(درەو میدیا): ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێرانە كە سەرپەرشتی ئۆپەراسیۆنەكانی دەرەوەی ئێرانی سوپای پاسداران دەكات و رۆڵی باڵای هەیە لە پارێزگاریكردن لە حكومەتی شیعە لە عێراق و سوریا و نەیارێكی سەرسەخت ئیسرائیل و ئەمریكاشە. نوسەری ئیسرائیلی " رۆنین بیرگمان" لە دواهەمین كتێبیدا كە ئەمساڵ لە ئەمریكا بڵاوكراوەتەوە بەناونیشانی" خێراكە و بیكوژە " باس لەو ئۆپەراسیۆنانەی دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل " مۆساد "دەكات كە چەندین زانا و كەسایەتی سەربازی ئێران و حزبوڵایان تیرۆركردووە. بیرگمان لە كتێبەكەیدا ئاماژە بە رێككەوتێك دەكات كە مۆساد هەلی تیرۆركردنی قاسم سولەیمانی بۆ هەڵكەوتووە، بەڵام جۆرج بوشی كوڕ سەرۆكی ئەمریكا سولەیمانی لە تیرۆركردن رزگاركردووە. بیرگمان لە گێڕانەوەی تیرۆركردنی فەرماندەی سەربازی حزبوڵا عیماد موغنیە لە دیمەشق دەڵێت ئەو رۆژەی كە ئۆتۆمبیلەكەی عیماد موغنیە بۆمبڕێژكرا و تەقێنرایەوە قاسم سولەیمانی لەگەڵدا بوو و ئەوەش ئۆپەراسیۆنەكەی لە بەیانییەوە بۆ ئێوارە دواخستووە، چونكە جۆرج بوشی كوڕ سەرۆكی ئەمریكا بڕیاریداوە تەنها لە كوشتنی موغنەیدا هاوكاری ئیسرائیل بكات نەك كەسێكی تر و بەوەش سولەیمانی لە مردنێكی حەتمی رزگاریبووە، كاتێك لە تەنیشت موغنیەدا بووە گفتوگۆیان كردووە. كوشتنی سولەیمانی  بۆ ئیسرائیل ئەوەندە بەهاداربووە كە بەرپرسانی مۆساد بڕیاریانداوە پەیوەندی بە سەرۆكی پێشووی مۆساد " داغان"  بكەن كە لە پرسەی دایكدا بووە و پرسیاری ئەوەیان لێكردووە كە دەكرێت " بەبەردێك دوو چۆلەكە بكوژن؟" لە وەڵامی ئەوەدا بەرزترین دەسەڵاتی ئیسرائیل، ئیهۆد ئۆڵمەرت سەرۆك وەزیران ئەوەی رەتكردوەتەوە، چونكە ئیسرائیل بەڵێنی بە بوش داوە لەو ئۆپەراسیۆنەدا جگە لە عیماد موغنیە هیچ كەسێكی تر نەكوژرێت. عیماد موغنیە فەرماندەی باڵای حزبوڵای لوبنانی 12 شوباتی 2008 دوای لكاندنی بۆمبێك بە ئۆتۆمبیلەكەیەوە لەلایەن مۆسادەوە لە دیمەشقی پایتەختی سوریا تیرۆركرا.    

(درەو میدیا): پەرلەمانی فەرەنسا رۆژی 30 تەممموزی 2016 یاسایەكی پەسەندكرد، كە بەكارهێنانی مۆبایل لە هەموو خوێندنگەكاندا ( باخچەی منداڵان، سەرەتایی، ئامادەیی ) قەدەغەدەكات، جگە لە خوێندكارانی خاوەن پێداویستی تایبەت. ئەم هەنگاوەی پەرلەمانی فەرەنسا یەكێك بوو لەو بەڵێنانەی ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا كە لە كاتی بانگەشەی هەڵبژاردندا  رایگەیاندبوو. ماكرۆن لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر هەواڵی پەسەندكردنی یاسا نوێكەی بڵاوكردەوە و نوسیوێتی:" قەدەغەكردنی گشتی مۆبایل لە قوتابخانە و خوێندنگە ئامادەییەكاندا بە شێوەیەكی كۆتایی لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەندكرا". كاردانەوەی یاساكە ژمارەیەكی زۆر لە هاوڵاتیانی فەرەنسا لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە پێشوازییان لە یاسا نوێكە كرد و كە بەوتەی ئەوان دەبێتە هۆی گۆڕینی ئاكار و  رەفتاری خوێندكار لە خوێندنگەكاندا و هاوڵاتییەكی فەرەنسی نوسیویەتی:" سوپاس بۆ تۆ مانوێل، دڵنیام ئەم چاكسازییە شۆڕشگێڕانەیە ژیانی هەموو كەسێك لە فەرەنسا دەگۆڕێت". بە پێچەوانەشەوە هەندێكی تر لە شێوەیەكی كۆمیدی و گاڵتەجاڕانە پێشوازیان لە یاسا نوێیەكە كرد و هاوڵاتییەكی فەرەنسی لە تۆڕی تویتەر نوسیوێتی:" من دڵخۆشم بەو قەدەغەیەی كە خراوەتە سەر مۆبایل لە ئامادەییەكاندا،  ئێمە وەك مامۆستایان دەتوانێن بەردەوام بین لە لێدانی منداڵەكان بێ‌ ئەوەی هاوڕێكانیان بتوانن وێنەیان بگرن". چەند هاوڵاتییەكی تری فەرەنسا پرسیاری ئەوەیان كردووە كە بۆچی بەكارهێنانی مۆبایل لە گرتوخانەكاندا قەدەغە ناكرێت. لە ساڵی 2010ەوە یاسای بەكارهێنانی مۆبایل لەناو پۆلدا لە فەرەنسا پەسەندكراوە، بەبێ‌ ئەوەی كاراكرابێت، بەڵام بە گوێرەی ئەم یاسا نوێیە، قەدەغەكردنەکە هەموو ئەو ئامێرانەی كە ئینتەرنێت وەردەگرێت وەك مۆبایل، ئایپاد و تابلێت، كاتژمێری زیرەك لە هەموو خوێندنگەكان و چالاكیەكانی خوێندنگە و دەرەوەی خوێندنگە دەگرێتەوە. یاساكە خوێندكارانی خاوەن پێداویستی تایبەتی جیاكردوەتەوە و ئەوان دەتوانن لەكاتی پێویستدا مۆبایل بەكاربهێنن. ویلایەتی باڤاریای ئەڵمانیاش هەمان هەنگاوی فەرەنسای ناوە و بەكارهێنانی مۆبایلی لەناو خوێندنگەكاندا قەدەغەكردووە، بەڵام هێشتا یاساكە ناكۆكی سیاسی لەسەرە و هەندێك لە حزبەكانی ئەڵمانیا دەڵێن ئەو یاسایە بۆ سەردەمی ئێستا گونجاو نیە.  

