.gif)
■ هادی حەمەرەشید 1 "کوندەپەپوو" یەکێکە لە پڕ جەدەلترین باڵندە، بەو پێیەی لای هەندێك لە کۆمەڵگاکان "شووم" و مەرگهێنەرە، لای هەندێکیتریان "دانا" و دووربینە! لای یۆنان سیمبولی داناییە، بەڵام لای میسرییە کۆنەکان ڕەمزیی مەرگە، لای عەرەب پەیامبەری وێرانە و لەناوچوونە، لای ئەوروپییەکان سەرەتا هەمان سەرنج هەبوو، بەڵام لەسەردەمیی ڕۆشنگەریدا گۆڕا بۆ باڵندەیەکی پڕ لە ویقار و دانایی. عەرەبەکان باس لە خوێندنە پچڕ پچڕ و ناوەختەکەی ئەکەن لە نیوەی شەودا، لەڕۆژدا بێدەنگە و نووستوە، بەڵام لەشەودا بە دوو چاوی ئاوەڵای فراوانەوە سەیر ئەکات و لەناوەختدا ئەخوێنێت، ئەمە لەکاتێکدایە کە ئیتر ئەم بۆچوونە تادێت کاڵ و کاڵتر ئەبێتەوە لای ئەوانیش، ئێستا شەپۆلێك لە کاری هونەریی لە دنیای عەرەبدا ئەنجام ئەدرێت، کە ئەو باڵندەیەی لە هزری باب و باپیرانیاندا بە مەرگهێنەر ناو زەدکراوە، لەبەرگێکی جوان و خۆشەویستدا ئەخرێتەڕوو، لە دیزاینی جل و بەرگدا جێگایەکی ناوازە و بەپێزی پێدراوە. بەڵام بۆ ئێمە ئەشێت لەو باڵندە دژەباو و تایبەتەوە فێری داناییەکی فریادڕەس ببین، فریادڕەس بۆ ئەم بێدەنگییەی کە سەرەتا و بۆدییەکەی هێدیی هێدیی وا پەیدا ئەبێت، ئەم باڵندەیە لە ژاوەژاوی ڕۆژی ڕووناکدا بێدەنگە و بە دووچاوی فراوان و تیژەوە لەهەمووان ئەڕوانێت، "جا ئەگەر فەزای گشتیی ڕووناك و بێ تەم و مژ بێت، قسە و دەنگ هەڵبڕین واتە فەوزا و ژاوەژاو"، بەڵام کاتێك دەسەڵات لەڕێگای هۆکارەکانی بێدەنگ کردنەوە ئەگەڕێتەوە و ڕۆژگارمان تاریك و نوتەك ئەکات، کێ بەقەدەر "کوندەپەپوو" بە حیکمەتە تا فێری دەنگ هەڵبڕینمان بکات؟! لە ڕۆژئاوادا شەقام و فەزای گشتیی بە فیزیکیی بێدەنگە و پابەندن بە ڕێساکانی پیس نەبوونی ژینگەوە، کە دەنگە دەنگ و ژاوەژاو(چوچا‌و) یەکێکە لەسەرچاوەکانی، بۆ وێنە کەمترین هۆرێن لێئەدرێت، کەمترین هات و هاوار بۆ فرۆشتنی کاڵا ئەکرێت، شوێنە گشتییەکان جێگایەکی ئارامن بۆ پشوودان...هتد، بەڵام لەئاستی لادان و نالەباریی دەسەڵاتدا، دەنگیان بڵند و دلێرە، ستەمکاریی دەسەڵات بەتوندیی ڕەد ئەکرێتەوە. ڕێك پێچەوانەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەو جێگایەدا کە پێویستە بێدەنگ و ئارام بن کۆمەڵگایەکی پڕ لە هەرا و ژاوەژاومان هەیە، لەو جێگایەشدا کە پێویستە دەنگ هەڵبڕن و داوای مافی خۆیان بکەن، کۆمەڵگایەکی کڕ و بێدەنگن! بۆیە لای ئەوان کوندەپەپوو دانا و بە ویقارە و لای ئێمەش مەرگهێنەر و شینگێڕی وێرانەیە! 2 چونکە کۆمەڵگاکەی ئێمە لە پاشکۆی کۆمەڵگای گەورە و پڕ لە ستەمکاریی دەوڵەتانی هەرێمایەتیدا ئەژین، بەداخەوە دەستەبژێری بەناو (ڕووناکبیر و نووسەران)یشمان بە هەمان ڕێگای نووسەر و ڕۆشنبیرە دەربارەکانی ئەواندا ملی ڕێگای سەرشۆڕیی ئەگرن! ئەم تەدارەك و خەنەبەندانەی کە بۆ کابینەی نوێ لەلایەن سیاسییە خۆفرۆش و چاوچنۆك و پۆستپەرستەکانی هەرێمەوە ڕێکخراوە و ئەو بێدەنگییە سەیرە، یان تەنانەت زۆربەی "ڕۆشنبیران"لە سیاسییەکان دڵیان گەرمترە بۆی، هیچ نیە جگە لە لاسایی کردنەوەی نوخبە دەستەمۆکانی وڵاتانی ستەمکاریی، تا ئاستی هێنانە ئارای فەزایەکی کۆنترۆڵکراوی پۆلیسیی ئەوتۆ کە ئەوانیش ئەبنە یەکێك لە برغو و بەستەرەکانی ئەو دەسەڵاتە! ئەگینا ئەبوو پاش ڕووداوەکانی ۲۵ی ئەیلول و ۱٦ی ئۆکتۆبەری۲٠۱۷ ڕۆشنبیران بە "شێتە شێتە" لە مەسعود بارزانیی( کە خۆی ووتی) و "ناپاك ناپاك" لە سەرانی یەکێتی و پارتی کە هەر لە دەشتی نەینەوا و سحێلا و سنووری سوریاوە تا خانەقین و سنووری ئێران ۵۱%ی خاکی هەرێمیان فرۆشت، هەراسانیان بکردنایە و نەیان هێشتایە لەم وڵاتەدا دانیشن. بەڵام بەداخەوە ئەوەندە پاساوی پڕ لە ماستاو و تەمەلوقیان بۆ هێنانەوە، کە بتوانن بە هاوکاریی ئەوان و ساختەکاریی لە هەڵبژاردندا ببنە زۆرینە و درێژە بە مانەوەیان بدەن! دروست وەك ئەو ڕۆڵەی کە دەستەبژێری ڕووناکبیری عەرەب لە سەروەختی داگیرکاریی کوەیتدا گێڕایان، کە نووسەر و کۆمەڵناسی دیاری عێراقیی"کەنعان مەکیە" لە کتێبی #دڵڕەقیی_و_بێدەنگیی ـدا، بە درێژیی ئەو ڕۆڵە ڕیسواییەیانی بە بەڵگەی حاشاهەڵنەگرەوە یاداشت کردووە. کاتێك کە لە مانگی ئابی ۱۹۹٠دا عێراق پەلاماری کوەیت ئەدات، وڵاتەکەی خۆی و کوەیتی دراوسێش ئەکات بە وێرانە، لە جەنگی نەگریسی ۸ساڵەی ئێران-عێراقەوە (کە سەدان هەزار مرۆڤی بێ تاوان ئەکات بە سووتەمەنیی، دەیان شار و هەزاران گوند ئەکات بە ناوچەی جەنگیی و یاساغکراو) ئەچێت بۆ ئەو جەنگە ماڵوێرانکارەیتر، دەیان سەربازیی خۆی و کوەیت بەکوشت ئەدات، سەدان ملیار دۆلار وڵاتەکەی ئەخاتە ژێر قەرز و هەزاران هێکتار باخی خورما ئەبڕێتەوە..هتد، کەچی هێشتا "تووتی"یە بەناو ڕووناکبیرەکانی عەرەب لەسەرتاسەری جیهاندا گێچی عرووبەیان ئەفڕێت و دەست بە هۆنینەوەی شیعر و شانامە ئەکەن بەسەر سەددامدا! هەروەك چۆن هەندێ لە ڕیفراندۆمچییەکان مەسعودیان چوواند بە "بیسمارك"ـی ئەڵمانیی، دەستەبژێری عەرەبیش سەددامیان ناو نابوو "بیسمارکی عەرەب*" و بە "سەلاحەدینی ئەیوبی"ناوزەدیان ئەکرد! ئەمە ڕەنگە بۆ کەسانێك کە لە قەڵەمڕەوی سەددام و دنیای عەرەبدا نیشتەجێ بن ئاساییتر بێت، بەڵام بۆ کەسانێك کە لەدواکەوتوویی سیستم و ژیان لەسایەی دەسەڵاتدارانی عەرەبیدا هەڵهاتبن نەنگییە، دەی مەکیە ئەڵێت: لە ڕۆژئاوا بە دەگمەن ڕووناکبیرێکی عەرەبت ئەبینی کە سەرسام نەبووبێت بە سەددام.** هەروەك ڕووناکبیرە حەپەساوەکانی ئێمە بە جادووی ڕیفراندۆمی ماڵوێرانکار لە تەراوگە! سەددام بە بەرچاویانەوە لە مەیدانی جەنگدا دۆڕاو و مایەپوچ بوو، کەچی ئەمانە هێشتا لە وەهمی بەهێزیی سوپایەکی یەك ملیۆنیی و ڕۆکێتی سکۆد و توانای بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆم و ڕووبەڕوو بوونەوەی زایۆنیزمدا بوون. هەروەك نوخبە زارەترەکەکەی ئێمە بە بارزانیی، کە ۵۱%ی خاکی هەرێمیان ڕادەستی نەیاران کردبوو، کەچی هەڵڵایان لەسەر پردێك ئەکرد کە گوایە "داستان"ی تیادا تۆمارکراوە، هەر ئەو پردە ڕادەستی(داگیرکەران) ئەکرێتەوە و هێشتا ئەمان خەو بەریان نادات! بارزانی و باندەکەی ماڵئاوایی لە عێراق ئەکەن و (هێڵە گشتییەکانی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان) ڕاستەوخۆ لە میدیا وابەستەکانەوە ئەخوێنرێتەوە، کەچی پاشتر ئەچێتەوە بەغدا و تۆپێك فەرشی سوور لەگەڵ دەستیان ئەبەن(تا لەو ئیحراجییە کەم بکەنەوە) کەچی دەروێش و موریدە قات لەبەرەکانی، هێشتا بارەکەڵڵای بۆ ئەکێشن کە چووەتە بەغدا و ئەوەندە قارەمانە لەگەڵ "هادی عامریی و مەهدی موهەندیس و مالیکیی" دژە ڕیفراندۆم و بەقەولی خۆیان (شۆڤێنی) کۆئەبێتەوە و کەچی داننانێت بە دەسەڵاتی "بەرهەم ساڵەح"ـی ڕیفراندۆمچی و (کوردپەروەر)دا!!! تەنانەت لەسەر ئاستی دەستەبژێری سیاسییش، سەرۆك و دەسەڵاتدارانی عەرەب، پاش چەند مانگێك لە ڕیسوایی سیاسیی و نابودبوونی سەربازیی سەددام لە جەنگی کەنداودا، لە۲۷-۲۹ی ئایاری۱۹۹۱ دووەمین"کۆنگرەی نەتەوەیی عەرەب" ئەبەستن لە عەممان، تیایدا بەیاننامەیەکی حەوت هەزار ووشەیی، پڕ لە دروشم و بەتاڵ لە فیکر و لۆژیك بڵاوئەکەنەوە، لەبارەی شەڕی کەنداوەوە و پاش ئەو سکانداڵە بێ وێنەیەی بەعس، هێشتا پاساو بۆ ڕیسواییەکەی ئەهێننەوە و بە گەشبینییەوە باس لە سەرکەوتن ئەکەن! هەموو شکستەکانیش بە کۆمەڵێك پاساوی وەك "پیلانی زایۆنیزم و داگیرکاریی رۆژئاوا...هتد" سواغ ئەدەن! عەینەن ئەم دەستەبژێرە فاسید و خۆفرۆشەی کوردستان کە هەموویان ئەڵێی ڕۆڵەی شەرعیی یەك دایك و باوکی گەندەڵن! 3 ئێستا کاتی دەنگهەڵبرینە، چونکە گرەوێك هەیە لەسەر بێدەنگ کردنمان، لایەنگر و عاشقانی "براگەورە" لەئێستاوە باس لە گەردەلولی بێدەنگکردن ئەکەنەوە، کادیرێکی هەواڵگریی بەخۆی و پۆلیسەکانییەوە سەرۆکایەتیی ئەم کابینەیە ئەکات، ئەم گرەوە سەردەمێکە مارکێتینی بۆ ئەکرێت، نابێت جەبەروتی ئەم دەسەڵاتە کۆمەڵگا لەوە بێدەنگتر بکات. جەدەلێك لەمەڕ گۆڕانکاریی هەیە; ئایا کۆمەڵگا کار لە سەرکردە و دەسەڵاتداران ئەکات، یان سەرکردە و سیاسییەکان کۆمەڵگا ئاراستە ئەکەن؟ لە دوو سەدەی ڕابردوودا هەندێك لە نوخبە سیاسییەکانی ئێران ویستویانە چاکسازیی لە تان و پۆی کۆمەڵگای ئێراندا بکەن، ئەوان لەویژدانی مێژووییدا کۆمەڵێك گۆڕانکاریی ئەرێنییان فەراهەم کرد، بەڵام خۆیان بوون بە قوربانیی، ناویان بە پرشنگداریی لەمێژووی وڵاتەکەیاندا ئەنەخشێنرێت***، لە نموونەی سێکوچکەی (ئەمیرکەبیر و قائیمقام و د.موسەدیق) دواجار دەرکەوت نەیارەکان زۆر و دەست واڵا و لایەنگرانیان بێدەسەڵات و پەرتەوازە! هەمان دەرئەنجامی #کاك_نەوشیروان کە بەداخەوە هاوڕێکانی بەر لە هەموو کەسێك مایەپوچیان کرد، بەداخەوە ئەو دەرفەتەی کە بۆ ئێمە ڕەخسێنرا، لە مەعمەعەی (یار) و ئەغیاری ئەودا لەدەست درا! دکتۆر محەمەد موسەدیق، سیاسییەکی هەڵکەوتە و نیشتیمانپەروەر بوو، پیاوێکی پڕ مەعریفە و بەئیرادە بوو، شەش خول لەسەر یەك پەرلەمانتار بوو، قاڵبووی ناو دەزگای یاسادانانی ئەو وڵاتە بوو، پیاوێکی خاکەڕا و ڕێزی زۆری لایەنگران و هاونیشتیمانیانی ئێرانی لابوو، تا ڕادەی نەیارەکانی بە "پیاوی فریودەر" وێنایان ئەکرد! کەچی دوای گەورەتربوونی پایەی سیاسیی و بوونی بە سەرۆك وەزیران، فەرمانێکی پڕ لەشانازیی بەم شێوەیە دەرکرد:(( ئاسایشی گشتیی وڵات: تکایە ئەوەی کە لەڕۆژنامەکاندا لەسەر من ئەنووسرێت، جا هەرچی بێت و هەرکەسێك ئەینووسێت، بەهیچ شێوەیەك نابێت بەرامبەری هەڵوێست وەربگیرێت و دەستدرێژیی بکرێتە سەری))**** هەروەك سەروەریی خۆماڵییکردنی نەوتی پێبڕا. لەسەر ئاستی جیهانییش تێزێکی داهێنا، کە دواتر لەلایەن جەمال عەبدولناسر و جەواهێر لال(لەعل) نەهرۆ و چەندین سەرۆکی دنیاوە دووبارە کرایەوە: (( برسێتی قەبوڵ ئەکەین، بەڵام سەربەخۆیی سیاسییمان لەدەست نادەین))***** هەمان ئەو دیدەی کاك نەوشیروان کە تا ماڵئاوایی لەم دنیا پڕ لە ئازار و سەختییە کرد، ئامادە نەبوو ببێتە پیاوی ئێران و تورکیا و دەرەوە، ئەوەی کە هاوڕێکانی هەموو ڕۆژێك بۆڵەیان ئەهات تا سەرشۆڕیی بە دیپلۆماسیەت بۆ تەرجەمە بکەن!! کە لەماوەی کەمتر لە چەند مانگدا چاوی ئەویان لەسەر نەما، پێش هەر جێگایەك سەریان کرد بە کۆشی پارتی و یەکێتیدا (هەڵبەت هەر بەناوی دیپلۆماسیەت و سیاسەتەوە!)و شتێك نەما بەناوی ڕوونیی وەجاخی سیاسییەوە! بە تەلمیحێك سەرنج ئەخەمە سەر ئەلتەرناتیڤە ساختەکانی ئەم هۆشیارییە سیاسییەی کە کاك نەوشیروان ڕابەرایەتیی ئەکرد، کە خۆی لە بازرگانێك و میدیایەك و کۆمەڵێك مرۆڤی پۆپۆلیستدا ئەبینێتەوە، ئەمانە نەك نەیانتوانیوە ئیزافەیەکی مەعقول بخەنە سەر ئەو پڕۆژەیەوە، بگرە تەمومژێکی زۆر بێزارکەریان دروست کردووە و هاوکارێکی باش و گونجاوی دەسەڵاتن لە مایەپوچ کردنی ئازادیخوازاندا، ئەو دەنگەی کە لەزاری ئەوانەوە دێتە دەرەوە بەشێکە لەو ژاوەژاوەی کە ژینگەی سیاسیی ئێمەی ئالودەکردووە بە پیسیی! ------------------------------------ * (دڵڕەقیی و بێدەنگیی) کەنعان مەکیە، و/حەمەڕەشید ل۳۱۷ ** هەمان سەرچاوە ل۳۲٤ ***(کۆمەڵناسی نوخبە کوشتن)ن/ عەلی ڕەزا قولی، و/شەهرام عەبدوڵڵا ل۲۳۷ **** هەمان سەرچاوە ل۲۹٦ ***** هەمان سەرچاوە ل ۲۹۵
■ شێركۆ عەبدوڵا مه‌وقیف خۆشه خوا نه‌تداتێ، به‌شه‌رتێ به‌خوێنده‌وارت بزانن و قسه بۆ كه‌ناڵه‌كان بكه‌ى وه‌ك ئه‌م براده‌ره‌ى خواره‌وه: × بۆ كوردستان تى ڤى: كه‌س هه‌یه ئه‌وه نه‌زانێ كه ژه‌نه‌راڵ مسته‌فا بارزانى باوكى ڕۆحیى كورده؟ × بۆ گه‌لى كوردستان: هیوادارم و دڵنیاشم براده‌رانى مه‌كته‌ب سیاسى هه‌رگیز له رێبازه‌كه‌ى مامى گه‌وره‌مان لاناده‌ن. × بۆ یه‌كگرتوو: شكستهێنانى گوتارى نه‌ته‌وه‌یى یه‌عنى چى؟ یه‌عنى ته‌نیا هه‌ر ئیسلام چاره‌سه‌ره. × بۆ بزووتنه‌وه: ته‌بعه‌ن قسه‌كه‌ى جه‌نابته، بڵاوكردنه‌وه‌ى ئیسلام به بیجامه‌وه ناكرێ، ئه‌بێ شمشێرى پێبێ شمشێر. × بۆ كه‌ى ئێن ئێن: دیاره هه‌ر ره‌وانشاد به‌جددى هه‌وڵی داوه ده‌سه‌ڵاتى بنه‌ماڵه له ره‌گ و ریشه ده‌ربێنێت. × بۆ ته‌له‌فزیۆنى جه‌ماوه‌ر: من له هه‌موو شوێنێكا وتوومه هه‌ق وایه بیره‌وه‌رییه‌كانى كاكه حه‌مه بكرێ به مه‌نهه‌ج له كولیه‌ى عه‌سكه‌ریدا. × بۆ په‌كه‌كه: هیچ سیاسییه‌ك هێنده‌ى سه‌رۆك ئاپۆ ئه‌م حیزبه گه‌نده‌ڵانه‌ى باشوورى به‌باشى نه‌ناسیوه. × بۆ رووداو: ویژدان باشه بۆ ئینسان.. كێ كوردستانى ئاوه‌دانكردوه له كاك نێچیر زیاتر؟ × بۆ كوردستان بیست و چوار: خوێندنه‌وه‌ى من بۆ حكومه‌تى داهاتووى هه‌رێم به سه‌رۆكایه‌تى كاك مه‌سرور ئه‌وه‌یه كه كوردستان ئه‌كات به سویسرا له هه‌موو روویه‌كه‌وه. × بۆ ئێن ئاڕ تى: باشه هه‌ر ئه‌و سوئاله له خۆتان بكه‌ن، ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌كه نیشتمانپه‌روه‌رى و ئینساندۆستى نییه، كاك شاسوار چ مه‌جبوره شانى خۆى ئارداوى بكات؟؟ × له ئه‌ندێشه: به‌شه‌ره‌فم ئه‌م حیزبانه چاكیان تیا نییه.
■ ڕامان مجید فقێ ماوەیەکە یەکێتی لە پارتی زیاتر خەمخۆری دروستبوونی حکومەت و رێكکەوتنی پێش وەختەیە لەگەڵ پارتی و، پارتیش زۆر بێباکانە لە هێزەکان و دروست بوونی حکومەت دەڕوانێت، لە کاتێکدا به لەبەر چاو گرتنی زۆربەی پێوەرەکان دەبوایە پێچوانەکەیمان ببینیبایه، چونکە پارتی مەسرور بارزانی بەربژێری سەرۆکایەتی حکومەت کردوە. دیاریشە پارتی به‌م هه‌نگاوه‌ی دەیەوێت ئه‌م كابینه‌یه سەرکەوتوو تر بێت لە کابینەکانی تری حکومەت، سەرباری ئەوەی ئەو کوڕی مسعودی سەرۆکی پارتیە، بەڵام ئەم ئامانجە ئاسان نییه، چونکە ناوبراو شارەزایی لە ئیدارەدانی حکومەتدا نییە، تا ئاستێکی زۆریش خۆشەویست نیە لای هاووڵاتی ئاسایی، ئه‌گه‌ر به دیوه‌كی دیكه‌ی سه‌یری بكه‌ین ده‌بینین حکومەت قەرزێکی زۆری لەسەرەو ماوه‌ی چوار ساڵیشە بژێوی خەڵک رۆژ بە ڕۆژ بەرە و خراپتر چووه،کۆمەڵێک کێشەی هه‌ولێر لەگەڵ حکومەتی ناوەند بێ چارەسەر ماوەتەوە، بۆیه پێویسته كانده‌كه‌ی پارتی ئه‌و بارودۆخه‌كه‌ی له‌ماوه‌ی ڕابردوو به‌سه‌ر حكومه‌تدا هاتووه ، دووباره باشی بكاته‌وه‌و لانی كه‌م وەک دۆڕاو لێ ی دەرنەچێت. تاوه‌كو ئێستا دوو ئیدارەی لە هەرێم وەک خۆیەتی، بۆیه ئاسان نییه ناوبراو قەڵەمڕەوی لە ناوچەی سەوز هەبێت و بڕیاەکانی جێ بە جێ بکرێت. ڕوونیشە کە ئەوان بە ٤٥ کورسیەوە زیاتر بەرپرسیارن لە دۆخی ژیانی خەڵک نەک یەکێتی بە 21 کورسیەوە. لە لایەکی ترەوە ئەوان بە کرداری زۆربەی پۆستە گەورەکانی هەرێمیان لایە و دەشیانەوێت لایان بمێنێتەوە وەک ( سەرۆکایەتی هەرێم و سەرۆکی حکومەت و جێگری سەرۆکی پەرلەمان و سەرۆکی ئەنجومەنی دادوەری و ڕاوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایش و وەزارەتی ناوخۆ و وەزارەتی سامانە سروشتیەکان فەرمانگەی دەرەوەو سه‌رۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران و سوپا سالاری پێشمەرگە و دەیان پۆستی گرنگی تر...) کە ئەگەر له‌سه‌ربنه‌مایی خاڵبەندی پۆستەکان دابەش بکرێت کە هەر پۆستێك لەوانەی پارتی لایه‌تی خاڵی زۆری پێویستە ئەستەمە ئەو هەموو پۆستە و چەندین پۆستی وەزاری تریان بەر بکەوێت. بۆیە گەر یەکێتی جوانتر لە تابلۆی حوکمڕانی بڕوانێت و مەدروستر لەسەر مێزی گفتوگۆ دانوستان بکات، نابێت ڕۆژانە قبووڵی ئەو هەموو بێمنەتیەی پارتی بکات، کە بە ئارەزووی خۆی پۆست بەم و بەو ببه‌خشێت وەک خێر و سەدەقە. دەبێت سه‌رۆكی ڕاسپێرداوی پارتی و سه‌ركردایه‌تی ئه‌و حزبه ئه‌و بزانن چ وەک حەق و بەرکەوتەی کورسی پەرلەمانی بێت، یان خاڵ بەندی و هه‌ر بنه‌مایه‌كی دیكه، ئه‌وا یه‌كێتی لە دروست بوونی حکومەت پشكی زیاتری بەر دەکەوێت وه‌ك ئەوەی پارتی کە دەیەوێت پێیببه‌خشێت به یه‌كێتیی. له‌به‌رئه‌و هۆكارانه‌ی باسمان كرد، پارتی لە ئایندەدا پێویستی بە هاوکاری زیاتری یەکێتیە، بۆیە باشترە یەکێتی بەم دۆخەی ئێستای سیاسەتکردنی پارتی له ته‌شیكلردنی حکومەت و دامه‌زراوه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم و په‌رله‌مان ڕازی نەبێت و دانه‌نیشێت و به‌دیارچاوەڕوانییه‌كانی پارتی تاوه‌كو چهند پۆستێكی پێبدات. به‌هۆی ئه‌و بێمنه‌تیه‌ی پارتی ده‌بووایه ئەگەری بەشداری نەکردنی یه‌كێتی لەم حکومەتەدا یەکێك بێت لە ئەگەرەکانی سه‌ركردایه‌تی ئه‌و حزبه، بەڵام بە داخەوە سیاسەتی یەکێتی لە ئێستادا پەرتەوازەیەو هێزە دژ بەرەکانی ناوخۆی حزب بیر لە پشکی خۆیان دەکەنەوە لە حکومەت، نەك پشکی یەکێتی و سنوردانان بۆ دروستبوونی دیکتاتۆریی زۆرینەیی پارتی، کە ئەوە یەکێکە لە ئەرکە لە مێژینە و بنەرەتیەکانی كه ئه‌و حزبه‌ی له‌سه‌ر دروستبووه.
