(درەو میدیا): پۆلیسی بەرلینی پایتەختی ئەڵمانیا رێز لە پەنابەرێك دەنێت كە دزێكی دەستگیركردووە. پۆلیسی بەرلین لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك رایگەیاند پیاوێك توانیوێتی دزێك دەستگیربكات لەكاتێكدا لە وێستگەیەكی میرۆتدا لە بەرلین هەوڵیداوە مۆبایلی ژنێك بدزێت، بەو هۆیەوە ئەو كەسەیان خەڵات كردووە رێزیان لێگرتووە. پۆلیسی ئەڵمانیا رونیشیكردوەتەوە ئەو پیاوە تەمەن 32 ساڵە شوباتی 2018 ئاگاداری هەوڵی دزێك بووە بۆ دزینی مۆبایلی ژنێك و دەستبەجێ‌ پەلاماری دزەكەی داوە و داوای لە كەسێكی تر كردووە پۆلیس ئاگاداربكاتەوە و پاشان مۆبایلەكە و دزەكەی رادەستی پۆلیس كردوووە. پۆلیسی بەرلین هیچ زانیارییەكی دەربارەی ئەو كەسە ئاشكرانەكردووە، بەڵام وتەبێژی پۆلیسی بەرلین جەختیكردەوە كە خاوەنی رەگەزنامەی سوریایە.  

(درەو میدیا): ریكاردۆ كاروزو لۆمپاردی راهێنەری ئەرژەنتینی رایگەیاند" لیۆنێل میسی بوەتە هۆی دورخستنەوەی حەوت راهێنەر. لۆمپاردی ئاماژەی بەوەكرد" میسی بۆ ئەوەی لە خۆرخێ‌ سامپاولی راهێنەری ئێستا هەڵبژاردەی ئەرژەنتین رزگاری بێت، ئاستێكی خراپ پێشكەش دەكات". وتی: میسی بایەخ بە هیچ شتێك نادات، بە شێوازێكی تەواو پێچەوانەی ئەوە یاریدەكات كە راهێنەر دەیەوێت، هەروەها ئەو هەمیشە دەیەوێت ئەو یاریزانانەی لەگەڵ بن كە خۆشی ئەوێن، نەك یاریزانە باشەكان. لەلایەكی ترەوە ئیمانوێل پیتی یاریزانی پێشووی هەڵبژاردەی فەرەنسا و یانەی بەرشەلۆنە لە لێدوانێكدا بۆ رۆژنامەی "سپۆرت" دەڵێ" میسی لەبری ئەوەی سەری خۆی كز بكات و بڕوات، پێویستە هەست بە شەرمەزاری بكات، كاتێك كارەكان بەشێوەیەكی باش ناڕۆن، ئەو نازانێت چۆن مامەڵە بكات". لەدوای شكستهێنانی هەڵبژاردەی ئەرژەنتین لەبەرامبەر هەڵبژاردەی كرواتیا بە سێ گۆڵی بێبەرامبەر، میسی كاپتنی هەڵبژاردەی ئەرژەنتین روبەڕوی شەپۆلێكی بەرفراوانی رەخنەی چاودێرانی وەرزشی لە ناوخۆ و دەرەوەی وڵاتەكەی بوەتەوە.

(درەو میدیا): سبەی لە ناوخۆی توركیا و باكوری كوردستان، دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانیی و سەرۆكایەتی توركیا دەستپێدەكات و نزیكەی 56 ملیۆن كەس مافی دەنگدانیان هەیە. بە گوێرەی نوێترین راپرسی رەجەب تەیب ئەردۆغان كاندیدنی پارتی داد و گەشەپێدان " ئاكەپە" بۆ سەرۆكایەتی توركیا پلەی یەكەم بەدەستدەهێنێت، بەڵام لە كۆی 10 راپرسی ئەردۆغان تەنها سێ‌ راپرسی ئاماژەی بەوەداوە كە ئەردۆغان رێژەی 50%ی دەنگەكان تێدەپەڕێنێت. بە گوێرەی راپرسی " فۆرسایت" ئەردۆغان 50.8%ی دەنگەكان و راپرسی " ماك" 51.5% و راپرسی " ئۆ ئاڕ سی" 53.4%ی دەنگەكان بەدەستدەهێنێت. ئەوەش پێچەوانەی ئەو گەشبینییەیە ككە بەرپرسانی ئاكەپە نیشانی دەدەن. موحەڕەم ئینجە بەڵام سەبارەت بە كاندیدی پارتی گەلی كۆماریی " جەهەپە" موحەڕەم ئینجە  لە كۆی 10 راپرسیی لە 8 راپرسیدا پێشبینیكراوە رێژەی زیاتر لە 25%ی دەنگەكان بەدەستبهێنێت، بەرزترین رێژەی راپرسی دامەزراوەی میدیارە كە ئینجە پێشبینیكردووە 29.9 % بەدەستبهێنێت و نزمترین ئاستیش لە راپرسی دامەزراوەی " ئۆ ئاڕ سی" دا بەدەستیهێناوە كە رێژەی 23.8%ی دەنگەكانە. میراڵ ئەكشینار لە نوێترین 10 راپرسیدا میراڵ ئەكشینار كاندیدی " ئیی پارتی" بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی لە بەرزترین ئاستدا رێژەی 21.2%ی بەدەستهێناوە و لە نزمترینیشدا 8%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە. دەمیرتاش و كورد سەلاحەدین دەمیرتاش كاندیدی پارتی دیموكراتی گەلان" هەدەپە" بۆ سەرۆكایەتی توركیا، لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی  2014دا كێبركێی ئەردۆغانی كرد و 9.8%ی دەنگەكانی بەدەستهێنا، بۆ ئەم هەڵبژاردنەش كە ناوبراو لە زیندانەوە خۆی كاندیدكردووە و وەك كاندیدەكانی تر چانسی بانگەشەی پێنەدراوە، بە گوێرەی راپرسییەكان 9.3 % بەدەستهێناوە. بەشداریكردنی دەمیرتاش لەم هەڵبژاردنەدا تەنها بۆ تۆماركردنی هەڵوێستە، بەڵاك ئەگەر بتوانێت دەنگی ئەو كوردانە رابكێشێت كە لایەنگری ئاكەپەن ئەوا دەتوانێت لە خولی یەكەمی هەڵبژاردنەكەدا گورزێكی توند لە ئەردۆغان بدات. دەربارەی ئەنجامی راپرسییەكان دەربارەی كاندیدی پارتی سەعادەت تەمەل كەرەموڵا ئۆغڵو زۆر جیاوازن،  لە راپرسییەكەدا رێژەی 3%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە كە ئەمەش رێژەیەكی گەورەیە بۆ كاندیدی پارتێكی پارێزگار. سەرچاوە: مۆنتی كارلۆ  

درەو میدیا:  رۆژنامەی شەرقل ئەوسەت لە راپۆرتێكدا بە پشت بەستن بە زانیاریەكانی روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ ئاماژەی بەوەكردووە، كە رۆژی پێنج شەممە شاندی باڵای هێزەكانی ئەمریكا سەردانی شاری مەنبەجیانكردووەو دڵنیاییان داوە لەوەی خۆیان حوكمی خۆیان دەكەن.  شاندی فەرماندە سەربازیەكانی  ئەمریكا پێكهاتبوون لە جەنەراڵ جۆزیف ڤۆتێل فەرماندەی گشتی سوپای ناوەندی ئەمەریكا ، و جیمی جیرارد فەرماندەی هێزە تایبەتەكانی ئەمەریكا لە سوریا وعێراق، جۆن رۆد یەكێ لە یاریدەدەرەكانی وەزیری بەرگری ئەمەریكا ، رۆژی پێنجشەمە سەردانی شاری مەنبەجیانكردووەو چاویان بە ئەنجومەنی سەربازی ومەدەنی و بەرپرسانی ئیداری و مەدەنی و نوێنەری لایەنە پەیوەندیدارەكانی شاری مەنبەج كەوتووە.   روانگەی سوری ئەوەشی ئاشكراكردووە كە فەرماندە سەربازیەكانی ئەمریكا جەختیان كردۆتەوە كە  كێ شاری مەنبەجی لەدەستی داعش رزگاركردووە، شارەكە هەر لەژێر كۆنترۆڵی ئەو هێزەشدا دەمێنێتەوە، دڵنیاییان داوە لەوەی كە بەردەوام دەبن لەسەر هاوكاریكردنی شاری مەنبەج و ئەو هێزەی كە حوكمی شارەكە دەكات. لە لایەن خۆشیەوە محەمەد ئەبو عادل فەرماندەی گشتی ئەنجومەنی سەربازی مەنبەج بە ئاژانسی هاوار نیوز  راگەیاندووە: كە لە كۆبونەوەیان لەگەڵ وەفدی باڵای ئەمریكی، وەفدی ئەمریكی پێیان راگەیاندوون كە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە مەنبەج دەمێنێتەوە، لە پێناو سەقامگیریكردنی ئەمنی لە ناوچەكەدا، جەختیشیانكردۆتەوە كە سوپای توركیا نایەتە ناو مەنبەجەوە.     

