی پێشبینییەكان (پارتی، یەكێتی، هەڵوێست، یەكگرتوو) كورسی و دەنگیان زیاد دەكات، (نەوەی نوێ، كۆمەڵ، بەرەی گەل) كورسی و دەنگیان كەم دەكات.  لەم راپۆرتەدا پێشبینی بۆ كورسییەكانی (پارتی، یەكێتی، نەوەی نوێ، هەڵوێست، یەكگرتوو، كۆمەڵ، بەرەی گەل) كراوە. بەشی راپرسی درەو لەماوەی دوو مانگ دا دوو راپرسی لەناو خەڵك (فەیس تو فەیس) ئەنجامداوە، یەكێكیان لەسەرتای مانگی ئاب و یەكێكیان لە سەرەتای مانگی ئۆكتۆبەر و سەرەتای هەڵمەتی هەڵبژاردن، ئەنجامی ئەودوو راپرسیە بەهەند وەرگیراوە لەم شیكارییەدا.  خولی شەشەمی پەرلەمانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بڕیارە هەڵبژاردنی خۆلی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 11/11/2025 بەڕێوەبچێت، هەڵبژاردنێكی چارەنووسساز دەبێت بۆ تەواوی هێزو لایەنە سیاسیەكانی كوردستان، لەبەر ئەوەی بە شێوازی (سانت لیگۆی 1.7) ئەنجامدەدرێت، زیان لە پێگەو دەنگی حزبە بچوكەكان دەدات. درێژەی ئەم پێشبینی و شیكاریە لەم راپۆرتەدا بە ووردی بخوێنەوە  بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق لە سێ پارێزگاكەی هەرێم كە (44) كورسی گشتی و (2) كورسی كۆتای مەسیحیەكان تەرخانکراوە، ( 3 ملیۆن و 883 هەزارو 501) كەس مافی دەنگدانی هەیە،   بەڵام ئەوانەی كارتی بایۆمەتریان وەرگرتووەو دەتوانن دەنگ بدەن لە خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق تەنیا (3 ملیۆن و 68 هەزارو 350) كەسە، بەڕێژەی (79%)،  واتا (815 هەزارو 150) كەس ناتوانن دەنگ بدەن بەڕێژەی (21%)، بەم پێیە لە ئێستاوە (21%)ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە ناتوانن دەنگ بدەن.  لە (3 ملیۆن و 68 هەزارو 350) دەنگدەر (224 هەزارو 333) كەسی دەنگدەری تایبەتە بەرێژەی (7%) و (2 ملیۆن و 844 هەزارو 51) كەسی دەنگدەری گشتییە بەڕێژەی (93%). لەسەر ئاستی پارێزگاكانی هەرێم: •    هەولێر: كۆی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە (ملیۆنێك و 87 هەزارو 880) كەس، دەنگدەری گشتی (ملیۆنێك و 2 هەزار) كەس دەنگدەری تایبەت (85 هەزارو 793) كەس. •    سلێمانی: كۆی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە ( ملیۆنێك و 201 هەزارو 846) كەس، دەنگدەری گشتی (ملیۆنێك و 119 هەزارو 111) كەس، دەنگدەری تایبەت (82 هەزارو 547) كەس. •    دهۆك: كۆی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە (   778 هەزارو 846) كەس، دەنگدەری گشتی (722 هەزارو 853) كەس، دەنگدەری تایبەت (55 هەزارو 993) كەس.   یەكەم/ بازنەی هەولێر: لە سنوری بازنەی هەولێر (16) كورسی هەیە، (15) كورسی گشتی و (1) كورسی كۆتا، لە كاتێكدا (ملیۆنێك و 410 هەزارو 112) كەس مافی دەنگدانیان هەیە، بەڵام  (ملیۆنێك و 2 هەزارو 87) كەس كارتی بایۆمەتری وەرگرتووەو بۆ خولی شەشەم مافی دەنگدانی هەیە، بۆیە نزیكەی ( 408 هەزار) كەس كارتیان وەرنەگرتووەتەوەو ناچن بۆ دەنگدان واتا هەر لەسەرەتاوە (29%)ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە ناچن بۆ دەنگدان، بۆیە رێژەی دەنگدان لەو ژمارەیە دەردەكرێت (ملیۆنێك و 2 هەزارو 87) لەبەر ئەوە رێژەی دەنگدان بەرز دەبێت، خۆ ئەگەر رێژەی دەنگدان دوای دەركردنی (29%)ە لە نێوان (55% - 60%) بێت ئەوا نزێكەی (550 هەزار بۆ 600هەزار) كەس دەنگدەدات. بە پێی پێشبینی و بەدواداچوونەكانی (درەو) كە بۆ دیاریكردنی كورسی و پێگەی لیستەكانی پشت بە چەند سەرچاوەیەك دەبەستێت (راپرسیەكانی درەو، دەنگی پێشووی لیستەكان، خوێندنەوەی بۆ دۆخی ئێستای حزبەكان، گفتوگۆكردن لەگەڵ بەرپرسانی حزبەكان خۆیان) . پارتی دیموكراتی كوردستان: پارتی دیموكراتی كوردستان، كە وەك زۆنی زەرد بازنەی هەولێر بەبێ كۆیە دەكەوێتە ژێر دەسەڵاتدارێتی پارتیەوە، پارتی لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی عێراق لە 2021 كە بە شێوەی چوار بازنە بەڕێوەچوو پارتی (10) كورسی ئەو پارێزگایەی بردبوو، لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024 بەڕێوەچوو لە پارێزگای هەولێر (347 هەزارو 786) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا بەڕێژەی (52%)، ئەگەر چی پێشبینی ناكرێت پارتی ئەو دەنگانە بهێنێتەوە، چونكە لەلایەن دەنگدان بۆ پەرلەمانی عێراق كەمترە و ئەگەری رێژەی بایكۆتیش زۆرە، بەڵام لەبەر ئەوەی سیستەمی سانت لیگۆیە بۆیە لە قازانجی لیستە گەورەكانە، پێشبینی دەكرێت پارتی لەبەرزترین حاڵەتدا (10) كورسی و لە نزمترین ئەگەردا (8) كورسی ئەو پارێزگایە بەدەستبهێنێت، هەرچەندە پارتی خۆی پێی وایە (11) كورسی ئەو پارێزگایە دەبات، بەجۆرێک؛ -    بەرزترین: 9 كورسی -    نزمترین: 8 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان: یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئەم جارە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت سەرپەرشتی بازنەی هەولێر دەكات، لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024 بەڕێوەچوو لە پارێزگای هەولێر یەکێتی نیشتمانی کوردستان (111 هەزار و 102) دەنگ بە ڕێژەی (17%)، لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یەكێتی لەو پارێزگایە تەنیا (2) كورسی بەدەستهێنابوو، بەپێی پێشبینییەكان دەنگەكانی یەكێتی لە پارێزگای هەولێر كەم دەكات، رەنگە لە نێوان (85 – 95) دەنگ بەدەستبهێنێت، بەپێی شێوازی سانت لیگۆ، بەو رێژە دەنگە ئەگەری (3) كورسی هەیە بە ماوەی بەهێزی سانت لیگۆ. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) یەكێتی خۆی بە نیازی (3) كورسیە لەو پارێزگایە، بەڵام ئەگەری لاواز (2) كورسی بەدەست دەهێنێت، ئەری بەهێز (3) كورسی لەو پارێزگایە بەدەستدەهێنێت. -    بەرزترین: 3 كورسی -    نزمترین: 2 كورسی   جوڵانەوەی نەوەی نوێ جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە پارێزگای هەولێر لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2021 لە پارێزگای هەولێر نەوەی نوێ هێزی دووەم بوو (79 هەزارو 245) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا بەڕێژەی (18%)، (3) كورسی لەو پارێزگایە بەدەستهێنا، لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024ی پەرلەمانی كوردستان نەوەی نوێ (104 هەزار و 222) دەنگ بەرێژەی (16%)ی بەدەستهێنا، رەنگە بەهۆی رێژەی زۆری بایكۆت و هاتنەپێشەوەی كاندیدی نوێ و لیستی نوێ دەنگەكانی لە پارێزگای هەولێر كەم بكات، بەڵام ئەگەر لە نێوان (80 – 90) هەزار دەنگیش بهێنێت ئەگەری هێنانەوەی (3) كورسی هەیەو بە ئەگەری لاوازیش (2) كورسی بەدەستدەهێنێت، چونكە شێوازی سانت لیگۆكە ئەگەر نەوەی نوێ (60) هەزار دەنگیش بەدەستبهێنێت، (2) كورسی هەر مسۆگەر دەبێت.  -    بەرزترین: 3 كورسی -    نزمترین: 2 كورسی    كۆمەڵی دادگەری كوردستان: كۆمەڵی دادگەری كوردستان لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق 2021، بەشداربوون (19 هەزارو 517) دەنگیان بەدەستهێنابوو، بەڵام كورسیان نەبرد، لە هەڵبژردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024 بەڕێوەچوو، کۆمەڵی دادگەری (20 هەزار و 265) دەنگ، بۆیە ئەگەر هەمان دەنگ بەدەستبهێننەوە، ئەوا ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی لەو پارێزگایە ئەستەمە، چونكە بەشێوازی سانتلیگۆ دەنگەکانی دابەشی (1.7) بكرێت دەكاتە (11 هەزارو 921) ئەوەش ماوەیەكی لاوازەو كورسی نابات، خۆ ئەگەر ژمارەی دەنگەكانی بگەیەنێتە نزیكەی (30) هەزار دەنگ، ئەوا ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی دەبێت. -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین: سفر    یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 20ی ئۆكۆتبەری 2024 بەرێوەچوو (24 هەزار و 178) دەنگ بە ڕێژەی (4%)، ئەم رێژەیە توانای بەدەستهێنانی كورسی نیە، چونكە دەنگەکانی دابەشی (1.7)ی سانت لیگۆ بكرێت دەكاتە (14 هەزارو 222) دەنگ كە ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی لاوازە. بەڵام یەكگرتوو لە پارێزگای هەولێر سەرۆكی لیستێكی نوێ هەڵمەتێكی بەهێزی دەستپێكردووەو بە پێی وتەی خۆیان ژمارەی دەنگەكانیان بۆ زیاتر لە (30) هەزار دەنگ بەرز دەكەنەوە، ئەویش ئەگەری بەدەستهێنانی كورسیەكیان دەبێت. -    بەرزترین ئاست: 1 كورسی -    نزمترین ئاست: سفر رەوتی هەڵوێست: رەوتی هەڵوێست، لە پارێزگای هەولێر عەلی حەمەساڵح سەرۆكی لیستەكەیە، كە خۆی بڕیاردەری رەوتەكەشیەتی، لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كورستان لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024، كە یەكەمجار بوو بەشداری هەڵبژاردن بكات ڕەوتی هەڵوێست (16 هەزار و 871) دەنگی بەدەستهێنا، ئەم ژمارەیە