(درەو میدیا): چەند رۆژێكە شەڕە قسە و لێدوان لە نێوان حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری ئێران و دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا دەستیپێكردووە، لە نوێترین تویتیدا ترەمپ هۆشداریدایە رۆحانی و داوای لێكرد هەرگیز هەڕەشە لە ئەمریكا نەكاتەوە جارێكی تر، ئەگەرنا رووبەڕووی پێشهاتێك دەبێتەكە كە بە درێژایی مێژوو چەند كەسێكی كەم رووبەڕووی بوونەتەوە. ئەم لێدوانە توندەی ترەمپ دوای ئەوەهات كە رۆحانی لە لە لێدوانێكیدا هۆشداریدایە ئەمریكا بەوەی كە " یاری بە كلكی شێر نەكات" چونكە جەنگی نێوان ئەو دوو وڵاتە بە وتەی رۆحانی " دایكی جەنگەكان" دەبێت. " لە دایكی شەڕەكانەوە بۆ دایكی جەنگەكان" شەڕەقسەی نێوان رۆحانی و ترەمپ لە رۆژنامە عەرەبیی و جیهانییەكانەوە بایەخی زۆری پێدراوە، رۆژنامەی " قودسی عەرەبی" كە لە لەندەن بەڕێوەدەچێت لە سەروتاریدا دەڵێت:" ئیدارەی ترەمپ بەوپەڕی بەهێزییەوە بەرەو  لەقاڵبدانی ئێران هەنگاودەنێت، و پرسەكە تەنها پەیوەست نییە لە دەركردنی لە سوریا و یەمەن، یان لاوازكردنی هەژموونی زۆری لە عێراق و لوبنان، بەڵكو وەك تۆپەڵە بەفرەكە  بەرەو بە ئامانجگرتنی رژێمی ئێران لە نێو ماڵی خۆیدا گلۆربووەتەوە". رۆژنامەكە دەشڵێت : " سەرەڕای ئەوەی تاران لە نێو چوار وڵاتی عەرەبیدا هەژمونی زۆری هەیە و سەرەڕای هەڕەشە باڵاكانیشی، بەڵام ئەگەر زۆرە حساب لەسە بەكارهێنانی كارتەكانی لە سوریا یان لوبنان بكات، بەوەش پاساو دەدات بۆ وەشاندنی گورزێكی ئەمریكی- ئیسرائیلی گەورە كە لەوانەیە دوای ئەوە فراوانتر بێت". رۆژنامەكە لە بەشێكی تری وتارەكەیدا دەڵێت:" لەسەر شێرە ئێرانییەكە پێویستە كلكی بشارێتەوە و ماكینە راگەیاندنەكەشی لە دووبارەكردنەوەی دەربڕینی " دایكە جەنگەكان" بوەستێت و بە حساباتی خۆیدا بچێتەوە و بەرەكانی شەڕی كەمتربكاتەوە، چونكە لەوانەیە ئەنجامەكەی بگاتە ئەوەی كە پاراستنی سەری شێرەكە گرنگتر بێت لە پاراستنی كلكەكەی". هاوكات بە ناونیشانی " لە دایكی شەڕەكانەوە بۆ دایكی جەنگەكان" فاروق یوسف لە سایتی " میدڵ ئیست ئۆنلاین" دەڵێت:" هەڕەشەكردن بە " دایكی جەنگەكان" لەسەر زاری رۆحانی " دایكی شەڕەكان" مان بە بیردەهێنێتەوە كە سەدام حسێن سەرۆكی پێشووی عێراق ئاماژەی پێدا كاتێك بەرەنگاری بڕیارە نێودەوڵەتیەكان بووەوە كە بۆ كۆتاییهێنان بە داگیركردنی كوەیت دەركرابوون". دەشڵێت:" هەروەك چۆن دایكی شەڕەكان گورزی یەكلاكەرەوە بوو كە ئاراستەی رژێمی عێراق كران ئەوا دایكی جەنگەكانیش دوا دێڕی ژیانی رژێمی ئێران دەنوسێتەوە." غەسان شربل سەرنوسەری رۆژنامەی " شەرقولئەوسەت" یش بڕوای وایە كە زیاتر ئاڵۆزبوونی دۆخەكە لە تاران بە دیاری لە لێدوانەكەیی رۆحانیدا دەركەوت، كاتێك پەنای بر بۆ بەكارهێنانی دەربڕینێكی فەرهەنگی سەدام حسێن. شربل دەڵێت:" ئاشكرایە كە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەرەو چەند مانگێكی دژوار دەچێت، ئاڵۆزبوونەكە لە دۆسیەی سوریاوە دەگوازرێتەوە بۆ دۆسیەی ئێران و ئاشكرایە كە بژاردەكانی ئێران قورسن، یان جارێكی تر ژەهری سزاكان دەنۆشێت و چاوەڕوانی رۆیشتنی ترەمپ دەكاتن یان رازی دەبێت بە دانوستان دەربارەی پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی و رۆڵی ئیقلیمیی". شربل بەردەوام دەبێت لەسەر قسەكانی و دەڵێت:" هەردوو بژاردەكە بۆ رابەر و ژەنەراڵەكانی سوپای پاسداران قورسن، چوون بەرەو " جەنگی دایكەكان" ئەزمونی سەدام حسێن لەو بارەیەوە هاندەر نییە بۆ ئەنجامدانی گەشتێكی ماڵوێرانكەری لەو جۆرە. سێ‌ هەنگاوی وێرانكەر خالید سولەیمان لە رۆژنامەی " عوكاز" سعودی دەپرسێت:" ئێران دەتوانێت رێگە لە هەناردەی نەوتی كەنداو بگرێت، هەروەك رۆحانی و خامنەیی هەڕەشە ئەوەیان كرد لە كاتی راگرتنی هەناردەی نەوتی ئێراندا؟". لە وەڵامدا دەڵێت:" تاران دەتوانێت تەگەرە بخاتە بەردەم جموجوڵی كەشتییەكانی گواستنەوەی نەوت لە ئاوەكانی كەندا و گەرووی هورمز، بەڵام بۆئەوەی ئەو كارە بكات پێویستی بە كردەوەی سەربازییە، ئایا رژێمی ئێران لە توانایدایە باجی ئەو جۆرە كار و هێرشانە بدات؟". سولەیمان دەڵێت:" بەهەموو حسابێكی سیاسی و سەربازین ئێران توانای ئەوەی نییە، هەر سەركێشییەكیش بكات بۆ تاقیكردنەوەی هەڕەشەكانی بە رووبەڕووبونەوەی سەربازی لەگەڵ ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی كۆتایی دێت  و ئەوەش هەڕەشە دەبێت بۆسەر رووخانی رژێمی ئێرانی لاواز بە تەواوەتی هەروەك چۆن رژێمی عێراق لەسەردەمی بەعسدا رووخا". هەر لە هەمان چوارچێوەدا عەبدولباری عەتوان سەرنوسەری رۆژناەی " رای الیوم"ی ئەلیكترۆنیی لەندەنی دەڵێت:" دووبارەبوونەوەی هەڕەشەكان بۆ داخستنی گەرووی هورمز لەسەر زاری بەرپرسانی ئێرانەوە، دڵەڕاوێكییەكی زیاتر نیشاندەدات نەك ئارەزز بۆ جەنگ و بانگهێشتێكی ناڕاستەوخۆی ئیدارەی ئەمریكایە بۆ دانیشتن لەسەر مێزی دانوستان و گەڕانبە دوای چارەسەردا." عەتوان بڕواشی وایە بەرپرسانی ئێران لە سێ‌ هەنگاوی ترەمپ دەترسن كە لەوانەیە زیانیان پێ بگەیەنێت، یەكەن سەپاندنی گەمارۆییەكی ئابووری خنكێنەرە بۆئەوەی گەلی ئێران لەدژی حكومەتەكەی هەڵبگەڕێتەوە، دووەم جوڵاندنی كەمینەكانی ئێرانە كە فارس و شیعە نین وەك نمونەی سوریا و عێراق و سێیەمیش خستنەڕووی بڕێكی زۆری نەوتی یەدەگە كە ببێتە هۆی دابەزینی نرخی نەوت بە ئاستێكی وێرانكەر بۆ ئابوریی ئێران. سەرچاوە: بی بی سی  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت ساڵی 1948 كاتێك دەوڵەتی ئیسرائیل دامەزرا، لە جاڕی راگەیاندنی دەوڵەتەكەدا نوسرابوو "زامنی یەكسانیی نێوان هەموو دانیشتوان دەكرێت بەبێ لەبەرچاوگرتنی ئاینیان". ئەمڕۆ ئەو بنەمایەی كە دەوڵەتی ئیسرائیلی لەسەر دامەزرا، كەوتە بەردەم هەڕەشەیەكی جدییەوە، پەرلەمانی ئیسرائیل (كنێست) یاسایەكی پەسەندكرد كە "مافی چارەی خۆنوسین" تەنیا لە دەستی هاوڵاتیانی جولەكەدا قۆرخ دەكات. لە پەسەندكردنی ئەم یاسایەدا پەرلەمانی ئیسرائیل بەهیچ شێوەیەك دانیشتوانی عەرەبی موسوڵمان و پێكهاتە ئاینییەكانی تری لەبەرچاونەگرت، ئەمە وایكرد عەرەبەكان یاسا پەسەندكراوەكە بە یاسایەكی "رەگەزپەرەستانە" و هەوڵێك بۆ "جیاكاری رەگەزی - ئاپارتاید" وێنا بكەن. پرۆسەی گفتوگۆكردن لەبارەی یاساكەوە لە پاشنیوەڕۆی دوێنێوە دەستیپێكرد، درەنگانێكی دوێنێ شەو بەكۆی دەنگی (62) ئەندام، كنێستی ئیسرائیلی یاساكەی پەسەندكرد، (55) ئەندام دژی پەسەندكردنی یاساكە دەنگیاندا، (2) ئەندامیش نتم (امتناع) یان كرد. بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل پەسەندكردنی یاساكەی بە "هەنگاوێكی یەكلاكەرەوە" ناوبرد. دیارترین خاڵی یاسا پەسەندكراوەكە بریتییە لە هەڵوەشاندنەوەی زمانی عەرەبی وەكو زمانێكی فەرمی لە ئیسرائیل، یاساكە "دۆخێكی تایبەتی" بە زمانی عەرەبی داوە و لەبری ئەوە زمانی عیبری كردووە بە زمانی فەرمی وڵات. ئەحمەد تەیبی كە ئەندامێكی عەرەبە لەناو پەرلەمانی ئیسرائیل لە لێدوانێكدا سەبارەت بە پەسەندكردنی یاساكە وتی:" ئەمە مەرگی دیموكراتییە". لەنێوان دیموكراتیبون و جولەكەبووندا بەڕای ژمارەیەك لە چاودێران لەناوخۆی و دەرەوەی ئیسرائیل، یاسا نوێیەكە شكاندنی ئەو هاوسەنگییە بوو كە لە ئیسرائیل لەنێوان هەردوو بنەمای "جولەكەبوونی دەوڵەت" و "دیموكراتیبونی دەوڵەتدا" هەبوو. ئەوەی سەرچاوەی نیگەرانییە، یاسا نوێیەكە ئیسرائیل بە تەواوەتی دەكات بە دەوڵەتێك بۆ جولەكەكان و وا دەكات پێكهاتەكانی تری وڵات هەست بە پەراوێزخستن بكەن. لە ئیسرائیل، جگە لە جولەكە، مسوڵمان و مەسیحی و دروز هەن، سەرباری ئەمە ژمارەی عەرەب كە دابەشبوون بەسەر ئەو ئاینانەی تردا رێژەی 17.5%ی كۆی گشتی دانیشتوانی ئیسرائیل پێكدەهێنن. هەندێك سەرچاوەی تر هەن باسلەوە دەكەن لەكۆی (9 ملیۆن) كەسی دانیشتوانی ئیسرائیل، نزیكەی (ملیۆنێك و 800 هەزار) كەسیان عەرەبن، واتا عەرەب رێژەی نزیكەی 20%ی كۆی دانیشتوانی ئیسرائیل پێكدەهێنێ. عەرەبەكانی ئیسرائیل كە باوەڕیانوایە لە بنەڕەتەوە دەوڵەتی ئیسرائیل لەسەر بنەمای جیاكاری ئاینی و رەگەزیی دروستبووە، بە پەسەندكردنی ئەم یاسا نوێیە بەتەواوەتی بێومێدبوون. بەر لە پەسەندكردنی ئەم یاسا نوێیە، لە ئیسرائیل چەندین یاسا هەبوو كە گەرەنتی مافی یەكسانییان دەكرد لەنێوان هەموو پێكهاتەكاندا، بەڵام ئەوكاتیش عەرەبەكان بەردەوام سكاڵایان لەسەر ئەوە هەبوو دەوڵەت ناوچەكانی ئەوان پێشتگوێ خستووە و وەكو هاوڵاتی پلە دوو تەماشایان دەكات بەتایبەتی لەڕووی خوێندن و تەندروستییەوە. دەوڵەتی جولەكە یاخود هەموان ؟ بە پەسەندكردنی ئەم یاسایە، پەرلەمانی ئیسرائیل ئەو بڕگەیەی لە گۆڕنا كە لە راگەیاندنی سەربەخۆیی دەوڵەتدا هاتووە و دەڵێ" ئیسرائیل دەوڵەتی جولەكە و هەموو هاوڵاتییەكانیەتی". ئەوەی جێگەی مەترسییە ئەوەیە، لەدوای پەسەندكردنی ئەم یاسایەوە، دادگای باڵای ئیسرائیل لە بڕیارەكانیدا سروشتی جولەكەبوونی دەوڵەت لەبەرچاودەگرێت، نەك بەها دیموكراتییەكان، ئەمەش بەتایبەتی لەو پرسانەی كە لەنێوان هەردوو بنەمای "دیموكراتیبوون" و "جولەكەبوندا" مشتومڕیان لەسەرە. ساڵنامەی جولەكە بەگوێرەی ئەوەی سایتی پەرلەمانی ئیسرائیل بڵاویكردوەتەوە، یەكێك لە بەندەكانی یاسا پەسەندكراوەكە بریتییە لە پرسی ساڵنامەی ئیسرائیل. یاسا نوێیەكە پێویستی كردووە لەسەر دەوڵەت پشت بە ساڵنامەی جولەكە ببەستێت وەكو رۆژژمێری فەرمی ئیسرائیل و رۆژی سەربەخۆیی و جەژنەكانیش لەسەر بنەمای ئەو رۆژژمێرە بڕیاریان لەسەر بدرێت. چارەنوسی قودس یاسا نوێیەكە یەكلایكردوەتەوە كە شاری "قودس" بە هەردوو بەشەكەیەوە پایتەختی هەمیشەیی ئیسرائیلە، سەرباری ئەوە یاساكە تەنیا رێگەی بە دروستكردنی شار بۆ جولەكەكان دەدات، ئەمەش وەكو بەردەوامیدان بە پرسەی كۆمەڵگە جولەكەنشینەكان لێكدەدرێتەوە كە یەكێك لە بەربەستەكان بەردەم پرۆسەی ئاشتی عەرەب- ئیسرائیل. كاردانەوەكان لە یەكەم كاردانەوەدا یەكێتی ئەوروپا نیگەرانی هۆی لە دەرچوونی ئەو یاسایە لە ئیسرائیل راگەیاند، بەوپێی رێگری دەكات لە چارەسەری دروستكردنی دوو دەوڵەت لەناوچەكەدا، دەوڵەتێك بۆ فەلەستینییەكان و یەكێكی تر بۆ ئیسرائیل. وتەبێژێك بەناوی فیدریكا موگرینی بەرپرسی سیاسەتەكانی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا وتی:" ئێمە هەڵوێستمان زۆر روونە لەبارەی چارەسەری دوو دەوڵەت، پێمانوایە ئەوە تاكە رێگایە بۆ هەنگاونان، هەر هەنگاوێك ئەو چارەسەرە ئاڵۆز بكات یاخود رێگری لێ بكات، دەبێت لێی دوربكەونەوە". هەردوو بزوتنەوەی فەتح و حەماس وەكو دوو هێزی سیاسی سەرەكی لە فەلەستین، یاسا نوێیەكەی كنێستی ئیسرائیلیان رەتكردەوە.  

(درەو میدیا): گۆرانبێژێكی بەریتانیی سكاڵایەكی لە دادگا لە تۆڕی " بی بی سی " بەریتانی بردەوە و تۆڕەكەش خۆی هەواڵەكە بڵاودەكاتەوە. بە گوێرەی هەواڵێكی كە سایتی " بی بی سی" بڵاویكردوەتەوە، گۆرانیبێژی بەناوبانگی بەریتانیی " سێر كلیف ریچارد"  سكاڵایەكی بردوەتەوە كە لە دادگا لەسەر تۆڕی بی بی سی لەسەر پرسی پێشێلكردنی تایبەتمەندیی تۆماریكردووە، بەهۆی رووماڵكردنی هەواڵی هەڵكوتانە سەر ماڵەكەی لەلایەن پۆلیسەوە. دادوەری دادگای باڵای بەریتانیا بڕیاریدا ریچارد سەرەتا بە بڕی 201 هەزار پاوەن قەرەبووبكرێتەوە. ریچارد رایگەیاند رووماڵكردنی بی بی سی بۆ هەڵكوتانە سەر ماڵەكەی لەلایەن پۆلیسەوە لە ساڵی 2014 بە تۆمەتی دەنگۆی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵێك " پێشێلكارییەكی ئاشكرا"ی تایبەتمەندیی بوو. گۆرانبێژی بەناوبانگی بەریتانی سێر كلیف ریچاردی تەمەن 77 ساڵ دوای بڵاوكردنەوەی راپۆرتێك لەسەر هەڵكوتانەسەر ماڵەكەی لەلایەن پۆلیسی ساوس وێركشایەەرەوە  لە ئابی 2014دا رێوشوێنی یاسایی لە دژی بی بی سی گرتەبەر. پۆلیس لەو كاتەدا لێكۆڵینەوەی دەربارەی بانگەشەی پیاوپێك كە دەیوت ساڵی 1985 و كاتێك منداڵ بووە لەلایەن سێر كلیفەوە دەستدرێژی سێكسی كراوەتە سەر، بەڵام ریچار لەو هەڵمەتەی پۆلیسدا دەستگیرنەكرا و هیچ تۆمەتێكیشی ئاراستەنەكرا.                                     بەڕێوەبەری هەواڵ لە بی بی سی فران ئەنزۆرت تۆڕی بی بی سیش رایگەیاند رۆژنامەنووسان بە نیازپاكییەوە رەفتاریان كردووە و بیرلەوەدەكەنەوە داوای پێداچوونەوە بە بڕیارەكەی دادگا بكەن. لە دەرەوەی دادگای باڵاش لە لەندەنی پایتەختی بەریتانیان بەڕێوەبەری هەواڵ لە بی بی سی فران ئەنزۆرت داوای لێبوردنی لە سێر كلیف كردوو وتی:" ئەگەر تەماشای دواوە بكەین، كۆمەڵێك شت هەبوون كە پێویست بوو بە شێوەیكی جیاواز ئەنجامیبدەین". بەڵام بەڕێوەبەری هەواڵی بی بی سی ئاماژەیبەوەشدا كە كەیسەكە " وەرچەرخانێكی گەورە" یە دژی ئازادی رۆژنامەوانی و " بنەمای گرنگی" تایبەت بە مافی جەماوەر بۆ دەستكەوتنی زانیاری لەسەر مەحەكە. لە هۆڵی دادگا و لەكاتی راگەیاندنی بڕیارەكەیدا دادوەری دادگاكە وتی  بی یی سی مافی تایبەتیی سێر كلیفی بە شێوەیەكی ئاشكرا پێشێلكردووە. پارێزەری بی بی سیسش رایگەیاند راپۆرتەكەی چەند گرتەیەكی تێدایە و بە هێلیكام وێنەگیراوە، بە گوێرەی ئازادی رادەربڕین و رۆژنامەوانیی ئەنجامدراوە و لە وەڵامیشدا دادوەر وتی هەر گومانلێكراوێك لە كە پۆلیسی لێكۆڵینەوەی لەگەڵدا دەكات پێشبینی سنورێكی دیاریكراو لە تایبەتمەندیی دەكات. دادوەری باڵای بەریتانیا بڕیاریدا  سێر كلیف بە بڕی 190 هەزار پاوەن قەرەبووبكرێتەوە لەگەڵ 20 هەزار پاوەنی تر بەهۆی ئەو زیانەی لێیكەتووە بەهۆی چیرۆكی بی بی سی تایبەت بە هەڵكوتانەسەر سار ماڵی ئەو گۆرانیبێژی بەناوبانگە بۆ كێبركێكردن لەسەر بەدەستهێنانی خەڵاتێكی رۆژنامەوانیی. هەروەها دادگا بی بی سی پابەنكرد بەوەی 65% بڕی ئەو 190 هەزار پاوەنە بدات و پۆلیسی ساوش یۆركشایەریش كە پرۆسەی هەڵكوتانە سەر ماڵەكەی سێر كلیفی ئەنجامداوە 35 %ی بدات. لە ماوەی رابردووشدا دوای تۆماركردنی سكاڵا لەسەریان پۆلیسی ساوس یۆركشایەر رەزامەندی دەربڕی  بڕی 400 هەزار پاوەن وەك قەرەبوو بداتە ئەو گۆرانیبێژە. لە دادگاش سێر كلیف لە لێدوانێكیدا بۆ بی بی سی وتی كە " زۆر دڵخۆشە" بە بڕیاری دادگا و ئەوە هەواڵێكی زۆر خۆشە و هەوادارانیشی لە دەرەوەی دادگا لەگەڵ بیستنی بڕیاری دادگا گۆرانیی " پیرۆزە"ی بەناوبانگی سێر كلیفان چڕی. .                                                    هەوادارانی سێر کلیف  لە دەرەوەی دادگا    

(درەو میدیا): سایتی " تایمز لایف" رایگەیاند ئەدۆڵف هیتلەر سەركردەی ئەڵمانیای نازی ساڵی 1945 لە بەرلین مردووە، ئەوەش بە گوێرەی توێژینەوەی چەند توێژەرێكی فەرەنسی كە چەند بەشێك لە ددانی هیتلەریان دەستكەوتووە. پرۆفیسۆر فیلیپ شارلی لەو بارەیەوە جەختیكردەوە ئەو توێژینەوەیەی كە لەسەر ددانی هیتلەر كراوە سەلماندویەتی ساڵی 1945 خۆی كوشتووە و وتیشی:" ئیتر لە ئێستاوە هیچ گومانیك دەربارەی ئەوە نییە". راشیگەیاند لە ماوەی نێوان ئازار و حوزەیرانی 2017دا رێگە بە تیمێكی لە توێژەران دراوە بۆ یەكەمجار لە ساڵی 1946ەوە ئێسكی هیتلەر بپشكنن. رونیشیكردەوە:" ئێستا دەتوانین هەموو گریمانانەی باس لە هیتلەر دەكەن وەلابنێین، بە تایبەتی ئەوەی باس لە هەڵاتنی بۆ ئەرژەنتین دەكات لە ژێردەریاییەكدا و خۆحەشاردانی لە بنكەیەكی ئاسمانی ئەو وڵاتە". ئەو پرۆفیسۆرە  فەرەنسییە وتیشی تیمەكەیان لە پشكنینی ددانی هیلتەردا هیچ شوێنەوارێكی گۆشتیان نەدۆزیوەتەوە و ئەوەش دەیسەلمێنێت كە ئەو دیكتاتۆرە  گۆشتخۆر نەبووە. شارلی لەگەڵ چوار زانای تردا توێژینەوەكەیان لەسەر هیتلەر كردووە  لە " گۆڤاری ئەوروپا بۆ پزیشكی هەناویی" بڵاویانكردوەتەوە دوانیویشیانە تەماشای ئێسكی كەللەسەری هیتلەر بكەن و كونێكیان لە بەشی لای چەپیدا بینوە و ئەوەش دەیسەلمێنێت كە لە هیتلەر فیشەكێكی لەسەری داوە و خۆی كوشتووە.