.gif)
■ لوقمان حەوێز تەنها یەک بەڵگەی زانستی... نەمدەویست ئەم پۆستە بکەم چونکە ئەوەی کەمێک لە ئەلف و بێی فیزیا یان زانست بزانێت یان تەماشای بەڵگە ماددیەکانی کردبێت دەزانێت کە زەوی تەخت نیە، بەڵام هەندێک هاوڕێی نزیکی خۆم داوایان لێکردم تەنیا یەک بەڵگەی زانستی بخەمەڕوو بۆ هەندێک لەو کەسانەی لەوانەیە هەڵخەڵەتێنرابن لەلایەن کۆمەڵەکانی بەناو زەوی تەخت... با بۆ ساتێک واز لەو بەڵگە ماددیانەی گۆیی زەوی بێنین لە وێنە و ڤیدیۆیە زیندووەکان کە سەتەلایتەکان و کەشتیەکان چرکاندویانە، یان ئەو سەدەها کەشتیەوانانەی کە چوون بۆ ئاسمان و بەچاوی خۆیان گۆیی زەویان بینیوە، ئەوانە خەڵکی یەک نەتەوە و ووڵاتیش نەبوون و نین تاوەکو پاڵەپەستۆی ئەو ووڵاتەیان لەسەر بێت چونکە جگە لە ئەمەریکا کۆمەڵێکی زۆر لە ووڵاتانی تری جیهان تا ئێستا مرۆڤ و کەشتیەوانیان ناردووە بۆ بۆشایی ئاسمان و دەوری گۆی زەوی، یان بەڵگەی بوونی دیاردەی شەو و ڕۆژ لەیەک کات لە دوو شوێنی جیهاندا، با واز لەهەموو ئەو بەڵگە ماددیانە بێنین، بەڵام بەکورتی لێرە تەنیا بەیەک بەڵگەی زانستی دەیسەلمێنم کە بۆچوونی تەختی زەوی دژی سادەترین یاسای فیزیایە کە یاسای هێزی کێشکردنە... هەموومان دەزانین هێزی کێشکردن هەیە و بەهێزترین و زاڵترین هێزە لە هەموو کونجێکی گەردوون، هەروەها هەموومان هەستی پێدەکەین، بەپێی یاسای هێزی کێشکرن ئەو هێزە لە هەموو تەنێک هەرچەندە تەنەکە گەورەبێت یان بچوک هەموو گەردیلەکانی ئەو تەنە بۆ چەقەکەی ڕادەکێشێت ئینجا شێوەی تەنەکە هەرچۆنێک بێت، لەتەنێکی زۆر گەورەی بەقەد گۆی زەوی یان مانگ بەپێی هەمان یاسا لەبەر زۆری بارستایی کە دەبێتە هۆی زۆری هێزی کێشکردن ئەو تەنە شێوەی گۆیی یان نیمچە گۆیی وەردەگرێت، ئەگەر زەوی تەخت بووایە ئەوا هەرچی شتێکی جوڵاو کە لەسەر گۆی زەویە ڕادەکێشرا بەرەو چەقەکەی واتە ناوەندی زەوی کە بە پێی بۆچوونی تەختی زەوی دەکاتە ناوەندی خوانە پانە گەورەکە، واتە ئەو کاتە هەرچی هەبێت لەسەر خوانە پانەکە لە چەقەکەی یان ناوەندی خوانەکە بەیەکەوە دەنوسێن و ناتوانرێت بجوڵێنرێن یان بجوڵێن، واتە بۆ نموونە هەموو مرۆڤەکان و گیاداران و شتەکانی تریپسەر ڕووی زەوی تۆپەڵ دەبووین و بەیەکەوە دەنووساین لە ناوەندی خوانەکە و توانای هیچ جوڵەیەکمان نەدەبوو...!!! بێ گومان هیچ شتێک کە ئێستا هەیە و دەیبینین وەک ئێستا نەدەبوو، بەڵام بەپێی یاسای هێزی کێشکردن ئێستا هەموومان بەرەو چەقی زەوی ڕادەکێشرێین کە گۆییە، لەبەر ئەوەی ڕووی زەویش زۆربەی ڕەق و بەردینیە ئەوا لە ئێستادا وەکو ئەوە وایە ئێمە و هەموو شتەکان بەسەر ڕووی ئەو گۆیەوە نووسابین... پێشتر پۆستێکم کردبوو بەناوی: بۆچی مانگ، زەوی، هەسارەکان و ئەستێرەکان شێوەکانیان گۆییە و خڕن؟ هۆکارەکە چیە؟ دەتوانن سوودی لێوەربگرن... https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1930910406940651&id=100000651308095 بۆ ئەوانەی بیانەوێت ڕاستەوخۆ گۆی زەوی ببینن لە ڕێگەی کامیراکانی وێستگەی ئاسمانی، پرۆگرامێک یان ئەپێک هەیە لە ئایفۆن و ئەندرۆیدیش دەتوانی داۆنلۆدی بکەیت ناوی ISS HD LIVE ، لە ڕێگەی ئەم ئەپەوە ئەگەر مۆبایلەکەت بەسترابیتەوە بە ئینتەرنێتت ئەوا دەتوانیت بەڕاستەوخۆیی بە شەو و ڕۆژ گۆی زەوی ببینیت.... لوقمان حەوێز تێکساس
■ كارزان سه‌باح هه‌ورامی پارتی نایه‌وێت كوردستان به‌لاوازی بچێته‌وه بۆ به‌غدا باشترین چاره‌سه‌ر دروستكردنی هاوپه‌یمانییه‌تیه‌كه له‌نێوان هێزه سیاسییه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی به‌یه‌ك ده‌نگی بچنه‌وه بۆ به‌غدا و له كوردستانیش ئیداره‌ی وڵات بده‌ن، كۆبوونه‌وه‌ی شاندی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی له‌گه‌ڵ یه‌كێتی و گۆڕان ئه‌و راستیه‌ی سه‌لماند كه پارتی پێش ئه‌وه‌ی حكوومه‌ت پێكبهێنرێت ده‌یه‌وێت ره‌وشی سیاسی كوردستان جێگری بكات چونكه ناكرێت به‌م دۆخه‌وه حزبه‌كان بچنه حكوومه‌تێكه‌وه كه دواجار ئامانجی پارتی نه‌بێت ئه‌ویش دروشمی (كوردستانێكی به‌هێز)، ره‌نگه باشترین بژارده بۆ ئه‌مه واژۆكردنی رێككه‌وتنێك بێت له‌نێوان ئه‌و لایه‌نانه‌ی كه به‌شداری له حكوومه‌ت ده‌كه‌ن ئه‌وانیش (پارتی و یه‌كێتی و گۆڕان)، ره‌نگه پارتی نیازێكی وای هه‌بێت رێككه‌وتنێك له‌نێوان هه‌رسێ لایه‌ن بكات ئه‌م رێككه‌وتنه له سێ ئاست كاری پێده‌كرێت(یه‌كه‌م په‌یوه‌ندی نێوان حزبه‌كان دووه‌م پابه‌ندبوون به به‌رێوه‌بردنی حوكم له كوردستان سێییه‌م كورد به‌یه‌ك ده‌نگی له‌به‌غدا ده‌بێت)، ره‌نگه ئه‌م رێككه‌وتنه بۆ هه‌موو لایه‌ك باش بێت به‌تایبه‌ت بۆ گۆڕان و یه‌كێتی چونكه له‌دوای ته‌قه‌كردن له مه‌زاری نه‌وشیروان مسته‌فا هیچ گه‌ره‌نتییه‌ك نییه بۆ ئه‌گه‌ری هه‌ڵپژان له‌نێوان هه‌ردوولا هیچ رێگه‌یه‌كیش نییه بۆ ئه‌وه‌ی رێككه‌وتنی ده‌باشان زیندوو بكه‌نه‌وه بۆیه گرنگه هه‌ردووكیان له چوار چێوه‌ی رێككه‌وتنێك بن كه دواجار پارتیش تێدا به‌هاوسه‌نگی ده‌ركه‌وێت، ده‌بێت هه‌موو لایه‌كیش ئه‌وه بزانن كه پارتی به‌ده‌ر نییه له كاریگه‌بوون له‌سه‌ر ئه‌و دوو هێزه به‌تایبه‌ت (له‌رێككه‌وتنی ده‌باشان چونكه پارتی لاری هه‌بوو دواجار وه‌ك پێویست رێككه‌وتنه‌كه جێبه‌جێ نه‌كرا) بۆیه پێش ئه‌وه‌ی حكوومه‌ت دروست بكرێت ده‌بێت دۆخی سیاسی سلێمانی ئاسایی ببێته‌وه, دواتر كاربكرێت له‌سه‌ر جێبه‌جێكردنی نه‌خشه‌ی سیاسی به‌رێوه‌بدرنی وڵات بۆ چوار ساڵی داهاتوو. ئه‌وه‌نده‌ی زانیاری سیاسیم پێدرابێت له‌ناو یه‌كێتی مه‌كته‌بی سیاسی و ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی ئه‌و حزبه پشتیوانی له چه‌شنه هه‌وڵێكی له‌و شێوه‌ده‌كه‌ن بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانیش نه‌ك له‌به‌ر ئه‌وه‌ی حه‌زی لێیه به‌ڵكو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی نایه‌وێت به‌هۆی باڵاده‌ستی یه‌كێتیه‌وه له سنوری سلێمانی له‌ناو بچێت, باشترین بژارده‌ش بۆ ئێستای حزبه سیاسییه‌كان گه‌رانه‌وه‌یه بۆ رێككه‌وتنێكی له‌و شێوه چونكه ره‌نگه جۆری مامه‌ڵه‌ی حكوومه‌تی تازه‌ی عێراق له‌گه‌ڵ كوردستان گۆڕانكاری به‌سه‌ردابێت، پێشووتر سه‌رجه‌م پرسه‌كان له‌به‌غدا یه‌كلا ده‌كرانه‌وه به‌ڵام له یه‌كلا نه‌كردنه‌وه‌ی وه‌زیری دادی به‌غدا ده‌ركه‌وت كه كوردستانیش له داهاتووی عێراق ده‌یه‌وێت خۆی یه‌كلا بكاته‌وه یان به‌شداری راسته‌قینه یان گۆِرانی هه‌ڵویستی سیاسی هێزه كوردستانییه‌كان ده‌بێت ئه‌و هاوكێشه‌یان له‌به‌رچاو بێت كه ده‌رفه‌تی زێڕین له‌به‌غداوه له‌ده‌ست نه‌ده‌كه‌ن، ره‌نگ بێت رێككه‌وتنێكی له‌وشێوه‌یه دواجار متمانه بۆ هێزه سیاسییه‌كان بگه‌رێنێته‌وه، ناكرێت به‌هۆی نه‌بوونی متمانه‌وه دامه‌زراوه‌كانی حكوومه‌ت په‌ك بخرێن، ره‌نگیش بێت ئه‌مه سه‌ره‌تایه‌كی گرنگ بێت بۆ ده‌ربازیوونی حزبه‌كان له چه‌قبه‌ستووی سیاسی, كۆمه‌ڵێك پرسیش هه‌یه ده‌بێت به‌رێككه‌وتن چاره‌سه‌ر بكرێن، له‌وانه پرسی سیسته‌می سیاسی له كوردستان و پرسی ده‌ستووری كوردستان و رێكخستنه‌وه‌ی هه‌یكه‌لیه‌تی به‌رێوه‌بردنی وڵات له‌سه‌رجه‌م پرسه‌كان ئه‌م هێزه سیاسیانه ده‌وری گرنگ و كاریگه‌ریان ده‌بێت. ره‌نگ بێت بۆ چهند ساڵی داهاتوو كوردستان بیه‌وێت له‌رووی ئابورییه‌وه هه‌نگاو بنێت, بۆ ئه‌مه‌ش سه‌ردانی وه‌زیری وزه‌ی ئه‌مه‌ریكا ده‌رفه‌تێك بۆ كورد ده‌كاته‌وه كه سه‌رچاوه‌ی ئابووری خۆی به‌هێز بكات هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی كه‌ركووك له رێگای بۆری نه‌وتی كوردستانه‌وه باشترین زه‌نگی سه‌ركه‌وتنی ئابووری كوردستانه كه له داهاتوودا كاربكرێت بۆ ئه‌وه‌ی بازاری گازی ئه‌وروپا پربكاته‌وه، هه‌رێمی كوردستان له‌رێگای هه‌نارده كردنی نه‌وتی خۆیه‌وه بۆ به‌نده‌ره‌كانی جیهان باشترین بژارده‌ی له‌به‌ر ده‌ست ده‌بێت تا له‌و رێگایه‌وه هێزه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بكه‌ن، ئه‌م خاڵه زۆر گرنگه له‌ناو رێككه‌وتنی سیاسی جێگای بكرێته‌وه ناكرێت سیاسه‌تی ئابووری حكوومه‌تی هه‌رێم به‌هۆی كاری ململانێی سیاسی بكرێته قوربانی وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌ماوه‌ی رابردوو روویدا له كوردستان ئه‌مه‌ش پێویستی به متمانه و هاتنه پێشه‌وه‌ی هێزه سیاسییه‌كان هه‌یه له‌و باره‌وه.