بەشی كورسی ناكات و بەپێی شێوازی سانت لیگۆ، (9 هەزارو 924) دەنگ دەكات و ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی لاوازە، بەڵام بەپێی راپرسیەكان رێژەی دەنگەكانیان زیادی كردووە، بەپێی وتەی خۆیان لە نێوان (50– 60) هەزار دەنگ دەهێنن، خۆ ئەگەر ئەو رێژەیە بهێنن ئەوا كورسیەكیان مسۆگەر دەبێت. -    بەرزترین ئاست: 2 كورسی -    نزمترین ئاست: 1  بەرەی گەل:  بەرەی گەل بەسەرۆكایەتی لاهور شێخ جەنگی لە پارێزگای هەولێر، لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان (9 هەزار و 776) دەنگی بەدەستهێناوە، ئەگەری بەدەستهێنانی كورسیان لاوازە، بەڵام پێیان وایە پرسی دەستگیركردنی سەرۆكی بەرەی گەل و گرتنی لالەزار رێژەی دەنگەكانیانی زیادكردووە و ئەگەری بەدەستهێنانی كورسیەكیان هەیە، هەرچەندە بەدەستهێنانی كورسی قورسە. -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین : سفر  پێشبینی كورسیەكان بۆ پارێزگای هەولێر: -    پارتی: بەرزترین 10 كورسی، نزمترین 8 كورسی -    یەكێتی: بەرزترین 3 كورسی، نزمترین 2 كورسی -    نەوەی نوێ: بەرزترین 3 كورسی، نزمترین 2 كورسی -    هەڵوێست: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 -    یەكگرتوو: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    كۆمەڵ: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    بەرەی گەل: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر     دووەم/ بازنەی سلێمانی: لە سنوری بازنەی سلێمانی (18) كورسی بەردەكەوێت، لە كاتێكدا (ملیۆنێك و 532 هەزارو 893) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەڵام (ملیۆنێك و 201 هەزارو 846) كەس كارتی بایۆمەتری وەرگرتووەو بۆ خولی شەشەم مافیی دەنگدانیان هەیە، بۆیە نزیكەی (331 هەزار) كەس كارتیان وەرنەگرتووەتەوەو ناچن بۆ دەنگدان واتا هەر لەسەرەتاوە (22%)ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە ناچن بۆ دەنگدان، بۆیە رێژەی دەنگدان لەو ژمارەیە دەردەكرێت (ملیۆنێك و 201 هەزارو 846) لەبەر ئەوە رێژەی دەنگدان بەرز دەبێت و چاوەڕوان دەكرێت لە نێوان (50% بۆ 55%) بێت لە پارێزگای سلێمانی ئەوا نزیكەی (600) هەزار كەس دەنگ دەدات، كە ئەگەر رێژەی ئەوانە وەربگیرێت كە مافی دەنگدانیان هەبووەو (ملیۆنێك و 532 هەزار) كەسە دەكاتە نزیكە (40%)، بەڵام وەك باسكرا رێژەكە لەو ژمارەیە وەرناگیرێت بەڵكو لە (ملیۆن و 201 هەزار) وەردەگیرێت و ئەوات دەكاتە (55%). یەكێتی نیشتمانی كوردستان: یەكێتی نیشتمانی كوردستان كوردستان چاوی لە زۆرترین كورسی پارێزگای سلێمانیە لەبەر ئەوەی جێنفوسی خۆیەتی و پێگەی هێزە ئەمنییەكانی یەكێتی لێیە كە كورسیەكانی هەڵبژاردن یەكلا دەكەنەوە.  لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024، (257 هەزار و 359) دەنگی بە ڕێژەی (41%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەی هێنابوو، بەرپرسانی یەكێتی باس لە بەدەستهێنانی (11) كورسی پارێزگای سلێمانی دەكەن، بەڵام بەشێوازی سانت لیگۆ بە پشت بەست بە دەنگەكانی پێشووی (8 – 9) كورسی بەدەستدەهێنێت، بەڵام بەلەبەرچاوگرتنی ئەو راپرسیانەی تا ئێستا كراوەو پێگەی ئەو حزبە لە نزمترین ئاستدا (8) كورسی و لەبەرزترین ئاستدا (10) كورسی بەدەستدەهێنێت. -    بەرزترین: 10 كورسی -    نزمترین: 8 كورسی    نەوەی نوێ نەوەی نوێ لە هەڵبژاردنی رابردووی پەرلەمانی كوردستان بەپێی دەنگەكانی هێزی دووەم بووە لە پارێزگای سلێمانی نەوەی نوێ (141 هەزار و 179) دەنگی بە ڕێژەی (21%) هێنابوو. لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی عێراقیش كە بەشێوەی بازنەیی بەڕێوەچوو (5) كورسی بەدەستهێنابوو، لەسەرەتای مانگی ئابەوە شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە زیندانە ئەمەش كاریگەری لەسەر دەنگەكانیان دەبێت، بۆیە بەرپرسانی نەوەی نوێ چاویان لەوەیە (5-6) كورسی بەدەستبهێنن، بەڵام بەپێی پێشیبینی و راپرسیەكان، چاوەڕوان دەكرێت رێژەی بایكۆت زیاتر بێت و هێزی دیكەش لە گۆڕەپانەكەیە، نەوەی نوێ لە نێوان (3- 5) كورسی بەدەستدەهێنێت. -    بەرزترین: 4 كورسی -    نزمترین: 2 كورسی   پارتی دیموكراتی كوردستان: پارتی دیموكراتی كوردستان لە هەڵبژاردنی رابردوو هێزی سێیەم بووە لە پارێزگای سلێمانی، لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە پارێزگای سلێمانی (54 هەزارو 891) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا و لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە لە 20ی ئۆكتۆبەری 2024 بەڕێوەچوو پارتی دیموکراتی کوردستان (62 هەزار و 856) دەنگی بە ڕێژەی (9%)ی دەنگە دروستەکانی هێنابوو، پارتی دیموكراتی كوردستان لە سلێمانی بە نیازی (3) كورسیییە، بەڵام بە پێی راپرسیەكان و ئەو پێشبینیانەی هەیە (2) كورسی مسۆگەرە. -    بەرزترین: 3 كورسی -    نزمترین: 2 كورسی كۆمەڵی دادگەری كوردستان: كۆمەڵی دادگەری كوردستان لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق 2021، بەشداربوون (44 هەزارو 639)  دەنگیبەدەستهێناوە، لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024دا كۆمەڵی دادگەری (40 هەزار و 922) دەنگی بەدەستهێناوە. بەرپرسانی كۆمەڵی دادگەری پێان وایە (2) كورسی لە بازنەی سلێمانی دەبەن، بەڵام ئەگەر دەنگی هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی عێراق بهێنەوە (1) كورسی و ماوەیەكیش دەمێنێتەوە.    -    بەرزترین: 2 كورسی -    نزمترین: 1 كورسی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق 2021، بەشداربوون تەنیا  (22 هەزارو 876) دەنگیان بەدەستهێنابوو، بەڵام لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024دا (50 هەزارو 534) دەنگی بەدەستهێناوە، بەپێی شێوازی سانت لیگۆ بێت، یەكگرتوو بە نزیكەی كورسیەك و ماوەیەكی بەهێز واتا نزیكەی دوو كورسی دەبات.   بۆیە ئەگەری بەهێز ئەوەیە یەكگرتوو لە بازنەی سلێمانی (2) كورسی بەرێت و بە ئەگەری لاوازیش (1) كورسی دەبات.  -    بەرزترین: 2 كورسی -    نزمترین: 1 كورسی   بەرەی گەل:  بەرەی گەل بەسەرۆكایەتی لاهور شێخ جەنگی كە لە ئێستادا لە زیندانە، لە یەك هەڵبژاردندا بەشداریكردووەو لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024 دا (21 هەزارو 80) دەنگی بەدەستهێناوە. ئەگەر بە شێوازی سانت لیگۆ بێت، ئەوا ئەو دەنگەی بەرەی گەل بەشی كورسیەك ناكات، هەرچەندە بەرپرسانی بەرەی گەل چاویان لە كورسیەكە، بەڵام ئەگەر رێژەی دەنگەكانیان زیاد بكات و بگاتە نزیكەی (30) هەزار دەنگ ئەوا كورسیەك مسۆگەر دەكەن. -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین: سفر رەوتی هەڵوێست: رەوتی هەڵوێست بەسەرۆكایەتی عەلی حەمەساڵح تا ئێستا یەك جار بەشداری هەڵبژاردنی كردووە، لە هەڵبژاردنی پێشوودا (30 هەزارو 699) دەنگی بەدەستهێناوەو بەپێی راپرسی و پێشبینییەكان رێژەی دەنگەكانیان زیادیكردووە. ئەگەر دەنگی هەڵبژاردنی پێشوو لەبەرچاو بگیرێت ئەوا بە شێوازی سانت لیگۆ كورسیەك مسۆگەر دەكەن، خۆ ئەگەر ئاستی دەنگەكانیان زیاد بكات ئەوا ئەگەری مسۆگەر كردنی دوو كورسیان هەیە. -    بەرزترین: 2 كورسی -    نزمترین: 1 كورسی پێشبینی كورسیەكان بۆ پارێزگای سلێمانی: -    یەكێتی: بەرزترین 10 كورسی، نزمترین 8 كورسی -    نەوەی نوێ: بەرزترین 5 كورسی، نزمترین 3 كورسی -    پارتی: بەرزترین 3 كورسی، نزمترین 2 كورسی -    هەڵوێست: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 -    یەكگرتوو: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 -    كۆمەڵ: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 -    بەرەی گەل: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر       بازنەی دهۆك: لە سنوری بازنەی دهۆك (11) كورسی دانراوە، (1) كورسی كۆتا، لە كاتێكدا (940 هەزارو 496) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەڵام  (778 هەزارو 846) كەس كارتی بایۆمەتری وەرگرتووەو بۆ خولی شەشەم مافیی دەنگدانیان هەیە، بۆیە نزیكەی (161 هەزار 650) كەس كارتیان وەرنەگرتووەتەوەو ناچن بۆ دەنگدان واتا هەر لەسەرەتاوە (17%)ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە دەركراوە، بۆیە رێژەی دەنگدان لەو ژمارەیە دەردەكرێت (778 هەزارو 846) لەبەر ئەوە رێژەی دەنگدان بەرز دەبێت و چاوەڕوان دەكرێت لە نێوان (65% بۆ 70%) بێت لە پارێزگای دهۆك  كە دەكاتە (545) هەزار دەنگدەر. بە پێی پێشبینی و بەدواداچوونەكانی (درەو) كە بۆ دیاریكردنی كورسی و پێگەی لیستەكانی پشت بە چەند سەرچاوەیەك دەبەستێت (راپرسیەكان، دەنگی پێشووی لیستەكان، خوێندنەوەی بۆ دۆخی ئێستای حزبەكان، گفتوگۆكردن