( درەو میدیا): توركیا رێگە بە ئەندریە هۆنكۆ پەرلەمانتاری چەپی ئۆپۆزسیۆنی ئەڵمانیا نادات بۆ چاودێریكردنی هەڵبژاردنی پەرلەمانیی و سەرۆكایەتی توركیا لەگەڵ تیمێكی رێكخراوی ئاسایش و هاوكاری ئەوروپا بچێتە توركیا. ئەندریە هۆنكۆ لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی هەواڵەكانی ئەڵمانیا رایگەیاند باڵیۆزی توركیا لە رێكخراوەكە لە ڤیەننا ئاگاداریكردوەتەوە كە ئەنكەرە قایل نەبووە بچێتە ناو ئەو وڵاتەوە، ئاشكراشیكرد هێشتا دەسەڵاتداراتی ئەڵمانیا بە رەسمی لەو بڕیارە ئاگادارنەكراونەتەوە. هۆنكۆ یەكێك بووە لە و چاودێرانەی لە راپرسییەكەی نیسانی ساڵی رابردوو بۆ هەمواری دەستوری توركیا بەشداریكردووە و ئەوكات رەخنەی لەو پرۆسەیە گرت و رایگەیاند مەرجەكانی دیموكراتیی و دادپەروەریی تێدانەبووە. حكومەتی توركیا ئەو پەرلەمانتارەی ئۆپۆزسیۆنی ئەڵمانیا بە هاوسۆزی بۆ پەكەكە تۆمەتباردەكات و گومانی لە بێ لایەنی بوونی هەیە و وەزیری دەرەوەی توركیا لە ماوەی رابردوودا وێنەكەی ئەو پەرلەمانتارەی بڵاوكردەوە كە لە پشتییەوە ئاڵای پەكەكە هەبوو. لەو بارەیەوە هۆنكۆ تۆمەتەكانی حكومەتی توركیای رەتكردەوە وتی:" مایەی گاڵتەجارییە كە حكومەتی توركیا بە شێوەیەك رەفتاردەكات كە من وەك چاودێرێكی رێكخراوی ئاسایش و هاوكاری ئەوروپا دەچمە توركیا و بانگەشە بۆ پەكەكە دەكەن، ئەوە دەمارگیری حكومەتی توركیا سەبارەت بە هەڵبژاردنەكان نیشاندەدات".  

(درەو میدیا): رەنگە وێنەی لیۆنێل میسی یاریزانی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرجەنتین، لە كاتێكدا كە بە غەمباری بەرەو ژووری خۆگۆڕین دەڕوات دوای ئەو شكستە گەورەیەی لەسەر دەستی كرواتیا دووچاری ئەرجەنتین بوو،  ببێتە یەكێك لە دیاترین وێنەكانی جامی جیهانی 2018 لە روسیا.. ئەوە دووەم یاریی بوو كە تێیدا " باشترین یاریزانی جیهان بۆ پێنج جار" نەیتوانی گۆڵێك تۆماربكات، یان هاوكاری تیپەكەی بكات بۆ تۆماركردنی گۆڵ یان بردنەوە، بەڵكو لە یاریی یەكەمی تیپەكەشدا بەرامبەر هەڵبژاردەی ئایسلەنداە كە بە یەكسانبوونی بێ‌ گۆڵ كۆتایی هات لێدانێكی سزای بە فیڕۆدا. ئێستا هەڵبژاردەی ئەرجەنتین دوای ئەو ئەنجامە خراپانەی لەبەردەم هەڕەشەی دووەم ماڵئاواییكردندایە لە مۆندیال لە قۆناغی كۆمەڵەكاندا لە پاڵەوانێتی 2002 و یەكەم دەركەوتنی میسی لە جامی جیهانیدا. میسی تەمەن 30 ساڵ لەرووی عەمەلییەوە هەلێكی تری لەبەردەمدایە بۆئەوەی لە مۆندیالی داهاتوو 2022 بەشداری بكات، بەڵام بەرای ژمارەیەكی زۆر لە رەخنەگران، رەنگە مۆندیالی روسیا دوا هەلی میسی بێت بۆئەوەی جامی پاڵەوانێتییە بباتەوە و بگەڕێتەوە ئەرجەنتین، میسی تائێستا لەگەڵ هەڵبژاردەی وڵاتەكەی جگە لە مەدالیای ئاڵتونی ئۆڵۆمپیادی بەیجین  لە ساڵی 2008 هیچ دەستكەوتێكی نەبووە. هەروەها میسی ئەمساڵ  لەگەڵ تیپە ئیسپانیەكەشی بەرشەلۆنە، وەرزێكی قورسی بەڕێكردن سەرەڕای بەدەستهێنانی نازناوی خولی ئیسپانیا و جامی شا، بەڵام لە خولی یانە پاڵەوانەكانی ئەوروپا شكستیهێنا و بۆ سێیەم وەرز لەسەریەك لە چارەكی كۆتاییدا پاڵەوانێتییەكەی بەجێهێشت و گۆڕەپانەكەی بۆ نەیارە كلاسیكییەكەی ریاڵ مەدرید بەجێهێشت تا بە سەركردایەتی كریستیانۆ رۆناڵدۆ كۆنترۆڵی كیشوەری ئەوروپا بكات. چەندین هۆكار هەن كە دەكرێت نەهامەتیی میسی لەم وەرزدا پێ لێكبدرێتەوە، لەوانە: یەكەم:  ماندووبوونی جەستەیی: لە مانی وەرزی رابردوو 2017/ 2018 میسی 54 یاری كردووە كە لە وەرزی 2014/ 2015ەوە ئەو بەرزترین تێكڕایە و یەكێكە لە ژمارە باڵاكانی ئەم پێنج ساڵەی دوایی، بە گوێرەی سایتی  Transfermarket ی تایبەت بە ئامار، میسی 4468 خولەك یاریی كردووە، لەگەڵ ئەوەشدا وەرزەكەی بە تۆماركردنی 45 گۆڵ و 18 پاسی یەكلاكەرەوە كۆتایی پێهێنا. دووەم: پێكانێكی سوك: لە نیسانی 2018 رۆژنامەی كلارینی ئەرجەنتینی لەسەر زاری چەند سەرچاوەیەكی هەڵبژاردەی ئەو وڵاتەوە رایگەیاند كە میسی بەدەست پێكانێكەوە لە ئێسكی رانی راستیدا دەناڵێنێت و ئەوەش كاریگەری دەبێت بۆسەر راكردن و گۆڕینی خێرایی، ئەو كێشەیەش بە زەقی ئاشكرابوو، كاتێك میسی لە لیستی یاریزانانی هەڵبژاردەكەدا نەبوو بۆ یارییە دۆستانەكانی پێش مۆندیال بەرامبەر بە ئیتالیا و ئیسپانیا و تیپەكەی بینی كە 6-1 بەرامبەر بە ئیسپانیا دۆڕا. سێیەم: تیپی ئەرجەنتین لە باشترین دۆخیدا نییە: ئەرجەنتین زۆر بە زەحمەت بۆ مۆندیالی روسیا سەركەوت و دوای چەند ئەنجامێكی خراپ لەكاتی یارییەكانی پاڵەوتندا توانی لە رێگەی یاری پاشكۆوە دوا بلیتی سەركەوتن بۆ مۆندیال مسۆگەر بكات و میسیش وەك هەمیشە گۆڵكاری تیپەكە بوو حەوت گۆڵی تۆماركرد، بەڵام تیپەكەی لە رەخنەی هاندەران و میدیاكان لەسەر ئاستی لە رەخنە دەربازی نەبوو. هەڵبژاردەی ئەرجەنتین لە مۆندیالی رابردوودا كە لەبەرازیل بەڕێوەچووە، گەیشتە یاری كۆتایی پاڵەوانێتییەكە و بە تاكە گۆڵێك لە كاتی زیادكراودا نازناوەكەی بۆ هەڵبژاردەی ئەڵمانیا لەدەستدا، و  لە ساڵی 1986یشەوە كە لە رێگەی مارادۆناوە جامی جیهانی بەدەستهێنا، ئەو هەڵبژاردەیە دەستكەوتێكی ئەوتۆی نەبووە. چوارەم: ئامادەیی هەمیشەیی وێنەی رۆناڵدۆ: ئەوەی كێشەكانی میسی زیاتركردووە، دەركەوتنی كریستیانۆ رۆناڵدۆی ركابەرییەتی بە ئاستێكی بەرز لەگەڵ هەڵبژاردەی پرتوگالدا، كە ماوەی 10 ساڵە ركابەرییەكی توند و بەراوردكاریی لە نێوانیاندا هەیە، بەشداری رۆناڵدۆ لە مۆندیالدا تائێستا باشە و مایەی سەرنجە،  لەیەكەم یاریی هەڵبژاردەی وڵاتەكەیدا سێ‌ گۆڵی لە ئیسپانیا تۆماركردووە و پاشان بە گۆڵێكی تر تیپەكەی سەرخست و سێ‌ خاڵی گرنگی بەرامبەر بە مەغریب بەدەستهێنا و هەتا ئێستا وادەردەكەوێت كە رۆناڵدۆ راناگیرێت و پێش دوو ساڵیش ئەوەی رۆناڵدۆ كردی میسی نەیتوانیوە بیكات، رۆناڵدۆ لەگەڵ هەڵبژاردەی وڵاتەكەی نازناوی جامی نەتەوەكانی ئەوروپا" یۆرۆی 2016" ی بەدەستهێنا، لە كاتێكدا ئەرجەنتین لە ساڵی 1993 ەوە جامی ئەمریكای باشوور ( كوبا ئەمریكا)ی بەدەستنەهێناوە. سەرچاوە: بی بی سی  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت رۆژی 24ی ئەم مانگە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی و پەرلەمانیی پێشوەخت لە توركیا بەڕێوەدەچێت و خەڵك جارێكی تر دەچنەوە بەردەم سندوقەكانی دەنگدان، لەدوای ئەم هەڵبژاردنە سیستمی حوكمڕانی لەو وڵاتە بەشێوەیەكی كرداری لە پەرلەمانییەوە دەبێت بە سەرۆكایەتی. بۆچی هەڵبژاردن لە 24ی حوزەیران بەڕێوەدەچێت ؟ بڕیاربوو ئەم هەڵبژاردنە لە مانگی تشرینی یەكەمی 2019 بەڕێوەبچێت، بەڵام رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا بڕیاریدا هەڵبژاردنی پێشوەخت بەڕێوەبچێت، ئەگەر ئەردۆغان هەڵبژاردنی 24ی مانگ بباتەوە دەتوانێت تاوەكو ساڵی 2030 لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە، ئەنجام هەرچۆنێك بێت ئەم هەڵبژاردنە زەنگی دەستپێكردنی سیستمی سەرۆكایەتییە كە ساڵی رابردوو لە ریفراندۆمێكدا بە زۆرینەیەكی سادە پەسەندكرا. چۆن بڕیاردرا لە بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پێشوەختە ؟ رۆژی 16ی نیسانی 2017 ریفراندۆمی دەستوری لە توركیا بەڕێوەچوو، خەڵكی توركیا دەنگیاندا لەسەر پێشنیازی (18) گۆڕانكاری لە دەستوری توركیادا. هەموارە دەستورییەكە چی دەڵێت ؟ بەپێی هەموارە دەستورییەكە، سیستمی حوكمڕانی توركیا لە پەرلەمانییەوە گۆڕدرا بە سەرۆكایەتییەكی جێبەجێكار، بەجۆرێك پۆستی سەرۆك وەزیران هەڵوەشێندرایەوە، هەر بەگوێرەی ئەو هەموارە دەستورییە كە لەدوای هەڵبژاردنی 24ی مانگەوە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە، ژمارەی كورسییەكانی پەرلەمانی توركیا لە (550) كورسییەوە بۆ (600) پەرلەمانتار زیاددەكرێت و تەمەنی كاندیدیش لە 25 ساڵییەوە كرا بە 18 ساڵ. پارتی داد و گەشەپێدان چی دەوێت ؟ بەرپرسانی پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتدار (ئاكەپە) كە ئێستا زۆرینەی لەناو پەرلەمانی توركیا هەیە دەڵێن دەیانەوێت لەم هەڵبژاردنەدا لە كۆی (600) كورسی لانی كەم (300) كورسی ببەنەوە، سەرباری ئەمە سەرۆك بۆی هەیە بۆ دوو ویلایەتی لە دەسەڵات بمێنێتەوە كە هەر ویلایەتێك بە (5) ساڵ دیاریكراوە. ژمارە و رێژەی دەنگدەران بە گوێرەی تۆمارەكانی لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا، (56 ملیۆن و 322 هەزار و 632) كەس مافی دەنگدانیان هەیە لە (180 هەزار) سندوقی دەنگدان لە ناوخۆی وڵات، ژنان رێژەی 50.76%ی دەنگدەرانی ناوخۆی وڵات پێكدەهێنن، ئەمە سەرەرای (3 ملیۆن و 27 هەزارو 328) كەس كە لە دەرەوەی وڵات مافی دەنگدانیان هەبوو، بەڵام 48% یان بەشداری دەنگدانیان كرد كە لە 11 حوەزیرانەوە دەستیپێكرد و 19ی حوەزیران كۆتایی هات. دەنگدان چۆن بەڕێوەدەچێت ؟ دەنگدەری توركیا كە دەچێتە بەردەم سندوقی دەنگدان دوو كارتی دەنگدانی پێدەدرێت، كارتێك بۆ دەنگدان بە كاندیدەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و كارتی دووەم بۆ دەنگدان بە كاندیدی پارتەكان بۆ پەرلەمان، دوای دەنگدان هەردوو كارتەكە دەخرێتە ناو زەرفێك و دواتر دەنگدەرەكە دەیخاتە ناو سندوقی دەنگدانەوە. دیارترین كاندیدەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا (6) كاندید كێبركێ دەكەن: یەكەم: رەجەب تەیب ئەردۆغان كاندیدی هاوپەیمانی (جەماوەر)ە كە ئەم هاوپەیمانێتییە پێكدێت لە هەردوو پارتی (داد و گەشەپێدان) و (بزوتنەوەی نەتەوەپەرست). دووەم: موحەڕەم ئینجە كاندیدی پارتی گەلی كۆمارییە كە پارتێكی عەلمانییە، ئەم پارتە داوای گەڕانەوەی سیستمی پەرلەمانی دەكات بۆ توركیا. سێیەم: میراڵ ئەكشینار كاندیدی پارتی (چاكە- ئی پارتی)یە، هەندێك كەس نازناوی "ژنە پۆڵاینەكە"یان پێداوە، پێشتر وەزیری ناوخۆ بووە، ماوەیەكیش جێگری سەرۆكی پەرلەمان بووە. چوارەم: سەلاحەدین دەمیرتاش كاندیدی پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە)یە، سەرباری بانگەوازی پارتەكە بۆ هەموو پێكهاتەكانی توركیا، بەڵام زیاتر وەكو پارتێكی كوردی دەناسرێت، دەمیرتاش ئێستا بەتۆمەتی "پاڵپشتی لە تیرۆر" لە زینداندایە، بەڵام ئەم دەستبەسەركردنەی نەبووە رێگر لەبەردەم خۆكاندیدكردنی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی، چونكە تائێستا دادگا نەیتوانیوە هیچ تۆمەتێكی لەسەر ساغ بكاتەوە. پێنجەم: تەمەل كەرەموڵا ئۆغڵو كاندیدی پارتی سەعادەتە كە پارتێكی پارێزگارە و هەڵگری بیروبۆچونەكانی سەركردەی كۆچكردووە نەجمەدین ئەربەكانە. شەشەم: دۆغۆ برینجاك كاندیدی پارتی نیشتیمانە كە پارتێكی نەتەوەپەرستە پارتە بەشدارەكانی هەڵبژاردن لە پاڵ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا، (11) پارتی سیاسی بەشداری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی توركیا دەكەن كە بریتین لەم پارتانە:  •    پارتی داد و گەشەپێدان (ئاكەپە) •    پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) •    پارتی نەتەوەپەرەست (مەهەپە) •    پارتی چاكە (ئی پارتی) •    پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) •    پارتی سەعادەت •    پارتی یەكێتی مەزن •    پارتی توركیای سەربەخۆ •    پارتی دیموكراتەكان •    پارتی نیشتمان •    پارتی هودا هاوپەیمانێتییەكانی هەڵبژاردن یەكەم: هاوپەیمانی جەماوەر/ گەل ئەم هاوپەیمانێتییە مانگی شوباتی ئەمساڵ پێكهێنرا و  پێكدێت لە هەردوو پارتی (داد و گەشەپێدان)ی دەسەڵاتدار و (پارتی  بزوتنەوەی نەتەوەپەرست- مەهەپە) و (یەكێتی مەزن) و داوای گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی توركیا دەكات بۆ سیستمی سەرۆكایەتی. دووەم: هاوپەیمانی میللەت ئەم هاوپەیمانێتییە لە ئایاری ئەمساڵ دروستكرا بەئامانجی روبەروبونەوەی هاوپەیمانێتییەكی پێشوو، پێكدێت لە پارتە ئۆپۆزسیۆنەكان لەوانە (پارتی گەلی كۆماری- جەهەپە) و پارتی (پاكە- ئی پارتی) و (سەعادەت) و پارتی دیموكراتەكان. ئەم هاوپەیمانێتییە جەخت لەسەر جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان و گەڕانەوەی سیستمی پەرلەمانی بۆ توركیا دەكەن.   