.gif)
■ فەرید ئەسەسەرد ماوەی چەند ساڵێكە رێكخراوە نێودەوڵەتییەكانی وەك ئەمنستی ئینتەرناشیوناڵ و هیوومان رایتس وۆچ راپۆرتی خراپ لەسەر رەوشی مافی مرۆڤ لە هەرێمی كوردستان بڵاو دەكەنەوە، بەتایبەتی سەبارەت مامەڵەكردن لەگەڵ مەسیحییەكان. گومان لەوەدا نیە كە ئەو راپۆرتانە ناوبانگی كوردو هەرێمی كوردستان لەكەدار دەكەن و وێنەی كورد وەك چەوساوەو شەیدای ئازادی دەشێوێنن و وێنەیەكی پێچەوانە پێشكەش دەكەن. ئەو رێكخراوانەی ئەمڕۆ باسی رەوشی خراپی مەسیحییەكان دەكەن لە هەرێمی كوردستان، هەر ئەوانەن كە لە ساڵانی رابردودا بەرگرییان لە كورد كردووەو مەینەتیی كوردیان بە جیهان ناساندووە. ئەم رێكخراوانە هیچ بەرژەوەندییان لەوەدا نیە كە درۆ بكەن و راپۆرتەكانیان لە سەرانسەری جیهان بەڕێزەوە وەردەگیرێن. مەسەلەی كورد قەرزارباری ئەو رێكخراوانەیە كە لەكاتی شەڕی جینۆسایدی كوردو كیمیاباران كردنی كوردستاندا قسەی خۆیان كردووەو بە بڵاوكردنەوەی راپۆرتی دیكۆمێنتار سەرنجی جیهانیان بەلای نەهامەتیی كوردا راكێشاوە. ئەو رێكخراوانە هیچ ئەجیندایەكی سیاسییان نیە و ئامانجی سەرەكییان دروست كردنی فشارە لەسەر حكومەتە پێشێلكەرەكانی مافی مرۆڤە بۆ ئەوەی پێداچونەوە بە رەوشی مافی مرۆڤدا بكەن و مافە مەدەنییەكانی هاووڵاتییانی خۆیان بسەلمێنن. زۆربەی راپۆرتەكانی ئەو رێكخراوە نێودەوڵەتییانە تیشك دەخەنە سەر ئەوەی كە ناویان ناوە "پێشێلكاری" دژی مەسیحییەكان، بە تایبەتی لە هەولێر و دهۆك و دەشتی نەینەوا. زیادبونی ژمارەی ئەو راپۆرتانە، حكومەتی هەرێمی ناچار كرد دامەزراوەیەك بە ناوی لیژنەی باڵای بەداواچون و وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان بە لێپرسراوەتیی بەڕێز دیندار زێباری پێك بێنێ. ئەركی ئەم دامەزراوەیە رەتكردنەوەو وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەكانە. بونی دامەزراوەیەكی سەربەخۆ بۆ وەڵامدانەوەی راپۆرتەكانی تایبەت بە پێشێلكردنی مافی مرۆڤ لە هەرێمی كوردستان، خۆی لە خۆیدا بەڵگەی زۆریی ژمارەی راپۆرتەكانە و هەروەها بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆ نیشانەی بونی پێشێلكاریشە. لە دوایین لێدوانیدا بۆ "رووداو" زێباری لە رەوتی وەڵامدانەوەكانیدا بەبێ ئەوەی بەخۆی بزانێ، هەموو رەخنەكانی ناو راپۆرتە نێودەوڵەتییەكانی پشت راست كردەوە. دانی بەوەدا ناوە كە حكومەتی هەرێم دەستی بەسەر زەویی مەسیحییەكانی عەنكاوەدا گرتووەو فڕۆكەخانەی لەسەر دروست كردووەو هێشتا قەرەبوی نەكردونەتەوە. لێدوانەكە لە كاتێكدا كە راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان بە "ناواقیعی" ناو دەبات، دان بەوەدا دەنێ كە لە سەرجەمی 223 كەس كە مافی قەرەبوكردنەوەیان هەیە، تەنها 40 كەس قەرەبوو كراونەتەوە كە دەكاتە 18% ی سەرجەمی ئەوانەی كە مافی قەرەبوكردنەوەیان هەیە. لەمەوبەر لیژنەی فەتوا لە هەرێمی كوردستان لە هەوڵێكی جوامێرانەدا بۆ تۆكمەكردنی گیانی برایەتی و تەبایی لە نێوان موسڵمان و مەسیحییەكاندا فەتوای دەركرد كە بە زۆر داگیركردنی زەوی و زاری مەسیحییەكان حەرامە. بێگومان خودی فەتواكە رەنگدانەوەی واقیعە. مەسەلەكە زەیرەكیی ناوێ. فەتواكە بەڵگەی ئەوەیە كە زەوی و زاری مەسیحییەكان داگیر دەكرێ. راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە مەسیحییە گرفتارەكان بۆ بەدەست هێنانەوەی مافەكانیان، هانایان بۆ دادگاكان بردووەو سكاڵایان تۆمار كردووە. لیژنەی وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان دان بەوەدا دەنێ كە سكاڵا لە دادگاكان تۆمار كراوە بەڵام هەوڵ دەدا كێشەكە بچوك بكاتەوەو دەڵی ژمارەی سكاڵا تۆماركراوەكان "زۆر كەمە" و پاشان حكومەتی هەرێم لە مەسەلەكە دەردێنێ و دەڵێ سكاڵاكان لە دادگا گیریان خواردووەو" حكومەتی هەرێمی لەم بارەیەوە هیچی پێ ناكرێ چونكە دەسەڵاتی دادوەری دەسەڵاتێكی سەربەخۆیە". لە بەرپەرچدانەوی راپۆرتە نێودەوڵەتییەكاندا، لیژنەی وەڵامدانەوەی راپۆرتەكان جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە 127 كەنیسەو 37 زیارەتگاری ئاینی لە هەرێمی كوردستاندا هەیە. بەڵام ئەمە هیچ ناگەیەنێ. بونی كەنیسە بەڵگەی ئەوە نیە كە دەست بەسەر زەوی و زاری مەسیحییەكاندا ناگیرێ. لیژنەكە داننانی حكومەتی هەرێم بە جەژنی مەسیحییەكان و كردنی بە پشوی فەرمی، وەك نیشانەی لێبوردەیی حكومەتی هەرێم دەناسێنێ. بە دڵنیاییەوە ئەمە وایە. حكومەتی هەرێم لەم خاڵەدا زۆر لێبوردەیەو هەموشمان شانازی بەو لێبوردەییەوە دەكەین. بەڵام كردنی جەژنی مەسیحییەكان بە پشووی فەرمی رێ لە داگیركردنی زەوی و زاریان ناگرێ. ئاشكراشە كە داننانی رژێمی پێشوو بە جەژنی نەورۆزدا وەك جەژنی نەتەوەیی كورد، نەبۆتە مایەی رێگرتن لە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی بۆ لەناوبردنی كورد. پێویستە لەسەر حكومەتی هەرێم راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان زۆر بە هەند وەرگرێ و هەموو رێوشوێنێكی پێویست بۆ رێگرتن لە تەنگ هەڵچنین بە مەسیحییەكانی كوردستان بگرێتە بەر. رەتكردنەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان هیچ لە مەسەلەكە ناگۆڕێ. سەقامگیركردنی پێكەوە ژیانی برایانەی نێوان موسڵمانان و مەسیحییەكان لە هەرێمی كوردستان بە وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان نایەتە دی، بە هەنگاوی كاراو راستەقینە بۆ راگرتنی پێشێلكاریی دژ بە مەسیحییەكان دێتە دی.
.gif)
■ د. هەردی مێد هه‌وڵێك بۆ تێگه‌شتن له بزووتنه‌وه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان ماوه‌ی دوو مانگه هێله‌گ زه‌رده‌كان له ناره‌زایه‌تی و خۆپیشاندانیان به‌رده‌وامن. ئه‌م بزاوته له فه‌ره‌نسا به ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی بۆته رۆژه‌ڤ و بازاڕی هه‌واڵی میدیاكان، ئه‌وه‌نده‌ش شوێنی تێفكرین و دێبه‌تی نێوان لێكۆڵه‌وه‌رانی بواری بزووتنه‌وه ناره‌زایی و یاخیبووه‌كان. له‌م گۆشه‌نیگایه‌وه، به گرنگم زانی سه‌باره‌ت به هێله‌گ زه‌رده‌كان ئاماژه به چهند سه‌رنجێك بكه‌م. به‌شی یه‌كه‌م هێله‌گ زه‌رده‌كان كێن؟ هێله‌گ زه‌رده‌كان له به‌راییدا ته‌نها به‌كاربه‌ران و شوفێری ئۆتومۆبیل بوون، كه به به‌مه‌به‌ستی سه‌ركۆنه‌كردنی به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی به‌نزین رژانه سه‌ر شه‌قامه‌كان و ده‌نگیان هه‌ڵبڕی. ده‌وڵه‌ت نرخی به‌نزین به‌رز ده‌كاته‌وه به ئامانجی گوایه ناچاركردنی خه‌ڵك كه ئۆتۆمۆبیله‌كانیان به كارنه‌هێنن و به‌مه‌ش ژماره‌یان كه‌مبكاته‌وه له پێناو پاراستنی ژینگه و دڕدانی پیسبوونی. وه‌لێ، ئه‌م پێوودانگه كه ئامانجی پاراستنی ژینگه‌ی هه‌یه، دواجار ڕه‌چاوی ئه‌وه ناكات كه هه‌موو ئه‌وانه‌ی رۆژانه ئۆتۆمبیل به‌كار ده‌هێنن بۆ یه‌ك مه‌به‌ست و ئامانج به‌كاری ناهێنن. گه‌ر بۆ هه‌ندێكیان له‌به‌رئه‌وه‌یه كه نایانه‌وێت میترۆ، شه‌مه‌نده‌نه‌فه‌ر و تراموای بگرن، چونكه نایانه‌وێت تێكه‌ڵی ڕه‌شوڕووت و عه‌وام بن، ئه‌وا بۆ هه‌ندێكی دییان ئۆتۆمبیل وه‌سیله‌ی په‌یداكردنی قوتی رۆژانه‌یه. هێله‌گ زه‌رده‌كانن له‌و ئۆتۆمۆبیلیستانه‌ن كه ئۆتۆمۆبیله‌كانیان مه‌رج و ئامرازی كار و گه‌شتنیانه به نانی رۆژانه. به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێی پرسیاره ئه‌وه‌یه: بۆچی هێله‌گی زه‌رده ده‌بێت به هێمایان؟ له‌م چهند ساڵه‌ی رابردوو ده‌وڵه‌ت به سه‌ر هه‌موو شوفێرێكدا، چ گشتی یان تایبه‌ت، شاری یان ده‌ره‌وه‌ی شار، هه‌ڵگرتنی هێله‌گی زه‌ردی سه‌پاندبوو. ئه‌م هێله‌گه چهند به ناوی ئامرازی سه‌لامه‌تی به سه‌ر شوفێراندا سه‌پێنرابوو، ئه‌وه‌نده‌ش نیشانه و ره‌مزی ده‌سه‌ڵات و جه‌به‌رووتی ده‌وڵه‌ت بوو. هه‌ر بۆیه، شوفێران له یه‌كه‌م هه‌نگاوی خۆپیشاندانیان وه‌ك ره‌مزی یاخیبوون و به‌گژاچوونه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت به‌كاریده‌هێن. به مانایه‌كی دی، شوفێران ده‌یانه‌وێت بڵێین : گه‌ر تۆ ده‌وڵه‌ت به‌م هێله‌گه زه‌رده ده‌سه‌ڵات و هه‌یمه‌نه‌ی خۆت نمایش كرد له رابردوو، ئێمه‌ش ئێستا هه‌ر به‌م هێله‌گه ده‌سه‌ڵاتت ده‌خه‌ینه ژێر لۆمه‌وه، هاوكات ده‌یكه‌ن به هێمای به‌تاڵكردنه‌وه‌ی. هه‌ر بۆیه، خۆپیشانده‌ران هێله‌گی زه‌رد ده‌كه‌نه ره‌مزێك بۆ خۆجیاكردنه‌وه له پانتای شاردا، هاوتا ئامرازێك بۆ كۆكردنه‌وه و دروستكردنی هه‌ستی هاوبه‌ش له نێوانیاندا. به هه‌ر حاڵ، هێله‌گ زه‌رده‌كان گه‌ر له سه‌ره‌تاوه ته‌نها له شوفێران پێكهاتبوون، ئێستا چه‌نده‌ها پیشه‌مه‌ندی دی بوونه‌ته به‌شێك له‌م بزووتنه‌وه ناره‌زاییه. وه‌لێ، هه‌ر خۆپیشانده‌رێك، پیشه‌كه‌ی هه‌ر چیبێت، ده‌بێت هێله‌گی زه‌رد بپۆشێت. واته، هێله‌گی زه‌رد ده‌بێته مه‌رج و ده‌لاقه‌ی چونه ژووره‌وه‌ی ناو خۆپیشاندانه‌كان و ئامرازی به‌رهه‌مهێنانی رایه‌ڵ و ره‌مزی هه‌ستیێكی هاوبه‌شیی یاخی. ************************** پرسی نوێنه‌رایه‌تیكردن و سحری وته‌بێژ بۆردیۆ وه‌ك یه‌كێك له تیۆرسازه‌كانی <نوێنه‌رایه‌تیكردن> پێیوایه وته‌بێژ رۆڵێكی جه‌وهه‌ری له دروستكردنی ئه‌و گروپه ده‌بینیت كه ده‌بێته ده‌نگ و نماینده‌یان. به كورتی ئه‌وه وته‌بێژه كه‌جه‌سته به گروپێك ده‌به‌خشێت و ده‌یكات به گروپێكی بینراو، بیستراو و حساب بۆكراو. تا گروپ وته‌بێژی نه‌بێت كه نوێنه‌رایه‌تی بكات و به ناوی ئه‌وانه‌وه داوای مافه‌كانیان بكات، گروپ له دۆخی نه‌بووندان. لای بۆردیۆ، بونی گروپ به بونی وته‌بێژدا تێده‌په‌ڕێت. ئه‌م بۆچونه‌ی بۆردیۆ كه بۆتا بنه‌ما و چوارچێوه‌ی دونیایه‌ك له ئه‌ده‌بیات و نوسین له سه‌ر گروپه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان، ئه‌مڕۆ له ئاست <هێله‌گ زه‌رده‌كان> هیچ توانایه‌كی شرۆڤه‌كاری و شته‌ڵكاری ئه‌وتۆی نییه، چونكه هێله‌گ زه‌رده‌كان تا ئێستا بێ وته‌بێژن و شێلگیرانه كار بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ن كه هیچ وته‌بێژ، نوێنه‌ر و ده‌مسپیه‌ك سه‌رهه‌ڵنه‌دات و به ناوی ئه‌وانه‌وه بچێته نێو ره‌وتی دانوساندن و مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تدا. ده‌وڵه‌ت زۆر ڕێگه و ئامرازی تاقیكرده‌وه بۆ ئه‌وه‌ی وته‌بێژێك بۆ هێله‌گ زه‌رده‌كات دروست بكات و له ڕێگه‌ی ئه‌مه‌وه كۆنتروڵی ره‌وته‌كه‌یان بكات، وه‌لێ هێله‌گ زه‌رده‌كان له پوچه‌ڵكردنه‌وه‌ی ئه‌م هه‌وڵه سه‌ركه‌وتو‌بوون. له‌م گۆشه‌نیگایه‌وه، ئه‌وه‌ی زۆر گرنگه و جێی سه‌رنجه ئه‌وه‌یه كه نه‌بوونی وته‌بێژ و نوێنه‌ر، هیچ كاریگه‌ریه‌كی ئه‌وتۆی له رێكی، رێكخراوه‌یی، گونجاوی داواكاری، دیاریكردنی كات و شوێنی خوپیشاندان…تد هێله‌گ زه‌رده‌كان نه‌كردووه. هێله‌گ زه‌رده‌كان سه‌ره‌ڕای فره‌یی ناسنامه، دونیابینی، ناوچه‌یی… یان و نه‌بوونی وته‌بێژ، له حاڵی حازردا وه‌ك ره‌وتێكی پته‌و و یه‌كانه دێنه به‌ردید. ئه‌م گونجاویه‌ش هه‌م له رێكخستنی كاتی خۆپیشاندانه‌كانیان له سه‌ر ئاستی فه‌ره‌نسا ده‌رده‌كه‌وێت، هه‌م له داواكاریه‌كانیان كه به سه‌ر یه‌كه‌وه په‌یوه‌ندیداری یه‌كن و دوورن له هاودژی و ناسازێتی. راسته، له نێو هێله‌گ زه‌رده‌كان راستڕه‌وی توندڕه‌و زۆرن، به‌ڵام چه‌پی توندڕه‌وش هه‌ن و ژماره‌یان كه‌م نیه. ************************************ خه‌بات بۆ پێناسه‌كردن و به‌خشینی ره‌چه‌ڵه‌كی مێژووی له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدان و هێدی هێدی به‌رفراوانبوونی خۆپیشاندانه‌كان، هه‌م خودی هێله‌گ زه‌رده‌كان، هه‌م ئه‌وانه‌ی له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وان ته‌ماشاكه‌رن كه‌وتنه دۆزینه‌وه‌ی ڕه‌چه‌ڵه‌ك و به‌را‌وركردنی ئه‌م ره‌وته ناره‌زاییه به بزاوت و جوڵانه‌وه ناره‌زاییه‌كانی رابردووی فه‌ره‌نسا. به‌راوردكردن و دۆزینه‌وه‌ی ڕه‌چه‌ڵه‌ك بۆ ئه‌م بزاوته، له راستیدا به‌شێكه له خه‌بات بۆ سه‌پاندنی پێناسه‌یه‌ك به سه‌ریاندا. به كورتی، هه‌ندێك به مه‌به‌ستی له‌كه‌داركردنی بزاوته‌كه، هه‌ندێكی دیش به ئامانجی به‌خشینی سه‌رمایه‌كی ره‌مزی و قورساییه‌كی مێژووی هه‌وڵ و ته‌قه‌لاكانیانن چڕكردۆته‌وه بۆ سه‌پاندنی پێناسه و چوارچێوه‌یه‌ك به سه‌ر ره‌وته‌كه‌دا. له‌م گۆشه‌نیگایه‌وه، هه‌ندێك، كه زیاتر بوروژوا نزیك به پارته راستڕه‌وه میانڕه‌وه‌كان، ئه‌م بزاوته به راپه‌ڕینی جوتیاره‌كانی سه‌ده‌ی چوارده‌هه‌م كه له دژی به‌رزبوونه‌وه‌ی زه‌ریبه له دژی پاشا راپه‌رین بوون ده‌چوێنن. راپه‌رینی جوتیاره‌كان به <راپه‌رینی جاكری>ه‌كان ناسرابوو، واته به ناوی ئه‌و چاكه‌ته شه‌ڕو پڕه كورته‌ی جوتیاره‌كان له پای هه‌ژاری و نه‌داریاندا پۆشیبویان. ئه‌وانه‌ی ئه‌م بزاوته به جاكریه‌كان به‌راورد ده‌كه‌ن، له راستیدا مه‌به‌ستیانه هێله‌گ سه‌رده‌كان به‌رنه‌وه باوه‌شی چاغی ناوه‌ند، كه به چاغی دواكه‌وتیی و تاریكی ناسراوه، له پێناو سوكایه‌تیپێكردنیان و تێكشكاندنی ئه‌و به‌رچاوه‌یه‌ی به ده‌ستیان هێناوه له سه‌ره‌تای خۆپیشاندانه‌كانه‌وه. هه‌ندێكی ترش، كه زیاتر نزیكن له چه‌پڕه‌وه توندڕه‌وه‌كان و به چاوی گومانه‌وه له هێله‌گ زه‌رده‌كان ده‌ڕوانن، به بزووتنه‌وه‌ی <پۆژادیسته‌كانیان> ده‌چوێنن، ئه‌مه‌ش به ئامانجی ئه‌وه‌ی هێله‌گ زه‌رده‌كان بخه‌نه باوشی ڕاستڕه‌وه توندڕه‌وه‌كان، چونكه بوژادیسته‌كان بزووتنه‌وه‌یه‌كی پۆپیلیستی راستڕه‌وو و ناسیۆنالیست بوون و له بورژای بازرگان و خاوه‌ن سه‌رمایه‌كان پێكهاتبوون. له ساڵی په‌نجاكان سه‌ده‌ی رابردوو داوای پاراستی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان له به‌رامبه‌ر كرانه‌وه‌ی ئابوری وڵات به رووی ده‌ره‌وه‌دا ده‌كرد. به كورتی خه‌باتیان بۆ داخستنی سنوره‌كانی وڵات ده‌كرد، و دژی یه‌كێتی ئه‌وروپابوون. هێله‌گ زه‌رده‌كان ئه‌وان خۆیان به شۆڕشی فه‌رنسی و بزووتنه‌وه‌ی ٦٨ ده‌چوێنن. ده‌یانه‌وێت به‌م به‌راورده وه‌ك هه‌ڵگری په‌یامی دادپه‌روه‌ری، ڕه‌چه‌شكێن و نوێبوونه‌وه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌ربخه‌ن. به گشتی، پێناسه‌كردنی هێله‌گ زه‌رده‌كان ئاسان نییه. به‌ڵام، به گشتی ده‌توانین بڵێین هێله‌گ زه‌رده‌كان هه‌ڵگری په‌یامی كۆمه‌ڵایه‌تی و كولتوری نوێگه‌را نین، واته داواكانیان ناچنه خانه‌ی نوێبوونه‌وه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و شكاندنی به‌ربه‌سته كولتوری و هێزه دواكه‌وتوو و پارێزگاره‌كان، وه‌ك ئه‌وه‌ی له شۆڕشی فه‌ره‌نسی و ساڵی ٦٨ روویدا. ئه‌وان دژی نیزامی باو نین، به پێچه‌وانه‌وه ته‌نها داوای هه‌ندێ چاكسازی ده‌ستگایی، رێكخستنه‌وه‌ی كایه‌ی ئابوری و ئاوه‌ڕدانه‌وه له چینه هه‌ژار و به‌شمه‌ینه‌ته‌كان ده‌كه‌ن. ئه‌م وتاره به‌شی دووه‌می ماوه.
.gif)
ئەیاد جەمالەدین ... و. نامیق رەسوڵ ... هەموو مرۆڤێك دەتوانێت.. دەستبكات بە خوێندنی " زانستە ئاینییەكان" لە قوم یان نەجەفی پیرۆز، یان هەر شوێنێكی تر، یان بە شێوەی روونتر.. هەموو موسوڵمانێك یان مەسیحی یان جولەكەیەك یان بێ باوەڕ" مولحید" ێك .. دەتوانێت دەستبەجێ دەستبكات بە خوێندنی " زانستە ئاینییەكان".. هەتا دەشتوانێت بەرگی ئاینی بپۆشێت بەبێ ئەوەی كەس رێگەی لێبگرێت. هەروەها دەشكرێت – ئەگەر خوێندكارەكە زیرەك و جدی بێت- قۆناغەكانی خوێندنی زانستە ئاینییەكان تێبپەڕێنێت و دەشكرێت ببێتە " موجتەهید" و هەموو كەسێكی بێ باوەڕیش دەتوانێت دەستبكات بە خوێندنی زانستە ئاینییەكان و بگاتە پلەی ئیجتیهاد و بەرگی ئاینی لەبەربكات، لە كاتێكدا نە باوەڕی بە خودا هەیە نە بە ئیسلام و نەبە .....هتد!. هەرگیز لە نێوان باوەڕداریی و تەقوا و خوادپەرستی لەگەڵ ئەوەی زانایەكی موجەتەهید بیت هیچ پەیوەندییەك نەبووە، زۆر بەباشی دەتوانرێت كەسێكی مولحید ببینیتەوە كە بەرگی ئاینی پۆشیوە و موجەتەهیدێكی زۆر تەواویشە، هەتا دەتوانیت كەسێك ببینیتەوە كە مەرجەعی ئاینییەوە و لە مەیمون فاسقترە و قسەكردن لە بارەی ئەو كەسە خراپانەوە زۆر درێژە دەكێشێت. خوێندنی زانستە ئاینییەكان.. هاوشێوەی خوێندنی هەر زانستێكە لە زانستەكانی تر، بۆ نمونە خوێندنی پزیشكی و فیزیا و یاسا و كیمیا... هتد، بۆ نمونە، تەقوا و خوداپەرستی و نزیكی لە خوداوە چ پەیوەندییەكی بە خوێندنی كیمیایەوە هەیە؟ خوێندنی پزیشكی چ پەیوەندییەكی بە خوداپەرستی و تەقواوە هەیە؟!، وەڵامەكەی/ هیچ پەیوەندییەك لە نێوانیاندا نییە، هەروەها خوێندنی زانستە ئاینییەكانیش هەرگیز پەیوەندی نییە، خوێندنی زانستە ئاینییەكانیش هەرگیز پەیوەندی بە تەقوا و خوداپەرستی و نزیكی لە خوداوە نەبووە و نیە. گەورەترین كێشە ئەوەیە كە لە عەقڵیەتی شیعەدایە كە پەیوەندی دروست دەكات لە نێوان عەمامە و تەقوا و خوداپەرستی! و عەمامە پەیوەست دەكات بە زانستەوە. رەحمەتی خودا لە عەلامە و نوسەر شێخ محەمەد باقر جابری، كە شێخ و فەقێ و ئەدیب و خاوەنی نوكتەی زۆر بەهێزبوو ، ئەو كەسە بوو كە دەربارەی خۆی بە شۆخیەوە وتویەتی: شیخ باقر اللذینه ... لافْ له عمامه حضینە هەروەها خاوەنی ئەم دێڕە شیعرە بەناوبانگەیە: جیش العرب یا زین نیشن وإرمی.. مِنْ خَذوا شرمْ الشیخ خِفْتْ عله شرمی. نوكتە و قسەخۆشەكانی شێخ باقر جابری، لە ژماردن نایەن و زانا بەتەمەنە عەرەبەكانی نەجەف دەیناسن، یەكێك لە بەسەرهاتە خۆشەكانی رەحمەتی ئەوەیە، جارێك بەلای مەزاری ئیمام عەلی رەزای خوای لێبێت دەڕوات، ژنێك كە نامەیەكی بەدەستەوەیە رایدەگرێت و دەڵێت: شێخە گیان ئەم نوسراوەم بۆ بخوێنەرەوە.. شێخیش دەڵێت: خوێندنەوە نازانم! ژنەكە دەڵێت: عەمامەكەی سەرت زۆر لە نامەكە گەورەترە و نازانیت بیخوێنیتەوە؟!، شێخ باقریش عەمامەكی لەسەر دادەگرێت و دەیخاتە سەری ژنەكە و دەڵێت: فەرموو بیخوێنەرەوە. بە كورتی: هەرگیز هیچ پەیوەندییەك لەنێوان عەمامە و زانستدا نیە و عەمامە پەیوەندی بە تەقواوە نیە و عەمامە پەیوەندی بە نزیكی لە خوداوە نیە و پەیوەندیش لە نێوان عەمامە و پاكێتیدا نیە، بەڵێ، لە عەقڵی رەعیتەدا هەر خاوەن عەمامەیەك دەبێت زانایاكی زۆر تێگەیشتوو ، خوداپەرست .....هتد بێت. یەكێك لە دیارترین هۆكارەكانی نەزانی رەعیەت، ئەم نازناوە ئاینییە بۆشانەیە: مەرجەعی باڵای ئاینی، مەرجەعی زانا، ئایەتوڵا عوزما، سەرۆكی حەوزەی ئاینی، و هەندێكیش زیاتریان كردووە و دەڵێن: سەركردەی حەوزە ئاینییەكان. لە هەموو كەلەپوری ئیمامەكانی ئەهلی بەیت سەلامی خودایان لێبێت هیچ " وشە" یەك نیە دەربارەی مەرجەع و مەرجەعیەت، بەڵكو ئەوەی ناسراو و بەناوبانگە لە كەلەپوریاندا دووشت هەیە بریتیە لە بە نەفرەتكردنی پەیڕەوكردن و ئەهلی پەیڕەوكردن " ڵعْن التقلید وأهل التقلید ". مەرجەعیەتی ئاینی.. سەركردایەتیی كۆمەڵایەتییە بێ گومان هیچ هیچ پەیوەندییەك لە نێوان مەرجەعی ئاینی و زانستە ئاینییەكاندا نیە، نمونە/ مەرجەعی ئاینی باڵا سەید حسێن قومی كە چلەكانی سەدەی رابردووو كۆچی دواییكردووە، ئەم مەرجەعە نەخوێندەوار بوو، نوسینی نەدەزانی، هەروەهاش پەیوەندی نییە لە نێوان مەرجەعیەتی ئاینی و خوداپەرستی و تەقوا..هتد، دەكرێت مەرجەع ئەهلی تەقوا و خوداپەرستی بێت و هەروەها دەشكرێت مەرجەع گەندەڵ و فاسق ( دز) بێت. مەرجەعی ئاینی هاوشێوەی پاپای ڤاتیكان، شێخی ئەزهەر، موفتی وەهابییەكان و دەلای لامایە، ئەمانە هەموویان سەركردەی گروپی ئاینین، زیاتر لە هەموو شیعە پەیڕەوكاریان هەیە، و هیچ پەیوەندییەكیش لە نێوان سەركردایەتی ئاینییەكەیان و بەها ئەخلاقییەكاندا نیە. كەی " دیاردەی مەرجەعیەتی ئاینی" شیعە دەستیپێكرد؟ پاشا سەفەوییەكان، بناغەی بنەماكانی مەرجەعیەتی ئاینی شیعەیان دامەزراند، پێش دەوڵەتی سەفەوی، فەقێی شیعە هەبوون، هیچ شتێك نەبوو ناوی مەرجەعیەتی ئاینی بێت. دەوڵەتی سەفەوی، وەك هەموو دەوڵەتەكانی تری جیهان، هەموو وڵاتانی جیهان ئاین بەكاردەهێنن، هەروەها دەوڵەتی سەفەویش، " تەشەییوع" لەلایەن دەوڵەتی سەفەوییەوە بەكارهێنرا، پێشتر دەوڵەتی شیعە بوونی نەبوو، لەبەرئەوە كەس تەشەییوعی لە رووی سیاسییەوە بەكارنەهێنا، هەتا ئەوكاتەی دەوڵەتی سەفەوی دامەزرێنرا، تەشەییوع بووە ئامرازێك بە دەستی دەوڵەتی سەفەوییەوە و هاوشێوەی هەموو مەزهەب و ئایینەكان لە هەموو شوێن و كاتێكدا. هەتا ئێرە بەسە و دەوەستم، دڵم وەك مەنجەڵی سەر ئاگر دەكوڵێت، دەوەستم نەك لە ترسی كەسێك یان بەرژەوەندییم پێ هەبێت، بەڵكو وەك بەزەییەك بۆ هەندێك لە فەقێ شیعە چاكەكان.. دەوەستم و لە تەنیشتمدا سندوقە رەشەكە هەیە ككە هەرچی كەین و بەینی حەوزە و چۆنیەتی دروستكردنی " مەرجەع"ی تێدایە.