لەگەڵ بەرپرسانی حزبەكان خۆیان) . پارتی دیموكراتی كوردستان: پارتی دیموكراتی كوردستان، كە وەك زۆن دهۆك دەكەوێتە ژێر دەسەڵاتدارێتی پارتیەوە، پارتی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە پارێزگای دهۆك (261 هەزارو 543) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا بەڕێژەی (66%) و لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024 لە پارێزگای دهۆك (402 هەزار و 157) دەنگی بە ڕێژەی (73%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەی هێنابوو. بەرپرسانی پارتی پێان وایە لەو پارێزگایە (9) كورسی دەبەن لەبەر ئەوەی زۆرینەی دەنگی ئەوپارێزگایەیان بردووە ئەگەر هەمان دەنگی پێشوو ببەنەوە، بەپێی شێوازی سانت لیگۆ بێت، نۆیەم كورسی پارتی (44) هەزار دەنگ دەكات، بۆیە زۆرینەی دەنگی هێزە بچووكەكان دەفەوتێت، لەكاتێكدا بەرزترین ماوەی بەهێز هی نەوەی نوێیە  بۆ كورسی یەكەم تەنیا (27) هەزار دەنگە، خۆ ئەگەر هەر (11) كورسیەكەی دهۆك بخەیتە خشتەی شێوازی سانت لیگۆوە (11)یەم كورسی پارتی لە (36) هەزار دەنگە و بەرزترینە، كەواتا ئەگەر پارتی دەنگی هەڵبژاردنی پێشوو بەرێتەوە و حزبەكانی تریش هەمان دەنگ ئەوا لە سنوری پارێزگای دهۆك و زاخۆ هیچ هێزێكی تر كورسی نابەن و هەمووی بۆ پارتی دەبێت. -    بەرزترین: 10 كورسی -    نزمترین: 9 كورسی نەوەی نوێ نەوەی نوێ لە پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  2021 دا (19 هەزارو 292) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێناو لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024دا بووە هێزی دووەم و (46 هەزار و631) دەنگی بەدەستهێنا، بەرپرسانی نەوەی نوێ چاویان لە كورسیەكی پارێزگای دهۆكە، ئەگەر رێژەی دەنگەكانیان زیاد بكات و دەنگی پارتی كەم بكات ئەوا ئەگەری بەدەستهێنانی كوریەك هەیە. -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین: سفر یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق 2021، بەشداربوون (81 هەزارو 144) دەنگی بەدەستهێنابوو بەڕێژەی (20%)و لە هةڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024دا یەکگرتووی ئیسلامی (42 هەزار و 732) دەنگی بەدەستهێناوە، ئەگەر هەمان دەنگی هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی عێراق بهێنێتەوە ئەوا ئەگەری (2) كورسی هەیەو ئەگەر دەنگی پێشووی هەلبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بهێنێتەوە ئەوا ئەگەری (1) كورسی هەیە. -    بەرزترین: 2 كورسی -    نزمترین: 1 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان: یەكێتی نیشتمانی كوردستان كوردستان  لە پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق (25 هەزارو 40) دەنگی ئەو پارێزگایەی بەدەستهێنا بەڕێژەی (6%)، و لە هةڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024 دا (28 هەزار و 577) دەنگی بە ڕێژەی (5%)ی دەنگە دروستەکانی پارێزگاکەی هێنابوو. ئەگەر یەكێتی هەمان دەنگەكانی پێشوو بهێنێتەوە ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی زۆر لاوازە چونكە شێوازی سانت لیگۆ 1.7 دەنگەكانی دەبێتە نزیكەی (16 ) هەزار دەنگ و ئەگەری لاواز كورسی دەبات بەڵام ئەگەر دەنگەكانی زیاد بكات ئەوا ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی هەیە بەتایبەت بە ژنێك سەرۆكی لیستەكەیەتی و بە كۆتای ژنان بڕوات.  -    بەرزترین: 1 كورسی -    نزمترین: سفر رەوتی هەڵوێست: رەوتی هەڵوێست  لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان (8 هەزارو 438) دەنگی بەدەستهێناوە بۆیە ئەگەر ژمارەی دەنگەكانی سێ قاد زیاد بكات ئەوكات بە ئەگەری لاواز كورسیەك دەبات. كۆمەڵی دادگەری كوردستان: كۆمەڵی دادگەری كوردستان لە هةڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان لە 20ی ئۆكتۆبەر (3 هەزار و 677) دەنگی بەدەستهێناوە بۆیە ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی نیە. بەرەی گەل:  بەرەی گەڵ لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستان (2 هەزار و 605) دەنگی بەدەستهێناوە بۆیە ئەگەری بەدەستهێنانی كورسی نیە.   پێشبینی كورسیەكان بۆ پارێزگای دهۆک: -    پارتی: بەرزترین 10 كورسی، نزمترین 9 كورسی -    یەكگرتوو: بەرزترین 2 كورسی، نزمترین 1 كورسی -    نەوەی نوێ: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    یەكێتی: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    هەڵوێست: بەرزترین 1 كورسی، نزمترین سفر -    كۆمەڵ: سفر -    بەرەی گەل: سفر  ئەنجامی گشتی لەسەر ئاستی هەرێم: بە پێی پێشبینی و بەدواداچوونەكانی (درەو) دوای ئەوەی لەماوەی رابردوو و بەتایبەت لە ماوەی پێش دەستپێكردنی هەڵمەتی هەڵبژاردن بەشی (راپرسی درەو) راپرسیەكی راستەوخۆ لەناو خەڵك لەگەڵ هاوڵاتیان ئەنجامداوەو لەهەفتەی یەكەمی هەڵمەتی هەڵبژاردن راپرسیەكی تری ئەنجامداوە، بە پشت بەستن بە راپرسیەكان و خوێندنەوەی دۆخی ئێستای حزبەكان و ئاست و رێژەی دوو هەڵبژاردنی راپردوو لەگەڵ بڵاوكردنەوە كتێبی (هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق) و  بڵاوكردنەوەی (بۆكسی هەڵبژاردن) كە (6) كتێبی لەسەر هەڵبژاردن لەخۆگرتووە، ئەنجامدانی چەند دیبەیتێكێ تایبەت بە هەڵبژاردن، نزیكترین پێشبینی بۆ كورسی لایەنەكان (بۆ ئەم ساتە) دەخاتەروو، كە بۆ دیاریكردنی كورسی و پێگەی لیستەكان، پشت بە چەند سەرچاوەیەك دەبەستێت (راپرسیەكانی درەو، دەنگی پێشووی لیستەكان، خوێندنەوە بۆ دۆخی ئێستای حزبەكان، گفتوگۆكردن لەگەڵ بەرپرسانی حزبەكان خۆیان) . كورسیەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   8 – 10 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  2 – 3  كورسی -    بازنەی دهۆك:  9 – 10 كورسی -    بازنەی نەینەوا: 4 – 6 كورسی  -    كەركوك: 1 – 2 كورسی -    دیالە: 0 – 1 كورسی كورسیەكانی پارتی لە سێ پارێزگاكەی هەرێم لەكۆی (44) كورسی ئەگەری بەهێز (23) كورسی بەڕێژەی (52%) و لەئەگەری لاوازیش (19) كورسی دەبات بەرێژەی (43%) سەرەرای دوو كورسی كۆتاكان. پارتی لە تەواوی عێراق بە ئەگەری لاواز (25) كورسی بە ئەگەری بەهێز (31) كورسی دەبات، جگە لە كورسی كۆتاكان.  كورسیەكانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   2– 3 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  8 – 9  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0 – 1 كورسی -    بازنەی نەینەوا: 1- 2 كورسی -    بازنەی كەركوك: 4-5 كورسی -    بازنەی سەڵاحەدین: 0-1 كورسی -    بازنەی دیالە: 0-1 كورسی  كورسیەكانی یەكێتی لە سێ پارێزگاكەی هەرێم لەكۆی (44) كورسی ئەگەری بەهێز (13) كورسی بەڕێژەی (30%) و لەئەگەری لاوازیش (10) كورسی دەبات بەرێژەی (23%). یەكێتی لە تەواوی عێراق بە ئەگەری لاواز (15) كورسی بە ئەگەری بەهێز (22) كورسی دەبات، جگە لە كورسی كۆتاكان، بەڵام بەپێی پێشبینییەكان لە نێوان (18-20) كورسی دەهێنێت كورسیەكانی نەوەی نوێ لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   1 – 3 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  2- 5  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0– 1 كورسی -    بازنەی كەركوك: 0- 1 كورسی نەوەی نوێ لە كۆی گشتی سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان و كەركوك بەگەری بەهێز (10) كورسی بەدەستدەهێنێت، لەئەگەری لاواز (5) كورسی. كورسیەكانی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   0 – 1 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  1- 2  كورسی -    بازنەی دهۆك:  1– 2 كورسی -    بازنەی كەركوك: سفر یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان  لە كۆی گشتی ئەگەری بەهێز (5) كورسیە و  كورسی بەدەستدەهێنێت، لەئەگەری لاواز (2) كورسی بەدەستدەهێنێت.  كورسیەكانی كۆمەڵی دادگەری لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   0 – 1 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  1- 2  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0– 0 كورسی -    كۆمەڵی دادگەری كوردستان  لە ئەگەری بەهێز (2) كورسی و بە ئەگەری لاواز (1) كورسی    بەرەی گەل لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   0 – 1 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  0- 1  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0– 0 كورسی بەرەی گەل  بە ئەگەری بەهێز (1-2) كورسی و بە ئەگەری لاواز (0) كورسی.  