سەرەنجام  هەڵبژاردەی فەرەنسا بووە خاوەنی جامی جیهانی 2018 هەڵبژاردەی فەرەنسا لە یاریی کۆتایی جامی جیهانی، توانی بە چوار گۆڵ لە بەرامبەر دوو گۆڵی هەڵبژاردەی کرواتیا، یارییەکە بباتەوە و ببێتە پاڵەوانی جامی جیهانی رووسیا 2018.

( درەو میدیا): یەكێك لە دیارترین و گرنگترین دەموچاوەكانی حكومەتی نوێی رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆك كۆماری توركیا، زاواكەی بەرات ئاڵبایراكە كە پۆستی وەزارەتی دارایی و گەنجینەی پێسپێدراوە، كە یەكێكە لە وەزارەتە گرنگەكانی حكومەت. چەند ساڵێك لەمەوبەر كەس ناوی بەرات ئاڵبایراكی نەبیستبوو، كە ماوەی 14 ساڵە لەگەڵ كچە گەورەكەی ئەردۆغاندا هاوسەرگیری كردووە. بەرات كوڕی ئەدیب و نوسەر سادق ئاڵبایراكی خاوەن بیروباوەڕی ئیسلامییە كە لە ساڵی 1980ەوە پەیوەندییەكی دۆستانە و هاوڕێیانەی پتەوی لەگەڵ ئەردۆغاندا هەیە. سادق ئاڵبایراك لە ساڵی 1991 بۆ 1995 ئەندامی پەرلەمانی توركیا بووە لەسەر پارتی رەفا، ئەو حزبەكەی كە دواتر پارتی داد و گەشەپێدانی بە سەرۆكایەتی ئەردۆغان لێوەجیابووەوە. بەڕێوەبەرێكی گەنج بەرات ئاڵبایراكی تەمەن 40 ساڵ لە زانكۆی ئیستانبوڵ بەشی بەڕێوەبردنی كاری خوێندووە و ساڵی 1999 چووەتە گروپی كۆمپانیاكانی چالیك كە لە چەند بوارێكدا بە گشتی و بواری وزەو خانوبەرەدا كاردەكات، سێ‌ ساڵ دوای ئەوە بووە  بەڕێوەبەری دارایی لقێكی گروپەكە لە ئەمریكا و پاشان بووە بەڕێوەبەری لقەكە لە ئەمریكا. ئیسرای كچی رەجەب تەیب ئەردۆغان لە زانكۆی بێركلی لە كالیفۆرنیا خوێندویەتی و لەوێ‌ چاوی بە بەرات ئاڵبایراك كەوتووە و ناسیوێتی و پاشان ساڵی 2004 خێزانی هەردوولا رەزامەندییان دەربڕی هاوسەرگیریی كردنیان و لە ئاهەنگێكی گەورەدا لە ئیستانبوڵ كە ژمارەیەك لە شا و سەرۆكەكانی جیهان ئامادبوون، ئیسرا و بەرات ئەڵقەی هاوسەرگیریان گۆڕییەوە. ساڵی 2007 بەرات بەڕێوەبەرێتی گروپی چالیكی گرتەدەست كە ئەو گروپە ژمارەیەك كەناڵی تەلەفزیۆن و رۆژنامەی وەك " رۆژنامەی سەباح"ی كڕی كە دواتربووە زمانحاڵی حزبەكەی ئەردۆغان، لەگەڵ كەناڵی " خەبەر" ی سەر بە ئەردۆغان. ساڵی 2015 بەرات دەستبەردای گروپی چالیك بوو بۆ " یافوز"ی برای و لەسەر لیستی ئاكەپە خۆی بۆ پەرلەمان كاندیدكرد و بووە ئەندامی پەرلەمان و دوای چەند مانگێك بووە وەزیری وزەی توركیا. سەرەڕای ئەوەی ئەو پۆستەی كە گرتیەدەست گرنگ نەبوو، بەڵام پەیوەندی بە ئەردۆغانەوە كردییە خاوەن هەژمونێكی گەورە لە حكومەتدا و بووە یەكێك لە گرنگترین لێپرسراوەكانی بڕیاردان لە توركیادا. بەقاچاغبردنی نەوت سایتی ویكیلیكس ژمارەیەك ئیمەیلی بەرات ئاڵبایراكی بڵاوكردەوە كە ماوەی 2000 بۆ كۆتایی 2016 بوون و رۆژنامەی "ئیندپێندنت" ی بەریتانیی كانوونی دووەمی 2016 رایگەیاند بەڵگەی بەهێز هەیە لەسەر پەیوەندی بەرات بە كۆمپانیایەكی توركی كە تۆمەتبارە بە كڕینی نەوت لە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی " داعش" كە ژمارەیەكی زۆر لە كێڵگەی نەوتی لە عێراق و سوریا لەدەستدابوو لە ساڵی 2015 بۆ 2016دا و حكومەتی توركیاش ئەوەی رەتكردەوە. هەروەها روسیا خانەوادەی ئەردۆغانی بە بازرگانیكردنی نەوتی بەرهەمهێنانی ناوچەكانی داعش تۆمەتباركرد و جێگری وەزیری بەرگری روسیا " ئەناتۆلی ئەنتۆنۆڤ" كۆتایی 2016 وتی كوڕەكەی ئەردۆغان " بلال" و زاواكەی بازرگانی بەو نەوتەوە دەكەن كە داعش دەیفرۆشێت لە رێگەی چەند هاوبەشێكەوە لە كۆتاییدا دەگاتە توركیا. بەرات و خێزانەكەی لەكاتی بەسەربردنی پشووی هاوینەدا لە هاوینەهەواری مەرمەریس بوون، كاتێك 15ی تەمموزی 2016 هەوڵی كودەتا درا و بەرات هاوڕێیەتی ئەردۆغانی كرد لەو فڕۆكەیەدا كە ئەردۆغانی هێنایەوە ئیستانبوڵ و لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیەكەی فڕۆكەخانەكەشدا لە پشت ئەردۆغانەوە بوو كاتێك لایەنگرانی لە چواردەوری فڕۆكەخانە بۆ پشتیوانی لە ئەردۆغان گردبوونەوە. سەرۆكی حكومەتی سێبەر گەشەكردنی ئەو رۆڵەی بەرات لە جومگەكانی حكومڕانی لە توركیا دەیگێڕا، كەمال كلیچدار ئۆغڵو سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری " جەهەپە"ی ئۆپۆزسیۆنی ناچاركرد بە سەرۆك وەزیرانی سێبەری توركیا لەپاڵ بن عەلی یەڵدرمی سەرۆك وەزیران وەسفیبكات. بەرات كە دەنگێكی هێواشی هەیە و بەهۆی خوێندنییەوە لە ئەمریكا زمانی ئینگلیزی دەزانێت و بڕوانامەی دكتۆرای لە بواری وزەی نوێكەرەوە لە یەكێك لە زانكۆكانی توركیا بەدەستهێناوە و پێش ئەوەی پۆستی حكومی وەربگرێت لە لاپەڕەی بیروڕای رۆژنامەی " سەباح"ی دەنگی حكومەت دەینوسی. ئەردۆغان لە زۆربەی سەردانەكانیدا بۆ دەرەوە  بەرات ئاڵبایراكی زاوای لەگەڵ خۆی دەبات و لە چەندین كۆبوونەوە لەگەڵ سەرۆك و سەركردەكانی جیهان لە نێویاندا سەرۆكی روسیا ڤلادیمێر پوتن بەشداری پێكردووە. هەروەها دوای ئاسایببونەوەی پەیوەندییەكانی توركیا و ئیسرائیل، بەرات ئاڵبایراك تاكە لێپرسراوی توركیا بوو كە ساڵی 2016 سەردانی تەلئەبیبی كرد و لەگەڵ یوڤال شتاینت هاوتا ئیسرائیلییەكەی كۆبووەوە و باسیان لە هاوكاری و هەماهەنگی نێوان هەردوو وڵات كرد دەربارەی گواستنەوەی ئەو غازەی لە كێڵگەكانی ئیسرائیلەوە دەردەهێنرێت و لە رێگەی دەریای ناوەڕاستەوە رەوانەی توركیا و ئەوروپا دەكرێت. هەڵوێستی هاوبەش بەرات ئاڵبایراك لە رێگەی وەرگرتنی ئەو پۆستە هەستیارەوە كە ئەردۆغان پێیداوە، هەلی ئەوەی بۆ دەڕەخسێت كە رووبەڕووی ئەو كێشە گەورانە ببێتەوە كە ئابوری توركیا بەدەستیانەوە دەناڵێنێت لەە كاتەدا و لە سەروو هەمووشیەوە هەڵاوسان و دابەزینی بەردەوامی بەهای لیرەی توركی و بەرزبوونەوەی نری سوود و بەدەستهێنانەوەی متمانەی وەبەرهێنەرانی بیانی. بەڵام كاردانەوەی بازاڕەكان تەواو پێچەوانە بوون و رۆژێك دوای وەرگرتنی ئەو پۆستە لەلایەن بەراتەوە بەهای لیرەی توركی بە رێژەی لەسەدا سێ‌ دابەزی و بۆرسەی توركیا پاشەكشێی كرد و نرخی سود لەسەر سەندەكانی گەنجینە بەرزبووەوە. لە كاتی دابەزینی بەهای لیرەشدا بەرات هۆكارەكەی بۆ چەند ناوەندێكی دەرەوە گەڕانەوە كە كاردەكەن بۆ رووخاندنی حكومەتی توركیا و راگەیاندنی توركیاش راشكاوانەتر " لۆبی جولەكە"ی لە جیهاندا بەوە تۆمەتباركرد. هەڵوێستی بەرات بەرامبەر نرخی سوود هاوشێوەی هەڵوێستی ئەردۆغانە و هەردووكیان  بە توندی داوای نزمكردنەوەی رێژەی سوود دەكەن و باوەڕیان وایە كە ئەوە هۆكاری بنەڕەتی قەیرانەكانی ئابوریی توركیان ، لە كاتێكدا دامەزراوە داراییە جیهانییەكان وایدەبینن كە  پێویستە بانكی ناوەندی توركیا پارێزگاری لە سەربەخۆیی خۆی بكات و بۆ كەمكردنەوەی قەبارەی هەڵاوسان نرخی سوود بەرزبكاتەوە. بەرای چاودێران ئێستا سەرجەم جومگەكانی حكومڕانی لە وڵاتدا لەژێر دەستی ئەردۆغاندایە و ئەو بەردەوامە لەسەر جێبەجێكردنی پلانەكەی بۆ دووبارە بونیادنانەوەی توركیا لە گوێرەی دید و بۆچوونەكانی و سەپاندنی كۆت و بەندی زیاتر بەسەر نەیارەكانی، و تاكە شت كە ئەردۆغان وا لێدەكات دوودڵ و رارا بێت لە بەردەوام بوون لەسەر ئەو رێگایە گەورەتربوونی قەیرانی ئابورییە كە ئێستا توركیا پێیدا تێدەپەڕێت و ئەوەش لە كۆتاییدا بە واتای دابەزینی ئاستی جەماوەریی دێت لە ناو توركیادا كە هەتا ئێستا دڵسۆز بوون بۆی. سەرچاوە: بی بی سی    