هاوپەیمانی نێوان پارتەكان لەم هەڵبژاردنەدا بۆ یەكەمجار رێگە بە پارتە سیاسییەكان دراوە هاوپەیمانێتی بكەن، ئەمە رێگە بۆ پارتە بچوكەكان خۆش دەكات بۆ چونەناو پەرلەمانەوە، ئەو پارتانە ئەگەر لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتیدا كۆببنەوە رەنگە بتوانن بەربەستی 10%ی دەنگەكان ببڕن كە مەرجە بۆ چونەناو پەرلەمانەوە.   خولی یەكەمی هەڵبژاردن ئەگەر هەر یەكێك لە كاندیدەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی لە خولی یەكەمدا رێژەی (50+1)ی دەنگەكان بەدەستبهێنێت، راستەوخۆ دەبێتە سەرۆكی كۆماری توركیا، بەڵام ئەگەر هیچ یەكێك لە كاندیدەكان ئەو رێژەیەی دەنگیان بەدەستنەهێنا، دوو كاندید كە زۆرترین دەنگیان هێناوە سەردەكەون بۆ خولی دووەمی هەڵبژاردن و لە خولی دووەمدا ئەوەی زۆرترین دەنگی بەدەستهێنا دەبێتە سەرۆك كۆمار. رۆڵی سەرۆك لە سیستمی نوێدا لە سیستمی سەرۆكایەتی نوێی توركیادا سەرۆك كابینەی حكومەت پێكدەهێنێت و پۆستی سەرۆك وەزیران نامێنێت، ئەگەر ئەردۆغان لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا سەركەوت ناچار نابێت پەنا بۆ پەرلەمان ببات بەمەبەستی كۆكردنەوەی زۆرینە. رۆڵی پەرلەمان لە دوای هەڵبژاردن نەخشەی پەرلەمانی نوێی توركیا بەتەواوەتی جیاواز دەبێت لەو پەرلەمانەی ئێستا هەیە، پەرلەمانی داهاتوو لانی كەم لە (7) پارت پێكدێت كە پێچەوانەی پەرلەمانی ئێستاوە كە (4) پارت لەخۆدەگرێت، بۆیە ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەمانی داهاتووی توركیا لە هەموو حاڵەتەكاندا لە پەرلەمانی ئێستا بەهێزتر دەبێت. سەرچاوە: یۆرۆنیوز

وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە رەسمی لە ئەنجومەنی مافەكانی مرۆڤی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكان كشایەوە بەهۆی ئەوەی ئەنجومەنەكە" لایەنگیری دەكات دژی ئیسرائیل". نیكی هایلی باڵیۆزی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان ئەنجومەنەكەی بە " دووڕوو و خۆپەرست كە سوكایەتی بە مافەكانی مرۆڤ دەكات" وەسفكرد. هایلی ساڵی رابردووش بە ئاشكرا ئەنجومەنەكەی ئاگاداركردەوە لەوەی كە واشنتۆن چاو بە ئەندامێتی دەخشێنێتەوە و لەوانەشە بكشێتەوە، ئەگەر لە لایەنگیری بەردەوام دژی ئیسرائیل نەوەستێت. بڕیاری ئەمریكا بۆ كشانەوە لەو ئەنجومەنە دوای ئەوەی هات، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند ئەو ئەنجومەنە " لایەنگیری دژ بە ئیسرائیل پەیڕەودەكات و هەڵمەتێكی پلان بۆ داڕێژراوی لەدژی دەستپێكردووە". هەروەها ئەنجومەنەكە كە ساڵی 2006 لە جنێڤ دامەزراوە و 47 وڵات ئەندامن تێیدا رووبەڕووی رەخنە بووە، بەهۆی ئەوەی رێگەی بە وڵاتانێك داوە كە بچنە ناوی، گومان لە باشی مامەڵەیان دەكرێت لە دۆسیەی مافەكانی مرۆڤدا. بە رای چالاكانی بوارەكانی مافی مرۆڤ باوەڕیان وایە كە ئەو هەنگاوەی ئەمریكا كاریگەری دەكاتە سەر هەوڵەكانی چاودێریی و چارەسەركردنی كێشەكانی مافەكانی مرۆڤ لە سەرتاسەری جیهاندا، بەڵام هایلی وتی:" بەوەی كردوومانە، دەمەوێت بە روون و ئاشكرا بڵێم كە ئەم هەنگاوە كشانەوە نییە لە پابەندبوونەكانمان دەربارەی مافەكانی مرۆڤ". بڕیاری كشانەوەی ئەمریكا لە ئەنجومەنی مافەكانی مرۆڤی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكان لە لایەن نیكی هایلی و مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانی هاوبەشدا راگەیەنراو، پۆمپیۆ ئەنجومەنەكەشی بە بەرگریكارێكی لاوازی مافەكانی مرۆڤ وەسفكرد. ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس ئەمینداری گشتی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان، لە بەیاننامەیەكی رەسمیدا رایگەیاند، بە توندی داكۆكی لە مانەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكان دەكات لە ئەنجومەنەكەدا".  كۆمسیاری مافەكانی مرۆڤیش لە نەتەوە یەكگرتووەكان زەید رەعد بن حسێن هەڵوێستی ئەمریكا بە نائومێدكەر وەسفكرد ، بەڵام بڕیارەكەی واشنتۆن لەلایەن ئیسرائیلەوە پێشوازی لێكرا. ئەنجومەنی مافەكانی مرۆڤی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكان چییە؟ ئەنجومەنەكە ساڵی 2006 دامەزرێنرا، بۆئەوەی جێگەی كۆمسیۆنی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ مافەكانی مرۆڤ بگرێتەوە، دوای ئەوەی رووبەڕووی رەخنەی زۆر بووەوە بەهۆی ئەوەی چەندین دەوڵەت بوونەتە ئەندامی كە تۆمارێكی لاوازیان لە مامەڵەكردن لەگەڵ مافەكانی مرۆڤدا هەیە. هەر سێ‌ ساڵ جارێكی لەسەرتاسەری جیهاندا 46 وڵات هەڵدەبژێردرێن، بۆئەوەی ببنە ئەندام تێیدا و ساڵی سێجاریش كۆدەبێتەوە و دەوڵەتانی ئەندام لە كۆبوونەوەكاندا  لە پرۆسەیەكی تایبەتدا پێداچوونەوە بە تۆماری مافەكانی مرۆڤی هەموو وڵاتانی ئەندام لە رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان دەكەن. هەروەها ئەنجومەنەكە هەل بەو دەوڵاتە دەدات هەوڵەكانیان بۆ  باشتركردنی دۆخی مافەكانی مرۆڤ بخەنەڕوو كە بە " نمایشكردنی وەرزیی گشتگیر " ناسراوە. هەروەها ئەنجومەنەكە شارەزا و پسپۆری سەربەخۆ رەوانە دەكات و لیژنە بۆ لێكۆڵینەوە لە پێشێلكارییەكانی مافەكانی مرۆڤ لە وڵاتانی وەك سوریا، كۆریای باكور، بۆرۆندی، میانمار و باشووری سودان پێكدەهێنێت. بۆچی ئەمریكا بڕیاریدا لە ئەنجومەنەكە بكشێتەوە؟ بڕیاری ئەمریكا بۆ كشانەوە لە ئەنجومەنەكە دوای چەند ساڵێك لە رەخنەگرتن درا، واشنتۆن سەرەتا ساڵی 2006 رەتیكردەوە ببێتە ئەندامی ئەنجومەنەكە، بە پاساوی ئەوەی كە وەك كۆمسیۆنە كۆنەكە دەبێت، ئەنجومەنی مافەكانی مرۆڤی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكانیش دانینا بە بوونی تۆماری گومانلێكراوی مافەكانی مرۆڤ، بەڵام گروپەكانی مافەكانی مرۆڤ لە ساڵی 2013دا جارێكی تر رەخنەیان ئاراستەی ئەنجومەنەكە كرد دوای ئەوەی چین و روسیا و سعودیە و جەزائیر و ڤێتنام وەك ئەندام هەڵبژێدران. هەروەها بڕیاری كشانەوەی ئەمریكا دوای ئەوەهات كە ئیسرائیل بە پاساوی ئاراستەكردنی رەخنەی نادادپەروەر دژی تەلئەبیب یەكێك لە كۆبوونەوەكانی "نمایشی وەرزیی گشتگیری " بایكۆتكرد. ساڵی رابردوو نیكی هایلی ئەنجومەنەكەی ئاگاداركردەوە لەوەی كە قورسە چەند بڕیارێك قبوڵ بكرێت كە دژی ئیسرائیل دەردەكرێت، لە كاتێكدا هیچ بڕیارێكی پەیوەست بە ڤەنزوێلا تاوتوێنەكراوە، لە كاتێكدا دەیان خۆپیشاندار لە كاتی ئاڵۆزە سیاسیییەكاندا لەو وڵاتە كوژراون. ئیسرائیل تاكە دەوڵەتە كە لایەن ئەنجومەنەكەوە بەردەوام چاودێری دەكرێت، بەواتای ئەوەی مامەڵەی لەگەڵ فەلەستینییەكاندا بە شێوەیەكی رێكخراو لێكۆڵینەوەی لێدەكرێت. كاردانەوەكان چی بوون؟ چەند وڵاتێك بێ ئومێدی خۆیان لە بڕیای كشانەوەی ئەمریكا دەربڕی، باڵیۆزی سلۆڤینیا، ڤۆییسلاڤ سوك سەرۆكی ئێستا ئەنجومەنەكە وتی:" ئەنجومەنەكە تاكە لایەنە كە وەڵامی كێشەكان و حاڵەتەكانی مافەكانی مرۆڤ دەداتەوە لە سەرتاسەری جیهاندا". وتیشی: " دوای كشانەوەی ئەمریكا گرنكە پارێزگاری لەوە بكەین ئەنجومەنەكە بەهێز و چالاك بمێنێتەوە". بۆریس جۆنسۆن وەزیری دەرەوەی بەریتانیاش نیگەرانی خۆی بەرامبەر بڕیارەكەی ئەمریكا دەربڕی و راشیگەیاند چاكسازیی پێویستە و ئەنجومەنی مافەكانی مرۆڤ قەوارەیەكی گرنگە بۆ لێپرسینەوە لە وڵاتان. هاوكات ژمارەیەك لە رێكخراوی خێرخوازییەكان و گروپە فریاگوزارییەكان رەخنەیان لەو هەنگاوەی ئەمریكا گرت و یەكێتی ئازادییە مەدەنییەكانی ئەمریكا وتی:" ئیدارەی ترەمپ هەوڵی پلان بۆ داڕێژرا و و دوژمنكارانەی بۆ پێشێلكاریی مافە بنەڕەتییەكانی مرۆڤەوە هەیە". هەروەها رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ كە بارەگاكەی لە نیویۆركە بڕیارەكەی ئەمریكا و سیاسەتەكانی دۆناڵد ترەمپی لە بواری مافەكانی مرۆڤدا بەوە وەسفكرد كە رەهەندێكی تاكلایەنەی هەیە. بەڵام سەرۆك وەزیران ئیسرائیل بنیامین نەتانیاهۆ بە خێرایی پشتگیری بۆ ئەو بڕیارەی ئەمریكا راگەیاند و لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر بڕیارەكەی بە " بڕێكی ئازایانە" وەسفكرد. سەرچاوە: بی بی سی  

(درەو میدیا): دەوڵەت باخچەلی سەرۆكی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستی توركیا" مەهەپە" رایدەگەیەنێت ئەگەر لە هەڵبژاردنی 24ی حوزەیراندا هاوپەیمانێتییەكەیان لەگەڵ پارتی داد و گەشەپێدان " ئاكەپە" زۆرینەی پەرلەمانیی لەدەستبدات، ئەوا هەڵبژاردن دووبارەدەكرێتەوە. بڕیارە 24ی مانگ هەڵبژاردنی پێشوەختی سەرۆكایەتیی و پەرلەمانیی توركیا بەڕێوەبچێت و دوای هەڵبژاردنەكەش سیستمی سەرۆكایەتی لە توركیا دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە كە ساڵی رابردوو لە ریفراندۆمێكدا پەسەندكرا. بە گوێرەی نوێترین راپرسی هاوپەیمانێتی " ئەردۆغان- باخچەلی" لە هەڵبژاردنی 24ی مانگدا ناتوانێت زۆرینەی پەرلەمانی بەدەستبهێنێت و ئەنجامی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیش لە خولی یەكەمدا بۆ ئەردۆغان یەكلایی نابێتەوە. دەوڵەت باخچەلی سەرۆكی مەهەپە لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ كەناڵی " ئێن تی ڤی " توركیی رایگەیاند ریفراندۆمەكە دەسەڵاتی ئەوەی بە سەرۆك یان سەرۆكی پەرلەمان بەخشیوە كە داوای هەڵبژاردنی پێشوەخت بكەن، ئەگەر رووداوێك روویدا یان گرفتێك بێتە پێشەوە، بۆ نمونە ئەگەر ئەردۆغان لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتییدا سەركەوتنی بەدەستهێنا ، بەڵام حزبەكەی شكستبهێنێت لە بەدەستهێنانی زۆرینەی پەرلەمان. باخچەلی وتیشی:" كاتێك سەرۆكایەتی كۆمار و پەرلەمان گەیشتە خاڵێك كە نەتوانن بەیەكەوە بە سانایی كاربكەن، ئەوا تاكە رێگە بۆ دەرچوون لەوە بە گوێرەی هەمواری دەستور كە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە بۆ نمونە كە تاوتوێیدەكەن، هەڵبژاردنی پێشوەختە". باخچەلی لە ماوەی رابردوودا رۆڵێكی سەرەكی گێڕا بۆئەوەی وادەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی و پەرلەمانیی توركیا بۆ 24ی حوەزیران پێشبخرێت، كاتێك لە نیسانی رابردوو داوایكرد هەڵبژاردن پێشبخرێت و ئەردۆغانیش دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ باخچەلی 24ی حوەزیرانی بۆ هەردوو هەڵبژاردنەكە دیاریكرد. بە گوێرەی هەمواری دەستوری توركیا، ژمارەی پەرلەمانتارانی خولی نوێی توركیا لە 550 پەرلەمانتارەوە دەبێت بە 600 پەرلەمانتار و بەرپرسانی ئاكەپەش لە هەوڵدان هەرچۆنێك بێت لانیكەم 300 كورسی پەرلەمانی نوێ‌ بەدەستبهێنن.  