رەوتی هەڵوێست لەسەر ئاستی هەرێم : -    بازنەی هەولێر:   1 – 2 كورسی -    بازنەی سلێمانی:  1- 2  كورسی -    بازنەی دهۆك:  0– 0 كورسی  رەوتی هەڵوێست  لە ئەگەری بەهێز (4) كورسی و بە ئەگەری لاواز (2) كورسی.    بەپێی شیكاریی و پێشبینییەكان كۆی كورسی لایەنەكان  بەم شێوەیە دەبێت؛  -    پارتی، ئەگەری بەهێز (31) و ئەگەری لاواز (25) کورسی.  -    یەكێتی، ئەگەری بەهێز (22) كورسی و ئەگەری لاواز (19) كورسی. -    نەوەی نوێ، ئەگەری بەهێز (10) كورسی و ئەگەری لاواز (5) كورسی. -    یەكگرتوو، ئەگەری بەهێز (5) كورسی ئەگەری لاواز (2) كورسی. -    هەڵوێست، ئەگەری بەهێز (4) كورسی و ئەگەری لاواز (2) كورسی. -    كۆمەڵ ئەگەری بەهێز (3) كورسی و ئەگەری لاواز (1 ) كورسی.  -    بەرەی گەل ئەگەری بەهێز (1) كورسی و ئەگەری لاواز (0).       لەبارەی دابەشکردنی کورسییەکانی سنوری پارێزگاکانی هەرێم بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، پاڵپشت بە دوا هەڵبژاردن پەرلەمانی کوردستان، بە شێوازی سانتلیگۆ؛ -    ڕکاربەری لایەنەکان بۆ کورسییەکانی بازنەی هەولێر؛ https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=17448 -    ڕکاربەری لایەنەکان بۆ کورسییەکانی بازنەی پارێزگای سلێمانی؛ https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=17451    -    ڕکاربەری لایەنەکان بۆ کورسییەکانی بازنەی پارێزگای دهۆک https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=17455  

  د.رێبوار محمد - مامۆستای زانکۆ رێکەوتنی سێ قۆڵی هەرێم و ناوەند کۆمپانیا نەوتیەکان لەمەڕ هەمواری گرێبەستەکان و دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت، هەرچەن لەرووی سیاسییەوە دەستکەوت و هاوکات تارادەیەک جێگەی دڵخۆشی خەڵک بوو بەهۆکاری ئەوەی مووچەی مووچەخۆران بەستراوەتەوە بەم رێکەوتنەوە، بەڵام هاوکات ئەم رێکەوتنە لەرووی جێبەجێکردن و لەڕووی کاتەوە، لەبەردەم ئاڵانگاری جدی یاساییەدایە. ئەم رێکەوتنە لەرووی پشتیوانی یاساییەوە، کاتییە، پشتبەستە بە مادەی ١٣ لە یاسایی بودجەی گشتی، و خودی ئەم مادەیە کاتییە وەک بەدیلی یاسای نەوت و غاز دانراوە، تا دەرچواندنی یاسای نەوت و غازی فیدراڵی، و رێکەوتنی درێژمەودا و ستراتیجی دەکەوێتە سەروبەندی دەرچواندنی ئەو یاسایەوە، ئەمەش لەمپەر و ئاڵانگاری ئاڵۆزی لەبەردەمدایە، هەرکات ئەو یاسایە دەرچوێنرا ئەوە دەبێتە ئەو دەستکەوتەی کە ٢٠ ساڵە چاوەرێی دەکەین و خلافی جەوهەری هەرێم و بغدایە، گرنگترین گرفتی یاساکەش ئەنجومەنی فیدراڵی نەوت و غازە لە عێراقدا. سروشتی یاسایی گرێبەستە نەوتیەکانی ناوەند و هەرێم جیاوازن، گرێبەستەکانی هەرێم لە جۆری (گرێبەستی بەشداری لە بەرهەم- عقود مشارکە فی انتاج) ن ، بەڵام گرێبەستەکانی حکومەتی ناوەند لە جۆری گرێبەستی خزمەت ( عقود الخدمە)ن. لە گرێبەستی  بەشداری لە بەرهەمدا کۆمپانیاکان خاوەندارێتی بەشێک لە نەوتی بەرهەمهێنراویان بۆ دەگەرێتەوە، بەڵام لە گرێبەستی خزمەتدا کۆمپانیاکان تەنها کرێیەک وەردەگرن لەبەرامبەر بەرهەمهێنانی نەوتدا، واتە خاوەندارێتی نەوتەکەیان بۆ ناگەرێتەوە، لەبەرئەم جیاوازییە حکومەتی ناوەند گرێبەستی خزمەتی هەڵبژاردووە بەپێچەوانەی حکومەتی هەرێمەوە، چونکە بەپێی مادەی ١١١ ی دەستور نەوت و غاز تەنها موڵکی گەلی عێراقن و نابێت ئەم مافە بدرێت بە کەسانی بیانی و کۆمپانایاکان .   جیاوازی سروشتی یاسایی ئەم  دوو جۆرە گرێبەستە یەکێک بوو لە هۆکارەکانی دواکەوتنی رێکەوتن ویەکێک دەبێت لە ئاڵانگارییەکان و لە داهاتووشدا بۆ دەرچواندنی یاسای نەوت و غاز خاڵی ناکۆکی دەبێت. دەشێ لەکاتی جێبەجێکردنی رێکەوتنەکە و جێبەجێکردنی گرێبەستە نەوتییەکاندا گرفت و خلافی یاسایی و دادوەریی دروست ببێت، بەتایبەت لەنێوان کۆمپانیاکان لەلایەک و حکومەتی ناوەند و هەرێم لەلایەکیتر، لەم کاتەدا پرسیاری جدی ئەوەیە کە بەکام یاسا و لە کام دادگا کێشەکان یەکلایی دەکرێتەوە ؟ . بەمانایەکی تر دەکرێ بە رێکەوتن یاسای جێبەجێکار و دادگای تایبەت دیاری بکرێت بۆ یەکلایکردنەوەی کێشەکانی گرێبەستە نەوتییەکان؟ . بەگشتی ئەگەر هەموو لایەنەکانی گرێبەستێک هەڵگری هەمان جنسیە بن گرفتی پێکدادانی یاساکان ڕوو نادات، بەڵکو کاتێک ئەمە ڕوو ئەدات کە لایەنێکی گرێبەست بیانی بێت.  لەو گرێبەستانەی کە ڕەگەزی بیانی تێدایە، دەکرێ لایەنەکان بەرێکەوتن یاسایەکی تایبەت دیاری بکەن بۆ یەکلایی کردنەوەی ئەو کێشانەی دێتە بەردەمیان لەکاتی جێبەجێکردنی گرێبەستەکەدا، ئەمەش پێی دەوترێ (یاسای ئیرادە) مەبەست لێی ئەوەیە کە بە ئیرادەی لایەنەکانی گرێبەست دیاری کراوە، مادەی ٢٥ لە یاسای شارستانی عێراقی ئەم پرسەی رێکخستووە. گرێبەستییە نەوتییەکانیش لە هەرێم و ناوەند، لەبەرئەوەی لایەنێکی کەسی بیانییە، کە خۆی دەبینێتەوە لە کۆمپانیا نێودەوڵەتیەکان، هەمان ڕێسای سەرەوەی بەسەردا جێبەجێ دەکرێت، بەڵام ئایا دەبێت بە دەقێکی ڕوون لە گرێبەستەکەدا بە راشکراوی یاسای تایبەت دیاربکرێت(اتفاق صریح) یان دەشێ بەخوێندنەوەی ناوەرۆکی گرێبەستەکە یاساکە دیاریبکرێت بەبێ ئەوەی بە راشکاوی باس کرابێت (اتفاق ضمنی)، لێرەدا راجیایی هەیە لە فقهی یاساییدا بەڵام رای دروست ئەوەیە کە یاسای ئیرادە بە راشکراوی دیاریکرابێت یان نا ئاساییە و دەکرێ دادوەر لە بارودۆخی گرێبەستەکەوە یاساکەی بۆ دەربکەوێت. لێرەدا دەبێت ئەوەمان لەبیربێت کە کۆمپانیا نێودەوڵەتیەکان دەیانەوێت بەرچاویان ڕون بێت و ئاشنا بن بەو ڕێسا و بنەما یاساییانەی کە بەسەریاندا جێبەجێدەکرێت ، هەربۆیە بنەمایەکی یاسایی نێودەوڵەتی تایبەت دروست بووە و کە پێی دەوترێ ( شرط الثبات التشریعی) ئەمەش مانای ئەوەیە کە کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان دەتوانن مەرجی ئەوە دابنێن کە هەمواری یاساکان لە داهاتوودا بەسەر گرێبەستەکەیان جێبەجێ نەکرێت، ئەمەش هۆکارەکەی ئەوەیە کە دەوڵەت خاوەن دەسەڵاتی یاسادانانە و دەتوانێت دوای بەستنی گرێبەست هەمواری یاسا پەیوەندیدارەکان بکات  و بەمەش دەشێ بە زیانی کۆمپانایاکان بشکێتەوە، لەبەرئەوەی باسکرا کۆمپانایاکان ئەو مەرجە دائەنێن لە گرێبەستەکان دا و بەمەش خۆیان لە زیانی هەمواری یاساکان دەپارێزن و هەر هەموارێک یان هەر یاسایەکی نوێ بەسەر ئەواندا جێبەجێ نابێت . لەراستیدا ئەم بنەمایەش ( شرط الثبات التشریعی) یەکێکە لەو ئاڵانگارییە یاساییەیانی هەڕەشە لە رێکەوتنی سێ قۆڵی دەکات بە تایبەت بۆ سەروبەندی دەرچواندنی یاسای نەوت و غازی عێراقی. لێرەدا پرسیارێکی یاسایی دروست دەبێت لەسەر رێکەوتنی سێ قۆڵی هەرێم و ناوەند و کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان، پرسیارەکەش ئەوەیە کە کام یاسا جێبەجێدەکرێ بۆ یەکلایی کردنەوەی ئەو کێشانەی لە داهاتودا دروست دەبن، رێسا نێودەوڵەتیە تایبەتەکان، یان یاسای عێراقی ، ئەگەر یاسای عێراقی جێبەجێبکرێت وەک باس دەکرێت لەسەر ئەمە رێکەوتن کرابێت، لێرەشدا پرسیارێکی تر دێتەکایەوە، ئەویش دیاریکردنی یاسای عێراقیە یاسای ناوەند ( دەرچوو لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق) یان یاسای هەرێم دەرچوو لە پەرلەمانی کوردستان؟ وەڵامی ئەم پرسیارەش دەبێت یەکلایی بکرێتەوە چونکە بۆ دیاریکردنی یاسای جێبەجێکار دەگەڕێینەوە بۆ یاسای شوێنی بەستنی گرێبەست یان شوێنی جێبەجێکردنی گرێبەست ( قانون محل ابرام العقد او قانون محل التنفیذ) ئەمەش واتە یاسای هەرێم دەشێ یاسای جێبەجێکار بێت .  سەرەڕای گرنگی ئەوەی باسکرا، نابێت ئەوەمان بیربچێت کە  گرفتێکی سەرەکی لەبەردەم گرێبەستە نەوتیەکانی هەرێم دا هەیە لەم پرسەدا، ئەویش ئەوەیە کە بۆشایی یاسایی تەواو هەیە لە رێکستنی مەلەفی نەوت و غازی هەرێم چی لە هەرێمی کوردستان چی  لە عێراق دا ، وەک دەزانین زیاتر لە ٢٠ ساڵە ئەم یاسایە لە عێراق دا دەرنەچوێنراوە و یاسای نەوت و غازی هەرێمیش هەڵوەشاوەتەوە بە بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی، کەواتە جگە لە ناوەرۆکی گرێبەستەکە کە دەبێت یاسا بۆ لایەنەکان( العقد شریعە المتعاقدین ) هیچ یاسایەکی تری تایبەتمان نیە، تەنها مادەی ١٣ ی یاسای بودجە نەبێت کە لە ٤ بڕگە پێکدێت و جێگەی یاسای نەوت و غازی گرتووەوەتەوە، بەڵام خودی ئەم مادەیەش کاتییە و لە یاسای بودجەی ٢٠٢٣- ٢٠٢٥ دایە واتە بەکۆتای هاتنی ٢٠٢٥ مادەی ١٣ ش کۆتای پێدێت، ئەمەش یەکێکی ترە لە ئالانگارییە یاساییەکانی بەردەوامی رێکەوتنی سێ قۆڵی.  