( درەو میدیا): دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا كە بۆ كۆبوونەوەی سەركردەكانی هاوپەیمانی ناتۆ گەیشتوەتە برۆكسلی پایتەختی بەلجیكا، هێرشی توندی كردە سەر ئەڵمانیا و رایگەیاند كە بەرلین دیلی روسیایە. ترەمپ كە ماوەیەكە گوشاری بۆسەر وڵاتانی ئەوروپای ئەندامی ناتۆ دەستپێكردووە و داوایان لێدەكات بەشدارییان لەو رێكخراوەدا زیاتر بكەن، لە بەردەم یەنس ستۆڵتنبێرگ، ئەمینداری گشتی رێكخراوی ناتۆ هێرشی كردە سەر ئەڵمانیا و وتی:" هەڵەیە كە ئەڵمانیا پشتگیری لە پرۆسەی بۆری غازی روسیا دەكات لە دەریای بەڵتیك كە تێچووەكەی 11 ملیار دۆلارە بۆ هاوردەكردنی غازی روسیا، لە كاتێكدا لە دابینكردنی خەرجی بەرگری ناتۆ هێواشە، پێویستە لەسەر ئەڵمانیا ئەوروپا لە روسیا بپارێزێت بەو ئاستەی كە پێویستە". ترەمپ پێش كۆبوونەوەی لوتكەی سەركردەكانی ناتۆ لە شوێنی مانەوەی باڵیۆزی ئەمریكا لە بەلجیكا لە لێدوانێكیدا كە ژمارەیەكی زۆر لە رۆژنامەنووسان ئامادەبوون وتی:" پێویستە لەسەرمان كە خۆمان لە روسیا بپارێزین، بەڵام ئەڵمانیا دەچێت ساڵانە چەندین ملیار دۆلار دەداتە روسیا". لەبەشێكی تری هێرشەكەیدا بۆسەر ئەڵمانیا ترەمپ وتی:" ئەڵمانیا بە پاساوی ژینگەیی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبای داخستووە كە بە خەڵوز و وزەی ئەتۆم كاردەكەن و هاوشێوەی ژمارەیەكی زۆری تری وڵاتانی ئەوروپا پشت بە غازی روسیا دەبەستێت." وتیشی:" ئێمە ئەڵمانیا دەپارێزین، فەرەنسا دەپارێزین و هەموو وڵاتان دەپارێزین، بەڵام دوای ئەوە ژمارەیەك وڵات رێككەوتن لەگەڵ روسیا دەكەن و چەندین ملیار دۆلار دەخەنە گەنجینەی روسیاوە... باوەڕم وایە كە ئەوە  بە رەهایی گونجاو نییە". ئەم هێرشەی ترەمپ بۆسەر ئەڵمانیا بەهۆی روسیاوە، لە كاتێكدایە كە بڕیارە دووشەممەی داهاتوو لە هێلسنكی پایتەختی فینلاند دوای كۆبوونەوەی لوتكەی ناتۆ  لە برۆكسل كە دوو رۆژ دەخایەنێت، لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیا كۆببێتەوە.  لە كاردانەوەیدا بەرامبەر ئەو لێدوانەی ترەمپ، وەزیری بەرگری ئەڵمانیا ئۆرسولا ڤۆندەرلەین، وتی" بێ‌ گومان زۆر كێشەمان لەگەڵ روسیادا هەیە". ڤۆندەر لەین لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان لە برۆكسل وتی" لە لایەنێكی ترەوە بێ‌ گومان پێویستە كە هێڵی پەیوەندی لە نێوان  وڵاتان یان هاوپەیمانێتییەكان و نەیارەكانیان بهێڵینەوە". هاوكات یەنس ستۆڵتنبێرگ سكرتێری گشتی ناتۆ دەربارەی وتەكانی ترەمپ وتی ترەمپ زمانێكی زۆر راشكاوانەی بەكارهێنا، بەڵام ئەندامانی ناتۆ رێككدەكەون لەسەر پێویستەی دابەشكردنی خەرجیی بەرگری و ساڵی رابردووش ئەو خەرچییە لە ماوەی 30 ساڵدا زۆر زیاتربوو. ئەنگێلا مێركڵ، راوێژكاری ئەڵمانیا كە بڕیارە لە میانی لوتكەی ناتۆدا لە برۆكسل ترەمپ ببینێت، پاڵشپشتی سیاسی لە هێڵی بۆری ( نۆرد ستریم 2) دەكات بۆ هاوردەكردنی زیاتری غاز، سەرەڕای رەخنەی چەند حكومەتێكی وڵاتانی ئەندامی یەكێتی ئەوروپا، بەڵام بەرلین جەختدەكاتەوە كە ئەو هێڵە پرۆژەیەكی بازرگانی تایبەتە و دارایی گشتی تێدا خەرجناكرێت.  

وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ كریستیانۆ رۆناڵدۆ، یاریزانی بەناوبانگی پرتوگالی، چەندین ملیۆن كەسی لە سەرتاسەری جیهاندا شۆككرد ئەوەش، دوای بڕیاری بەجێهێشتنی یانەی ریاڵ مەدرید و چونە یانەی یۆڤانتۆسی ئیتالیی، بەڵام كارە خێرخوازییەكانی ئەو یاریزانە مەزنە زیاتر مایەی شۆكە وەك لە بەجێهێشتنی سانتیاگۆ بێرنابیۆ. بە گوێرەی رۆژنامەی " سەن"ی بەریتانیی، رۆناڵدۆی گۆڵكاریی مێژوویی خولی پاڵەوانەكانی ئەوروپا، بەشێكی زۆر لەو داهاتەی بەدەستدەهێنێت لە كاری خێرخوازیدا خەرجیدەكات. رۆژنامەكە 16 چیرۆكی دەربارەی كارە خێرخوازییەكانی رۆناڵدۆ ئاماژەپێداوە كە وادەكات هەستبكەین ئەو یاریزانە خاوەنی دڵێكی ئێجگار گەورەیە و هاوكاری هەموو لایەك دەكات: 1-  رۆناڵدۆ ئەو پێڵاوە ئاڵتونییەی، كە ساڵی 2011 دوای تۆماركردنی 40 گۆڵ لەگەڵ ریاڵ مەدرید بەدەستیهێنا، بە بڕی 1.2 ملیۆن پاوەن فرۆشت بۆ بونیادنانی چەند خوێندنگەیەك لە كەرتی غەززە. 2- بڕی 530 هەزار پاوەنی كە بەهای خەڵاتی تۆپی ئاڵتونیی ساڵی 2013 بووە، بەخشییە دامەزراوەی " Make-A-Wish " كە تایبەتە بە بەدواداچوون بۆ ئەوە منداڵانەی بەدەست ئەو نەخۆشیانەوە دەناڵێنن كە هیواكانیان دەكوژێت. 3- رۆناڵدۆ پێگە و ناوبانگی خۆی بەكارهێناوە بۆئەوەی ببێتە باڵیۆزی سێ‌ رێكخراوی خێرخوازی  گەورە، كە ئەوانیش رێكخراوی فریاكەوتنی منداڵ و یونیسێف و وۆرلد ڤیجنە و ساڵی 2014 لە كاتی ئاهەنگێڕانی بەبۆنەی ردنەوەی تۆپی ئاڵتونییەوە، باسی لەو كەسانە كرد كە بەدەست نەخۆشی شێرپەنجەی خوێنەوە دەناڵێنن و  ساڵی رابردووش نامەیەكی بۆ منداڵانی سوریا نوسی و بە پاڵەوانی راستەقینە وەسفیكردن و بڕێك پارەشی لە رێگەی رێكخراوی نێودەوڵەتی فریاكەوتنی منداڵانەوە بەخشی كە ئامادە نەبوو بڕەكە ئاشكرابكات. 4- ساڵی 2013 بەهۆی هەڵبژاردنی لە پێكهاتەی گشتتیدا 100 هەزار یۆرۆی لە یەكێتی ئەوروپا بەدەستهێنا، كۆی پارەكەی بەخشیەوە رێكخراوی خاچی سوور، لە ساڵی بردنەوەی نازناوی خولی یانەپاڵەوانەكانی ئەوروپا بۆ جاری دەیەم، 450 هەزار پاوەنی بەدەستهێناو بەخشییە سێ‌ رێكخراوی خێرخوازی. 5- كریستیانۆ رۆناڵدۆ زۆر خوێن دەبەخشێت، ئەوەش وایكردووە كە هیچ تاتۆیەك لەسەر جەستەی دانەنێت، جارێك دەربارەی ئەوە وتی :" هەمووان دەتوانیت لە رێگەی بەخشینی خوێنەوە جیاوازی دورست بكەین، یەكجار خوێن بەخشین لەكاتی فریاكەوتندا سود بە سێ‌ كەس دەگەیەنێت"، جارێكیش " دڕكە پەتك"ی بە كەسێك بەخشیوە. 6- چەندین ملیۆن پاوەنی بەخشیوەتە قوربانییەكانی رووداوە سروشتییەكان و لە ساڵی 2015 بڕێكی پارەی زۆری بەخشیە هەوڵە فریاگوزارییەكانی ئەو بومەلەرزەیەی كە لە نیپاڵی دا و دەوترێت ئەو بڕە گەیشتوەتە پێنج ملیۆن پاوەن. 7- هاوكاریكردنی سەنتەرێكی چارەسەركردنی نەخۆشی شێرپەنجەی مەمك، ئەوەش لە كاتێكدا بوو كە ساڵی 2007 دایكی لەو نەخۆشییە رزگاریی بوو، دوای ئەوە رۆناڵدۆ بڕیاریدا بڕی 120 هەزار پاوەن ببەخشێتە ئەو سەنتەرە. 8-  بەشداریكرد لە بەدیهێنتنی خواستی منداڵێك لە بەیروتی پایتەختی لوبان، دوای كوژرانی باوكی لەلایەن تیرۆریستانەوە، منداڵەكە بانگهێشتكرا بۆ بینینی رۆناڵدۆ. 9- دیداری لەگەڵ منداڵیكی تەمەن نۆ ساڵاندا سازكرد كە تووشی نەخۆشی شێربەنجە ببوو، ساڵی 2009 شۆفێرێكی ناردە ئەو هۆتیلەی كە خێزانی منداڵەكەی تێدابوو، میوانداری كردن. 10- لە ناو یاریگادا زۆر بە ئامانج دەگیرێت لەلایەن هاندەرانەوە بۆئەوەی وێنەی لەگەڵدا بگیرێت، كریستیانۆ بەوە بەناوبانگە كە  رۆژێك لە رۆژان داواكاری هیچ هاندەرێكی لە نێو یاریگادا رەتنەكردوەتەوە. 11- ساڵی 2014 دایكی منداڵێكی شیرەخۆرەی 10 مانگ، داوای لە رۆناڵدۆ كرد درێسەكەی پێبەبەخشێت بەهۆی ئەوەی منداڵەكەی دووچاری نەخۆشییەكی سەخت بوو، دوای بیستنی ئەو چیرۆكە رۆناڵدۆ 55 هەزار پاوەنی بۆ ئەنجامدانی نەشتەرگەریی پێ‌ بەخشی. 12- لە یارییەكی دۆستانەدا لە بۆرنمۆس، رۆناڵدۆ دەستی منداڵێكی تەمەن 11 ساڵانی بەناوی چارلی شكاند، دواتر درێسەكەی بە ئیمزای خۆیەوە پێ‌ بەخشی، و لەمدواییەشدا لە كاتی راهێنانەكانی تیپەكەیدا پێش یاری كۆتایی بەرامبەر لیڤەرپوڵ، میدیاكارێكی پێكا، دواتر درێسەكەی خۆی پێ بەخشی. 13- دەتوانرێت كریستیانۆ رۆناڵدۆ بە باشترین هاوڕێ دابنرێتن لە ساڵی 2015دا ، دوورگەیەكی تایبەتی بەخشیە " خۆرخێ‌ مێندێزی" هاوڕیێ‌ و بەڕێوەبەری كارەكانی بەبۆنەی هاوسەرگیرییەوە كە بەهاكەی 40 ملیۆن یۆرۆیە. 14-  ساڵی 2016 بانگهێشتنی ئەفسانە " رینجەرز فێرناندۆ ریكسین"ی كرد بۆئەوەی لە یاری كۆتایی خولی یانە پاڵەوانەكانی ئەوروپادا ئامادەبێت، ئەوەش دوای ئەوەی دەستنیشانكرا كە ریكسین تووشی نەخۆشییەكی كتوپڕ بووە لە جوڵەی دەخات. 15- رۆناڵدۆ باشترین هاوڕێ بووە لە تیپەكەیدا، هەمیشە دیاری و خەڵاتی پێشكەشی هاوڕێكانی كردووە، و جارێك  كاتژمێری بەخشییە سەرجەم یاریزان و فەرمانبەرانی یانەی شاهانە كە بەهای هەر كاتژمێرێك 5 هەزار پاوەن بوو. 16- رۆناڵدۆ زۆر بایەخ و گرنگی بە براگەورەكەی دەدات و هاوكاریكرد بۆئەوەی لە ئالودەبوونی لە خواردنەوە كحولییەكان رزگاریبێت، وەكو باوكی كە ساڵی 2004 كۆچی دواییكرد. سەرچاوە: kooora.com    