(درەو میدیا): ئەمریكا بەڵێنەكەی بەرامبەر توركیا جێبەجێكرد و بەهۆی بەردەوامی دەستبەسەركردنی قەشە ئەندرۆ برانسۆن سزای بەسەر وەزیری داد و ناوخۆی توركیادا سەپاند. قەشە ئەندرۆ برانسۆن كە خەڵكی ویلایەتی نۆرس كارۆلینایە، نزیكەی دوو ساڵە لە توركیا بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ فەتحوڵا گولەن دەستگیركراوە. سارە ساندەرز، سكرتێری رۆژنامەوانیی كۆشكی سیی وتی:" باوەڕم وایە كە ئەو قەشە ئەمریكییە قوربانیی دەستگیركردنێكی ستەمكارانە و نادادپەروەرانەیە." توركیاش لە كاردانەوەی ئەو  بڕیارەی ئەمریكادا رایگەیاند داواكاریی واشنتۆن بۆ ئازادكردنی برانسۆن قبوڵكراو نییە و وەڵامی ئەو رێوشوێنە " دوژمنكارانەیە" ش دەداتەوە. وەزارەتی دەرەوەی توركیا لە بەیاننامەیەكدا وتیی:" داوا لە ئیدارەی ئەمریكا دەكەین دەستبەرداری ئەو بڕیارە هەڵەیە بێت". وەزارەتی دەرەوەی توركیا وتیشی :" بەبێ‌ دواخستن وەڵامی ئەو هەڵوێستە دوژمنكارانەیە دەدەینەوە كە خزمەت بە هیچ ئامانجێك ناكات". دەربارەی تۆمەتەكانی دژ بە برانسۆن، وتەبێژی كۆشكی سپی ئەمریكا وتی:" هیچ بەڵگەیەكمان نەبینیوە كە قەشە برانسۆن هیچ هەڵەیەكی كردبێت". ساندەرز راشیگەیاند عەبدولحەمید گوڵ وەزیری دادی توركیا و سولەیمان سۆیلۆ وەزیری ناوخۆ رۆڵی سەرەكییان هەبووە لە دەستگیركردنی قەشە ئەمریكییەكەدا. دەربارەی سزای ئەو دوو وەزیرەش ساندەرز وتی:"  قەدەغە دەخرێتە سەر هەموو كەلوپەل و بەرژەوەندییەكی تایبەتی ئەو دوو وەزیرەی  توركیا لەلایەن دەسەڵاتی دادوەریی ئەمریكاوە و بەشێوەیەكی گشتیش لە هەموو هاوڵاتییەكی ئەمریكی قەدەغەدەكرێت مامەڵەیان لەگەڵدا بكات". ساندەرز ئاشكراشیكرد, دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا چەند جارێك ئەو پرسەی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان هاوتا توركییەكەیدا تاوتوێكردووە. وەزارەتی خەزێنەی ئەمریكاش لە بەیاننامەیەكی رەسمیدا رایگەیاند ئەو سزایانەی بەسەر ئەو دوو وەزیرەی توركیادا سەپێندراون ، چونكە ئەوان وەك سەركردەیەكی رێكخراوە حكومییەكانی توركیا كاردەكەن ، كە بەرپرسن لە جێبەجێكردنی پێشێلكارییەكانی توركیا لە بواری مافەكانی مرۆڤدا. هەفتەی رابردوو سەرۆكی ئەمریكا هۆشداریدایە توركیا و رایگەیاند رووبەڕووی " سزای گەورە" دەبێتەوە ئەگەر دەستبەجێ‌ قەشە برانسۆن ئازادنەكات. مارك لوین پەیامنێری تۆڕی بی بی سی رایگەیاند كارێكی بێ‌ پێشینەیە كە ئەمریكا بەو شێوەیەكە سزا بەسەر ئەندامێكی پەیمانی ناتۆدا دەسەپێنێت. بەهۆی سزاكانی ئەمریكاوە ئابوری توركیا دەستبەجێ‌ زیانی پێگەیشت و لیرەی توركیی رۆژی چوارشەممە بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریكی 1.6 ی بەهاكەی لەدەستدا. قەشە ئەندرۆ برانسۆن كێیە؟ برانسۆن ماوەیەكی دوور درێژە لەگەڵ هاوسەرەكەی و سێ‌ منداڵەكەی لە توركیا دەژین و چاودێری كڵێسای قیامەیە لە ئیزمیر كە كڵێسایەكی بچوكە. دەسەڵاتدارانی توركیا برانسۆن بە بوونی پەیوەندی لە پارتی كرێكارانی كوردستان و بزوتنەوەی خزمەتی فەتحوڵا گولەن تۆمەتباردەكەن، كە ئەمەی دووەمیان لەلایەن توركیا تۆمەتباردەكرێت بە كودەتا شكستخواردووەكەی تەمموزی 2016. برانسۆن تۆمەتی سیخوڕیكردن رەتدەكاتەوە، بەڵام ئەگەر تۆمەتەكانی بەسەردا ساخببێتەوە، ئەوا  رووبەڕووی سزای 35 ساڵ زیندانیكردن دەبێتەوە. برانسۆن مانگی رابردوو بەهۆی دۆخی تەندروستییەوە لە زیندان هێنرایەوە دەرەوە و ماڵبەند كرا، بەڵام وەزیری دەرەوەی ئەمریكا مایك پۆمپیۆ دەڵێت ئەو هەنگاوە بەس نییە. پۆمپیۆ وتی:" هیچ بەڵگەیەكی متمانەپێكراومان دژی برانسۆن نەبینیوە"، بەڵام وەزارەتی دەرەوەی توركیا دەڵێت زانیاری پێویستیان داوەتە ئەمریكا، بەڵام پێویستە ئەو پرسە بۆ دادگا بەجێبهێڵرێت. تورکیا برانسۆنی بۆ چییە؟ برانسۆن یەكێكە لەو 20 ئەمریكییەكی كە دوای كودەتا شكستخواردووەكەی دوو ساڵ لەمەوبەری توركیا تۆمەتیان ئاراستەكراوە، ئەوەش بە گوێرەی رۆژنامەی نیویۆرك تایمز. ئەردۆغان لەدوای كودەتاکەوە زیاتر لە 50 هەزار كەسی لە توركیا دەستگیركردووە و فەتحوڵا گولەن، پیاوی ئاینی و هاوپەیمانی پێشووی خۆشی كە لە ویلایەتی پەنسلڤانیای ئەمریكا نیشتەجێیە بە ئەنجامدانی ئەو كودەتایە تۆمەتباردەكات، بەڵام گولەن رەتیدەكاتەوە لەوە تێوەگلابێت. توركیا بەردەوام گوشار دەخاتەسەر ئەمریكا بۆئەوەی رەزامەندی بدات و گولەنی  رادەستبكاتەوە و خودی ئەردۆغانیش ئاماژەیبەوەداوە كە بەرامبەر بە گولەن قەشەكە ئازاددەكات. سەرچاوە: بی بی سی  

(درەو میدیا): لە یەكەمین سەردانیدا  بۆ چین، وەك وەزیری نوێی دەرەوەی بەریتانیا جیریمی هانت، قسەیەكی لەدەم دەرچوو و ئەوەش ئەو وەزیری دووچارەی شەرمەزاری كرد و خۆشی قسەكەی بە هەڵەیەكی گەورە وەسفیكرد كاتێك لە جیاتی ئەوەی بڵێت كە ژنەكەی چینییە، وتی ژاپۆنییە و خێراش بە هەڵەكەی زانی و داوای لێبوردنی كرد. ئەم هەڵەیەی وەزیری دەرەوەی بەریتانیا بووە ناونیشیانی هەواڵ و راپۆرتی میدیاكانی بەریتانیا و جیهانیش و زیاتر لە وردەكاری سەردانە گرنگەكەی بۆ چین تیشكی خرایەسەر. لە دەستپێكی گەشتەكەیدا بۆ چینن هانت لە بەیجین بە وەزیری دەرەوەی چین " وانگ لی" راگەیاند كە پەیوەندی ئەو لەگەڵ چیندا پەیوەندییەكی كۆنە و بە گەشتێكی بە كۆڵەپشت بۆ ئەو وڵاتە دەستیپێكردووە كاتێك تەمەنی 19 ساڵان بووە. هانت وتیشی:" هاوسەرەكەم ژاپۆنییە... هاوسەرەكەم چینییە، ئەمە هەڵەیەكی گەورەیە" ، وتیشی:" هاوسەرەكەم چینییە و منداڵەكان نیوە چینیین، لەبەرئەوە داپیرە و باپیرەیەی چینیمان هەیە و لە شاری شیان دەژیت و پەیوەندیی خێزانیش لە چین زۆر بەهێزە". وەزیری دەرەوەی بەریتانیا هیواخوازە سەردانەكەی بۆ چین ببێتە مایەی پتەوكردنی پەیوەندییە بازرگانییەكانی وڵاتەكەی لەگەڵ چین و چارەسەركردنی پرسە هەستیارەكان بە تایبەتی پرسی مافەكانی مرۆڤ لە هۆنگ كۆنگ. هەروەها هانت هیواخوازبوو پەیوەندی تایبەتی خۆی لەگەڵ چین لە رێگەی لوسیای هاوسەرە چینییەكەیەوە هاوكاربێت لە بونیادنانی پەیوەندی بەهێز لەگەڵ حكومەتی بەیجین، بەڵام لە باسكردنی رەگەزنامەی هاوسەركەیدا هەڵەی كرد. " هەڵەیەكی گەورە" قسە لەدەم دەرچوونەكەی وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لە چین هەڵەیەكی گەورە بووە، لەبەر چەند هۆكارێك: •    چین و ژاپۆن كێبركێیەكی دوورودرێژیان لە نێواندا هەیە، هەروەها تێكەڵاوكردنی چین لەگەڵ هەر دەوڵەتێكی تردا هەڵەیە ئەگەر بتەوێت پشتیوانی حكومەتی چین بەدەستبهێنیت، بەڵام یەكێك لە خراپترین ئەو دەوڵەتانەی كە ئەگەر لەگەڵ چیندا تێكەڵاوی بكەیت ژاپۆنە، چونكە ئەو دوو وڵاتە بۆ دەیان ساڵ پەیوەندییەكی خراپ  لە نێوانیاندا هەبووە و هەردوولا لە دوو جەنگدا دژی یەكتر شەڕیان كردووە، هەروەها هێشتا هەردوو وڵات لە ململانێی و ناكۆكیدان لەسەر چەند ناوچەیەكی دەریای چینی خۆرهەڵات و لە ساڵی 2012 دا چەندین خۆپیشاندان دژ بە ژاپۆنییەكان لەسەر ئەو ناوچە و دوورگانە ئەنجامدران. •    هۆكاری دووەم ئەوەیە كە هانت باسی لە هاوسەرەكەی دەكرد، هەرچەندە ئاساانە هەموو كەسێك قسەی لەدەم دەربچێت و هەڵەبكات، ئەگەر باس لە كەسێكی تر بكات نەك هاوسەرەكەی. •    هۆكاری سێیەم ئەوەیە كە قسەیەكی بەربڵاو هەیە كە دەڵێت هەموو دانیشتوانی خۆرهەڵاتی ئاسیا لە یەك دەچن، بەڵام دانیشتوانی وڵاتە جیاوازەكانی خۆرهەڵاتی ئاسا بەو قسەیە بێزار دەبن و بە شیاوی دانانێن.   