خاڵێکی تری گرنگ کە زۆرجار کۆماپانیا نێودەوڵەتییەکان وەک گەرەنتی دادوەریی جێگیری دەکەن لە گرێبەستەکەدا، بریتیە لە دادگای تایبەتمەند بۆ یەکلایی کردنەوەی کێشەکان، بەمانایەکی تر دیاریکردنی یاسای جێبەجێکار و دادگای تایبەتمەند دوو پرسی جیاوازن. دادگای تایبەتمەند مەرج نیە هەمان دادگای ئەو وڵاتە بێت کە یاساکەی جێبەجێدەکرێت، چونکە یاسای جێبەجێکار و دادگای تایبەتمەند دوو بابەتی جیا و سەربەخۆن، واتە دەکرێ دادگای ووڵاتێک یان دەستەی ناوبژیوانی نێودەوڵەتی بێت و یاسای نێوخۆیی ووڵاتیکی تر جێبەجێبکات لەسەر کێشە و خلافاتی گرێبەستەنەوتیەکان، زۆرجار کۆمپانیا نێودەوڵەتیەکان دەستەی نێوبژیوانی و ناوەندە نێودەڵەتیەکان دیاریدەکەن وەک دادگای تایبەتمەند، هەروەک باس دەکرێت کە لە رێکەوتنی سێ قۆڵی هەرێم و ناوەند و کۆمپانیاکان دا هاتووە کە دەستەی نێوبژیوانی پاریس لایەنی تایبەتمەندە بە یەکلاییکردنەوەی کێشەکان و بڕیارەکانی ئەم دەستەیەش بۆ لایەنەکانی گرێبەست کە بە رەزامەنی خۆیان هەڵیانژاردووە، بنبڕە و شیاوی تانەلێدان نیە. ئەنجومەنی فیدراڵی نەوت و غاز یەکێکیی ترە لەئاڵانگارییەکانی داهاتوی بەردەم ئەم رێکەوتنە، و ئەگەر ئەم ئەنجومەنە وەک ئەوەی کە هەیە لە پرۆژە یاسای نەوت و غآزی جێگیربکرێت، حکومەتی هەرێم هیچ پێگەیەکی یاسایی نامێنێت لە گرێبەستەنەوتیەکان دا بەهۆی لاوازی پێگەی هەرێم لەم ئەنجومەنە و فراوانی دەسەڵاتی ئەنجومەنەکە لە داڕشتنی ستراتیژ و سیاسەتی نەوت و غآزدا. گرنگترین دەسەڵاتەکانی ئەم ئەنجومەنە و ئەندامەکانی و چۆنییەتی دەنگدان تیایدا  و پێگەی کورد لەم ئەنجومەنە دا ، چەن پرسێکی گرنگن و ئاڵانگاری بەردەوامی رێکەوتنی سێ قۆڵین و هەربۆیە جێگەی لەسەر وەستانە:. دەسەڵاتەکانی ئەم ئەنجومەنە زۆرن ، گرنگترینیان بە نموونە:  •    پەسەند کردنی سەرجەم ڕێکار و بڕیار و ڕێوشوێنەکانی پەیوەندیدار بە کەرتی نەوت و غاز. •    پەسەند کردنی نموونەی گرێبەستەکانی گەڕان و دۆزینەوە و دەرهێنان و بەرهەمهێنانی نەوت و غاز ، هەموارکردنیان . •    یەکلاکردنەوە و چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان حکومەتی ناوەند و هەرێم لەسەر پرسی نەوت غاز .  ئەم ئەنجومەنە مانگانە کۆدەبێتەوە ، بڕیارەکانی بە دوو شێوە دەردەچێت یان بە زۆرینەی تایبەتی ٢/٣ ، یان بە زۆرینەی سادە، ئەگەر ئەو بابەتەی بڕیاری لەسەر دەدرێت تایبەت بوو بە بڕیاردان لەسەر سیاسەتی نەوت و غاز و پلاندانان و پەسەندکردنی نمونەی گرێبەستەکان و دەرکردنی ڕێنمایی دانوسان و بەستنی گرێبەست ، ئەوا پێویستی بە دەنگی ٢/٣ ی ئەندامانی ئەنجوومەن هەیە ، جگە لەمانە ، هەر بابەتێکی تر بەدەنگی زۆرینەی سادە یەکلایی دەکرێتەوە .  ئەم ئەنجوومەنە لە ٩ ئەندام پێک دێت و لەگەڵ ژمارەیەک ڕاوێژکار کە لە سێ کەس زیاتر نەبن . هەرێمی کوردستان لەم ئەنجومەنەدا تەنها یەک ئەندامی هەیە کە وەزیری سامانە سروشتییەکانە .  ئەمەش ئەوەدەگەیەنێ لەم ئەنجومەنەدا هەرێمی کوردستان وەک پارێزگایەکی عێراق مامەڵەی لەگەڵ دا کراوە ، دەسەڵاتی هەرێم لەم ئەنجومەنەدا زیاتر نیە لە دەسەڵاتی پارێزگای بەسرە ، چونکە نوێنەری هەرێم و نوێنەری پارێزگای بەسرە یەکسانن لە ڕووی ماف و دەنگدان و جۆری ئەندامیەتیان .  لێرەوە دەردەکەوێت کە پێکهێنانی ئەم ئەنجومەنە دەبێتە ئاڵانگارییەکی یاسایی جدی لەسەر رێکەوتنی سێ قۆڵی لە ئایندەدا و یەک دەنگی و بەهێزی پێگەی کورد لە ئەنجومەنی نوێنەران و حكومەتی نوێی عێراق دا یەکلاکەرەوەی ئەم پرسە دەبێت.      

راپۆرتی: درەو    بەشی حەوتەم 🔹 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (3 ملیۆنی و 450 هەزار و 773) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەرێژەی (35.74%). 🔹 لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێم تەنها (5) لیست كورسی مسۆگەركرد، بەجۆرێك: پارتی (579 هەزار و 234) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (46.96%) كۆی دەنگە دروستەكان و (21) كورسی بردەوە، یەكێتی (215 هەزار و 316) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (17.46%) و (10) كورسی بردەوە، نەوەی نوێ (204 هەزار و 855) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (16.61%) و (8) كورسی بردەوە، یەكگرتوو (108 هەزار و 10) دەنگ بەڕێژەی (8.76%) و (4) كورسی بردەوە، كۆمەڵی دادگەری (64 هەزار و 156) دەنگ بەڕێژەی (5.20%) تەنها (1) كورسی بردەوە. 🔹 لەسەر ئاستی عێراق لایەنە کوردستانییەکان (63) کورسییان بردەوە، پارتی (32) کورسی و یەکێتی (17) کورسی و نەوەی نوێ (9) کورسی و یەکگرتوو (4) کورسی و کۆمەڵ (1) کورسی، لەسەر ئەو بنەمایە جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران درایە (شاخەوان عەبدوڵا)، جگه‌ له‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی درا بە (د. لەتیف ڕەشید)، هاوکات له‌ کابینه‌که‌ی محەمەد شیاع سودانی کورد به‌ چوار وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛ فوئاد حوسێن، نزار ئامێدی و دواتر هەڵۆ مستەفا عەسکەری شوێنی گرتەوە، بەنگین ڕێکانی و خالید شوانی بە وەزیر دیاری کران. یەکەم: خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  لە 10/10/2021 و پێگەی کورد بەپێی داتاکانی کومسیۆنی هەڵبژاردن زیاتر کە (25) ملیۆن هاوڵاتی عێراقی مافی دەنگدانی هەبوو لە پێناو ئەو کۆکردنەوەی زۆرینەی ئەو دەنگانەدا لە چوارچێوەی (21) هاوپەیمانی و (167) پارتی سیاسی کە (58) یان لەنێو هاوپەیمانیدابوون و سەدان کاندید سەربەخۆو بێ لایەن و لە سەر ئاستی (83) بازنەی هەڵبژاردن (3 هەزار و 171) کاندید ڕکابەرییان کرد بۆ بەدەستهێنانی (320) کورسی و (67) کاندیدیش لەسەر ئاستی عێراق ڕکابەری بەدەستهێنانی (9) کورسی کۆتای پێکهاتەکانیان کرد. عێراق لەبەردەم سیستمێکی نوێی هەڵبژاردن دواجار و دوای کۆمەڵێک ئاڵنگاری و ململانێ و کێشمەکێشمی لایەنە سیاسییەکان، عێراق بەرەو هەڵبژاردنی گشتی ئەنجومەنی نوێنەران هەنگاوی ناو ڕۆژی 10ی تشرینی یەکەمی 2021، خولی پێنجەمی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران لە عێراق بەڕێوەچوو، بەپێ یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (9)ی ساڵی 2020، هەڵبژاردنەکە تەواو جیاواز بوو بەراورد بە خولەکانی پێش خۆی ئەویش بە پەیرەو کردنی؛  یەکەم: دابەشکردنی عێراق لە (18) بازنەی هەڵبژاردنەوە بۆ (83) بازنەی هەڵبژاردن، لەسەر دوو بنەما؛ 1.    پاراستنی پێگەی (25%)ی کۆتای ئافرەتان لە ئەنجومەنی نوێنەران، بەو پێیەش لە هەر بازنەکی هەڵبژاردن لانی کەم ئافرەتێک سەربکەوێت و (83) ئافرەت کورسی ئەنجومەنی نوێنەرانیان هەبێت لە کۆی (320) کورسی گشتی و (9) كورسى كۆتای (پێكهاته‌كان). 2.    پاراستنی دەقی ماددەی (49)ی بڕگەی یەکەمی دەستوری هەمیشەیی عێراق کە تێیدا هاتووە (ئەنجومەنی نوێنەران لە ژمارەیەک ئەندام پێکدێت بە ڕێژەی یەک کورسی بۆ سەد هەزار کەس لە دانیشتوانی عێراق...)، بەم پێیەش هەموو بازنەیەکی هەڵبژاردن ژمارەی ئەو کورسییانەی بۆی تەرخان کرا کە لە نێوان (3-4) کورسیدابوو، ژمارەی دانیشتوانەکەی کەمتر نییە لە (400) هەزار کەس. دووەم: گۆڕانکاری لە سیستمی هەڵبژاردن وهەڵوەشاندنەوەی سیستمەکانی پێشوو، پەیڕەو کردنی سیستمێکی نوێ، وەک لە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (9)ی 2020دا هاتووە:  ماددەی (15) یەکەم: هەر پارێزگایەک بۆ چەند بازنەیەکی هەڵبژاردن دابەش دەبێت. دووەم: پاڵێوراو بەشێوەی تاکەکەسی دەبێت لە بازنەیەکی هەڵبژاردن.  سێیەم: ڕیزبەندی پاڵێوراوان لە بازنەیەکی هەڵبژاردن بە بەدەستهێنانی زۆرترین ژمارەی دەنگ (اعلی اصوات) براوە دەبێت، بەپێی سیستمی براوەی یەکەم، بۆ پاڵێوراوەکانی دوای ئەویش هەر بەو شێوەیە دەبێت. بەپێی ئەم ماددەیە: 1.    عێراق بەسەر (83) بازنەی بازنەی هەڵبژاردن دابەش دەبێت. 2.    پاڵێوراو بەشێوەی تاکەکەسی دەبێت لە بازنەیەکی هەڵبژاردن، بەم پێیەش خۆپاڵاوتن لە لیستی حزبەکانەوە گۆراوە بۆ پاڵێوراوی تاکەکەسی (حیزبی و بێ لایەن) و لەم حاڵەتەشدا دەنگدەر تەنها یەک دەنگ بە پاڵێوراو دەدات و دەنگ بە لیست یان قەوارەی سیاسی نادات. ئەمەش ئەمانباتە بەردەم بنەمایەکی ديکە؛ 3.    کار بە سیستمی (تاک دەنگی نەگوێزراوە) دەکرێت، واتە ئەو دەنگە زیادانەی لە پاڵێوراوێکی سەربەخۆ یان سەر بە لایەنێکی سیاسی دەمێنێتەوە ناگوێزرێتەوە بۆ کەسی تر یان کەسێكى ترى لایەنه سیاسییه‌كه‌. 4.    کام پاڵیوراو زۆرترین دەنگەکانی بازنەکەی خۆی بەدەست بهێنێت بەشێوەی ڕیزبەندی سەردەکەوێت، بۆ نمونە ئەگەر بازنەیەک چوار کورسی بۆ تەرخان کرابوو، ئەوا لەو بازنەیەدا (4) پاڵێوراوی خاوەن زۆرترین دەنگ سەردەکەون به‌شێوه‌ی ڕیزبه‌ندی، بە مەرجێ: ا. یەکێک لە سەرکەوتووەکان ئافرەت بێت. ب. ئەگەر هەر چواریان لە ڕەگەزی نێربن، ئەوا کەسی چوارەمیان جێی دەهێڵێت بۆ ئافرەتێک کە زۆرترین دەنگی نێو ئافرەتەکانی بازنەکەی خۆی بەدەستهێنابێت. ج. ئەگەر دوو پاڵێوراوى کۆتایی (کێبڕکێ لەسەر کورسی چوارەم) دەنگەکانیان یەکسان بوو، ئەوا بەپێ هەمان یاسا و ماددە، تیروپشکیان بۆ ئەنجام دەدرێت. د. ئەگەر بازنەیەک سێ کورسی بۆ تەرخان کرابووە ئەوا هەموو ڕێوشوێنەکانى خاڵەکانی (‌ا، ب، ج) ڕاستن، بە کەمکردنەوەی کورسییەک لەو بازنەیە.   