.gif)
■ سەرتیپ جەوهەر ئەوانەی ئەنجامی هەڵبژاردنیان قەبوڵكرد، دەبێ ئێستا دەرئەنجامەكەیشی قەبوڵ بكەن! لەكۆبونەوەی چەند رۆژی رابردووی نێوان یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان، نەك هیچ رێككەوتنێك نەكراوە، بەڵكو پێشبینی دەكرێت پێكهێنانی حكومەت زۆر زەحمەت بێت و كەس چاوەڕێ نەكات لەم چەند مانگە پێكبهێنرێت! لەكۆبونەوەی ئەمجارەدا، مەكتەبی سیاسی یەكێتی تەواو هاوهەڵوێست بوون لەچۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ داهاتووی حكومەت و پەرلەمانی كوردستان، وەفدەكەی یەكێتی داوا دەكات بەر لەپێكهێنانی حكومەت رێككەوتنێك بكرێت بۆ یەكلاییكردنەوەو ئیدارەدانی دۆسییەكانی (حكومەتی بەغداو پرسی كەركوك و حكومەتی نوێی كوردستان) وەك یەك بوخچە (پاكج)، بەڵام پارتی پێیوایە دەبێ هەر دۆسیەیەو بەجیا مامەڵەی لەگەڵ دا بكرێت، ئەمەش بەتەواوی لەلایەن یەكێتییەوە رەتكراوەتەوە. پارتی دەیەوێت لەسەر بنەمای زۆرینەو كەمینەی پەرلەمان و بەتاك و تەنها گفتوگۆی پێكهێنانی حكومەتی نوێ بكات، بەڵام یەكێتی ئەم پێشنیارەی رەتكردۆتەوەو بەروونی بە پارتیان راگەیاندووە پێویستە لەكوردستان شەریكی راستەقینەی حوكمڕانی بین، لەهەرسێ دۆسییەی (حكومەت و پەرلەمان) و ئابوریی (نەوت) و پەیوەندییەكانی هەرێم بەشداری سەرەكی و بڕیاردەر بین نەك بەشداریپێكراو، هەروەك شەریكی راستەقینە بین لەبڕیاردان و چیتر رازینابن بەمشێوەیە حوكمڕانی كوردستان بەردەوام بێت! بۆیە كۆبونەوەكە بەبێ هیچ ئەنجامێك كۆتایی هاتوە. پێدەچێت پارتی لەژێر كاریگەری بارە دەرونییەكەی بەدەستنەهێنانی سەرۆكایەتی كۆمار مابێت و لەژێر كاریگەری ئەو 45 كورسییەی پەرلەمان بێت كە ئەنجامەكەیان بۆ قبوڵكرا بەبێ لێكدانەوەی چارەنوس، دەیەوێت لەڕێی بزوتنەوەی گۆڕان یارییەكی نوێ بكات، بەڵام ئەم هەڵوێست و جوڵەیە رەنگە درێژە نەكێشێت. كاربەدەستێكی باڵای پارتی لەكۆبونەوەكە بە ئەندامێكی یەكێتی وتبو "وەك گۆڕان دەبنە موعارەزە؟" لەوڵامدا وتبوی بەڵێ، بەڵام وەك گۆڕان لە پەرلەمان تەپڵتان بۆ لێدەین، موعارزەبونی ئێمە بۆخۆتان بەجێدەهێلین! قسە زۆرە بیكەین، جارێ لێدەگەڕێین، بەڵام قبوڵكردنی ئەنجامەكان هەر ئەوەی لێدەكەوێتەوە كەئێستا دەیبینین! وەك بارزانی بەبێ بونی هیچ سیفەتێكی دەوڵەتیی و ئامادەبونی لەمەراسیمێكی رەسمیی لەزاخۆ ئامادەبوو، ئەمەش ئاماژەیەكی روونە بۆ سیاسەتی پارتی و چۆنییەتی مامەڵەكردنی لەگەڵ هەموو لایەنەكان و حوكمڕانیی بەشێوەیەكی گشتیی! بۆیە ئەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنی قەبوڵكرد، دەبێ دەرەنجامەكەیشی قەبوڵبكات، چونكە هێشتا پرسی سەرۆكایەتی هەرێم و دەستوریش ماوە، بائەویش بێتەوە پەرلەمان، ئینجا دەزانن چی رویداوە. بەپێی تێبینی ئەوانەی بەشداربوون لەكۆبونەوەكانی پارتی، چ لەبزوتنەوەی گۆڕان، چ لە یەكێتی نیشتیمانیی كوردستان، هەستدەكرێت نێچیرڤان بارزانی دەیەوێت ئاستەنگ بۆ گەیشتن بۆ چارەسەری كێشەكانی پێكهێنانی حكومەت و رێككەوتنی لایەنەكان دروستبكات، ئەمەش رەنگە بۆ ئەوەبێت مەسرور بارزانی ئامۆزای نەتوانێت كابینەی نوێی حكومەت پێكبێنێت! بەڵام بیرمان نەچێت ئەو ستافەی پارتی دیموكراتی كوردستان كە بەشدارن لە گفتوگۆی نێوان پارتی و لایەنەكانی دیكە، ئەوەندە بڕیار بەدەست نین، بۆیە ئەگەرێكی لاواز هەیە لەكۆتاییدا مەسعود بارزانی و مەسرور بارزانی خۆیان بێنە نێو گفتوگۆكان و ئەو گرێیانە هەڵگرن كە دێنە رێی پێكهێنانی حكومەتی نوێی هەرێم، چونكە بارزانی مەبەستییەتی لەئێستاوە مەسروری كوڕی لەڕێی وەرگرتنی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران، ئامادەبكات بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان كە ئەمە خاڵی لێك جیابونەوەی هەریەكە لە نێچیرڤان و مەسرور بارزانییە لەسەر خاوەندارێتی و خەلافەتی رێبەرایەتی پارتی.
.jpg)
■ شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له كاتێكدا كه سه‌ركرده و حزب و لایه‌نه سیاسیه كورد و عیراقیه‌كان له ئاوه لێڵه‌كانی به‌غدا و هه‌ولێر سه‌رقاڵی (ڕاوه كورسین)..!! دراوسێكانمان شولیان لێ هه‌ڵكێشاوه شه‌لم، كوێرم، نابوێرم له هه‌موو لایه‌كه‌وه په‌لاماری گه‌ل و خاكه‌كامان ئه‌ده‌ن و شانازی به ئۆپه‌راسێۆن دژ به نه‌ته‌وه‌كه‌مانه‌وه ده‌كه‌ن.. لێره‌دا ناكرێت كه گله‌یی له دوژمن و داگیركه‌ران بكه‌ین چونكه كورد وته‌نی ( پشیله له ماڵ نه‌بێت مشكان تلیلیانه).. !! هه‌ر ئه‌مڕۆ ئه‌ردۆغان له میانی كۆنفرانسی یه‌كه‌می دادوه‌ریی دادگا باڵاكان و دادگا ده‌ستورییه‌كاندا ڕایگه‌یاند `به‌داخه‌وه ئه‌مڕۆ له زۆر شوێنی جیهان و به تایبه‌ت له ناوچه‌كه‌مان سته‌مگه‌ری ئه‌وتۆ ئه‌نجام ده‌درێن كه ویژدانه‌كان خوێن لێدێنن`. وتیشی `ئۆپه‌راسیۆنمان بۆ سه‌ر شه‌نگال و دامێنه‌كانی مه‌خمور و قه‌ره‌چۆغ ئه‌نجامدا… و ئۆپه‌راسیۆنی دیكه‌شی به‌دووا دێت` و هه‌روه‌ها وتی ئه‌و هێرشانه بۆ`` پاراستنی شكۆی ئوممه‌ت و هه‌موو مرۆڤایه‌تیه`` من لێره‌دا به ئه‌ردۆغان ده‌ڵێم به‌ڵێ زۆر راسته هێرشه‌كه‌ی شه‌وی ڕابووردوت بۆ سه‌ر كامپی په‌نابه‌ران (شه‌هید ڕۆسته‌م جوودی) له مه‌خمورو (گوندی سكێنی) شه‌نگال و شه‌هید كردنی ژن و منداڵی ئاواره له شه‌وی خۆ ئاماده‌كردنیان بۆ (جه‌ژنی ڕۆژوو) خوێنی له وێژدانی خاوه‌ن ویژدانه‌كان هێنا به‌ڵام ئایا ویژدانی تۆشی هه‌ژاند؟؟ ئایا له پێناو پاراستنی ئوممه‌ت و هه‌موو مڕۆڤایه‌تیدا هێرش ده‌كه‌یته سه‌ر منداڵه شیرخۆره‌كان..؟؟ ئه‌رێ پێم ناڵێیت تۆیه‌كی ویژدان ناسك كه ته‌نانه‌ت له رێپێوانی چهند په‌رله‌مانتارێك ئه‌ترسی و پێتوایه ئومه‌ته‌كه‌ت و مرۆڤایه‌تی ئه‌خه‌نه مه‌ترسیه‌وه و خێرا خوێن به‌رچاوت ئه‌گرێ چۆن ویژدانت ئازارت نادات ژنه شه‌رڤانی گه‌لێكیتر پارچه‌پارچه بكه‌ی ؟ ئایا ویژدان لای ئێوه كاتیه؟ هه‌ست ناكه‌یت كه ئۆپه‌راسیۆنه‌كانت جگه له مه‌رگ و ماڵوێرانی هیچ ده‌ستكه‌وتێكی تریان بۆت هه‌بێت؟ ئایا شكۆی ئۆممه‌ت و مڕۆڤایه‌تی به كوشتن و بڕین و به‌ند كردن و ئه‌شكه‌نجه‌دان و سوتاندن ده‌پارێزرێن یان به ئاشتی..؟؟ ئایا چڵه زه‌یتون لای ئێوه هێمای شه‌ڕه یان ئاشتی؟ هه‌ركاتێك ویژدانت له‌خه‌و هه‌ڵسا ئه‌وكات باس له ئوممه‌ت و مرۆڤایه‌تی بكه.. له كاتێكدا كه هێرشی فڕۆكه توركیه‌كان بۆ سه‌ر هاووڵاتیانی مه‌ده‌نی و ئاواره و پارته كورد و كوردستانیه‌كان به تووندی ئیدانه ده‌كه‌م به نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كانیش ده‌ڵێم .. ئه‌ی كامپی ئاواره‌كان له ژێر چاودێری وردی ئێوه‌دا نه‌بوو..؟ باشه ئه‌ی ویژدان و چاوو گوێ و مرۆڤایه‌تی لای ئێوه چی لێهاتووه؟ ناشێ ئێوه‌ش له پێناو پاراستنی شكۆی ئوممه‌ت و مرۆڤایه‌تیدا بێده‌نگیتان هه‌ڵبژاردبێت ؟ هیچم نیه بۆ حزب و لایه‌نه سیاسی و ده‌سه‌ڵاتداره‌كانی هه‌رێم چونكه ده‌مێكه هه‌ستی كوردایه‌تیان له‌ناخدا مردووه و ده‌ستم لێ شتوون…
■ بەیان ئیبراهیم جیهان لەبەردەم گۆڕانکاری گەورەدایە ، ئەگەرهێلەک زەردەکان سەرەتای دەرکەوتنی وریاکردنەوەی ئەم گۆڕانکاریە بێت ئەوا دەکرێت بڵیین ئەی ئێمە دەکەوینە کوێ ی ئەم گۆڕانکاریانەوە ، یان بە مانا جێندەریەکەی ژنانی باشور چی وانەیەک لە ژنانی وەک (بریسیلیا لۆدۆکسی) وەردەگرن کە بە ڕابەری شۆڕشی هێلەک زەردەکان ناسرا . ئەگەر نەزمی نوێ ی جیهان ئەوەی پێ ی دەوترێ سیستەمی سەرمایەداری و دیموکراسی و لیبڕاڵی دوا دەرهاویشتەی بیری مرۆڤ بێت بۆ ئاستی بەڕێوەبردن و جۆرێک لە دادی کۆمەڵایەتی و ڕۆژئاواییەکان بەردەوام ڕۆژهەڵاتیەکانیان بە لاسای کەرەوەی خۆیان زانیبێت و لێرەش جۆرێک لە هاوردەی بیری ڕۆژئاوا هەبوبێت وەک نەزمی باشیترین سیستەم ، ئەوا دەکرێت بڵێین ئەمڕۆی هێلەک زەردەکان لە فەرەنساوە بۆ بەلیجیکا و بۆ هۆڵەندا و دەکرێت زۆرێک لە وڵاتانی تریش بگرێتەوە چی نامەیەک بە سیستەمی نوێ جیهان دەگەیەنێت ، ئایا دیموکراسی و لیبڕاڵی دوا قۆناغی مێژوە ( فۆگۆ یاما ) . خۆ ئەگەر سیستەمی سەرمایەداری لە کورتریتن پێناسەدا بریتی بێت لە بازاڕی ئازاد و هەڵبژاردن و مافی تاک ، ئەوا ئەوەی لەسەر ئاستی بەریەککەوتنی وڵاتە گەورەکان ڕو دەدات چی