هەڵەكەی هانت كاریگەری دەبێت لەسەر سەردانەكە؟ بازرگانی و كۆریای باكور و چەكی ئەتۆمیی و گۆڕانی كەشوهەوا ئەو بابەتانەن كە, جیریمی هانت وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لەگەڵ بەرپرسانی چیندا گفتوگۆیان لەبارەیەوە دەكات و لە كۆنگرەی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ وانگ لیی هاوتا چینییەكەی دەربارەی بارودۆخی هۆنگ كۆنگ پرسیار لە هانت كرا كە بەریتانیا ساڵی 1997 رادەستی چینی كردەوە. چین لە كاتی وەرگرتنی هۆنگ كۆنگدا بەڵێنیدابوو بە جێبەجێكردنی بیرۆكەی " یەك دەوڵەت و دوو سیستم" و بەخشینی ئۆتۆنۆمییەكی خاوەن دەسەڵاتێكی بەرفراوان و ئازادییە مەدەنییەكان بە هۆنگ كۆنگ، بەڵام مەترسییەكان  زیاتردەبن سەبارەت بەوەتی كە سەركردەكانی چین بە سەركوتكردنی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی لە بەڵێنەكانیان پاشگەزدەبنەوە. وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لەو بارەیەوە وتی:" گفتوگۆی چڕمان دەربارەی دۆخی ئێستای هۆنگ كۆنگ كرد، بە راشكاوانە گفتوگۆمان دەربارەی ئەو مەترسیانە كرد كە چەند كەسێك باسیان لێوەكردووە". هەروەها وتیشی:" هۆنگ كۆنگ بەشێكە لە چینن بەڵام راگەیەندراوێكی هاوبەشمان ئیمزا كردووە، بەریتانیا تا رادەیەكی زۆر پابەندە بە نمونەی یەك وڵات و دوو سیستمی، كە باوەڕمان وایە بەشێوەیەكی زۆر باش خزمەت بە چین و هۆنگ كۆنگیش دەكات". وەزیری دەرەوەی چینیش وتی:" كاروباری هۆنگ كۆنگ كاروباری ناوخۆی چینە، رازی نابین هیچ دەوڵەتێك دەستوەربداتە كاروباری ناوخۆمان". هاوكات جەختیشیكردەوە كە پێویستە" چین لە پشتیوانیكردن و پابەندبوونی بە رێبازی یەك دەوڵەت و دوو سیستم بەردەوام دەبێت". جێریمی هانت دوای دەستلەكاركێشانەوەی بۆریس جۆنسۆن، وەك وەزیری نوێ دەرەوەی بەریتانیا دەستبەكاربووە و سەردانەكەی بۆ چین دووەمین سەردانیەتی بۆ دەرەوە وەك وەزیری دەرەوەی بەریتانیا. سەرچاوە: بی بی سی  

(درەو میدیا): لە 15ی شوباتی 1999دا توركیا لە ئۆپەراسیۆنێكدا بە هاوكاری هەواڵگری ئیسرائیل و ئەمریكا و چەند وڵات و لایەنێكی تر عەبدولا ئۆجەلان رێبەری پارتی كرێكارانی كوردستان " پەكەكە" ی لە نایبرۆبی پایتەختی كینیای كیشوەری ئەفریقا رفاند، بەڵام هەینی رابردوو هەوڵێكی هاوشێوە بۆ رفاندنی كەسایەتییەكی سەر بە فەتحوڵا گولەن رێبەری رەوتی خزمەت لە مەنگۆلیا شكستیهێنا. هەینی رابردوو دەسەڵاتدارانی مەنگۆلیا رێگە بە فڕۆكەیەكی گوماناوی سەر بە هێزی ئاسمانی توركیا نەدا لە فڕۆكەخانەی جەنگیزخانەوە بفڕێت، كە بەوتەی چەند شایەدحاڵێك كەسێكی رفێنراو لەناو فڕۆكەكەدا بووە و ئەنكەرە دەڵێت سەر بە گروپی فەتحوڵا گولەنە كە لەلایەن دەسەڵاتدارانی توركیاوە بە پلانداڕێژەری كودەتا شكستخواردووەكەی 15ی تەمموزی 2016 دادنرێت. بەوتەی چەند شایەدحاڵێك پێنج كەس فەیسەڵ ئاكجای ( 50 ساڵ) یان لە بەردەم ماڵەكەیدا بە ئۆلان باتوری پایتەختی مەنگۆلیا دەستبەسەركردووە و كردویانەتە  مینی پاسێكەوە. ئاكجای بەڕێوەبەری خوێندنگەیەكە لە مەنگۆلیا و دەوترێت سەر بە فەتحوڵا گولەنە بەڵام، مامۆستاكانی ئەو خوێندنگەیە ئەو تۆمەتە رەتدەكەنەوە. كاتێك ئاكجای ئەو رۆژە لە خوێندنگە ئامادەنابێت، خێزانەكەی و هاوڕێكانی پۆلیس ئاگاداردەكەنەوە و لە هەمان كاتیشدا رفێنەرەكانی دەیبەنە فڕۆكەخانەی جەنگیزخانی نێودەوڵەتی و لەوێ‌ فڕۆكەیەكی نەفەرهەڵگری بچوك رۆژی هەینی نزیكەی كاتژمێرێك دوای یەكی نیوەڕۆ بەكاتی مەنگۆلیا چاوەڕوانیان دەكات. ئاژانسی هەواڵی فرانس پرێس رایگەیاند بە گوێرەی داتاكانی سایتی چاودێریكردنی گەشتی فڕۆكەكان " فلایت رادار 24" فڕۆكەكە سەر بە هێزی ئاسمانیی توركیا بووە و گەشتەكەی ژمارە تی تی 4010 بووە. دوای ئاگاداربوونی دەسەڵاتدارانی مەنگۆلیا لەو هەوڵی رفاندنە ماوەی هەشت كاتژمێر كێشە لە فڕۆكەخانەی جەنگیزخاندا دروست دەبێت و فڕۆكەخانەكە رێگە بە فڕۆكەكە نادات بفڕێت، پاشان دەسەڵاتدارانی مەنگۆلیا لێپرسراوانی باڵیۆزخانەی توركیا بانگهێشت دەكەن و چەندین پەرلەمانتار و خۆپیشاندەریش دەگەنە فڕۆكەخانەكە و داوای ئازادكردنی ئاكجای دەكەن و چالاكانیش لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە هەڵمەتێك بۆ پشتیوانیكردن لە ئاكجای دەستپێدەكەن. دواتر  سەرچاوەیەك لە وەزارەتی گواستنەوەی مەنگۆلیا رایگەیاند فڕۆكەكەی هێزی ئاسمانی توركیا كاتژمێر 3:25 خولەكی دوانیوەڕۆی هەینی بەكاتی ئەو وڵاتە فڕۆكەخانەی جەنگیزخانی بەجێهێشتووە و بەبێ‌ ئەوەی ئاكجای لەسەر بووبێت. سەرچاوە: سایتی ئەلحوڕە  

(دەرەو میدیا): حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق قاسم فەهداوی وەزیری كارەبای لە پۆستەكەی دورخستەوە و فەرمانیدا لێكۆڵینەوە بكرێت لە دۆسیەی گرێبەستەكامی كارەبادا. لابردنی وەزیری كارەبا دوای سێ هەفتە دێت لە شەپۆلێكی بەرفراوانی خۆپیشاندان لە شارەكانی باشوری عێراق كە كەمی كارەبا یەكێكە لە هۆكارە سەرەكییەكانی ئەو ناڕەزایەتییانە. كێشەی كەمی كارەبا لە عێراق كێشەیەكی نوێ نییە، لەدوای ساڵی 2003 و روخانی رژێمی پێشووەوە، ساڵانە لە وەرزی بەرزبونەوەی پلەكانی گەرمادا كاتژمێرەكانی پێدانی كارەباش بە هاوڵاتیان كەمدەبێتەوە، لابردنی وەزیری كارەبا لە پۆستەكەی یەكێك بوو لە داواكارییەكانی خۆپیشاندەران لە چەند هەفتەی رابردوودا. بەپێی داتاكان، لەدوای ساڵی 2003 وە حكومەتە یەك لەدوای یەەكەكانی عێراق زیاتر لە (40 ملیار) دۆلاریان لە كەرتی كارەبادا خەرجكردووە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا بۆ دابینكردنی كارەبا، خەڵك پشت بە مۆلیدە ئەهلییەكان دەبەستن. خراپی كارەبا وایكردووە لە ساڵی 2003 وە هیچ وەزیرێكی كارەبا نەبووە بە خاوەنی بنكەیەكی جەماوەری، زۆربەی وەزیرەكان نەیانتوانیوە لەو پۆستەدا خولەكەیان تەواو بكەن، یان دەستیان لەكاركێشاوەتەوە یاخود هەڵاتوون و عێراقیان جێهێشتووە. ساڵی 2012 حسێن شەهرستانی جێگری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری وزە، دوای دەستلەكاركێشانەوەی رەعد شەلال، پۆستی وەزیری كارەبای بە وەكالەت وەرگرت، ئەوكات شەهرستانی بەڵێنیدا كارێك بكات عێراق لە ساڵی 2013دا كارەبا هەناردەی دەرەوە بكات، ئەمەش بووە بە بابەتێك كە تائێستا خەڵك بۆ گاڵتەكردن باسی دەكەن.  