بە تێكڕا لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (3 ملیۆنی و 450 هەزار و 773) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (ملیۆنێک و 233 هەزار و 451) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەرێژەی (35.74%)، بەجۆرێك لە هەولێر (ملیۆنێک و 238 هەزار و 379) مافی دەنگدانیان هەبووە و (444 هەزار و 253) بە دروستی دەنگیداوە، بە رێژەی (35.87%)، لە سلێمانی (ملیۆنێک و 389 هەزار و 691) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (393 هەزار و 194) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەڕێژەی (28.29%) و لە دهۆكیش كە (822 هەزار و 703) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، (396 هەزار و 4) كەس بە دروستی دەنگیانداوە بەڕێژەی (48.13%).  كۆی كورسییەكانی پارێزگاكانی هەرێم بەبێ ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم (44) كورسی بووە، بە جۆرێك هەولێر دابەشی سەر چوار بازنەی هەڵبژاردن و(15) كورسی، سلێمانی دابەشی سەر پێنج بازنەی هەڵبژاردن و (18) كورسی و دهۆك دابەشی سەر سێ بازنەی هەڵبژاردن و (11) كورسی بۆ تەرخان كرابوو.  ئەگەرچی زیاتر لە دەیان لیست و قەوارەو كەسایەتی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان كرد لەو پارێزگایانە، بەڵام تەنها (5) لیست كورسی مسۆگەركرد، بەپێی داتاكانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن هەموو ئەو لیست و قەوارانەی كورسییان هێناوە، بەجۆرێكە: پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (579 هەزار و 234) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (46.96%) كۆی دەنگە دروستەكان و (21) كورسی بردەوە، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (كە هاوپەیمانی هەبوو لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان بە ناوی هاوپەیمانی كوردستان) بەڵام یەكێتی بەتەنها (215 هەزار و 316) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (17.46%) و (10) كورسی لەسەر ئاستی پارێزگانی هەرێمی كوردستان بردەوە، نەوەی نوێ (204 هەزار و 855) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (16.61%) و (8) كورسی بردەوە، یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستانیش كە كاندیدەكانی بەشێوەی سەربەخۆ بەشداری پێكردبوو (108 هەزار و 10) دەنگ بەڕێژەی (8.76%) و (4) كورسی بردەوە، كۆمەڵی دادگەری كوردستانیش (64 هەزار و 156) دەنگ بەڕێژەی (5.20%) تەنها (1) كورسی بردەوەو و بزووتنەوەی گۆڕان كە هاوپەیمانی یەكێتی بوو بەتەنها (22 هەزار و 91) بەدەستهێناوە بەڕێژەی (1.79%)ی كۆی دەنگە دروستەكان و هیچ كورسییەكی بەدەستنەهێنا، پارتی سۆسیاست (6 هەزار و 595) دەنگ بەڕێژەی (0.53%) و كورسی نەبردەوە و سەرجەم لایەن و كەسایەتییە سەربەخۆكانی دیكە (33 هەزار و 194) دەنگیان بەدەستهێناوە بەڕێژەی (2.69%)ی دەنگە دروستەكان و هیچ كورسییەكیان مسۆگەر نەكرد. 1.    پارێزگای هەولێر لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2021 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 10/10/2021، كە هەر پارێزگایەك كرابوو بە چەند بازنەیەكی هەڵبژاردن و هەر بازنەیەكیش ژمارەی كورسی دیاریكراوی خۆی هەبوو، پارێزگای هەولێر كرابوو بە (4) بازنەی هەڵبژاردن و پێكەوە (15) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان بۆ دیاریكرابوو، لە هەر چوار بازنەكەی پارێزگای هەولێر (444 هەزار و 253) كەس لە كۆی (ملیۆنێک و 238 هەزار و 379) كەس بە ڕێژەی (35.87%) دەنگی دروستیان داوە. لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان توانی (262 هەزار و 800) دەنگ بەدەست بهێنێت بەرێژەی (59.2%)ی دەنگە دروستەكان و (11) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، نەوەی نوێ توانی (79 هەزار و 245) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (17.8%) و (3) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەرچەندە هاوپەیمان بوو لەگەڵ گۆڕان بەڵام بەتەنها (65 هەزار و 862) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (14.8%) كە (1) كورسی بەدەستهێنا، لیستی كۆمەڵی دادگەری (19 هەزار و 517) دەنگ بەڕێژەی (4.4%) و كورسی بەدەستنەهێنا، بزوتنەوەی گۆڕان كە هاوپەیمانی یەكێتی بوو بەڵام لە دوو بازنە كاندیدی هەبوو بە هەردووكیان (4 هەزار و 245) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (1%) و هیچیان سەرنەكەوتن، كاندیدەكانی یەكگرتووی ئیسلامیی (3 هەزار و 990) دەنگ و بەڕێژەی (0.9%)، بەڵام هیچ كورسییەكی لە پارێزگای هەولێر مسۆگەر نەكرد، پارتی سۆسیالست دیموكراتی كوردستانیش (2 هەزار و 167) دەنگی بەدەستهێنا بە ڕێژەی (0.5%) و كاندیدی سەرنەكەوت و سەرجەم لایەن و كەسایەتییەكانیش لەو پارێزگایە (6 هەزار و 427) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (1.4%) و هیچیان سەرنەكەوتن بۆ ئەنجومەنی نوێنەران. 2.    پارێزگای سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2021 پاڵپشت بە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ هەڵبژاردنی (10/10/2021) پارێزگای سلێمانی كرا بە (5) بازنەی هەڵبژاردن و بەپێی داتاكانی كۆمسیۆنی عێراق لە پارێزگای سلێمانی (ملیۆنێک و 389 هەزار و 691) كەس مافی دەنگدانی هەبووە و (393 هەزار و 194) كەس دەنگی دروستیانداوە، بەرێژەی (28.29%) و (18) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی بۆ دیاریكراوە، یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەرچەندە هاوپەیمان بوو لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان بەڵام بەتەنها (124 هەزار و 414) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (31.6%) كە (8) كورسی بەدەستێنا، نەوەی نوێ توانی (106 هەزار و 318) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (27%) و (5) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان توانی (54 هەزار و 891) دەنگ بەدەست بهێنێت بەرێژەی (14%)ی دەنگە دروستەكان و (2) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، لیستی كۆمەڵی دادگەری (44 هەزار و 639) دەنگ بەڕێژەی (11.4%) و (1) كورسی بەدەستهێنا، كاندیدەكانی یەكگرتووی ئیسلامی (22 هەزار و 876) دەنگ و بەڕێژەی (5.8%) و (2) كورسی لە پارێزگای سلێمانی مسۆگەركرد، بزوتنەوەی گۆڕان كە هاوپەیمانی یەكێتی بوو بەڵام كاندیدەكانی (17 هەزار و 846) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (4.5%) و هیچیان سەرنەكەوتن، پارتی سۆسیالست دیموكراتی كوردستانیش (2 هەزار و 517) دەنگی بەدەستهێنا بە ڕێژەی (0.6%) و كاندیدی سەرنەكەوت و سەرجەم لایەن و كەسایەتییە سەربەخۆكانیش لەو پارێزگایە (19 هەزار و 693) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (5%) و هیچیان سەرنەكەوتن بۆ ئەنجومەنی نوێنەران. 3.    پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2021 لە پارێزگای دهۆك، كە دابەشی سەر سێ بازنەی هەڵبژاردن  كرابوو پێكەوە (11) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان بۆ دیاریكرابوو، لە هەر (3) بازنەكەی پارێزگای دهۆك (396 هەزار و 4) كەس لە كۆی (882 هەزار و 703) كەس بە ڕێژەی (48.13%) دەنگی دروستیان داوە. لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان توانی (261 هەزار و 543) دەنگ بەدەست بهێنێت بەرێژەی (66%)ی دەنگە دروستەكان و (8) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، كاندیدەكانی یەكگرتووی ئیسلامیی (81 هەزار و 144) دەنگ بەدەستهێنا بەڕێژەی (20.5%) و (2) كورسییان لە پارێزگای دهۆك مسۆگەر كرد، یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەتەنها (25 هەزار و 40) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (6.3%) كە (1) كورسی بەدەستهێنا،  نەوەی نوێ توانی (19 هەزار و 292) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (4.9%) و هیچ كورسییەكی پەرلەمانی بەدەستنەهێنا، پارتی سۆسیالست دیموكراتی كوردستانیش (هەزار و 911) دەنگی بەدەستهێنا بە ڕێژەی (0.5%) و كاندیدی سەرنەكەوت و سەرجەم لایەن و كەسایەتییەكانیش لەو پارێزگایە (7 هەزار و 74) دەنگیان بەدەستهێنا بە ڕێژەی (1.8%) و هیچیان سەرنەكەوتن بۆ ئەنجومەنی نوێنەران. هاوكات لیستی كۆمەڵی دادگەری و بزوتنەوەی گۆڕان كە هاوپەیمانی یەكێتی بوو لەو پارێزگایە كاندیدیان پێشكەش نەكرد و بۆیە هیچ دەنگێكشیان بەدەست نەهێنا.  