دەگوزورێنێ ، هەر لە بەریەککەوتنی چین و ئەمریکا و ڕوس و ئەمریکا و ئێران و ئەمریکا و کۆریای باکور و ئەمریکا و هاوپەیمانێەتی ئەروپا و ئەمریکا و جیابونەوەی بەریتانیا و بچوکتر دروستکردنی ناتۆی عەرەبی ، هەمو ئەمانە چی کاریگەریەکیان لەسەر تاک دەبێت بۆ ژیانێکی ئاسایی کە بە پێ ی مافی مرۆڤ هەمو بەشەرێک مافی ژیانێکی ئاسایی هەیە ، کە ئەم مافانە دەرهاویشتەی سیستەمی ئەم وڵاتانەن کە ئێستە هێلەک زەردەکان ڕژاونەتە سەر شەقامەکانی وڵاتانی دەهۆڵ ژەنی دیموکراسی و مافی مرۆڤ . ئەگەر ژنێک بوبێتە سەرەتایەک لە دوکانێکی بچوکی ئارایشتەوە داوایەک ئاراستەی خەڵک بکات و لە ماوەی یەک هەفتەدا ببێت بە ٤٠ هەزار کەس و دواتر بەرەو ١٣٠ کەس و دواتر بچێتە شەقامەکانی هۆڵەندا و بەلجیکا و پێ بچێت زۆرێکی تریش بگرێتەوە ، تەنها لەبەرامبەر زیادکردنی نرخی سوتەمەنی ، ژنێک و ژنانێک توانیبێتیان ڕۆڵی سەرەکی بگێڕن ، ئایا ئەمەش نابێتە ئەوەی کە ژن جارێکی تر دەیسەلمێنێ کە دەتوانێت شۆڕش بەرپا بکات ، دەپرسین ئایا لای خۆمان ژینگەی کۆمەڵایەتی و ژن خۆی دەتوانێت چەند (بریسیلیا) بەرهەم بهێنێت ، کە دەکرێت بەرواردێکی هێجگار گەورە هەبێت لە نێوان ژنانی باشور و ژنانی باکور و ڕۆژئاوا ، کە بەداخەوە ژنان لە باشور نەک دەتوانن بەرهەمهێنی ژنانێکی وەک (بریسیلیا) بن ، بەڵکو بونتە بارگرانی بەسەر کۆی مافە جێندەرەکان و ناتوانن ڕوبەڕوی کلتور و ئەو ژینگەیە ببنەوە ، کە بەرەو وێران بونی مافی ڕەگەزی و مرۆڤ بونی و هیومانستی خۆیان دەچن ، خۆ ئەگەر لە فەرەنسا و بەلجیکا و هۆڵەندا ڕێکخراوەکانی ژنان و ئەو ژنانەی کە لە ڕێکخراوەکانی تردان و هێلەکی زەردیان پۆشیوە بوبێتنە بەشێکی گەورە ، ئایا ژنانی باشور بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانیان کە نەک سوتەمەنی بەڵکو کوشتنی ژنانی و ناچارکردنی ژنان بە خۆ کوشتن و خۆ خنکاندن تا چەندێ دەتوانێت کە کۆڕایەک لەسەر پۆشینی هێلەکێکی سور بکات (وەک نیشانەیەک بۆ کوشتنی ژنان) نەک سوتەمەنی ، کوشتنی ژنان و ناچارکردنی ژنان بە خۆ کوشتن دەبو ئێستە ببوایەتە شۆڕشێک بۆ پۆشینی هێلەکی سور لە بری زەرد لە پێناو بەخشینەوەی ژیان بە ژنان دواتر بۆ نرخی کاڵا و پێداویستیەکان . باشور تەواو جیاوز لە باکور و ڕۆژئاوا ، کە دەکرێت بڵێین ئەو شۆڕشەی کە دەکرێت لە باکور و ڕۆژئاوا (ژنانی هەپەدە و شەرەڤانانی ژن ) گەر گەورەتر نەبن لە شۆڕشی هێلەک زەردەکان ئەوا کەمتر نین ، هەمومان ئەوەمان لە بیرە کە داعش هەڕەشە بو بۆ سەر جیهان چۆن شاشەکانی ئەوانەی هێلەکی زەردیان پۆشیوە لەگەڵ لاپەڕەی یەکەمی گۆڤار و ڕۆژنامەکان و تی ڤی دەبونە وێنەی شەرەڤانانی ژن (یەپەژە) ، بۆیە گەر پێمان وابێت هێلەک زەردەکان سەرەتای دەرکەوتنی شۆڕشێکی تر و ڕەخنەیەکی توندە بۆ سیستەمی سەرمایەداری و دیموکراسی کە ژنێک سەرەتای دەرکەوتنی بوە ، کورتر خەباتی ژنانی باکور و ڕۆژئاوا بەروارد بکەین بە ژنانی باشور ئەوا دەبێت بڵێین دەکەوینە کۆێ ی ئەم هاوکێشەیەوە ، کە ژن دەکوژرێت و بەردەوامی هەیە و ڕێکخراوەکانی ژنانیش زیاتر و قەبە تر دەبن .
■ د. یاسین سەردەشتی ئاڵۆزیی په‌ره‌سه‌ندنی هاوكێشه سیاسیی و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی وڵاتانی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست له‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیسته‌مه‌وه زۆربه‌ی سه‌ركرده سیاسییه‌كانی گه‌یاندۆته ئه‌و واقیعه‌ی بۆ بردنه‌پێشه‌وه‌ی ئه‌جێنداكانیان په‌یوه‌ندییان به هێزه ده‌ره‌كییه هه‌رێمیی و جیهانییه كاریگه‌ره‌كانه‌وه هه‌بێ، لێره‌شه‌وه ئه‌وانه ته‌نیا له‌به‌رده‌م یه‌ك تاڵه‌مو له‌نیوان نه‌ته‌وه‌په‌روه‌ریی و خیانه‌تكارییدا خۆیان بینیوه‌ته‌وه، چونكه هه‌ركات ئه‌و په‌یوه‌ندییه به‌ئامانج و قازانجی بردنه پێشه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی گشتیی بووبێ به‌ره‌و دۆخی یه‌كه‌م و ئه‌گه‌ر بۆ به‌رژه‌وه‌ندی و هه‌ژمونی تایبه‌ت و شه‌خسیی و تاقمخوازیی خۆی بێ به‌ره‌و دۆخی دووه‌می بردووه. هه‌ربۆیه بابه‌تێكی هه‌ره ئاڵۆزو جێی مشتومڕی مێژوو, پێگه‌ی ئه‌و سه‌ركردانه‌یه له‌نێوان قاره‌مانێتیی و خیانه‌تدا! روونكردنه‌وه‌ی ئه‌وه‌ش ئه‌ركی هه‌ره قورسی مێژوونووسه كه دوای بڕیاردان و سه‌لماندنیشی نابێته حه‌قیقه‌تی ره‌ها و برواپێكراو له‌لایه‌ن هۆگرانی ئه‌و سه‌ركرده‌یه! بۆنمونه چ مێژوونوسێك ده‌توانێت وا له‌شاپه‌رستیك یان به‌عسییه‌ك یان نازییه‌ك بكات بڕوا به‌وه بێنن كه ره‌زاشا و سه‌دام و هێتله‌ر قاره‌مان نه‌بوون و به ناوی نه‌ته‌وه‌و نیشتیمانپه‌روه‌رییه‌وه بۆ مانه‌وه‌و به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان هه‌ڵسوڕاون؟!!! ئه‌وه‌ش پێمان ده‌ڵێت، بۆچی سه‌ركرده هاوشێوه‌كانی ئه‌وانه, باكیان به حوكمی مێژوو نییه!! به‌ڵام سێ بنه‌ما زۆر گرنگن بۆ جیاكردنه‌وه‌ی خائینی نیشتیمانیی له‌قاره‌مانی میللیی كه: دكتاتۆریی و گه‌نده‌ڵیی و نادادپه‌روه‌ریی یه! سه‌ركرده دكتاتۆرو گه‌نده‌ڵ و خوێنڕێژه سته‌مكاره‌كان هه‌رگیز نابنه قاره‌مان و دواجاریش نه‌ته‌وه تووشی تێكشكان و داڕزان و وڵات و نیشتیمان تووشی قه‌یران و داڕوخان ده‌كه‌ن.
.gif)
■ د. ئیسماعیل نامیق دیموکراسى لەسادەترین وکورتترین مانایدا، واتە رێزگرتن لەکاتى هەڵبژاردن لەهەمو ئاست وشوێن وبوارەکاندا، وە پابەندبون بەدەرەنجامەکانیەوەو کارپێکردنى، لەپاڵ ئەوەدا پێویستە رێز لەمافەکانى مرۆڤـ بگیرێت و رێگەش لەئازادیە گشتیەکان نەگیرێت، هەروەها پابەندێتى تەواو بەدەستور ویاسا کارپێکراوەکانەوە، ئەوەش بەو کەسانە دەکرێت کە لەناخى خۆیاندا باوەڕیان بەدیموکراسى هەیە، واتە دیموکراسى پێویستى بەخەڵکى دیموکرات هەیە، ئەگەر کەسێک لەناخى خۆیدا باوەڕى بەدیموکراسى نەبێت، ئەستەمە بتوانێت قەناعەت بەخەڵک بکات کەئەو دیموکراسى دەچەسپێنێ، ئەو بانگەشانەش کە لەوبوارەدا دەیانکات دەچنە خانەى دوڕویى وهەڵخەڵەتاندنەوە، چونکە دیموکراسى بەکەسێک ناچەسپێ کە خۆى دیموکراتیخواز نەبێت، بۆیە سەرەنجام رەوڕەوەى حوکمڕانى بەرەو دواوە دەگەڕێتەوە وکەسى خۆکردوش بەدیموکراتیخواز شکست دەخوات. لەهەرێمى کوردستاندا نادیموکراتەکان خاوەن دەسەڵات وبڕیارن، ئەوان سەرگوزەشتەى دیموکراسى بۆ خەڵک دەخوێننەوەو، وانەى مافى مرۆڤـ ودەستورو یاسا فێرى هەموان دەکەن، وە لەبەر ئەوەى بەفریودان وترساندن یان بەتەزویرکردن رێگە بەخەڵک نادەن گوزارشت لەویستى راستەقینەى خۆى بکات، بۆیە ناتوانرێت چاودێریەکى راستەقینە لەسەر ئەم نادیموکراتانە بکرێت، سەرەنجام هەرخۆیان بەپارێزەرى دیموکراسى ئەمێننەوە. ئەم مرۆڤە نادیموکراتانە هەروەکو چۆن لەناو دەسەڵاتى گشتى وپلەکانى سەرەوەى کایەى حوکمڕانیدا جێ پێى خۆیان قایمکردوە، بەهەمان شێوە لەناو زۆربەى حیزبەکان ورێکخراو وکۆمەڵەکانیشدا هەڵسوڕێنەر وخاوەن بڕیارن. لەسەردەمى نادیموکراتەکاندا، خوێندەوارەکان قسەى باش ئەکەن، بەڵام نەخوێندەوارەکان کارى خراپ، نەخوێندەوارەکان خاوەن دەسەڵات وخاوەن بڕیارن، بەڵام خوێندەوارەکان رۆڵى پاسەوان وشاگرد دەگێڕن. لەزەمەنى نادیموکراتەکاندا نەخوێندەوارەکان دەبنە مامۆستاى دیموکراسى وخوێندەوارەکانیش چاملوسى دنیا ئەکەن تا بکرێنە گوێگرى ئامۆژگارى نەخوێندەوارەکان وجانتا هەڵگریان. لەژێر قەڵەمڕەوەى نادیموکراتەکاندا هەموو شتێک مومکینە، خوێندەوار نەخوێندەوارە، نەخوێندەوار خوێندەوارە، دەسەڵاتدار بێدەسەڵاتە، بێدەسەڵات دەسەڵاتدارە، مامۆستا خوێندکارە، خوێندکار مامۆستایە، تاوانبار دادوەرە، دادوەر تاوانبارە، پزیشک نەخۆشە، نەخۆش پزیشکە، هەژار دەوڵەمەندە، دەوڵەمەند هەژارە، زانا نەزانە، نەزان زانایە. بەکورتى لەسەردەمى نادیموکراتەکاندا ولەژێر قەڵەمڕەوەى ئەواندا نابێت باسى مەعقول و مەنتیق بکرێت، چونکە پێویستە هەموو شتێک بەویستى ئەوان بێت. جا لەزەمەنى نادیموکراتەکاندا چاوەڕێکردن وبەتەمابوونى دیموکراسى خۆخەریکردن، بگرە خۆ هەڵخەڵەتاندنە، چونکە رێگەى گەیشتن بەدیموکراسى بەوێستگەى لادان وکەنارگیرکردنى نادیموکراتەکاندا تێپەڕ دەبێت، تا ئەو وێستگەیە نەبڕدرێت، مەحاڵە دیموکراسى بچەسپێ.