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ پەیوەندییەكانی نێوان واشنتۆن و تاران دوای كشانەوەی ترەمپ لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە بەرەو ئاڵۆزی زیاتر ئاراستە دەنێت، راپۆرتێكی ئوسترالیی باس لەنزیكبوونەوەی وەشاندنی گورزێكی سەربازی دەكات بە پێگە و دامەزراوە ئەتۆمییەكانی ئێران، ئایا ئەوە راستە؟ وە ئایا ئەمریكا هەوڵ بۆ گۆڕینی رژێمی ئێران دەدات؟ وەڵام لای جەیمس ماتیسە. چەند بەرپرسێكی ئەمریكی و عەرەبیی رایانگەیاند ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بە نهێنی و شارەوایی هەنگاودەنێت بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی ئەمنیی و سیاسیی نوێ لەگەڵ وڵاتانی كەندا و میسر و ئوردن بە ئامانجی بەرپەرچدانەوەی هەژمونیی پاوانخوازیی ئێران لە ناوچەكەدا، ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لەسەر زاری چوار سەرچاوەوە رایگەیاند كۆشكی سپی دەیەوێت هاوكاری لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا پتەوتر بكات، بە تایبەتی لە بواری بەرگریی موشەكەیی و مەشق و راهێنانی سەربازیی و نەهێشینی تیرۆر و چەند پرسێكی تری وەك پشتگیركردنی پەیوەندیی ئابوریی و دیپلۆماتیەتی ئیقلمیی. " ناتۆی عەرەبیی" پلانەكە كە بەرپرسانی كۆشكی سپی و خۆرهەڵاتی ناوەڕاست باسیان كردووە بریتیە لە پێكهێنانی كۆپییەكی عەرەبی پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆی عەرەبیی" بۆ هاوپەیمانە سوننەكان، كە ئەوەش پێدەچێت ئاڵۆزیی نێوان ئەمریكا و ئێرانی شیعە زیاتر بكات. چەند سەرچاوەیەك رایانگەیاند ئیدارەی ترەمپ هیوادارە پێكهێنانی ئەو هاوپەیمانێتییە گفتوگۆی لەسەر بكرێت كە بە كاتی  لە كبوونەوەیەكدا بە شێوەیەكی سەرەتای لە واشنتۆن لە 12 و 13ی تشرینی یەكەمدا ناوی لێنراوە " هاوپەیمانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی ستراتیژی". وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایی نەتەوەیی سەر بە كۆشكی سپی لەو بارەیەوە وتی :" هاوپەیمانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی ستراتیژیی دەبێتە قەڵایەك بۆ رووبەڕبوونەوەی شەڕ و تیرۆر و توندڕەویی ئێران و ئاشتی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەچەسپێنێت." لە رابردوودا چەندین هەوڵی هاوشێوە لەلایەن حكومەتەكانی ئەمریكاوە بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی رەسمی لە نێوان وڵاتانی كەنداو عەرەب شكستیانهێناوە، یەكێك لە بەربەستە گەورە پێشبینیكراوەكانی ئەم هاوپەیمانێتییە نوێیەش ئەو ناكۆكییە كە 13 مانگە سعودیە و ئیمارات و بەحرەین و میسر لەگەڵ قەتەردا هەیانە و هەموو پەیوەندییەكیان لەگەڵ دەوحەدا پچڕاندووە كە گەورەترین بنكەی ئاسمانی ئەمریكای لە ناوچەكەدا لەخۆگرتووە و بەرپرسێكی ئێرانیش بە رۆیتەرزی راگەیاند :" ئەمریكا و هاوپەیمانە ئیقلیمییەكانی ئاڵۆزی زیاتر لە ناوچەكەدا دەنێنە بە پاسای و سەقامگیركردنی دۆخی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست". ئەمریكا بۆ گۆڕینی رژێمی ئێران هەوڵنادات سەرەڕای باسكردنی پێكهێنانی " ناتۆی عەرەبی" بەڵام " ویلایەتە یەكگرتووەكان سیاسەتی گۆڕینی رژێمی لە ئێران یان هەوڵدان بۆ رووخانی نەگرتوەتە ئەستۆ"، ئەوەش بە وتەی جەیمس ماتیس وەزیری بەرگری ئەمریكا كە رۆژی هەینی 26ی تەمموز لە وەزارەتی بەرگری " پێنتاگۆن" بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند. ماتیس وتیشی:" ئامانجەكە هەتائێستاش بریتیە لە گۆڕینی رەفتاری ئێران لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، دەمانەوێت رەفتاری خۆیان بگۆڕن دەربارەی ئەو هەڕەشانەی كە سوپا و هەواڵگری و ئەوانەشی بریكاریانن دروستیان كردووە". لەو كاتەوەی ترەمپ لە رێككەوتنە ئەتۆمییە ئیمزاكراوەكەی ساڵی 2015ی نێوان ئێران و وڵاتانی پێنج كۆ یەك كشاوەتەوە، رژێمی ئێران بەردەوام رووبەڕووی گوشار بوەتەوە و راپۆرتێكی ئوسترالی ئاشكرایكرد وەشاندنی گورزێكی سەربازی لە ئێران زۆر نزیك بوەتەوە. ئەو راپۆرتە ئاماژەی بەوەشدا كە لێپرسراوانی ئوسترالیا باوەڕیان وایە كە واشنتۆن ئامادەیە بۆ بۆردومانكردنی وێستگە و دامەزراوە ئەتۆمییەكانی ئێران لە كاتێكی زۆر نزیكدا كە لەوانەیە بكەوێتە مانگی داهاتووەوە. بەڵام ماتیس رۆژی هەیینی ئەو راپۆرتەی رەتكردەوە بەوە وەسفیكرد كە بە خەیاڵ داڕێژراوە و وتیشی:" دڵنیام ئەو پرسە لەم كاتەدا مایەی تاوتوێكردن نییە". سەرچاوە: بەشی عەرەبی " DW"  

( درەو میدیا): كارڵس پۆگدیمۆنت، سەرۆكی پێشووی هەرێمی كەتەلۆنیای ئیسپانیا ئەمڕۆ شەممە 29ی تەمموزی 2018 ئەڵمانیای بەجێهێشت و گەڕایەوە بەلجیكا، ئەوەش دوای ئەوەی حكومەتی ئیسپانیا شكستی هێنا لە دیپۆرتكردنەوەی بۆ مەدرید و دادگاییكردنی بە تۆمەتی هەڵگەڕانەوە لە ئیسپانیا و راگەیاندنی سەربەخۆیی كەتەلۆنیا. پۆگدیمۆنت رایگەیاند بەردەوام دەبێت لە سەردانكردنی هەموو ئەوروپا بۆ كۆكردنەوەی پشتگیری بۆ پرسی سەربەخۆیی كەتەلۆنیا. پۆگدیمۆنت دوای سەپاندنی حكومی راستەخۆ لەسەر هەرێمی كەتەلۆنیادا دوای راگەیاندنی سەربەخۆیی یەكلایەنە، مانگی تشرینی یەكەمی رابردوو بەرەو بەلجیكا هەڵات. پۆگدیمۆنت لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە برۆكسل لەگەڵ كیم تورا سەرۆكی ئێستای هەرێمی كەتەلۆنیا وتی:" ئەمە دوا وێستگەم نابێت و كۆتایی گەشتەكەم نییەن بەڵكو لە رێگەی ئەوروپاوە سەردانی هەر چوار كیشوەرەكە دەكەم بۆ بەرگریكردن لە پرسەكەمان". 25ی ئازاری رابردووو لە وێستگەیەكی سوتەمەنی لە ناوچەی شلسڤیگ هۆڵشتاین لە باكوری ئەڵمانیا پۆگدیمۆنت لە گەڕانەوەیدا بۆ بەلجیكا لە فنلەنداوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیاوە دەستگیركرا، و دادگایەكی ئەڵمانیاش سەرەتای ئەم مانگە بڕیاریدا بەوەی كە دەكرێت پۆگدیمۆنتی تەمەن 55 ساڵان رەوانەی ئیسپانیا بكرێتەوە بۆئەوەی تۆمەتی خراپ بەكارهێنانی دارایی گشتی و تۆمەتی هەڵگەڕانەوە و یاخیبوونی ئاراستە بكرێت. لە چەند هەفتەی رابردوودا پەیوەندییەكانی نێوان حكومەتی ئیسپانیا و هەرێمی كەتەلۆنیا بەرەو باشتر چوون، پیدرۆ سانچێز سەرۆك وەزیرانی ئیسپانیا سەرەتای ئەم مانگە لە مەدریدی پایتەخت لەگەڵ كیم تورا سەرۆكی كەتەلۆنیا كۆبووەوە. پۆگدیمۆنت لەو بارەیەوە رایگەیاند ئەو ماوەیەی كە سانچێز دەربارەی پرسی كەتەلۆنیا دیاریكردبوو كۆتایی هات و ئێستا كاتی كردارە نەك قسە.  