بەکورتی بەپێی ئامارەکانی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان، جگە لە کاندیدە سەربەخۆکان کە ژمارەیان (33) کەس بوو لەم خولەی هەڵبژاردن لەسەر ئاستی عێراق (37) هاوپەیمانی و لایەنی سیاسی گەیشتنە ئەنجومەنی نوێنەران و (کوتلەی سەدری بە سەرۆکایەتی موقتەدا سەدر) بە بردنەوەی (73) کورسی پلەی یەکەم هاتوو، بەدویدا (هاوپەیمانی تەقەدوم بە سەرۆکایەتی محەمەد حەلبوسی) (38) کورسی و (دەوڵەتی یاسای نوری مالیکی) (36) کورسییان بردەوە لایەنە کوردستانییەکانیش (63) کورسییان بردەوە بە جۆرێک پارتی دیموکراتی کورستان (32) کورسی و  یەکێتی نیشتمانی کوردستان (17) کورسی و نەوەی نوێ (9) کورسی و یەکگرتووی ئیسلامی (4) کورسی و کۆمەڵی ئیسلامی (1) کورسی بردەوە. دووەم: پێگەی کورد لە كابینەی محەمەد شیاع سودانی 2022-2025 دوای تێپەڕبوونی ساڵێک بەسەر هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، کشانەوەی ڕەوتی  سەدر کە یەکێک لە کوتلە براوە گەورەکانی هەڵبژاردن، لەلایەن چوارچێوەی هەماهەنگییەوە محەمەد شیاع سودانی دیاریکرا بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراق لە 13ی تشرینی یەکەمی 2022 لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە دەنگی پێدرا، حکومەتەکەی لەلایەن هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەتەوە پێکهێنرا، کابینەکەی لە 27ی تشرینی یەکەمی 2022 متمانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی بەدەستهێنا. لایەنە کوردستانییەکانیش (63) کورسییان بردەوە بە جۆرێک پارتی دیموکراتی کورستان (32) کورسی و  یەکێتی نیشتمانی کوردستان (17) کورسی و نەوەی نوێ (9) کورسی و یەکگرتووی ئیسلامی (4) کورسی و کۆمەڵی ئیسلامی (1) کورسی بردەوە، لەسەر ئەو بنەمایە جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران (شاخەوان عەبدوڵا) درایەوە بە کوردو جگه‌ له‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی درا بە (د. لەتیف ڕەشید) ، هاوکات له‌ کابینه‌که‌ی محەمەد شیاع سودانی کورد به‌ چوار وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛  -    فوئاد حوسێن – وه‌زیری دەرەوە -    نزار ئامێدی – وەزیری ژینگە/ لە 26/11/2024 (هەڵۆ مستەفا عەسکەری) شوێنی (نزار ئامێدی) گرتەوە. -    بەنگین ڕێکانی - وه‌زیری ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و نیشته‌جێکرن -    خالید شوانی بە وەزیری داد دیاری کران سێیەم: پێگەی کورد لە حوکمڕانی عێراق  2021-2025 بە داتاو گرافیک       سەرچاوە؛  -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق... کورد لە پرۆسەی حوکمڕانیدا، چاپخانەی پاندا، سلێمانی، چاپی یەکەم 2025.  https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20250918193348656697&lng=1  

بەشی شەشەم 🔹هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ بەدەستهێنانی (329) كورسی، لەسەر ئاستی (18) بازنەی هەڵبژاردن لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا (6 هەزار و 986) كاندید، چوونە ڕکاربەرییەوە. (24 ملیۆن و 349 هەزار و 357 )كەس لە دانیشتووانی عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە  مافی دەنگدانیان هەبوو.  🔹 لەم هەڵبژاردنەدا لە هەرێمی كوردستان (3 ملیۆن و 144 هەزار و 730) كەس لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێم مافی دەنگدانیان هەبووە و (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەرێژەی (57.2%). تەنها (7) لیستی کوردی كورسی مسۆگەركرد، پێکەوە (57) کورسییان بردەوە بە جۆرێک؛ پارتی (25) کورسی و  یەکێتی (18) کورسی و بزوتنەوەی گۆڕان (5) کورسی و نەوەی نوێ (4) کورسی و هاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەری و یەکگرتووی ئیسلامی و کۆمەڵی ئیسلامی یەکی (2) کورسیان بەدەستهێنابوو. 🔹 لە کابینەکەی عادل عه‌بدولمه‌هدی، کورد پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی جارێکی تر مسۆگه‌ر کرد (د.به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح) بۆ ئه‌و پۆسته‌ هه‌ڵبژێردرا، جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانیش درا به‌ (د. بەشیر حەداد)، به‌ سێ وه‌زیریش دران بە کورد، به‌ڵام کابینه‌که‌ ته‌مه‌نی خۆی ته‌واو نه‌کرد له‌ ساڵی (2020) سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌ستی له‌کار کێشایه‌وه. 🔹 دواتر‌ (مسته‌فا کازمی) وه‌ک سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران متمانه‌ی پێدرا، که‌ کورد جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی تێدا هه‌بوو جگه‌ له‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراق لای (د. به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح) به‌رده‌وام بوو، هاوکات له‌ کابینه‌که‌ی مسته‌فا کازمی کورد به‌ سێ وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛ فوئاد حوسێن، نازه‌نین محه‌مه‌د وسو و حاکم سالار عه‌بدولستار. یەکەم: خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  لە 18/5/2018 و پێگەی کورد هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ بەدەستهێنانی (329) كورسی كە 320 كورسی گشتی 9 كورسی بۆ كۆتای ئێزدی و مەسیحی و سابئی و شەبەك و فەیلیەكانە، لەسەر ئاستی (18) بازنەی هەڵبژاردن لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا ( 6 هەزار و 986) كاندید، كە ( 4 هەزار و 972)ی بەرێژەی (71%) و (2 هەزار و 14)ی لە ڕەگەزی مێ بەرێژەی (29%.) چوونە ڕکاربەرییەوە.  لەم هەڵبژاردنەدا (24 ملیۆن و 349 هەزار و 357 )كەس لە دانیشتووانی عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە  مافی دەنگدانیان هەبوو.  لەم هەڵبژاردنەدا لە هەرێمی كوردستان (3 ملیۆن و 144 هەزار و 730) كەس لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێم مافی دەنگدانیان هەبووە و (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەرێژەی (57.2%)، بەجۆرێك لە هەولێر (ملیۆنێک و 123 هەزار و 219) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (642 هەزار و 232) بە دروستی دەنگیداوە، بە رێژەی (57.1%)، لە سلێمانی (ملیۆنێک و 305 هەزار و 211) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (668 هەزار و 146) كەس بە دروستی دەنگیانداوە، بەڕێژەی (51.1%) و لە دهۆكیش كە (716 هەزار و 300) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، (489 هەزار و 308) كەس بە دروستی دەنگیانداوە بەڕێژەی (68.3%).  كە كۆی كورسییەكانی پارێزگاكانی هەرێم بەبێ ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم (44) كورسی بووە، بە جۆرێك هەولێر (15) كورسی، سلێمانی (18) كورسی و دهۆك (11) كورسی.  ئەگەرچی زیاتر لە (25) لیست و قەوارەو كەسایەتی بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان كرد لەو پارێزگایانە، بەڵام تەنها (7) لیست كورسی مسۆگەركرد، بەپێی داتاكانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن هەموو ئەو لیست و قەوارانەی كورسییان هێناوە، لە تێكڕای ئەوانەی دەنگی دروستیان داوە لە سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان (ملیۆنێک و 799 هەزار و 686) كەس بووە، بەڵام (ملیۆنێک و 754 هەزار و 369) بە رێژەی (97%) دەنگی گشتیی ئەو هێزانەیە كە كورسییان بەدەستهێناوە، بەجۆرێك پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (724 هەزار و 728) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (40%) كۆی دەنگە دروستەكان، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (364 هەزار و 638) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (20%)، بزوتنەوەی گۆڕان (199 هەزار و 611) بەدەستهێناوە بەڕێژەی (11%)، نەوەی نوێ (152 هەزار و 645) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (8%)و یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (98 هەزار و 19) دەنگ بەڕێژەی (5%)، كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان (91 هەزار و 975) دەنگ بەڕێژەی (5%) و هاوپەیمانی لەپێناو دیموكراسی و دادپەروەری (تحالف من اجل الديمقراطية والعدالة) لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان (122 هەزار و 753) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (7%)ی كۆی دەنگە دروستەكان. 1.    