( درەو میدیا): لە یەكەم رۆژی دوای سوێندخواردنی دەستوری و راگەیاندنی كابینەی نوێی حكومەتەكەی، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا چەند بڕیارێكی بۆ پتەوتكردنی دەسەڵاتی لە بواری دەسەڵاتی جێبەجێكردندا دەركرد كە خۆی سیستمی بانكەكان و سیستمی سەرۆكایەتی نوێ و چۆنیەتی دامەزرانی لێپرسراواندا دەبینێتەوە. ئەردۆغان دەسەڵاتی دیاریكردنی بانكی ناوەندیی و جێگرەكانی و ئەندامانی لیژنەی سیاسەتە داراییەكانی بۆ چوار ساڵی داهاتوو بەخۆی بەخشیوە. رۆژنامەی رەسمی توركیا ئەمڕۆ سێشەممە مەرسومێكی سەرۆكایەتی بڵاوكردەوە كە تێیدا بڕیاردراوە كە لەكاتی ئامادەنەبوونی سەرۆك كۆماردا لەبەر هەر هۆكارێك، بەتەمەنترین جێگرن پۆستی سەرۆك كۆمار بە وەكالەت بەڕێوەدەبات، تاهەڵبژاردنی سەرۆكێكی نوێ بۆ وڵات. هەروەها ئەردۆغان مەرسومێكی نوێی دەركردووە بۆ دانانی فەریقی یەكەم یاشار گولەر بە سوپاسالاری توركیا لە جێگەی خولوسی ئاكار كە لە كابینەی نوێی حكومەتدا پۆستی وەزارەتی دەرەوەی رادەستكراوە. هاوكات  ئەردۆغان فەریقی یەكەم ئومیت دوندار بە فەرماندەی هێزەی پیادەی زەمینی و فەریق مەتین گۆراك بە سەرۆكی دووەمی ئەركانی گشتی سوپای توركیا دامەزراند.  

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ هەڵبژاردەی تۆپی پێی بەلجیكا و كرواتیا لە مۆندیالی 2018ی روسیادا چەندین هەڵبژاردەی گەورەیان لە مۆندیال دەركرد و خۆیان گەیشتنە قۆناغی نیوەی كۆتایی مۆندیالەكە، بەهای ئەم دەستكەوتە كاتێك زیاتر دەبێت كە رەچاوی ئەوە بكرێت چۆن بەلجیكا و كرواتیا كە یەكێكن لە بچوكترین دوو وڵاتانی جیهان گەیشتنە قۆناغی پێش كۆتایی مۆندیال. ئەگەر هەڵبژاردەی بەلجیكا بتوانێت جامەكە بەدەستبهێنێت، ئەوا دەبێتە بچوكترین دەوڵەت لە رووی رووبەرەوە كە ئەو نازناوە جیهانییە بەدەستدەهێنێت، چونكە روبەڕی ئەو وڵاتەی كیشوەری ئەوروپا لە 30 هەزار كیلۆمەتر چوار گۆشە زیاتر نیە. كرواتیاش كە ژمارەی دانیشتوانەكەی دەگاتە 4.1 ملیۆن كەس، ئەگەر ببێتە پاڵەوانی مۆندیالی روسیان ئەوا دەبێتە بچوكترین وڵات كە نازناوەكە بەدەستدەهێنێت، لەو كاتەوەی كە ئۆرەگوای لە ساڵی 1950 جامی پاڵەوانێتییەكەی بەدەستهێنا. لە نێو ئەو 32 هەڵبژاردەیەی كە بەشداری مۆندیالی روسیای 2018 بوون، ئایسلەندا و ئۆرەگوای و پەنەما ئەو سێ‌ وڵاتەن كە ژمارەی دانیشتوانیان لە كرواتیا كەمترە، بەڵام ئەوان لە قۆناغەكانی پێش كۆتایی ماڵئاواییان لە مۆندیالەكە كرد. لە قۆناغی نیوەی كۆتاییدا وادەردەكەوێت ئەو سەركەوتنە گەورەیەی كە هەڵبژاردەی بەلجیكا و كرواتیا لەم هاوینەدا لە روسیا بەدەستیانهێناوە، دژی ئەو قسەباوەیە كە دەڵێت هەركاتێك رووبەری وڵاتێك فراوان بوو، ژمارەی دانیشتوانەكەشی زۆربوو، ئەوا زۆترین بەهرەمەند تێیدا دەردەكەوێت، بەوەش هەلی بەدەستهێنانی سەركەوتنی لە پاڵەوانێتییە وەرزشییەكاندا زیاددەبێت. ئەگەر بڕوانینە ئەو هەڵبژاردانەی جامی جیهانیان لە مۆندیالەكانی پێشووتردا بەدەستهێناوە، جگە لە ئۆرەگوای، دەبینین زۆربەی ئەو هەڵبژاردانەی هی وڵاتە گەورەكانن لە رووی ژمارەی دانیشتوانەوە: بەرازیل ( 207 ملیۆن كەس) ، ئەڵمانیا ( 83 ملیۆن كەس)، فەرەنسا( 67 ملیۆن كەس)، ئیتالیا (60 ملیۆن كەس)، ئینگلتەرا (53 ملیۆن كەس) ، ئەرجەنتین ( 43 ملیۆن كەس). بەڵام بەلجیكا و كرواتیا ئەم ئاراستەیان پێچەوانە كردەوە و ئەوەش بۆ یەكەمجار نییە، بەلجیكا كە زیاتر لە تۆپی پێ بە شوكولاتە و بیرە و پەتاتە بەناوبانگە، لە مۆندیالی ساڵی 2986دا گەیشتە  نیوەی كۆتایی و كەس نەیتوانی رێگەیان لێبگرێت جگە لە هەڵبژاردەی ئەرژەنتین بە سەركردایەتی ئەستێرەی ئەفسانەی هەڵبژاردەكە دیگۆ مارادۆنا، لە مۆندیالی فەرەنسای 1998شدا كرواتیا بە بردنەوەی لە ئەڵمانیا و سەركەوتنی بۆ نیوەی كۆتایی جیهانی شۆككرد و ئەو سەركەوتنە مایەی سەرنج بوو، بە تایبەتی كرواتیا تازە لە جەنگی باڵكان رزگاری ببوو، لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوودا.                         ئۆرەگوای بجوكترین وڵاتە لە رووی دانیشتوانەكە جامی جیهانی بەدەستهێناوە بەلجیكا و كرواتیا چۆن سەركەوتوو بوون؟ بەشێوەیەكی سروشتی، سەركەوتن لە بواری وەرزشدا لە دەوڵەتە بچوكەكان، نوێ نییە و یاریزانی راكردن " یۆسین بۆڵت" دیارترین نمونەیە كە چەندین مەدالیای زێڕی بەدەستهێناوە، هەرچەندە جامایكا ژمارەی دانیشتوانی لە 2.1 ملیۆن كەس تێناپەڕێت، بەڵام لەوە قورستر، ئەو سەركەوتنانە بەدەستبێت لە وەرزشە بە كۆمەڵەكانی وەك تۆپی پێ، بەلجیكا و كراوتیا ئەو سەركەوتنەیان بەدەستهێنا، سەرنج چڕكردنەوە لەسەر ئەو بنەمایانەی هەیانە و قۆستنەوەیان بە شێوەیەكی تەواوەتی. لە حاڵەتی بەلجیكادا ئەو بنەمایانە خۆی لە پارە و جەماوەرێتی تۆپی پێدا دەبینێتەوە و ئەو وڵاتە یەكێكە لە 20 وڵاتە دەوڵەمەندەكەی جیهان و بەلجیكییەكانیش یاری تۆپی پێیان زۆر بە هەند وەرگرتووە، بە گوێرەی داتاكانی یەكێتی ئەوروپا 17 هەزار یانەی تۆپی پێ لە ساڵی 2010دا لە بەلجیكا هەبووە، و ژمارەی ئەندامانی ئەو یانانە گەیشتوەتە 1.35 ملیۆن كەس، واتە 10%ی كۆی ژمارەی دانیشتوان. پەرەپێدانی یاریزانە لاوەكان دوای 20 ساڵ لە دروەشانەوەی هەڵبژاردەی بەلجیكا لە مۆندیالی ساڵی 1986دا، لێپرسراوانی تۆپی پێی ئەو وڵاتە پلانێكیان دانا بۆ گەشەپێدان و پەرەپێدانی بەهرەمەندە لاوەكان لە یانەكانی تۆپی پێدا لەسەرتاسەری وڵاتدا، ئەوەش ئەم هاوینە ئەنجامەكەی بە روونی لە جامی جیهانی 2018دا لە روسا دەركەوت و هەڵبژاردەی بەلجیكا بە " نەوەیەكی ئاڵتونیی"و بە ژمارەیەك یاریزانی بەتوانا و زۆر بەهرەمەند هاتە مەیدان، كە پێشەنگیان ئیدن هازارد و كیڤن دی برۆین و رۆمیلۆ لۆكاكۆیە. لۆكاكۆ كە لە دایك و باوكێكی خەڵكی كۆماری كۆنگۆی دیموكرات لەدایكبوووە، نمونەیەكە بۆ سەركەوتی پرۆگرامی نیشتمانی بۆ هاندانی نەوەی یەكەم و دووەمی كۆچبەران لە بەلجیكا. هەڵبژاردەی بەلجیكا كە بە نیوەی كۆتایی مۆندیالی روسیا رووبەڕووی فەرەنسا دەبێتەوە، ژمارەیەك لە یاریزانانی بە رەچەڵك كۆنگۆیی، مەغریبی، پرتوگالی و كۆسۆڤۆیی لەخۆگرتووە. كرواتیا، هەمان ئەو توانا داراییە  بەلجیكای نییە، بەڵام لەسەر بەدەستهێنانی سەركەوت لەپاڵەوانێیتە وەرزشییە گەورەكاندا راهاتووەن لە خولی ئۆڵۆمپیادی 2016دا كرواتیا لە كۆی 207 دەوڵەت پلەی 17یەكی بەدەستهێنا، لە كاتێكدا هەڵبژاردەی بەرازیل كە میوانداری خولەكەی كرد لە پلەی 13 یەمدا هات.                                   