( درەو میدیا): دوای گفتوگۆ و دانوستان لەگەڵ حكومەتی دیمەشق، ئەنجومەنی سوریای دیموكرات رایگەیاند لەگەڵ لێپرسراوانی رژێمی ئەسەد رێككەوتن لەسەر " داڕشتنی نەخشەرێگایەك بۆ سوریایەكی دیموكراتی لامەركەزیی کراوە"، بەڵام تا ئێستا دیمەشق لەو بارەیەوە بێ‌ دەنگی هەڵبژاردووە و هیچ راگەیەنراوێكی بڵاونەكردوەتەوە. ئەنجومەنی سوریای دیموكرات كە ئێستا بە دەسەڵاتداری تەواوەتی رۆژئاوای كوردستان و بەشێك لە باكور و خۆرهەڵاتی سوریایە راشیگەیاند لەگەڵ دیمەشق رێككەتون لەسەر پەرەپێدانی دانوستانەكان بە ئامانجی داڕشتنی نەخشە رێگایەك كە حكومڕانی سوریا بەرەو سیستمی لامەركەزیی " نا ناوەندێتی" بڕوات، هەروەها ئاشكراشیكرد دوای ئەم راگەیەندراوە هەنگاویی كردەیی دەستپێدەكات وەك پێكهێنانی چەند لیژنەیەك بۆ تاوتوێكردنی پێشنیازی زانستی بۆ كۆتاییهێنان بە جەنگ و توندوتیژی و رێكخستنی پەیوەندی نێوان هەردوولا و پلاندانان بۆ دوای جەنگ. ئەنجومەنی سوریای دیموكرات:  لەگەڵ لێپرسراوانی رژێمی ئەسەد رێككەوتین لەسەر " داڕشتنی نەخشەرێگایەك بۆ سوریایەكی دیموكراتی لامەركەزیی پەیوەندی نێوان حكومەتی سوریا و خۆبەڕێوەبەری كورد لە رۆژئاوای كوردستان لە شەڕی حەوت ساڵەی سوریادا زۆر گرنگە، هەردوولایەن زۆربەی خاكی سوریایان بەدەستوەیە، هەرچەندە هەردوولا خۆیان لە ململانێتی راستەوخۆی یەكتر بەدوورگرتووە، بەڵام جیاوازییەكی زۆر هەیە لە دید و بۆچوونی هەردوولا بۆ داهاتووی سوریا، كورد هەوڵدەدات لە دەوڵەتێكی لامەركەزییدا مافی خۆبەڕێوەبەریی " ئۆتۆنۆمیی" بەدەستبهێنێت و دیمەشقیش ئارەزووی ئەوەی هەیە وەك دەوڵەتێكی مەركەزیی هەموو وڵات كۆنترۆڵبكاتەوە. ئەنجومەنی سوریای دیموكراتی باڵی سیاسی هێزەكانی سوریای دیموكراتە كە كورد بڕبڕەی پشتی هێزەكەیە و لەلایەن ئەمریكاوە لە شەڕی دژ بە داعشدا پشتگیری لێدەكرێت و لە خۆرهەڵاتی فورات روبەرێكی بەرفراوانی خاكی سوریای لەژێر دەستدایە. تا ئێستا دیمەشق لەو بارەیەوە بێ‌ دەنگی هەڵبژاردووە و هیچ راگەیەنراوێكی بڵاونەكردوەتەوە. سیهانۆك دیبۆ، راوێژكاری هاوسەرۆكایەتی پارتی یەكێتی دیموكراتی " پەیەدە" رایگەیاند:" ئەوەی رێككەوتنی لەسەر كراوە كە لەسەر هەموو ئاستەكانی وەك ئابوریی، سەربازیی، یاسایی، سیاسیی و خزمەتگوزاریی لیژنە پێكبهێنرێت بۆ دانانی نەخشەرێگایەك بۆ سوریایەكی لامەركەزیی كە لە رێگەی خۆبەڕێوەبەرییەوە بەدیدەهێنرێت". دیبۆ وتیشی:" هێشتا زووە قسە لەسەر رێككەوتن بكرێت، بەڵام خەبات دەكەین لە پێناوی گەیشتن بە رێككەوتن، هەنگاو بەرەو سوریایەكی لامەركەزیی دەستیپێكردووە و وردەكارییەكەی لیژنەكان تاوتوێیدەكەن." ئەو بەرپرسەی پەیەدە جەختیشیكردەوە كە " پرۆسەی دانوستان قورس و دوورودرێژە، چونكە دەسەڵات لە دیمەشق لەسەر بنەمایەكی مەركەزیی توند بونیادنراوە". تائێستا حكومەتی دیمەشق بە فەرمیی هیچ راگەیەندراوێكی لەسەر دانوستان لەگەڵ ئەنجومەنی سوریای دیموكراتی بڵاونەكردوەتەوە. دیبۆ:" هێشتا زووە قسە لەسەر رێككەوتن بكرێت، بەڵام خەبات دەكەین لە پێناوی گەیشتن بە رێككەوتن، هەنگاو بەرەو سوریایەكی لامەركەزیی دەستیپێكردووە و وردەكارییەكەی لیژنەكان تاوتوێیدەكەن." دانوستان لەگەڵ بەشار ئەسەد لە كاتێكدایە كە كورد لە رۆژئاوای كوردستان دوودڵە لە هەڵوێستی واشنتۆنی هاوپەیمانی بەرامبەر بە هەنگاوەكانی حكومەتی بەشار ئەسەد بۆ كۆنترۆڵكردنەوەی هەموو سوریا بە هاوكاری روسیا و ئێران، ئەسەدیش لە چەند لێدوانێكیدا ئەوەی دركاندووە كە ئیدارەی كورد لە رۆژئاوای كوردستان و خۆرهەڵاتی سوریا كاتییە، و ئەوەش وەك ئاماژەیەك بۆ هەوڵدان بۆ كۆنترۆڵكردنەوەی لێكدەدرێتەوە. نوح بونسی گەورە توێژەر و پسپۆری كاروباری سوریا لە گروپی قەیرانی نێودەوڵەتی دەڵێت:" قورسە پێشبینی چۆنێتی گەیشتن بە رێككەوتنێكی بابەتیانەی هەردوولا بكرێت لە چەند مانگی داهاتوودا، چونكە كەلێنێكی زۆر لە نێوان هەردوولادا هەیە دەربارەی شێوەی ناوچەكە لە داهاتوودا". سەرچاوە: فرانس پرێس- رۆیتەرز  

(درەو میدیا): دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا هەڕەشەی ئەوەی لە توركیا كرد كە رووبەڕووی شەپۆلێك سزای قورس دەبێتەوە ئەگەر دەستبەجێ‌ قەشەی ئەمریكیی " ئەندرۆ برۆنسۆن" ئازاد نەكات كە ئێستا دوای 18 مانگ لە زیندانیكردنی لە توركیا سزای ماڵبەندكردنی بەسەردا سەپێندراوە. ترەمپ كە هەمیشە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەرەوە هەڵوێست و بۆچوونەكانی رادەگەیەنێت لە تویتێكدا دەڵێت:" ویلایەتە یەكگرتووەكان سزای گەورە بەسەر توركیادا دەسەپێنێت، بەهۆی ئەوەی ماوەیەكی دوورودرێژە قەشە ئەندرۆ برۆنسۆنی دەستبەسەركردووە، ئەو مەسیحییەكی مەزنە و سەرپەرشتیاری خێزانێكە و مرۆڤێكی باشە". ترەمپ دەشڵێت:" قەشە برۆنسۆن زۆر لە نەهامەتیدایە و پێویستە دەستبەجێ‌ ئەو پیاوی ئایینە بێ‌ تاوانە ئازادبكرێت". پێش ترەمپیش، جێگری سەرۆكی ئەمریكا مایك پێن هەمان هەڕەشەی راستەوخۆ ئاراستەی سەرۆكی توركیا كرد. پێنس لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا وتی:" ئەگەر توركیا قەشە برۆنسۆن ئازاد نەكات و رەوانەی وڵاتەكەی نەكاتەوە، ئەوا ویلایەتە یەكگرتووەكان سزای گەورەی بەسەردا دەسەپێنێت". قەشە ئەندرۆ برۆنسۆن كێیە؟ برۆنسۆن ساڵی 1968 لە دایكبووە و ئێستا تەمەنی 50 ساڵە و ماوەی 23 ساڵە لە شاری ئیزمیری خۆرئاوای توركیا دەژی و سەرپەرشتی كڵێسایەكی ئینجیلی بچوك دەكات لەوێ‌ كە  پەیڕەوكارانی تەنها 25 كەسن. برۆنسۆن دوو منداڵی هەیە كە لە توركیا لە دایكبوون و بەوتەی پارێزەرەكەی لەماوەی رابردوودا لە ئامادەكاریدا بووە بۆئەوەی داواكاری نیشتەجێبوونی هەمیشەیی لە توركیا پێشكەشبكات. دوو ساڵ لەمەوبەر قەشە برۆنسۆن دەستگیركرا،  بە بوونی پەیوەندی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان  " پەكەكە " و گروپی فەتحوڵا گولەن تۆمەتباردەكرێت،  كە توركیا ئەو دوو رێكخراوە بە تیرۆریستی دادەنێت و پارێزەرانی برۆنسۆن و ئەمریكاش بەتەواوەتی ئەو تۆمەتە رەتدەكەنەوە. رۆژی 25ی تەمموزی 2018 دادگایەكی توركیا قەشە برۆنسۆنی ئازادكرد، بەڵام بڕیاریدا ماڵبەند بكرێت، دادگا پێش هەفتەیەك لە دانیشتنێكدا بڕیاریدا دەستبەسەركردنی قەشە برۆنسۆن تا 19ی ئەم مانگە درێژبكاتەوە و ئەمریكاش خوازیاربوو ئازاد بكرێت. "سازشكردن نییە" داواكاری گشتی توركیا قەشە برۆنسۆن بە تێوەگلان لە چالاكی گروپەكەی سەربە گولەن و پەكەكە تۆمەتباردەكات، پارێزەرەكەشی دەڵێت كاری لە پێشینەی بەرگریكردنە لە مافی ئازادی برۆنسۆن و ئازادكردنی. مانگی ئەیلولی رابردوو رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا پێشنیازیكرد برۆنسۆن ئازاد دەگەن، ئەگەر واشنتۆن  بەر رێككەوتنێگی ئاڵوگۆڕكردن فەتحوڵا گولەن رادەستی توركیا بكاتەوە، بەڵام واشنتۆن ئەو بیرۆكەیی رەتكردنەوە و هەتائێستاش هەوڵی ئازادكردنی برۆنسۆن دەدات. دەسەڵاتدارانی ئەمریكا تشرینی دووەم و شوباتی رابردوو بە هێمنی هەموو ئەو تۆمەتانەیان پوچەڵكردەوە كە ئاراستەی 11 پاسەوانی تایبەتی ئەردۆغان كرابوون، كە تۆمەتی هێرشكردنە سەر خۆپیشاندەرانیان ئاراستەكرابوو لە میانی سەردانەكەی ساڵی رابردووی ئەردۆغاندا بۆ واشنتۆن، بەڵام ئەمریكا بە دۆسیەی برۆنسۆندا هەمیشە بیرۆكە و پێشنیازی سازشكردن رەتدەكاتەوە.  

(درەو میدیا): ئێوارەی ئەمڕۆ هەینی درێژترین " مانگیران" لە سەدەی 21 دا روودەدات كە بە " مانگی خوێناویی " ناسراوە و لەم شەودا مانگ بە رەنگی سور یان قاوەیی تۆخ لە چەند ناوچەیەكی ئەوروپا، خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، ئوسترالیا و زۆربەی ناوچەكانی ئاسیا و ئەمریكای باشوور دەردەكەوێت. هاوكات لەگەڵ مانگ گیرانەكەدا هەسارەی مەریخ لە لە دوای 2003ەوە لە نزیكترین خاڵدا دەبێت لە هەسارەی زەوییەوە و پێشبیندەكرێت ئەوە بۆ چەند رۆژێك بەردەوام بێت و مەریچخ لە شێوەی هەسارەیەكی سوری پرشنگداردا دەردەكەوێت ئەگەر ئاسمان هەور و خۆڵباران نەبێت. بۆچی مانگ گیرانەكە زۆر دەخایەنێت؟ بە وتەی تیم ئۆبرین مامۆستایی فیزیای گەردوونی لە زانكۆی مانچستەر مانگ بە فراوانترین ناوەندی سێبەری زەویدا تێدەپەڕێت، لەبەرئەوە مانگگیرانەكە زۆر دەخایەنێت. بەوتەی ئۆبرین تەنها مانگ  گیرانی كاتی و نزیكبوونەوەی مەریخ لە زەویی روونادات، بەڵكو " كاروانی رۆیشتنی هەسارەكان" روودەدات و هەسارەكانی كۆمەڵەی خۆر ریز دەبن بە جۆرێك كە ئەوانەی خوازیاری چاودێریكردنی ئەو دیمەنانەن دەتوانن وێنەیەكی جوانی هەسارەی زوهرە، موشتەری، زوحەل و مەریخ ببینن. ئۆبرین دەڵێت:" مەریخ وەك ئەستێرەیەكی رەنگ سوری پرشنگدار دەردەكەوێت كە لە مانگ دووردەكەوێتەوە". دەشڵێت" هەموو چەند ساڵ جارێك مەریخ لەمیانی خولانەوەیدا بە دەوری زەویدا دەگاتە خالێك لەرامبەر بە زەویی و ئەوەش وادەكات ئێمە لە نزیكەوە بیبینین".                     لە چەند ناوچەیەک وێنەیەکی جوانی هەسارەکانی کۆمەڵەی خۆر دەبینرێت   مانگ گیرانەكە لە كوێ‌ دەبینرێت؟ مانگ گیرانەكە بە روونی لە هەموو ئەو ناوچانەدا دەبینرێت كە ئاسمانیان سافە و هەموو كەسێك لە سەرتاسەری جیهاندا دەتوانێت بیبنێت، جگە لە ئەمریكای باكور و بە دەركەوتنی مانگ لە بەریتانیا و خۆرئاوای ئەوروپا دەستپێدەكات و دیاردەكە بە روونتر لە خۆرهەڵاتی ئەوروپا و ناوەڕاست و خۆرهەڵاتی ئەفریقا و باشوری خۆرهەڵاتی ئاسیا دەبینرێت ئەگەر كەشوهەوا لەباربێت.                                        هەسارەی مەریخ زۆر لە زەویی نزیک دەبێتەوە   سەرچاوە: بی بی سی  

(درەو میدیا): عیمران خان ئەستێرەی پێشووی یاری كریكێت و رێبەری پارتی بزوتنەوەی ئینساف، سەركەوتنی پارتەكەی لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی پاكستان راگەیاند. لە وتارێكی تەلەفزیۆنیدا عیمران خان رایگەیاند، دیموكراسی لە پاكستان پێشكەوتووە و بەڵێنیدا بەشێوازێكی نوێ حوكمی پاكستان بكات. بەپێی ئەنجامی بەرایی هەڵبژاردنی پەرلەمانی پاكستان كە دوێنێ بەڕێوەچوو، پارتی ئینساف زۆرینەی دەنگەكانی بەدەستهێناوە و عیمران خانی سەرۆكی ئەو پارتە دەبێت بە سەرۆك وەزیرانی داهاتووی پاكستان. ئەمە لەكاتێكدایە ژمارەیەك لە پارتە بەشداربوەكانی تری هەڵبژاردن باس لە رودانی ساختەكارییەكی بەرفراوان دەكەن لە پرۆسەی هەڵبژاردنەكەدا و دەڵێن سوپا پاڵپشتی لە عیمران خان كردووە.  