پارێزگای هەولێر لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2018 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 12/5/2018، كە هەر پارێزگایە و ژمارەی كورسی دیاریكراوی خۆی هەبوو، لە پارێزگای هەولێر كە (15) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ دیاریكرا (ملیۆنێک و 314 هەزار و 46) هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەبووە و (642 هەزار و 232) هاوڵاتیش دەنگەكانیان بە دروستی هەژمار كراوە بە ڕێژەی (48.9%)، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان  توانی (321 هەزار و 920) دەنگ بەدەست بهێنێت بەرێژەی (50%)ی دەنگە دروستەكان و (8) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (79 هەزار و 745) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (12%) كە (2) كورسی بەدەستێنا، نەوەی نوێ توانی (70 هەزار و 833) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (11%) و (2) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لیستی گۆڕان توانی (40 هەزار و 863) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (6%) و (1) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لیستی كۆمەڵی ئیسلامی (36 هەزار و 784) دەنگ بەڕێژەی (6%) و توانی (1) كورسی بەدەستبهێنێت، هاوپەیمانی لەپێناو دیموكراسی و دادپەروەری (تحالف من اجل الديمقراطية والعدالة) (50 هەزار و 537) دەنگ و بەڕێژەی (8%)ی دەنگە دروستەكانی هێناو (1) كورسی بردەوە و لیستی یەكگرتووی ئیسلامی (24 هەزار و 475) دەنگ و بەڕێژەی (4%)، بەڵام هیچ كورسییەكی لە پارێزگای هەولێر مسۆگەر نەكرد. 2.    پارێزگای سلێمانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2018 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 12/5/2018 لە پارێزگای سلێمانی، كە (ملیۆنێک و 395 هەزار و 961) كەس مافی دەنگدانی هەبووە و (668 هەزار و 146) كەس دەنگی دروستیانداوە، بەرێژەی (47.9%) و (18) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ دیاریكراوە، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (259 هەزار و 378) دەنگی بەدەستهێناوە بەڕێژەی (39%)ی دەنگە دروستەكان و (8) كورسی بەدەستهێنا، لیستی گۆڕان توانی (154 هەزار و 947) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (23%) و (4) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، نەوەی نوێ توانی (63 هەزار و 760) دەنگ بەدەستبهێنێت بەڕێژەی (10%) و (2) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لیستی كۆمەڵی ئیسلامی (51 هەزار و 563) دەنگ بەڕێژەی (8%) توانی (1) كورسی بەدەستبهێنێت، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان  توانی (48 هەزار و 706) دەنگ بەدەستبهێنێت، بەرێژەی (7%)  و (1) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، لیستی یەكگرتووی ئیسلامی (30 هەزار و 19) دەنگ و بەڕێژەی (4%) و (1) كورسی مسۆگەركرد و هاوپەیمانی لەپێناو دیموكراسی و دادپەروەری (تحالف من اجل الديمقراطية والعدالة) (46 هەزار و 552) دەنگ بەڕێژەی (7%) توانی (1) كورسی بەدەستبهێنێت. 3.    پارێزگای دهۆك لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2018 لە پارێزگای دهۆك، كە 11 كورسی پەرلەمانی بەردەكەوێت و (ملیۆنێک و 75 هەزار و 889) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، (489 هەزار و 308) هاوڵاتی بە دروستی دەنگیاندا، بەرێژەی (45.5%)، لیستی پارتی دیموكراتی كوردستانی (354 هەزار و 102) دەنگی بەدەستهێناوە، بەرێژەی (72%) توانی (10) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر بكات، یەكگرتوی ئیسلامی كوردستان (43 هەزار و 525) دەنگی بەدەستهێنا، بەڕێژەی (9%) و بەدەستهێنانی (1) كورسی، بەڵام یەكێتی نیشتمانی كوردستان (25 هەزار و 515) دەنگی بەدەستهێنا، بەرێژی (5%) و كورسی بەدەستنەهێنا، هاوكات نەوەی نوێ بە بەدەستهێنانی (18 هەزار و 52) دەنگ و بز‌ووتنەوەی گۆڕان (3 هەزار و 801) دەنگ و كۆمەڵی ئیسلامی (3 هەزار و 628) دەنگ هیچ كورسییەكیان بەدەست نەهێناوە.  بەکورتی لەم خولەی هەڵبژاردن لەسەر ئاستی عێراق (31) هاوپەیمانی و لایەنی سیاسی گەیشتنە ئەنجومەنی نوێنەران و (هاوپەیمانی سائیرون بە سەرۆکایەتی موقتەدا سەدر) بە بردنەوەی (54) کورسی پلەی یەکەمی هێنا، بەدویدا (هاوپەیمانی فەتح بە سەرۆکایەتی هادی عامری) (47) کورسی و (هاوپەیمانی نەسری عەبادی) (42) کورسی و (دەوڵەتی یاسای نوری مالکی) (25) کورسییان بەدەست هێنابوو. كۆی كورسییەكانی پارێزگاكانی هەرێم بەبێ ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم (44) كورسی بووە، بە جۆرێك هەولێر (15) كورسی، سلێمانی (18) كورسی و دهۆك (11) كورسی.  لایەنە کوردستانییەکانیش (57) کورسییان بردەوە بە جۆرێک پارتی دیموکراتی کورستان (25) کورسی و  یەکێتی نیشتمانی کوردستان (18) کورسی و بزوتنەوەی گۆڕان (5) کورسی و نەوەی نوێ (4) کورسی و هاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەری و یەکگرتووی ئیسلامی و کۆمەڵی ئیسلامی یەکی (2) کورسیان بەدەستهێنابوو. دووەم: پێگەی کورد لە كابینەی عادل عەبدولمەهدی 2018 - 2020 دوای ئه‌وه‌ی له‌ 12/5/2018 کورد توانی له‌ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی (58) کورسی به‌ده‌ستبهێنێت، پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی جارێکی تر مسۆگه‌ر کرد (د.به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح) بۆ ئه‌و پۆسته‌ هه‌ڵبژێردرا، جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانیش درا به‌ (د. بەشیر حەداد)، له‌ کابینه‌که‌ی عادل عه‌بدولمه‌هدی کورد به‌ سێ وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛  -    فوئاد حوسێن – وه‌زیری دارایی -    به‌نگین ڕێکانی – وه‌زیری ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و نیشته‌جێکرن -    حاکم فاورق ئه‌مین شوانی به‌ وه‌زیری داد) دامه‌زرێندران به‌ڵام کابینه‌که‌ ته‌مه‌نی خۆی ته‌واو نه‌کرد له‌ ساڵی (2020) سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌ستی له‌کار کێشایه‌وه. سێیەم: پێگەی کورد لە كابینەی مستەفا کازمی 2020-2022 دوای ئه‌وه‌ی‌ عادل عه‌بدولمه‌هدی له‌ ساڵی (2020) ده‌ستی له‌ پۆسته‌که‌ی کێشایه‌وه‌ (مسته‌فا کازمی) وه‌ک سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران متمانه‌ی پێدرا، که‌ کورد تێیدا (58) کورسی و جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی تێدا هه‌بوو جگه‌ له‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆککۆماری عێراقی لای (د. به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح) به‌رده‌وام بوو، هاوکات له‌ کابینه‌که‌ی مسته‌فا کازمی کورد به‌ سێ وه‌زیر به‌شدار بوو ئه‌وانیش؛  -    فوئاد حوسێن – وه‌زیری دارایی -    نازه‌نین محه‌مه‌د وسو – وه‌زیری ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و نیشته‌جێکرن -    حاکم سالار عه‌بدولستار به‌ وه‌زیری داد، دامه‌زرێندران چوارەم: پێگەی کورد لە حوکمڕانی عێراق  2018-2022 بە داتاو گرافیک       سەرچاوە؛  -    دامەزراوەی میدیایی درەو، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق... کورد لە پرۆسەی حوکمڕانیدا، چاپخانەی پاندا، سلێمانی، چاپی یەکەم 2025.  https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20250918193348656697&lng=1  

 درەو: ماڵپه‌ڕی شەفافیەت بۆ چاودێری و رێكخستنی داهاتە نانەوتییەكانی پارێزگای( سلێمانی و هەڵەبجە) و ئیدارەکانی (راپەڕین و گەرمیان) بڵاویكردەوە:  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 10/10 – 10/10/2025: ( 20  ملیار و 612 ملیۆن )دینار بووە، بەجۆرێك كە 88%ـی داهاتەكە بەشێوەی نەختینەیە و 12%ـی داهاتەكە بەشێوەی چەك بووە.  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 27/9 – 3/10/2025:: ( 19 ملیار و 333 ملیۆن )دینار بووە. سایتەكە بڵاویكردووەتەوە لە نێوان ئەو دوو هەفتەیە داهات بەڕێژەی (6%) كەمیكردووەبە نزیكەی (2) ملیار دینار.    -    داهاتی مانگی ئەیلول سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 66 ملیار و 681 ملیۆن) دینار   -   داهاتی مانگی ئابی سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 62 ملیار و 924 ملیۆن) دینار ، كه‌ 85%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 15%ی به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌. -   داهاتی مانگی تەمووزی سنوری سلێمانی بریت بووە له‌ ( 118 ملیار و 926 ملیۆن) دینار ، كه‌ 28%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 67%ی مەقاسە بووەو 5% به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  - داهاتی مانگی حوزەیرانی سنوری سلێمانی ( 139 ملیار و 173 ملیۆن دینار) بووە، كه‌ (76) ملیار دینار بەڕێژەی 54% كەمیكردووە.