(درەو میدیا): سەرەتای بەرنامەكە ساڵی 1957 بە سەرەتای بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران دادەنرێت، كاتێك شای ئێران رێككەتنێكی دەربارەی بەرنامەی ئەتۆمیی لەگەڵ ئەمریكا ئیمزاكرد، و دواتر " رێككەوتنی پێشنیاركراو بۆ هاوكاری لە بواری نوێژینەوەی و بوارەككانی بەكارهێنانی ئاشتیانەی وزەی ئەتۆمیی " راگەیەنرا بە چاودێری  بەرنامەی ئایزنهاوەر" ئەتۆم لە پێناوی ئاشتیدا" و لە ساڵی 1967 ناوەندی تاران بۆ توێژینەوە ئەتۆمییەكان دامەزرێنرا، بەڵام ئیمزاكردنی پەیماننامەی رێگەگرتن لە بڵاوبونەوەی چەكی ئەتۆمی لەلایەن ئێرانەوە لە ساڵی 1968 ، وایكرد لەلایەن ئاژانسی نێودەوڵەتی وەزەوە بكەوێتە ژێر پشكنین و لێكۆڵینەوەوە. كۆتاییهاتنی دەستوەردانی دەرەكی رووخاندنی شا و دامەزراندنی كۆماری ئیسلامیی ئێران لە ساڵی 1979دا پەیوەندییەكانی ئێران و وڵاتانی خۆرئاوا پچڕان، و بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران دوای كشانەوەی كۆمپانیا خۆرئاواییەكان لە كاركردن لە پرۆژە ئەتۆمییەكانی ئێران و پێدانی یۆرانیۆمی پیتێنراو بە ئاستێكی بەرز راگیرا و بەرنامە ئەتۆمیەكەی ئێرانیش بۆ ماوەیەك راگیرا. گەڕان بە دوای چارەسەردا خومەینی ساڵی 1981 رێگەیدا توێژینەوە لە بواری وزەی ئەتۆمییدا بكرێت، ساڵی 1983 ئێران و ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی هاوكاریان كرد بۆئەوەی هاوكاری ئێران بكریچت لە بواری كیمیا و دیزاینكردنی وێستگە ئەزمونییەكانی گۆڕینی یۆرانیۆم بە تایبەتی لە وێستگەی ئیسفەهان بۆ تەكنۆلۆژیای ئەتۆمیی، بەڵام هەڵوێستی خۆرئاوای بەگشتی بریتی بوو لە رەتكردنەوەی ئەو جۆرە لە هاوكاریی و لەگەڵ بەرپابوونی جەنگی نێوان ئێران و عێراق زیانی بە وێستگەی ئەتۆمیی بوشەهر گەیاند و لەكار وەستا. روسیا دێتە سەر هێڵ و چین دەكشێتەوە! لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوودا لەلایەن روسیا شارەزای بواری ئەتۆمیی درایە ئێران، و لە ساڵی 1992 لە لایەن راگەیاندنی نێودەوڵەتییەوە بانگەشەی بوونی چالاكی ئەتۆمیی ئێرانی نهێنی بڵاوبوەوە، و ئەوەش وایكرد ئێران بانگهێشتی پشكنەرانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم كرد بۆئەوەی سەردانی وێستگە و دامەزراوە ئەتۆمییەكانی بكات، و پشنینەكان ئەو كاتە گەیشتنە ئەو ئەنجامەی كە چالاكییەكان ئاشتیانەن. لە ساڵی 1995 ئێران و روسیا گرێبەستێكیان بۆ خستنەگەڕی تەواوەتی وێستگەی ئەتۆمیی بوشەهر، لەو كاتەشدا چین لە پرۆژەی بونیادنانی وێستگەیەكی گۆڕین و پیتاندنی یۆرانیۆم كشایەوە. راگەیاندنی تاران و سەردانی بەرادعی بۆ ئێران ساڵی 2002 ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆی داوایكرد سەردانی دوو وێستگەی ئەتۆمیی بكات كە وترا ئاشكرانەكراون، بەڵام ئێران رێگەی بەوە نەدا هەتا دوای تێپەڕینی شەش مانگ بەسەر بڵاوبوونەوەی هەواڵەكە، و لە 2003دا محەمەد بەرادعی بەڕێوەبەری پێشووی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمیی سەردانی ئێرانی كرد، بۆئەوەی روونكردنەوە دەربارەی دەستپێكردنەوەی چالاكییەكانی پیتاندنی یۆرانیۆمی دەستبكەوێت و ئاژانسەكە راپۆرتێكی نەرێنی دەربارەی هاوكاریی ئێران دەركرد. بگرە و بەردە ئاژانسی نێودەوڵەتی وەزەی ئەتۆم لە ساڵی 2004دا بڕیارێكی دەركرد وداوای لە ئێران كرد وەڵامی چەند پرسیارێك بداتەوە و ئاسانكاری بگات بۆ ئەوەی دەستبەجێ‌ رێگە بە ئاژانسەكە بدات سەردانی هەموو ئەو وێستگانە بكات كە دەیەوێت و هەموو چالاكییەكانیشی رابگرێت كە تایبەتن بە پیتاندنی یۆرانیۆم بە ئاستێك كە رێگە بە بەرهەمهێنانی سوتەمەنی ئەتۆمیی مادەی ئەتۆمیی، بەڵام سەرۆكی پێشوو مەحمود ئەحمەدی نەژاد دوای هەڵبژاردنەوەی كاریكرد بۆ كاراكردنەوەی بەرنامە ئەتۆمییەكان و گوێی بە هەڕەشەكانی خۆرئاوا نەدا، هەروەها وێستگەی ئەتۆمی " ئەراك"ی بۆ ئاوی قورس دامەزراند. وەرزێكی نوێ لە 2006دا ئەندامانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم دەنگیاندا بۆئەوەی دۆسیەی ئێران رەوانەی ئەنجومەنی ئاسایش بكرێت و ئەویش قەدەغەی خستەسەر ئێران بۆئەوەی ئامێر و كەلوپەلی تایبەت بە پیتاندنی یۆرانیۆم و بەرهەمهێنانی مووشەكی بالیستی پێنەدرێت، لە بەرامبەردا ئێران بە هەڵپەساردنی كاركردن بە پرۆتۆكۆڵی زیادكراو و هەموو جۆرە هاوكارییەكی خۆبەخشانەی هەڵپەسارد، لە هەمان ساڵدا سەرۆكی ئێران ئەحمەدی نەژاد سەركەوتنی وڵاتەكەی لە پیتاندنی یۆرانیۆك بە رێژەی لە سەدا 3.5 راگەیاند. وێستگەی ئەتۆمیی نهێنی لە ساڵی 2009دا ، چەند بەرپرسێكی ئەمریكیی و بەریتانیی و فەرەنسیی لە رێگەی راگەیاندنەكانەوە رایانگەیاند ئێران لە دەوروبەری شاری قوم وێستگەی ئەتۆمیی بونیادناوە و ئاشكرایانكرد ئەو وێستگانە بە نهێنی و لە ژێر زەوییدا بونیادنراون و ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەیی ئەتۆمیی لێ‌ ئاگادارنەكراوەتەوە