لوكا مۆدریچ بربڕەی پشتی یانەی ریاڵ مەدرید و هەڵبژاردەی كرواتیایە وەبەرهێنان لەلایەن دەوڵەتەوە یەكێك لە تیۆرەكان دەڵێت كرواتیا سودی لە وەبەرهێنانی دەوڵەت لە بواری وەرزشدا وەرگرتووە لە یوگوسلاڤیای پێشوودا و ئاستێكی باشی لە راهێنان بە میرات بۆماوەتەوە. " رۆمیۆ گۆزاك" بەڕێوەبەری هونەریی پێشووی یەكێتی تۆپی پێی كرواتیا دەڵێت:" راهێنانێكی زۆر ئاست بەرزمان لە وەرزشەكانی وەك تۆپی پێ، تۆپی دەست، باسكە، تۆپی ئاو هەیە، ئەوەش رۆڵێكی گرنگ دەبینێت لە پێشكەوتنی هونەریی لە وەرزشدا لای ئێمە". هەروەها ئاستی بەشداریكردن لە وەرزشەكاندا زۆر بەرزە، ژمارەی ئەو یاریزانانی تۆپی پێ كە تۆماركراون لە كرواتیا گەیشتوەتە 120 هەزار كەس، واتە 3%ی كۆی ژمارەی دانیشتوان و ئەم رێژەیەش رێژەی بەرازیلی تێپەڕاندووە، كە ژمارەی ئەو یاریزانانەی تۆپی پێ‌ لەو وڵاتە تۆماركراون لەسەدا یەكی كۆی دانیشتوانە، ئەوەش بە گوێرەی داتاكانی یەكێتی تۆپی پێی نێودەوڵەتی " فیفا". لە راستیدا هەڵبژاردەی بەلجیكا و كرواتیا سودیشیان لە ژمارەیەكی زۆر لە ئەستێرەكانی تۆپی پێیان وەرگرتووە كە لە یانە گەورەكانی جیهاندا یاری دەكەن. یاریزانی بیانی 11 یاریزانی هەڵبژاردەی بەلجیكا لە خولی نایابی ئینگلتەرا یاری دەكەن، هەروەها ئەستێرە و كاپتنی هەڵبژاردەكە " لوكا مۆدریچ" بە بڕبڕەی پشتی هێڵی ناوەڕاستی یانەی ریاڵ مەدریدی ئیسپانیی دادەنرێت كە لە چوار ساڵی رابردوودا سێجار جامی یانە پاڵەوانەكانی ئەوروپا " چامپیۆنز لیگ"ی بەدەستهێناوە. هەروەها لیستی هەردوو هەڵبژاردەی بەلجیكا و كرواتیا لە مۆندیالی روسیادا تەنها دوو یاریزانی لەخۆگرتووە كە لە خولی ناوخۆی وڵات یاری دەكەن، كە ئەوەش یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكانی گەیشتنی ئەو دوو هەڵبژاردەیە بە قۆناغی نیوەی كۆتایی مۆندیالی روسیای 2018 نوسینی: فێرناند دوارت/ بی بی سی  

وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ بڕیارە بەریتانیا كاتژمێر 23:00 بەكاتی گرینیچ رۆژی 29 ئازاری 2019 بە رەسمی ماڵئاوایی لە یەكێتی ئەوروپا بكات، حكومەتی بەریتانیا بە سەرۆكایەتی " تێریزا مەی" سەرۆكی وەزیران و سەرۆكی پارتی پارێزگارانی بەریتانیا ئەركی چۆنیەتی بەجێهێشتنی ئەو رێكخراوەی لە ئەستۆدایە كە زۆرینەی گەلی بەریتانیا لە راپرسییەكدا حوەزیرانی 2016 دەنگیان بۆ دەرچوون لە یەكێتی ئەوروپادا. لە كاتێكدا مەی سەرۆك وەزیران دڵخۆش بوو بەوەی كە ئەنجومەنی وەزیرانەكەی ستراتیژی كشانەوەیان لە یەكێتی ئەوروپادا پەسەندكرد، دوو وەزیری كابینەكەی بەهۆی ناڕەزایەتییان لەبەرامبەر ئەو ستراتیژە دەستیان لەكاركێشایەوە. یەكێك لەو وەزیران دەیڤد دەیڤیز ( 69 ساڵ) وەزیری حكومەتی راسپێدراو بوو بە بەڕێوەبردنی دۆسیەی دەرچوونی بەریتانیا لە یەكێتی ئەوروپا كە بە " برێكزت" ناودەبرێت و ئەو یەكێك لە گرنگترین و قورسترین دۆسیەی لە ئەستۆدا بووە، بەوەش ناسراوە كە زۆر وەلائی بۆ تێریزا مەی هەیە بەڵام بەهۆی قایل  نەبوونی بە ستراتیژەكەی مەی دەستی لەكاركێشایەوە. پێویست بوو دەیڤز وەڵامی هەموو ئەو رەخنانە بداتەوە كە دەربارەی دۆسیەكەی ئاراستەی حكومەت دەكران، بەڵام براین ویلەر رۆژنامەنوسی پسپۆر لە كاروباری سیاسی لە بی بی سی دەڵێت دەیڤز " بیركردنەوەیەكی قوڵی نەبوو بۆئەوە ئەو ئەركە هەستیار و ئاڵۆزە لە ئەستۆبگرێت". دەیڤز بە پێشنیاری یەكێتی ئەوروپا لە كانونی دووەمی رابردوودا رازی نەبوو بۆ هێشتنەوەی ئێرلەندای باكور لە یەكێتی گومركی ئەوروپادا، هەروەها رازیش نەبوو مەی دەسەڵاتی زیاتر لە پێویست بە یەكێتی ئەوروپا بدات. حكومەتی بەریتانیا لە شەشی ئەم مانگە رێكکەوت لەسەر پشتیوانیكردن لە تێریزا مەی بۆئەوەی بەردەوام بێت لەسەر پێشنیارەكەی بۆ بونیادنانی " ناوچەیەكی بازرگانی ئازاد لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا" دوای دەرچوونی بەریتانیا لە یەكێتییەكە كە لە دەقەكەیدا دەڵێت:"بونیادنانی بنكەی هاوبەش بۆ بەرهەمە كشتوكاڵی و پیشەسازییەكان" وە پێویست بوو لە ئازاری داهاتوودا جێبەجێ بكرێت. حكومەتی بەریتانیا باوەڕی وایە كە رێككەوتنەكە هاوكاری لەندەن دەكات كە پارێزگاری لە ئاڵوگۆڕی شمەك بكات لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا بە شێوەیەكی ئاسان و بەبێ‌ پشكنینی گومركی لەسەر سنوری ئێرلەندا، هەموو وەزیرەكان بەم پێشنیارە رازی نەبوون و دەستبەجێ‌ دەیڤد دەیڤز وەزیری كاروباری برێكزت دەستی لەكاركێشایەوە و بەدوای ئەویشدا بۆریس جۆنسۆن هەمان هەنگاوی  گرتبەر. دەیڤد دەربارەی تێریزا مەی وتی:" باوەڕم وایە سەرۆك وەزیرانێكی باشە، نامەوێت كەس ئێستا لە پۆستەكەیدا جێگەی بگرێتەوە، هانی هاوڕێكانم نادەم حكومەتەكەی بڕوخێنن، بەڵام ناتوانم بە دڵسۆزییەوە بەرگری لە ستراتیژەكەی بكەم". دوای دەیڤز، سویلا بریفمان كە وەزیری بێ‌ وەزارەتە و یەكێكە لە دیاترین لایەنگرانی دەرچوون لە یەكێتی ئەوروپا و وەزیرێكی تری وەزارەتی كاروباری برێكزت ستیف بەیكەر دەستیان لەكاركێشایەوە. دەیڤز لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ " بی بی سی " وتی:" كارەكەم داواكاری ئەوەی نییە كە زیرەك بم ، یان زۆر بزانم، بەڵام پێویستە هێمن بم". هێنری پۆرتەری رۆژنامەنوسیش دەربارەی دەیڤز دەڵێت:" دەیڤز لە نێو هەموو ئەو سیاسیانەی ناسیومن، خاوەنی غەریزەیەكی سروشتی بوو، بیرێكی قوڵی ئازادی هەبوو". پۆرتەر بە نیگەرانییەوە دەڵێت:" بەڵام پرۆسەی دەرچوون لە یەكێتی ئەوروپا سەرقاڵی كرد و لە پارێزگاریكردن لە بەها دێرینەكانی ئازادیی پەرلەمان دووریخستەوە لەو كاتەوەی پۆستی ئەو وەزارەتەی وەرگرت". دەیڤز ئاماژەبەوەدەكات كە لە كاتێكدا كە لەگەڵ سیاسەتەكانی مەیدا ناكۆكە لە پێشنیازی تایبەت بە پرسی پشتیوانی گومركیدا، بەڵام بە بەرپرسیارێتی بە كۆمەڵ قایل دەبێت، لە نامەی دەستلەكاركێشانەوەكەشیدا دەڵێت:" پێشنیازەكە مەرجە توندەكانی پشتگوێخستووە كە داوامكردبوو، باوەڕم وابوو كە لەسەریان رێككەوتبوین". دوای دەستلەكاركێشانەوەی دەیڤز، تێریزا مەی وەزیری نیشتەجێكردن  دۆمەنیك رابی وەك وەزیری نوێی كاروباری برێكزت دیاریكرد، رابیش یەكێكە لە دیارترین ئەوانەی  لە راپرسییەكەی 2016د چالاكانە بانگەشەی بۆ دەرچوون لە یەكێتی ئەوروپا دەكرد. جۆنسۆنیش مەی بەجێهێشت دوای رۆژێك لە دەستلەكاركێشانەوەی وەزیری كاروباری برێكزت، بۆریس جۆنسۆن وەزیری دەرەوە و یەكێك لە گەورە لایەنگرانی كشانەوە لە یەكێتی ئەوروپا و خاوەنی بیرۆكەی نەهێشتنەوەی بچوكترین رایاڵە لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا دەستی لەكاركێشایەوە. جۆنسۆن دوای راپرسییەكەی 2016 یەكێك بوو لە كاندیدەكانی پارتی پارێزگارانی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران، بەڵام  لە دوا ساتەكاندا كشایەوە، دوای ئەوەی هاوڕێكەی وەزیری دادی ئەوكات و ژینگەی ئێستا مایكڵ گۆف پشتی تێكرد و خۆی بۆ سەرۆكی پارتی پارێزگاران كاندیدكرد، بەڵام لە كۆتاییدا بەرامبەر تێریزا مەی سەرۆك وەزیرانی ئێستا شكستهێنا. جۆنسۆن بە لێدوانی سەرنجڕاكێش ناسراوە و ئارەزویشی لە نوكتە و رەخنەی توند