راپۆرت:  فازل حەمەڕەفعەت دوای هەڵمەتێكی بانگەشەی هەڵبژاردنی پڕ لە توندوتیژی و خوێن، ئەمڕۆ دەرگای بنكەكانی دەنگدان لە پاكستان بەڕووی دەنگدەراندا كرایەوە. هەڵبژاردنی پەرلەمانیی ئەمڕۆی پاكستان بە "پیسترین هەڵبژاردن" لە مێژوی پاكستان دادەنرێت، ئەمەش بەهۆی تۆمەتباركردنی هێزە چەكدارەكانی ئەو وڵاتە بە هەوڵدان بۆ یاریكردن بە سندوقەكانی دەنگدان. پاكستان كە ژمارەی دانیشتوانەكەی 200 ملیۆن كەسە، بە یەكێك لە ئابورییە تازە گەشەكردووەكانی جیهان دادەنرێت و تاكە وڵاتی ئیسلامییە كە خاوەنی چەكی ئەتۆمی بێت. ئەم وڵاتە ساڵی 1947 سەربەخۆیی بەدەستهێناوە، نیوەی ماوەی ئەو (70) ساڵەی كە پاكستان دروستبووە، سوپا حوكمی وڵاتی كردووە. هەڵبژاردنی ئەمڕۆ دووەم هەڵبژاردنە لە مێژووی پاكستاندا كە لەڕێگەیەوە حكومەتێكی مەدەنی دەسەڵات رادەستی حكومەتێكی مەدەنی تر بكات. سەرباری ئەمە هێشتا رۆڵی سەرباز لە پاكستان لاواز نەبووە، بەهۆی ناكۆكی و بەریەككەوتنی نێوان نەواز شەریفی رێبەری پارتی پەیوەندی ئیسلامی و دامەزراوەی سەربازی خاوەن هەژمون، خەڵكێكی زۆری پاكستان بێئومێدن لە رودانی گۆڕانكاری لە وڵاتەكەیان. بەرپرسانی پارتەكەی نەواز شەریف دەڵێن ئەندامەكانیان روبەڕوی هەڵمەتێكی بەرفراوانی دامەزراوەی ئەمنی بونەتەوە، ئەوەش بە یارمەتی دامەزراوەی دادوەری وڵات، بەگوێرەی زانیارییەكان 17 هەزار ئەندامی پارتەكەی نەواز شەریف لەلایەن دادگاوە تۆمەتباركراون بە پێشێلكردنی یاساكانی هەڵبژاردن. ئەمە جگە لە هەڵمەتی چاودێریكردن و فشاری توند لەسەر میدیاكان و بەشداریكردنی گروپە چەكدارەكان لە پرۆسەی هەڵبژاردندا.  چاودێرانی ناوخۆیی پاكستان دەڵێن، دامەزراوەی سەربازی جارێكی تر گەڕاوەتەوە بۆسەر گەمە كۆنەكانی و پشتیوانی لەو كاندیدانە دەكات كە خۆی دەیەوێت دەرچن بۆ پەرلەمان. لیژنەی مافەكانی مرۆڤی پاكستان رایگەیاند" هەندێك هەوڵی ئاشكراو دوژمنكارانە هەن بۆ یاریكردن بە ئەنجامی هەڵبژاردن، ئەوەش كارێكە كە لێكەوتی وێرانكەری دەبێت لەسەر دەرفەتی گۆڕانی پاكستان بەرەو وڵاتێكی دیموكراتی كارا". مۆتەكەی سوپا بەسەر ژیانی سیاسی پاكستانەوە ئەمڕۆ لەكاتی بەڕێوەچونی پرۆسەی دەنگدان، لە شاری "كویتا" لە باشوری خۆرئاوای وڵات تەقینەوەیەكی خۆكوژی رویداو بەهۆیەوە 30 كەس كوژران.  بەگوێرەی قسەی بەرپرسانی ئەمنی پاكستان، خۆكوژەكە ویستویەتی بچێتە ناو بنكەیەكی دەنگدانەوە، بەڵام هێزە ئەمنییەكان رێگرییان لێكردووە، بۆیە خۆی تەقاندوەتەوە. رێكخراوی "دەوڵەتی ئیسلامی" بەرپرسیارێتی هێرشەكەی لە ئەستۆ گرت. رویدانی هێرشەكە لەكاتێكدا بوو، دامەزراوەی سەربازی پاكستان 371 هەزار پۆلیسی خستوەتە حاڵەتی ئامادەباشی بۆ پاراستنی پرۆسەكە. هەڵبژاردنی پاكستان بە ژمارە •    ژمارەی كورسییەكانی پەرلەمان: 272 •    ژمارەی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە: 106 ملیۆن كەس •    ژمارەی كاندیدە ژنەكان: 171 كاندید كەسایەتی و پارتە ركابەرەكان یەكەم: پارتی پەیوەندی ئیسلامی ئەم پارتە نەواز شەریفی تەمەن (68 ساڵ) سەرۆكایەتی دەكات، شەریف كە ئێستا لە زینداندایە بۆ ماوەی سێ خول سەرۆك وەزیرانی پاكستان بووە، بەڵام لەم هەڵبژاردنەدا مافی خۆكاندیدكردنەوەی لێسەندرایەوە، ئەوەش بەهۆی تۆمەتباركردنی بە دۆسیەی گەندەڵی دوای ئاشكرابونی دۆسیەی "نوسراوەكانی پەنەما". دوای ئاشكرابوونی دۆسیەی "نوسراوەكانی پەنەما"، نەواز شەریف، پاكستانی بەجێهێشت و ڕووی لە لەندەنی پایتەختی بەریتانیا كرد، كە ژنەكەی لەوێ دەژی و دوچاری نەخۆشییەكی كوشندە بووە. بێ لەبەرچاوگرتنی ئەو حوكمە یاساییەی (10 ساڵ زیندانیی) كە پێشتر بۆی دەركرابوو، سەرەتای ئەم مانگە نەواز شەریف بەشێوەیەكی كتوپڕ لەگەڵ "مریەم"ی كچی گەڕایەوە بۆ پاكستان، لەگەڵ گەیشتنیدا دەستگیركرا. نەواز شەریف سوپا تۆمەتبار دەكات بە پیلانگیڕی لەدژی، ئەوەش وەكو خۆی دەڵێ بەهۆی رەخنەكانی ئاشكراكانی ئەو لە سوپا و بانگەوازەكانی بۆ ئاسایكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان پاكستان و هیند، ئەمەش تۆمەتێكە كە سوپا رەتیدەكاتەوە. دوای دەستگیركردنی نەواز شەریف، براكەی كە ناوی (شەهباز)ە سەرۆكایەتی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی پارتی پەیوەندی ئیسلامی گرتەئەستۆ و دەیەوێت لەڕێگەی بردنەوەی هەڵبژاردنەوەی خۆی بگەیەنێتە پۆستی سەرۆك وەزیرانی داهاتووی پاكستان. شەهبازی برای نەواز شەریف لەبەردەم میدیاكانی پاكستاندا دووەم: پارتی ئینساف عیمران خان كە تەمەنی (65 ساڵ)ە و یاریزانێكی بەناوبانگی جیهانی پێشووی یاری "كریكێت"ە سەرۆكایەتی ئەم پارتە دەكات. ئەم یاریزانە ماوەی زیاتر لە 20 ساڵە هاتوەتە ناو گۆڕەپانی سیاسی پاكستانەوە، بەڵام نەیتوانیوە بگاتە سەر كورسی سەرۆك وەزیران. ژمارەیەكی زۆر لە چاودێران وای دەبینن عیمران خان باشترین كاندیدی دامەزراوەی سەربازی پاكستان بێت، لەبەرئەوەیە كە دامەزراوەی سەربازی هەوڵی لێدان لە دەرفەتی بردنەوەی لایەنە ركابەرەكانی دەدات لە پرۆسەی هەڵبژاردنەكەدا، هەریەكە لە عیمران خان و دامەزراوەی سەربازی ئەم تۆمەتە رەتدەكەنەوە، بەڵام عیمران خان لە لێدوانێكدا ژەنەراڵ باجوا فەرماندەی سوپای پاكستانی بە "گەورەترین پاڵپشتكاری پرۆسەی دیموكراتی لە هەموو مێژووی پاكستان" ناوبرد. یەكێكی تر لەو تێبینییانەی كە لەسەر عیمران خان هەیە ئەوەیە ژمارەیەك گروپ پاڵپشتی دەكەن كە پرسیاریان لەسەرە، لەناویاندا گروپێكی سیاسی نزیك لە بزوتنەوەی تالیبانەوە. عیمران خان.. یاریزانێك كە چاوی لە كورسی دەسەڵاتە سێیەم: پارتی گەلی پاكستان بیلاوال بۆتۆ زەرداری كە تەمەنی (29 ساڵ)ە و كوڕی سەرۆك وەزیرانی كۆچكردوو بەینەزیر بۆتۆ و دەرچووی زانكۆی ئۆكسفۆردە، سەرۆكایەتی ئەم پارتە دەكات. ئەمە یەكەم هەڵبژاردنە كە پارتی گەلی پاكستان لەژێر سەركردایەتی بۆتۆی كوڕدا بەشداری دەكات، بیلاوال بۆتۆ هاوكات نەوەی زولفەقار عەلی بۆتۆ سەرۆك وەزیرانی كۆچكردوی پاكستانە كە حەفتاكانی سەدەی رابردوو ژەنەراڵ زیا حەق لە كودەتایەكدا لەسێدارەیدا. بیلاواڵی لاو دەڵێ ئەو دەیەوێت خەونی دایكی بەدیبهێنێت لە " بنیادنانی پاكستانێكی ئاشتیخواز و دیموكرات و پێشكەوتوو و گەشەكردوو". بیلاوال بۆتۆ.. گەنجێك كە دەوێت خەونى دایكی بەدی بهێنێت كێ هەڵبژاردن دەباتەوە ؟ كێبركێی توندی هەڵبژاردنەكە لەنێوان پارتی "ئینساف" و پارتی "پەیوەندی ئیسلامی"دایە، پێشبینی دەكرێت بەهۆی پشتیوانی سوپاوە پارتەكەی عیمران خان هەڵبژاردنەكە بباتەوە، لەمەشدا پەنجەی تۆمەتی ساختەكردنی پرۆسەكە بۆ فەرماندەكانی سوپا رادەكێشرێت. رەنگە ئەنجامی هەڵبژاردنی پەرلەمانی پاكستان هاوشێوەی هەڵبژاردنەكەی 12ی ئایاری عێراق گومانی ساختەكاری باڵی بەسەردا بكێشێت و پرۆسەی سیاسی لەو وڵاتە بەرەو ئاڵۆزی زیاتر ببات.