و تارانیش ئەوەی رەتكردەەوە رایگەیاند تەنها پڕوپاگەندەیە. لەسەر لێواری چارەسەر لە ساڵی 2014 رێككەوتن كرا لەسەر راگرتنی بلۆككردنی پارەكانی ئێران لە ئەمریكا كە بە چەند ملیار دۆلارێك دەخەمڵێنرێت، ئەوەش لەبەرامبەر ئەودا ئێران گۆڕینی پیتاندنی یۆرانیۆمی بە رێژەی لەسەدا 20 پیتێنرا بۆ وزە رابگرێت، لە هەمان ساڵدا رێكخراوی وەزەی ئەتۆمیی ئێران چەند گۆڕانكارییەكی لە وێستگەی " ئەراك" دا كرد بۆئەوەی گەرەنتی بەرهەمهێنانی قەبارەیەكی كەمتر لە پلۆتیۆنیۆم بكات. رێككەوتنە مێژووییەكە ساڵی 2015 و دوای زنجیرەیەك كۆبوونەوە لە ڤیەننا، گەیشتن بە رێككەوتنی كۆتایی راگەیەنرا و ناونرا رێكەوتی چوارچێوەی تایبەت بە پرۆگرامی ئەتۆمیی ئێران، رێككەوتنەكە لەلایەن ئەمریكا، بەریتانیا، روسیا، چین، فەرەنسا، ئەڵمانیا و ئێرانەوە كرا و وا پێشبینیدەكرا كە ئەم رێككەوتنە كۆتایی بە هەڕەشە و رووبەڕووبونەوەكانی نێوان ئێران و خۆرئاوا بهێنێت. خواستەكانی رێككەوتنەكە باراك ئۆباما، سەرۆكی پێشووی ئەمریكا، یەكێك بوو لە سەرۆكی ئەو وڵاتانەی لەگەڵ ئێران رێككەوبوون لەسەر پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران و یەكێك بوو لەوانەی كە ئەو هەنگاوەیان بە گرنگ دادەنا بۆ ئاسایشی جیهان، لەبەرامبەردا هاوتا ئێرانییەكەی حەسەن رۆحانی  وتی وڵاتەكەی هەموو ئامانجەكانی لەرێگەی ئەو رێككەوتنەوە بەدیهێناوە، بەڵام كارەكان بە سەقامگیری نەمانەوە، بە تایبەتی لەگەڵ ئارەزووی ئێران بۆ پەرەپێدانی بەرنامە ئەتۆمییەكەی بەبێ‌ كەس ئاوەڕی لێبداتەوە. ئەمریكا دەكشێتەوە دوا گۆڕانكاریی رێككەوتنەكە رۆژی سێشەممە هەشتی ئایاری 2018 روویدان كاتێك دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بڕیاریدا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران بكشێتەوە و بەڵێنیشیدا  كە وڵاتەكەی لەسەر بەرزترین ئاست سزای ئابوریی بەسەر رژێمی ئێراندا بسەپێنێت و ئێرانیش لەوبارەیەوە رایگەیاند ئارەزوو ناكات جارێكی تر لەگەڵ ئەمریكاا بچێتەوە دانوستانی قورس. سەرچاوە: دۆچە ڤێللە  

(درەو میدیا): وەزیری پێشووتری وزەی ئیسرائیل " جۆنین سیگیف" تۆمەتباردەكرێت بە سیخوڕیكردن بۆ ئێران ودەزگای ئاسایشی ئیسرائیل دەڵێت ئەو وەزیرەی پێشوو لە نایجیریا بووەتە بەكرێگیراوی ئێران و كاری سیخوڕیی بۆ كردووە. دەزگای ئاسایشی ناوخۆی ئیسرائیل" شین بیت" رۆژی دووشەممە 18ی حوزەیران رایگەیاند تۆمەتی سیخوڕیكردن بۆ ئێران ئاراستەی جۆنین سیگیف وەزیری پێشووتری وزەی ئیسرائیل كراوە. شین بیت لە بەیاننامەیەكدا ئاشكرایكرد " سیگیف كە ساڵی 1995 بۆ 1996 وەزیری وزە بووە و لە نایجیریا ژیاوە لە لایەن هەواڵگری ئێرانەوە بەكرێگیراوە". ئاماژەی بەوەشدا لێكۆڵەران گەیشتونەتە ئەو ئەنجامەی كە سیگیف لە ساڵی 2012 لە نایجیریا پەیوەندی بە لێپرسراوانی باڵیۆزخانەی ئێرانەوە كردووە و دووجاریش بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ ئەو بەرپرسانەی ئاراستەیان كردووە سەردانی ئێرانی كردووە. شین بیت لە بەشێكی تری بەیاننامەكەیدا دەڵێت سیگیف ئامێرێكی پەیوەندیكردنی جفرەداری لە لێپرسراوای ئێران وەرگرتووە و زانیاری دەربارەی " كەرتی وزە و پێگە ئەمنییەكانی ئیسرائیل و بەرپرسانی دامەزراوە سیاسیی و ئەمنییەكان" بە ئێران داوە. هەروەها سیگیف( 62 ساڵ) بەشداربووە لە رێکخستنی پەیوەندی لە نێوان چەند ئیسرائیلییەك لە كەرتی ئاسایش و ئەفسەرانی هەواڵگری ئێرانیی و ئێرانییەكانی بە پیاوانی خاوەنكار ناساندووە. لە بەرامبەریشدا پارێزەرەكانی ئەو وەزیرەی پێشووی ئیسرائیل بەیاننامەیەكیان بڵاوكردەوە رایانگەیاند زۆرینەی وردەكارییەكانی تۆمەتەكانی سەر سیگیف لەسەر داوای دەوڵەت هێشتا بە نهێنی هێڵراونەتەوە و دەڵێن:" هەتا ئەم قۆناغە زووە دەكرێت بڵێین كە ئەوەی رێگەی پێدراوە بڵاوبكرێتەوە زۆر سەرنج بۆ سەر رووداوەكە رادەكێشێت، سەرەرای  ئەوەی هێشتا وردەكاری تەواوەتی بە نهێنی هێڵدراوەتەوە كە وێنەیەكی جیاوازتر نیشاندەدات." جۆنین سیگیف كە پزیشكە ساڵی 2004 لە ئیسرائیل دوای تاوانباركردنی بە هاوردەكردنی حەبی "ئەكستاس" زیندانی كرا و دوای ئازادكردنی لە ساڵی 2007 ئیسرائیلی بەجێهێشتووە و شین بیت دەڵێت لەمیانی سەردانێكیدا بۆ گینیای ئیستیوائی مانگی ئایاری رابردوو دەستیگركراوە و رادەستی ئیسرائیل كراوەتەوە رۆژی هەینی تۆمەتی سیخوڕیكردنی بۆ ئێران ئاراستە كراوە. ماوەیەكی دوورودرێژە ئیسرائیل جەنگێكی نهێنی لەگەڵ ئێرانی دوژمنی سەرسەختی دەستپێكردووە و تەلئەبیب ، حكومەتی ئێران بەوە تۆمەتباردەكات كە هاوكاری ئیسلامییەكانی كەرتی غەززە و لوبنان دەكات و پرۆگرامە ئەتۆمییەكەشی لەلایەن ئیسرائیلەوە چەندجارێك بە ئامانجگیراوە و تێكدراوە و كانونی دووەمی رابردوووش ئیسرائیل رایگەیاند شانەیەكی فەلەستینی ئاشكراكردووە كە گوماندەكرێت ئەفسەرانی هەواڵگری ئێران لە ئەفریقای باشوور پێكیانهێنابێت.  