هەیە، ئەوەش وایكرد كە خەڵێكی زۆر تووشی شۆك بوون كاتێك بینیان جانتای وەزارەتی دەرەوەی رادەستكرا. یەكێك لە دیارترین لێدوانە سەرنجڕاكێشەكانی ئەوەبوو كە وتی:" رەگ و ریشەی كینیایی سەرۆكی ئەمریكا باراك ئۆباما، وایكردووە رقی لە كەلەپور و مێژووی بەریتانیا بێت". هەروەها جۆنسۆن هیلاری كلینتۆنی كاندیدی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی 2016ی ئەمریكای بە پەستارێكی سادی چواند كە لە نەخۆشخانەیەكی نەخۆشییە دەرونییەكاندا كاردەكات". زمانێكی زبر جۆنسۆن رەخنەی توندی ئاراستەی باراك ئۆباما كرد كە داوای لە بەریتانییەكان كرد لە یەكێتی ئەوروپا بمێننەوە و وتی ویلایەتە یەكگرتووەكان خۆی بەو كۆت و بەندانە رازی نابێت كە یەكێتی ئەوروپا دەیانسەپێنێت، ئەی بۆچی دەیانەوێت ئێمە پێیان رازی بین. لە كاتی هەڵمەتی بانگەشەی دەرچوون لە یەكێتی ئەوروپاشدا جۆنسۆن یەكێتی ئەوروپای واوەسفكرد كە " پرۆژەیەكی سەركردەی نازی ئەدۆڵف هیتلەرە كە هەوڵیدا یەك دەوڵەتی ئەوروپی بونیادبنێت". هەروەها جۆنسۆن لەمیانی دەستوردان و كاری سیاسیدا لەوكاتەوەی كە 2008 وەك سەرۆك شارەوانی لەندەن هەڵبژێدرا بە كاری سەرنجڕاكێش و نمایشكردن ناوبانگی دەركرد و یەكێك لە گرنترین بڕیارەكانی قەدەغەكردنی خواردنەوە كحولییەكان بوو لە ناو هۆكارەكانی هاتوچۆی گشتیدا. جۆنسۆن و پاسكیل هەروەها جگە لەوانە جۆنسۆن بە روخساری و پاسكیلەكەی ناسرابوون پرۆژەیەكی زەبەلاحی بەناوی خۆیەوە بۆ هاندادنی بەكارهێنانی بایسكڵ لە لەندەن خستەڕوو، 90 هەزا  كەسی والێكرد بە  پایسكیل بچنە سەركار و كاروبارەكانیان جێبەجێ بكەن. جۆنسۆن زۆربەی كات بە پاسكیل دەچووە نوسینگەكەی و چەند جارێكیش لێی دزراوە و دزینی پاسكیلیش یەكێك بوو لە پرسانەی كە لەمیانی سەرۆكایەتیكردنی شارەوانی لەندەندا زۆر بایەخی پێدەدا. بەرەچەڵك تورك جۆنسۆن ساڵی 1964 لە نیویۆرك لەدایكبووە،  كاتێك منداڵ بووە دایك و باوكی هاتونەتە بەریتانیا, هەمیشەش شانازی بەوەوە دەكات كە باوكی بەگەز توركە جۆنسۆن لە ئیتۆن کۆلیجی بەناوبانگ خوێندوویەتی و زۆر ئارەزووی لە خوێندنی زمانی ئینگلیزی و ئەدەبی كلاسیكی بووە، هەروەها لە زانكۆی ئۆكسفۆرد ئەدەبی دێرینی خوێندووە و ساڵی 1984 بە سەرۆكی یەكێتی خوێندكاران هەڵبژێدراوە و سەرەتا وەك رۆژنامەنوس لە دەیلی تەلەگراف كاریكردووە و بووتە پەیامنێری لە یەكێتی ئەوروپا و پاشان جێگری بەڕێوەبەر و دواتر ساڵی 1991 بووەتە بەڕێوەبەری رۆژنامەی سپیكتیتۆر.  كاركردنی لە بواری رۆژنامەنوسیدا بەناوبانگی كردووە و پێگەیەكی كۆمەڵایەتی پێبەخشوە و دەرگای كاری سیاسی بۆ كردوەتەوە و ساڵی 2001 وەك ئەندام لە ئەنجومەنی گشتی بەریتانیا لەسەر لیستی پارتی پارێزگاران هەڵبژێدراوە. ساڵی 2004 وەك وەزیری دەوڵەت بۆ كاروباری هونەر دیاریكراوە، و دوا ئاشكرابوونی پەیوەندی خۆشەویستی لەگەڵ " پترۆنیلا وایت"  ناچاربوو دەست لەكاربكێشێتەوە و ساڵی 2005 گەڕایەوە حكومەت و بووە وەزیری پەروەردە. جۆنسۆن ساڵی 1987 بۆ یەكەمجار هاوسەرگیری لەگەڵ " ئەلیگرا مۆستین ئۆین " كردووە و ساڵی 1993 جیابونەتەوە و هاوسەرگیری لەگەڵ " مارینا ویلەر" ی پارێزەر كردووە و خاوەنی سێ‌ كچن. جۆنسۆن چەندین كتێبی نوسیوە و بەچاپی گەیاندونن لەوانە كتێبێك دەربارەی وینستۆن چەرچڵ سەرۆك وەزیرانی پێشووتری بەریتانیا و كتێبێك دەربارەی مێژووی رۆما و دانەیەكی تر دەربارەی شاری لەندەن. جۆنسۆن و دەرچوون لە یەكێتی ئەوروپا جۆنسۆن كاتێك سەرۆكی شاروانی لەندەن بوو، زیاتر ناوبانگی بەدەستهێنا و ژمارەیەكی زۆر لایەنگر و هەواداری لە دەوری خۆی خڕكردەوە، دوای ئەوەش بووە یەكێك لە سەركردەكانی هەڵمەتی كشانەوە لە یەكێتی ئەوروپا و ژمارەیەكی زۆر لە چاودێران پێشبینیان دەكرد دوای دەستلەكاركێشانەوەی دەیڤد كامێرۆن ببێتە سەرۆكی پارتی پارێزگاران و سەرۆك وەزیران، بەڵام لە بەرامبەریشدا نەیاری زۆری بۆ پەیدابوون كە رەخنەیان لە هەڵوێست و لێدوانە سەرنجڕاكێش و هەستیارەكانی دەگرت و بڕوایان وابوو كە شیاوی ئەوە نییە پۆستێكی باڵای حكومەت وەربگرێت،  نیك كلیگ جێگری سەرۆك وەزیرانی حكومەتی پێشووی دەیڤد كامیرۆن لەوەسفیدا دەیوت:" دۆناڵد ترەمپە، بەڵام فەرهەنگێكی زمانی هەڵگرتووە". هەروەها كاتێك سەرۆكی شارەوانی لەندەن بوو، تێریزا مەی رەخنەی لێگرت و بە كەمتوانا لە بواری دانوستاندا وەسفیكرد و وتی ئەوەی لە دانوستانەكانی لەگەڵ ئەڵمانیا بەدەستیهێناوە بریتیە لە ئامێری ئاوڕشێن و من نەمهێشت لە دژی خۆپیشاندەران بەكاریانبهێنێت. جۆنسۆن بەهۆی ناوردییەوە لە گواستنەوەی لێدواندا لە رۆژنامەی تایمز دوورخرایەوە و ساڵی 2004 لە وتەبێژی پارتی پارێزگارانیش لابرا بەهۆی " درۆ" یەكییەوە دەرباری پەیوەندیی لەگەڵ ژناندا، بەڵام ئەم كەموكوڕیانە نەبوونە هۆی تێكدانی داهاتووی سیاسی و توانی رووبەڕووی ئەو گەردەلولانە ببێتەوە كە دەهاتنە سەر رێگەی و بەهۆی زمان پاراوی و رەوانبێژی و توانای لە یاریكردن بە وشەكان و خۆڕزگاركردن لە دۆخە شەرمەزاریی و قورسەكان بەسەر هەموو كۆسپ و تەگەرەكاندا زاڵ بێت. جۆنسۆن و كورد بۆریس جۆنسۆن لەو كاتەوەی كە سەرۆكی شارەوانی لەندەن بوو دواتریش كە بووە وەزیری دەرەوە خۆی بەدۆستی كورد و هەرێمی كوردستان دادەنا و چەندجارێك لەمیانی شەڕی دژی داعشدا سەردانی هەرێمی كوردستانی كردووە و لە هەولێری پایتەخت دەسوڕایەوە و سەردانی سەنگەرەكانی هێزی پێشمەرگەی دەكرد، بەڵام كاتێك پرسی ریفراندۆم لە هەرێمی كوردستان هاتەپێشەوە، جۆنسۆن جەختیكردەوە كە وڵاتەكەی پشتیوانی لە ریفراندۆمەكەی هەرێم ناكات و پشتگیری لە یەكپارچەیی خاكی عێراق و سەروەریی دەكات و كاتێكیش سوپای عێراق و حەشدی شەعبی گەڕانەوە كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان، كۆمپانیای بریتش پێترۆلیۆمی بەریتانی گرێبەستی لەگەڵ حكومەتی عێراقدا كرد بۆ پەرەپێدانی كێڵگە نەوتییەكانی كەركوك، كە پێشتر بەدەست هەرێمی كوردستانەوە بوون.  بەجێهێشتنی حكومەت دوێنێ‌ دووشەممە نۆی تەمموز پێش چەند مانگێك لە دەرچوونی بەریتانیا لە یەكێتی ئەوروپا، جۆنسۆن حكومەتی بەجێهێشت و دەستی لە پۆستی وەزارەتی دەرەوە كێشایەوە و تێریزا مەی سەرۆك وەزیرانیش دەستلەكاركێشانەوەكەی پەسەندكرد و جیریمی هەنتی وەك وەزیری نوێی دەرەوە دیاریكرد. رۆژنامەنوسی كاروباری سیاسی لە بی بی سی " لۆرا كوینزبێگ " دەربارەی دەستلەكاركێشانەوەی جۆنسۆن دەڵێت:" هەڵوێستێكی زۆر قورس و نالەبارە بۆ سەرۆك وەوزیران و ئەگەر هەیە ببێتە قەیرانێكی تەواوەتی" سەرچاوەیەكی ئاگاداریش دەڵێت ئەگەر مەی دەستبەرداری پلانەكەی بۆ كشانەوە لە یەكێتی ئەوروپا نەبێت كە بەمدواییە دایناوە ئەوا یەک یەک وەزیرەكانی دەستلەكاردەكێشنەوە. رۆژنامەنوسەكەی بی بی سی دەشڵێت جۆنسۆن وەزیرێكی ئاسایی نەبوو لە ئەنجومەنی وەزیران، بەڵكو ئەو " ڕوو" یەكی هەڵمەتی برێكزت بوو لە ریفراندۆمەكەی 2016 دا . رۆیشتنی چەندین ئەگەر دەربارەی ئەو ئاڵنگارییەكانە دەوروژێنێت كە رووبەڕووی حكومەت بونەتەوە. لایخۆشیەوە"  تۆم واتسۆن"  جێگری پارتی كرێكارانی ئۆپۆزسیۆن وتی حكومەت لە حاڵەتی رووخاندایە و ئەمە پشێوییە كە وڵاتی گرتوەتەوە و حكومەت لە جوڵەی تەواوەتی كەوتووە و دابەش بووە و سەرۆك وەزیران ناتوانێت دەرچوونی بەریتانیا لە یەكێتی ئەوروپا جێبەجێ بكات، چونكە هیچ دەسەڵاتێكی نەماوە. سەرۆكی پێشووی پارتی پارێزگارانیش " گرانت شابس" رایگەیاند ئێستا كاتێكی گونجاو نییە بۆ كێبركێ‌ لەسەر سەركردایەتیكردن و هیواخواز بوو ئەوە رووی نەدایە. شابس وتیشی:" كێبركێكە سێ‌ مانگ دەخایەنێت و كاتی تەواوەتیمان نییە بۆ ئەوە، چونكە بەریتانیا لە ئازاری داهاتوو یەكێتی ئەوروپا بەجێدەهێڵێت و هەردوو لا دەخوازن بە هاتنی تشرینی یەكەم بگەنە رێككەوتنی دەرچوون. سەرچاوە: بەشی عەرەبی سایتی بی بی سی  