(درەو میدیا): لەماوەی نێوان 22ی ئایارەوە بۆ 21ی حوزەیران، لە سەرتاسەری ئێراندا (هەزار و 130) بومەلەرزە رویداوە. بە گوێرەی راپۆرتی مانگانەی ناوەندی تۆماركردنی بومەلەرزەی ئێران كە ئاژانسی فارس بڵاویكردەوە، بەهێزترین بومەلەرزەی ئەو ماوەیە لە ناوچەی (راوەر)ی پارێزگای كرمان بووە كە رۆژی 13ی حوزەیران رویداوە و  گوڕەكەی گەیشتوەتە (5) پلە بە پێوەری رێختەر. هەر لە ماوەی ئەو مانگەدا 17 بومەلەرزە تۆماركراون كە گوڕەكەیان گەیشتوەتە (4) پلە. ئەمە لەكاتێكدایە هەر سێ پارێزگای كرماشانی رۆژهەڵاتی كوردستان و كرمان و هورمزگان لەماوەی 24ی كاتژمێری رابردودا (41) جار بومەلەرزەیان بەخۆوە بینیوە. دوێنێ دوو بومەلەرزەیەك بە گوڕی (5.7) پلە و (5.9) پلە هەردوو پارێزگای كرماشان و هورمزگانی هەژاند، هاوكات لە پارێزگای كرماشان زیاتر (50) بومەلەرزەی تر بە گوڕی جیاواز تۆماركرا، سیان لەو بومەلەرزانە گوڕەكەیان لە (3) پلە بەرزتر بوو. نەخشەی بومەلەرزەكانی ئێران:

(درەو میدیا): ئەنگێلا مێركڵ هەڵوێستی خۆی دەرباری مەسعود ئۆزێل راگەیاند كە بڕیاریداوە چیتر یاری بۆ هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیا نەكات و ئەو بڕیارەشی كاردانەوەی لە ناو ئەڵمانیا و توركیا لێكەوتەوە. ئۆرلیكە دیمەر وتەبێژی ئەنگێلا مێركڵ راوێژكاری ئەڵمانیا ئەمڕۆ دوووشەممە 23ی تەمموزی 2018 رایگەیاند نزیكەی سێ‌ ملیۆن كەسی بە رەگەز تورك لە ئەڵمانیا دەژین و بە شێوەیەكی زۆر باش گونجاون، ئەوەش لە وەڵامی بڕیاری وازهێنانی ئۆزیلدا هات لە هەڵبژاردەی ئەڵمانیا بەهۆی رەگەزپەرستییەوە. وتەبێژەكەی مێركڵ جەختیشیكرەوە كە كۆچبەران لە ئەڵمانیا پێشوازی لێكراون و راوێژكاری ئەڵمانیاش ئۆزیل بەرزدەنرخێنێت و بەوە وەسفیكردووە كە یاریزانێكی باشە و زۆری پێشكەشی هەڵبژاردەی نیشتمانی كردووە و مێركڵ رێز لە بڕیارەكەی ئۆزێل بۆ وازهێنان لە یاری نێودەوڵەتی دەگرێت. هەر لە هەمان پرسدا ئولی هوینیس سەرۆكی یانەی بایرن میونشنی ئەڵمانیی هێرشێكی توندی كردە سەر مەسعود ئۆزێل و لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان پێش گەشتی یانەكە بۆ ئەمریكا وتی:" زۆر دڵخۆشم كە هەموو شتێك كۆتایی هات، ئەو زۆر بە حەماقەتەوە چەند ساڵێكە یاری دەكات و دوا یاری سەركەوتووی پێش جامی جیهانی 2014 بووە، ئێستا خۆی و نمایشە ئاساییەكەی لە پشتی ئەو وێنەیەوە دەشارێتەوە. ئۆزێل ساڵی 2014 لەگەڵ هەڵبژاردەی ئەڵمانیادا لە بەرازیل جامی جیهانییان بەدەستهێنا، بەڵام ئەمساڵ و لە مۆندیالی روسیادا هەڵبژاردەی ئەڵمانیا لە قۆناغی یەكەمدا ماڵئاوایی لە مۆندیال كرد و ئۆزیلیش بەهۆی ئەو شكستەو وێنەگرتن لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا رووبەڕووی هێرشێكی توندبووە و تا دواجار هەڵبژاردەی ئەڵمانیای بەجێهێشت. ئۆزێل لە سێیەم بەیاننامەیەدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسیوێتی:" ئەمە كارێكی زۆر قورسە لەسەر دڵم، دوای رەچاوكردنی چەند هەڵوێستێكی لەبەر رۆنایی رووداوەكانی ئەم دواییە، ئەوا ناگەڕێمە بۆ یاریكردن لەگەڵ هەڵبژاردەی ئەڵمانیا، ئەوەش دوای ئەوەی هەستم بە رەگەزپەرستی و بێ‌ رێزی كرد." ئۆزێل لە بەیاننامەی سێیەمیدا باس لە وردەكاری خراپی مامەڵەی یەكێتی تۆپی پێی ئەڵمانیا دەكات لەگەڵیدا و توڕەیی خۆشی بەسەر راینهار گریندڵ سەرۆكی یەكێتییەكەدا دەرژێنێت و دەڵێت:" لە ئێستا بەدواوە نابمە كۆچی قوربانیی بێ‌ توانایی گریندڵ و نەتوانیتی باش راپەڕاندنی كارەكانی". هاوكات تیۆ زڤانتسیگەر سەرۆكی پێشووی یەكێتی تۆپی پێی ئەڵمانیا لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی هەواڵەكانی ئەڵمانیا رایگەیاند هەست بە غەمێكی زۆر قوڵ دەكات دەربارەی بڕیارەكەی ئۆزێل و جەختیشیكردەوە كاتێك كارەكە دەگاتە ململانێ و ناكۆكی پێویستە زۆر بە خێرایی لە رێگەی گفتوگۆوە چارەسەربكرێت، و یەكێتی تۆپی پێی ئەڵمانیا لەبەر هەر هۆكارێك بووبێت نەیتوانی پێش جامی جیهانی ئەوە بكات، لەبەرئەوە جارێكی تر دیمەنەكە هاتەوە پێشەوە." سەرۆكی پێشووی یەكێتی تۆپی پێی ئەڵمانیا وتیشی:" بەهۆی هەڵە لە پەیوەندیكردندا ئەوە روویدا كە نەدەبووو هەرگیز لەگەڵ كۆچبەراندا روویبدایە، نابێت ئەوان هەست بكەن كە هاوڵاتی پلە دوون لە ئەڵمانیا. هەروەها هاراڵد شتینگەر وتەبێژی پێشووی یەكێتی تۆپی پێی ئەڵمانیا وتی پێویستە لەسەر گریندڵ دەستبەداری پۆستەكەی بێت. شتینگەر لە لێدوانێكیدا بۆ تۆڕی " سكای سپۆرت" وتی:" گریندڵ و لە رابردوو ئێستاشدا خراپترین سەرۆكی یەكێتی تۆپی پێیە كە بینیبێتم، ئەگەر كەسێكی راستە پێویستە درك بەوە بكات كە كاتی لە سەرۆكایەتی یەكێتی تۆپی پێی كۆتایی هاتووە.