(درەو میدیا): ئەمڕۆ دووشەممە 18ی حوەزیران، توركیا و ئێران و روسیا بۆ گفتوگۆكردن لەسەر دەستوری نوێی سوریا لە جنێڤ كۆدەبنەوە. ستیفان دیمستۆرا، نێردراوی نەتەوە یەكگرتووەكانی تایبەت بە سوریا رایگەیاند رۆژی 18 و 19ی حوەزیران نوێنەرانی توركیا و ئێران و روسیا لە جنێڤی سویسرا بۆ گفتوگۆكردن لەسەر دەستوری نوێی سوریا و پێكهێنانی لیژنەی دەستوری سوریا كۆدەبنەوە. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرزیش رایگەیاند جگە لەو سێ‌ وڵاتە، نوێنەرانی چەند وڵاتێكی تریش بۆ تاوتوێكردنی ئەو پرسە و قۆناغی ئێستای سوریا بانگهێشتنی كۆبوونەكە دەكرێت و چاوەڕوانیش دەكرێت نوێنەری نەتەوە یەكگرتووەكان ئەندامانی لیژنەی دەستوری نوێی سوریا دیاریبكات. نوسینی دەستورێكی نوێ بۆ سوریا یەكێكە لە چاكسازییە سیاسییانەی دوای هەڵگیرسانی جەنگی سوریا لە 2011ەوە بڕیاری لێدراوە و چاوەڕوان دەكرێت ئەوە یەكەم هەنگاوبێت بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی لە سوریا.  

(درەو میدیا): دیمیتری پیسكۆڤ وتەبێژی كۆشكی سەرۆكایەتی روسیا لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، كچانی روسیا ئازادن لە هەر كارێك كە بیكەن. ئەمە وەڵامدانەوە بوو بۆ بانگەوازی ژنە پەرلەمانتارێكی روسیا كە داوای لە كچانی وڵاتەكەی كرد خۆیان بەدوربگرن لە سێكسكردن لەگەڵ هاندەرانی بیانی كە بەبۆنەی مۆندیالی تۆپی پێوە رویان لە روسیا كردووە. وتەبێژی كۆشكی سەرۆكایەتی روسیا وتی: ئەو بڕیارە بۆ كچانی روسیا خۆیان دەگەڕێتەوە، كچانی روسیا باشترین كچن. تەمارا بلیتنیڤا پەرلەمانتاری حزبی شیوعی لە پەرلەمانی روسیا دوێنێ لە لێدوانێكدا داوای لە كچانی وڵاتەكەی كرد خۆیان لە سێكسكردن لەگەڵ هاندەرە وەرزشییەكان بەدوربگرن تاوەكو هەر بە كچی نەبن بە دایك. ئەو ژنە پەرلەمانتارە كە سەرۆكی لیژنەی خێزان و ژن و منداڵە لە پەرلەمانی روسیا نمونەی بە خولی یارییەكانی ئۆلۆمپیادی 1980 هێنایەوە كاتێك ژمارەیەكی زۆری كچانی روسی سكپڕبوون لە خەڵكانی بیانی. بە باوەڕەی ئەو پەرلەمانتارە دەبێت كچانی روسیا تەنیا لە رەگەزی روسی سكپڕببن نەك خەڵكانی بیانی، سەرباری ئەوەش ئەو هاندەرانە دوای مۆندیال دەگەڕێنەوە و منداڵی بێ باوك لە روسیا بەجێدەهێڵن و ئەركی پەروەردەكردن تەنیا لە ئەستۆی دایكەكان دەمێنێتەوە.

(درەو میدیا): بەبۆنەی جەژنی رەمەزانەوە عەلی خامنەیی رابەری باڵای كۆماری ئیسلامیی ئێران بڕیاری لێبوردن و كەمكردنەوەی سزا بۆ 537 زیندانیی دەردەكات. بە گوێرەی هەواڵی میدیاكانی ئێران، عەلی خامنەیی رەزامەندی لەسەر داواكارییەكی ئایەتوڵا ئامولی لاریجانی سەرۆكی دەسەڵاتی دادوەریی ئێران دەربڕیوە بۆ  لێبوردن و كەمكردنەوەی سزای 537 زیندانیی كە لەلایەن دادگا گشتییەكان و دادگاكانی شۆڕش و دەستەی دادەوەرییی هێزە چەكدارەكان و حكومییەكانەوە حكومدراون. بڕیارەكە ئەو كەسانە دەگرێتەوە كە ئەو مەرجانەیان تێدایە كە لیژنەی تایبەتمەند دیاریكردوون.  

( درەو میدیا) ئەردۆغان داوا لە بەرپرسانی حزبەكەی دەكات و فەرمانیان بەسەردا دەكات هەموو شتێك بكەن بۆئەوەی پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە" لە دەرەوەی پەرلەمان بێت. لە گرتەیەكی ڤیدیۆییدا كە بەشێك لە میدیاكانی توركیا بڵاویانكردوەتەوە ئەردۆغان دەڵێت:" ئەوەی كە دەیڵێم پێویستە لە نێوان خۆماندا بێت و بڵاونەبێتەوە، جەختدەكەمەوە لەسەر برایان و هاوڕێیانمان لە پارێزگاكانی باشووری خۆرهەڵاتی توركیا جۆرێكی جیاواز تێكۆشان و كاربكەن و هەموو شتێك بكەن كە پێویستە بۆئەوەی پارتی دیموكراتی گەلان لە دەرەوەی پەرلەمان بێت، ئەمە كارێكی گرنگە بەلای ئێمەوە." ئەردۆغان داواش لە بەرپرسانی حزبەكەی دەكات پێداچوونەوە بە لیستی دەنگدەرانی هەدەپەدا بكەن و رێگایەكی گونجاو بۆ مامەڵەكردن لەگەڵیاندا بدۆزنەوە." هەڵبژاردنی پەرلەمانیی و سەرۆكایەتیی توركیا رۆژی 24ی ئەم مانگە بەڕێوەدەچێت و ئەگەر پارتی دیموكراتی گەلان هەدەپە رێژەی 10%ی دەنگەكان بەدەستنەهێنێت، ئەوا نوێنەرایەتی لە پەرلەمان لەدەستدات و كورسییەكانی بۆ پارتەكەی ئەردۆغان دەچێت، بەڵاك بە گوێرەی چەند راپرسییەك هەدەپە رێژەی 10%ی دەنگەكان تێدەپەڕێنێت و دەچێتە پەرلەمان.