( درەو میدیا): رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا، بۆ خولێكی پێنج ساڵی لە سایەتی سیستمی سەرۆكایەتیدا سوێندی دەستوریی خوارد و كابینەی نوێی حكومەتی راگەیاند كە خودی خۆی سەرۆكایەتی دەكات و لە 16 وەزیر و یەك جێگری سەرۆك كۆمار پێكدێت. لە كابینەی نوێی حكومەتدا ئەردۆغان، مەولود چاوشئۆغڵو وەزیری دەرەوە و سولەیمان سۆیلۆی وەزیری ناوخۆی لە پۆستەكانیاندا دانایەوە. هەروەها ئەردۆغان بەرات ئاڵبایراكی زاوای و وەزیری وزەو سەرچاوە سروشتییەكانی كابینەی پێشووی لەم كابینەیەشدا دانایەوە و پۆستی وەزارەتی دارایی و ئابوری پێبەخشی. هەروەها ئەردۆغان پۆستی وەزارەتی بەرگری بە ژەنەراڵ خۆلوسی ئاکار سوپاسالار بەخشی، کە رۆڵی بەرچاوی هەبوو لە شکستپێهێنانی کودەتاکەی تەمموزی رابردوو. كابینەی نوێی حكومەتی توركیا: رەجەب تەیب ئەردۆغان: سەرۆك كۆمار فوئاد ئۆكتای: یاریدەدەری سەرۆك كۆمار مەولود چاوشئۆغڵو : وەزیری دەرەوە بەرات ئاڵبایراك : وەزیری دارایی و ئابوری سولەیمان سۆیلۆ: وەزیری ناوخۆ عەبدوحەمید گوڵ : وەزیری داد خوڵوسی ئاكار: وەزیری بەرگری فاتیح دونماز: وەزیر وزە و سەرچاوە سروشتییەكان موردا كوروم: وەزیری ژینگە و پەرەپێدانی تەلاسازی زیا‌و سەلجوق: وەزیری پەروەردە محەمە قەسابئۆغڵۆ: وەزیری وەرزش و لاوان بەكرباك دەمیرلی: وەزیری كشتوكاڵ و دارستانەكان فەخرەدین قۆجە: وەزیری تەندروستی زەهرا زمرود سەلجوق: وەزیری كارو و خزمەتگوزاریی كۆمەڵایەتی و خێزانی محەمەدئ ئەرسۆی: وەزیری رۆشنبیری و گەشتیاری مستەفا وەرانك: وەزیری پیشەسازی و تەكنۆلۆژیا روخسار بەكجان : وەزیری بازرگانی جاهید توران: وەزیری گواستنەوە و ژێرخان    

(درەو میدیا): بۆریس جۆنسۆن وەزیری دەرەوەی بەریتانیا دەستی لەكاركێشایەوە، ئەوەش دوای دەستلەكاركێشانەوەی دەیڤد دەیڤز وەزیری كاروباری چونە دەرەوە لە یەكێتی ئەوروپا دووەم وەزیرە لە جكومەتەكەی تێریزا مەی دەست لەكاردەكێشێتەوە. نوسینگەی تێریزا مەی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا لە بەیاننامەیەكدا وتی:" دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ دەستلەكاركێشانەوەی بۆریس جۆنسۆن وەك وەزیری دەرەوە پەسەندكراوە، و بەمزوانە جێگرەوەكەی رادەگەیەندرێت، سەرۆك وەزیران سوپاسی بۆریس دەكات بۆ كارەكانی". دەستلەكاركێشانەوەی ئەم دوو وەزیرەی حكومەتی بەریتانیا دوای چەند رۆژێك دێت لە پەسەندكردنی ستراتیژی دەرچوون لە یەكێتی ئەوروصپا لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە.  

(درەو میدیا): ئێوارەی ئەمڕۆ دووشەممە دوای سوێندخواردنی بۆ خولێكی پێنج ساڵەی سەرۆكایەتی و جێبەجێكردنی سیستمی سەرۆكایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا كابینەی نوێی حكومەتی توركیا رادەگەیەنێت كە خودی ئەردۆغان سەرۆكایەتی دەكات. هاكان چەلیك، رۆژنامەنوسی توركیا لە بارەی ئەو كەسانەی كە بەشداری كابینەكەی ئەردۆغان دەكەن ئاشكرایكردووە كە بەهۆی ئەوەی پارتی داد و گەشەپێدان " ئاكەپە" زۆرینەیەكی لاوازی لە پەرلەمانی نوێدا بەدەستهێناوە و هەموو كورسییەكی پەرلەمان بایەخی خۆی هەیە هیچ كەسێك لەوانەی كاندیدبوون و دەرچوون بۆ پەرلەمان بەشدار ناكات لە كابینەی حكومەتدا. ئاماژەیبەوەشداوە كە ئاكەپە دەتوانێت چوار پەرلەمانتار بكشێنێتەوە بۆئەوەی ببنە وەزیر لە كابینەی حكومەتدا و هەروەها ئەردۆغان دەسەڵاتی ئەوەشی هەیە لە دامودەزگا و دەستەكانی دەرەوەی پەرلەمان وەزیرەكانی هەڵبژێرێت. ئەو رۆژنامەنوسە پێشبینی ئەوەشیكردووە كە لەبەرئەوەی بن عەلی یەڵدرم دواهەمین سەرۆك وەزیران بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان كاندیدكراوە، ئەوا بەكر بۆزداغ دەبێتە جێگری سەرۆك كۆمار یان سەرۆكی فراكسیۆنی ئاكەپە لە پەرلەمان. هەروەها بە گوێرەی پێشبینی و زانیاری ئەو رۆژنامەنوسە مەولود چاوشئۆغڵو وەزیری دەرەوەی توركیا لە كابینە نوێكەی ئەردۆغاندا بەشداردەبێت، هەروەها بەرات ئەلبەیراق، زاوای ئەردۆغان و وەزیری وزە و سەرچاوە سروشتییەكانیش بەشداری حكومەتی نوێ دەبێت و بەهۆی ئەوەشی كە گرنگترین هەنگاو دوای جێبەجێكردنی سیستمی سەرۆكایەتی هەڵگرتنی باری نائاساییە ئەوا رەنگە سولەیمان سۆیلۆ وەك وەزیری ناوخۆ لە پۆستەكەیدا بمێنێتەوە. هەروەها هاوكات چەلیك پێشبینی ئەوەشیكردووە كە هەریەك لە عومەر چەلیك، و فاروق ئۆزڵو، ناجی ئیقبال كە پەرلەمانتار نین لە كابینەی حكومەتی نوێدا بەشداربن.  

(درەو میدیا): خانم كۆلیندا گرابار كیتارۆڤیچ، سەرۆكی كرواتیا لە مۆندیالی روسیادا سەرنجی هەموو جیهانی بەلای خۆیدا راكێشاوە، كە بە شێوەیەكی سەرنجڕاكێش هەڵبژاردەی وڵاتەكەی لە یاریەكاندا هاندەدات. كۆلیندا لە یەكێك لە یارییەكانی هەڵبژاردەی وڵاتەكەیدا درێسی تایبەت بە هەڵبژاردەی كرواتیای پۆشیبوو لە ریززی جەماوەر و هاندەراندا دانیشتبوو، پاش تەواوبوونی یارییەكە و بردنەوەی كرواتیا راستەوخۆ چووە ژووری خۆگۆڕینی هەڵبژاردەكەو پیرۆزبایی لە یاریزانەكان كرد. كۆلیندا گرابار كیتارۆڤیچ لە 29ی نیسانی ساڵی 1968 لە رییكا، كرواتیا، كۆماری یۆگوسلاڤیای پێشوو لە دایكبووە، لە قۆناغی ئامادەییدا یەكێك بووە لە خوێندكارە زۆر سەركەوتووەكان و لە تەمەنی 17 ساڵیدا لە پرۆگرامی گۆڕینەوەی خوێندكاراندا چووەتە لۆس ئەلامۆس لە نیومەكسیكۆی ئەمریكا و ساڵی 1986 خوێندنی ئامادەییی لە خوێندنگەی لۆس ئالاموس تەواوكردووە، پاشان دەچێتە كۆلێژی زانستە مرۆیی و كۆمەڵایەتییەكانی زانكۆی زاگرب و ساڵی 1992 بڕوانامەی بەكالۆریۆس لە زمان و ئەدەبی ئینگلیزی و ئیسپانیی بەدەستدەهێنێت. كۆلیندا گرابار كیتارۆڤیچ زۆر بەباشی زمانەكانی ئینگلیزی، ئیسپانیی، پرتوگالی، ئەڵمانیین فەرەنسی و ئیتالی دەزانێت و هاوسەرگیری لەگەڵ بەناوبانگترین پاڵەوانی خلسیكانی سەر بەفر " گرابار كیتارۆڤیچ" كردوووە و دوو منداڵی هەیە.  سەرۆكە شۆخەكەی كرواتیا ساڵی 2005  بۆ  2008 وەزیری دەرەوەی كرواتیا بووە و پاشان تا2011 بووەتە باڵیۆزی وڵاتەكەی لە ئەمریكا و  لە 2011 تا 2014 ئەمینداری یاریدەدەری كاروباری دیپلۆماتیی گشتی بووە لە پەیمانی ناتۆ، كە یەكەمین ژنە لە مێژوودا ئەو پۆستە لە ناتۆ وەربگرێت. ساڵی 2015 كیتارۆڤیچ خۆی پۆستی سەرۆكایەتی كۆماری كرواتیا كاندیدكرد و سەركەوتنی بەدەستهێنا و بووە یەكەمین ژن لە مێژووی ئەو وڵاتەدا كە پۆستی سەرۆكایەتی كۆمار بەدەستبهێنێت. لەگەڵ دەستپێكردنی یارییەكانی هەڵبژاردەی كرواتیا، كیتارۆڤیچ گەیشتە روسیا و لە یاریی هەڵبژاردەكەی و هەڵبژاردەی دانمارك لە ریزی هاوڵاتیانی ئاسایی و هاندەرانی وڵاتەكەیدا دانیشت و رەتیكردەوە لە شوێنی تایبەت بە میوانە گەورەكانی مۆندیال یارییەكە ببینێت و پێشتریش رایگەیاندووە كە لە دارایی تایبەتی خۆی بلیتی ئامادەبوونی یارییەكان دەكڕێت.