■ مەسعود حەیدەر لە مێژووی نوێی کورد لە دەوڵەتی عێراقی جمھوری، گەلی کورد بە چەند قۆناغێکی مێژوویی تێپەریوە کە دەبێت بیکەینە ھاندەر بۆ بونیادنانی کوردستانێکی بەھێز، لە چەند خاڵێک کورتی دەکەینەوە؛ ١- پشتیوانی شۆڕشی ١٤ تەموز و پاشان لە دوای سێ ساڵ ھەڵگیرسانی شەڕ ٢- لە ساڵی ١٩٦١ ھەڵگیرسانی شۆڕشی ئەیلول ٣- لە ساڵی ١٩٧٠ رێکەوتنی ١١ی ئازار ٤- لە ساڵی ١٩٧٤ نسکۆی شۆڕش ٥- لە ساڵی ١٩٧٦ ھەڵگیرسانەوەی شۆرش ( شۆرشی گوڵان و شۆرشی نوێ) ٦- ساڵی ١٩٨٧ و ١٩٨٨ ئەنفال و کیمیابارانی کورد ٧- لەساڵی ١٩٨٩ دروستکردنی بەرەی کوردستانی ٨- لە ساڵی ١٩٩١راپەرینە مەزنەکەی کورد ٩- لە ساڵی ١٩٩٢ دروستکردنی پەرلەمان و حکومەتی ھەرێمی کوردستان. لە ساڵی ١٩٩٢ ھەرێمی کوردستان بە قۆناغی ھەستیاری جیاوازدا تێپەریوە تا ساڵی ٢٠٠٣ و روخانی رژێمی بەعس و بوژانەوەی بەرچاوی ھەرێمی کوردستان. قۆناغی حوکمڕانی بەرێز نێچیرڤان بەرزانی دەکرێ دابەشی بکەین بەسەر دوو قۆناغ: ١- قۆناغی بونیادنان و ئاوەدانی و خۆشگوزەرانی ھەرێمی کوردستان تا ئەو رادەی کە کۆچی پێچەوانە دەستی پێکردەوە لە ھەندەرانەوە بۆ کوردستان وە قۆناغێکی زێڕینە لە مێژووی ھەرێمی کوردستان کە تێیدا ھەرێم چووە سەر نەخشەی وزەی جیھان. ٢ قۆناغی بەرگری و پاراستنی کیانی فیدرالی ھەرێمی کوردستان. لەم قۆناغە ئابلۆقەی دارایی خرایە سەر ھەرێم و شەڕی داعش و ھەبوونی دوو ملیۆن ئاوارە کە زیاتر بوو لە ٣٠٪ دانیشتوانی ھەرێم و پاش ١٦ ئۆکتۆبەر پەلاماردانی سەربازی و ھەوڵی ھێنانی سوپاو حەشد بۆ گشت کوردستان و سەپاندنی ئابلۆقەی دارایی و سیاسی و دیبلۆماسی لەسەر ھەرێم. لەلایەک بە گیانفیدایی و خۆڕاگری پێشمەرگەو فەرماندەیی گشتی ھێزە چەکدارەکان پەلاماری سەربازی تێکشێکنرا. بۆ یەکەم جارە بە سیاسەتی ھێزی نەرم (القوە الناعمە) ئابلۆقەی ئابوری و سیاسی و دیبلۆماسی سەر ھەرێم لەلایەن سەرۆکی حکومەتی ھەرێم و بە سەرپەرشتی جەنابی بارزانی مەرجع تێکشکێنرا و ھەرێمی کوردستان لە ئارامی سیاسی گیرسایەوە. دەبێ ئاماژە بە رۆلی ئەنجومەنی ئاسایشی ھەرێم و دەزگاکانی تر بکەین بۆ زامنکردنی سەقامگیری و ئارامی لە ھەرێم کە ئەرکی زۆر گەورەیان ئەنجامداوە. بەرەچاوکردنی ئەو خالانەی سەرەوە، پێویستە ئاماژەش بەوە بکەین کە ئەزمونەکەمان بێ کەموکوری نییەو پێویستە بنەماکانی دەوڵەت و حوکمڕانی مۆسسات بچەسپێنین و بەھێزی بکەین، بۆ ئەمەش ئێستا بارودۆخی ھەرێمی کوردستان لە ھەر کاتێک گونجاوترە، ئەنجامەکانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان واقعی سیاسی نوێی ھێناوەتە کایەوە کە دەبێتە مایەی سەقامگیری سیاسی. سەقامگیری سیاسی و ئەمنی لە ھەرێم دوو فاکتەری گرنگن بۆ حکومەتێکی بەھێز و دەستکراوە بۆ چەسپاندن و بەھێزبوونی کاری مۆسسات. حکومەتی داھاتووی ھەرێم درێژەپێدەرو تەواوکاری حکومەتی ئێستای ھەرێمە بە دیدگای نوێ کە سەرۆکی حکومەتی راسپێردراو بەرێز مەسرور بارزانی ھەیەتی بۆ پەرەپێدانی ئابوری و سەروەری یاسا لە کوردستانێکی بەھێز کە لێخۆشنەبوون لە گەندەڵی (#Zero_tolarance_corruption) یەکێک لە ئامانجە سەرەکێکان دەبێت. ئەرکی نیشتمانی ھەر دوو حزبە بەشداربۆکەی حکومەتە ( یەکێتی و گۆران) کە یەکلابن لە پشتیوانی ھەموو ھەنگاوەکانی حکومەتی ھەرێم کە پارتی دیموکراتی کوردستان سەرۆکایەتی دەکات و پابەند بن بە کارنامەی حکومەتەوە بۆ زامنکردنی سەقامگیری و باشترکردنی ژیان و گوزەرانی خەلکی ھەرێم، ھەروەھا ئەرکی نیشتمانی حزبەکانی ئۆپۆزسیۆنیشە کە بەرپرسانەو بونیادنەرانە رەخنەو پرۆژەکانیان ئاراستەی حکومەت و پەرلەمان بکەن. سیاسەتی دێوەزمەکردن و شەیتانکردنی بەرانبەر و زمانی زبر خزمەت بە کۆمەڵگای کوردی پرۆسەی سیاسی ھەرێم ناکات. لە چوارساڵی داھاتوو ھەموو تێروانینەکان بە ئاراستەی حکومەتێکی بەھێزو کوردستانێکی بەھێزە، ئەوەش بە ھەوڵ و تێکۆشانی ھەموو لایەنەکان و خەڵکی خۆڕاگری کوردستان دەبێت.
.gif)
■ لاوك سڵاح ساڵی "١٩٨٨"ە لە پۆلی چواری زانکۆی موستەنسرییەم لە بەغدا، دونیا ئالۆزە، شەری هەشت ساڵەی جەنگی عێراق و ئێران وردە وردە پێ دەنێتە کۆتاییە سەرکێشەییەکانییەوە، سوپای عێراق لە باکوور، لە هەڵەبجە شکستی هێناوە و لە باشوور توانای گرتنەوەی "فاو"ی نییە، سوپای عێراق هەرچەند دەکات توانای بەرەنگاربوونەوە و دژە هێرشی نەماوە، سوپایەکی شەکەت و ئیدارەیەکی بێ ورە و میللەتێک رووخساری جەنگ بە تەواوی بە رەفتاری کۆمەڵایەتی و دۆخی ئابووری و بەها مرۆڤایەتییەکانیشیەوە دیارە. لەو دۆخەدا بەنهێنی لەگەڵ هەندێ برادەردا هەندێ کۆمەکی بچووکمان بۆ هاورێ هەڵەبجەییەکانمان کۆدەکردەوە، ئەوان نەوەک یارمەتی کەس و کاریان پێنەدەگەیشت بەڵکو نەیاندەزانی کەس وکاریان زیندون یان قوربانی و شەهیدن. هەڵەبجە لەو کاتەوە بووە شوناس. لە پەلامەردانەکەی دوو تاوەرەکەی ئەمەریکا لە ساڵی ٢٠٠١، زۆربەی ئەمەریکییەکان دەمارگیربوون، بەرامبەر شوناسی ئەمەریکی خۆیان گرژ دەبوونەوە و کوێر دەبوون، زۆریان پارەیان بە رێکخراوە خێرخوازییەکان دەدا بۆ یارمەتیدانی لێقوماوەکان، کاری خۆبەخشییان دەکرد بۆ ئەوەی شەقامەکان پاک بکەنەوە، کە رەنگە هەر ئەو ئەمەریکاییانە دونیایەک رەخنەیان لە سیاسیەتی ئەمریکا هەبوو بێت بەڵام لەبەردەم ماڵەکانیاندا ئاڵای ئەمەریکایان دەچەقاند. بێگومان ئەوە کارێکی تەواو عاتیفانەیە، ئێمەش باس لە زۆرینەی خەڵک دەکەین کە بەو شێوازە بیردەکەنەوە . کارەساتی دوو تاوەرەکە بووە شوناسێکی نوێی ئەمەریکییەکان. بریتانییەکان لە مردنی دیانادا، خەمی کۆچی ئەو کۆی کردنەوە و پرسەکەی بووە بۆنەیەکی نیشتمانی. کۆچی ئەو هەموو دامەزراوە رەسیمییە گشتییەکان و رێکخراوە ناحکومییەکانی کۆمەڵگەی لە خەمدا کۆکردەوە، دیانا بووە شوناسی بریتانییەکان. لە ئێستادا بیر لەو راستییە دەکەمەوە بۆ کە چرکەساتی خۆی دەهات، چرکەساتی چارەنووساز، بۆ لە رووداوە چارەنووسازەکاندا وەک خەڵک نەوەک پارتی سیاسی هەموو هەڵەبجەیی و گەرمیانی بووین، هەموو ئەمەریکی بووین، هەموو بریتانی بووین، بیر لە چرکەساتی رووداو بکەرەوە، نەوەک بیرکردنەوەی پاش رووداو، بەو مانایەی مرۆڤ هەندێ جار گوێ ناداتە ئەوەی ساتی بڕیاردانی شیاوە یان گونجاوە ئەوەندە بیر لەوە دەکاتەوە کە بڵێ ئەمە منم. هەندێ جار زۆر لە حیکمەتت دەدۆرێنیت هەر بۆ ئەوەی هەناسەیەکی کورت بدەیت. لە کۆرەوەکەدا هەموو یەک نەتەوە و یەک میللەت بووین؟ کە بەر لەوە، لە یەک دوو دۆڵدا، هەندێکمان یەکێتی و هەندێکمان شیوعی وهەندێکمان پاسۆک و هەندێکمان پارتی بووین؟ ئایا ئێمە کۆمەڵگەیەکین دابەشبووینەتە چەند گروپێک کە لە ناوەوە کۆمەڵێک تۆڕی پەیوەندی شاراوەیی خێڵ بەیەکەوەی گرێداوە و لە دەرەوە بە تەکنەلۆجیا خۆی دادەپۆشێت یان ئێمە هەر حەزمان لە تەکەتولی خۆرسکانەیە؟ تا چەند ئەو دۆڵانەی ئەوسا کە خۆمان تیایدا حەشاردەدا جیاوازە لە دۆڵە تەکنەلۆجیاکانی ئیستا لە ناو ماسنجەر و ڤایبەر. لە نێوان هەردووکیاندا شوناس چۆن دەناسرێتەوە، ئایا دیارە؟ ئەگەر کۆرەوێکی تر رووبداتەوە، ئەم جارە چۆن رەفتار دەکەین؟، دڵنیام زۆرتان بەرلەوەی بڵێن یەک هەڵوێست دەبین، ئەو خۆنەویستنەی جاران دەبێتە جێگای مشتومڕتان، ئایا لەو بڕوایەدانین کە ئێستا خۆویستی " ئەنانیەتی" سیاسی بنەمای گروپ گروپێنەی سیاسی ئەم چرکەساتەیە، ریفراندۆم زەقترین نموونە. لە نێوان هەڵەبجە و ریفراندۆمدا چەندان دوڵ و نشێو و زەمەنی سیاسی و هەڵبەزین و دابەزینی بەها سیاسییەکان هەن، بەداخەوە، تێگەیشتنەکانمان بەندە بەوەی سەر بەچ گروپێکی سیاسیین یان بەرژەوەندییە خۆویستە سیاسییەکانمان سەر بە چ جوگرافیایەکە! من لەو بڕوایەدام گروپ گروپێنە پرسێکی وجودیانەیە بەر لەوەی سیاسی بێت، لانی کەم لە سەرەتادا، لەبەرئەوەی زەمەنێکت دەوێت تا لە رووی سیاسییەوە کامڵ بیت و گەمە سیاسییەکان و بوونی خۆت لە نێوانیاندا بناسیتەوە. ئایا مرۆڤ بە سروشتی خۆرسکی خۆی دەچێتە پاڵ ئەو کەسانەی کە شوناس و باکگراوند و پاشخان و خوێن و هەمان رووداو و کیمیا کۆیان دەکاتەوە، ئایا دەچێتە پاڵ ئەوانەی لە خۆی دەکەن بۆ ئەوەی خۆی لە هەرەشەکانی دەرەوە بپارێزێت؟ بۆ مرۆڤ پێویستی بەوەیە ببێتە ئەندام لە گروپێكدا؟ چی بۆ زیاد دەکات؟ بەداخەوە، رەنگە کاتی هەڵبژاردن بۆ چوونە ناو گروپێکەوە زۆر جیاواز بێت لە کاتی هاتنە دەرەوە لێی، هەندێ جار کەسەکە خۆی ناناسێتەوە، رەنگە بەرەکان و گروپەکانیش زۆر کات گوزارشت لە خۆیان نەکەن. رەنگە بەسەلامەتی نەیەیتە دەرەوە کە زۆر جار ئەوە حەقیقەتەکەیە. گروپێنکردن ئەوەندەی رووخسارت دەشێوێنێت ئەوەندە ئەو بەهایانایەی کە رۆژگارێک بڕوات پێبوون نایەنە دی و لە هەر وێستگەیەکیشدا چەندان کەس یان دادەبەزن، یان ون دەبن یان ون دەکرێن تا دەگاتە ئەو ئاستەی کە ئیتر ئەندامەکانی گروپکە یەکتر ناناسنەوە، حزبی بەعس وەک نموونە. ئەمانە وروژاندنی کۆمەڵە پرسیارێکی سەرەتایی بوون کە پەیوەستن بە وجود و شوناس وگروپی سیاسی و ساتە زیندووەکانی بڕیاردان.
.png)
