(درەو میدیا): جارێكی تر رۆدریگۆ دوتێرتی سەرۆكی فلیپین هێرشیكردەوە سەر ئایینەكان و بەڵێنیدا دەست لە پۆستەكەی بكێشێتەوە ئەگەر یەكێك " بوونی خودا" بسەلمێنێت. ئاژانسی هەواڵی ئەسۆشیەیتدپرێس رایگەیاند دوتیرتی ئێوارەی هەینی لە وتەیەكیدا لە لە شاری دافاو باسی لە هەڵەی بنچینەی ئایینی مەسیحیی كرد و پرسی:" لۆژیكی بوونی خودا لە كوێدایە؟". دوتیرتی وتیشی:" ئەگەر كەسێك هەبێت بتوانێت كە قسەلەگەڵ خودا بكات و بتوانێت بیبینێت لە رێگەی وێنەیەكەوە یان سێڵفییەكی لەگەڵدا بگرێت، ئەوا من دەستبەجێ‌ دەستلەكاردەكێشمەوە". سەرەڕای ئەو وتانەی دوتیرتی گریمانەی ئەوەشی كرد كە هەردەبێت خواوەندێَك یان بوونەوەرێكی باڵادەست هەبێت كە رێگە بگرێت لەوەی چەندین ملیار ئەستێرە لە ئاسماندا بەریەك بكەون بەجۆرێك كە ماوەیەكی دووردرێژە هەڕەشەن بۆسەر چارەنووسی مرۆڤایەتی. هەفتەی رابردووش سەرۆكی فلیپین خودای بە بێ‌ كەڵك وەسفكرد بەوەش رووبەڕووی رەخنەی توندی ژمارەیەك لە هاوپەیمانە سیاسییەكانی بوونەوەو یەكێك لە قەشە كاسۆلیكەكان بە " نەخۆشی دەروونی" وەسفیكرد. لایخۆشیەوە هاری روكی، وتەبێژی سەرۆكایەتی فلیپین بەرگری لە سەرۆكی فلیپین كرد و تی:" سەرۆك مافی ئەوەی هەیە بیروڕای خۆی بەرامبەر بە ئایین دەرببڕێت". رۆكی وتیشی: لێدوانەكانی دوتیرتی لەوەوە سەرچاوەیان گرتووە كە لە منداڵیدا لەلایەن كاهینێكی مەسحییەوە دەستدرێژی سێكسی كراوەتەسەر. دانیشتوانی فلیپین 203 ملیۆن كەسە و نزیكەی 80%ی مەسیحین و نزیكەی لەسەردا 5 بۆ 10ی دانیشتوانەكەشی موسوڵمانن.  

(درەو میدیا): " یان هەموان گەرووی هورمز بەكاردەهێنن یان هیچ كەسێك بەكاری ناهێنێت" ئەمە ئەو رستەیە بووو كە محەمەدد عەلی جەعفەری فەرماندەی سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامیی ئێران رایگەیاند وەك پشتگیرییەك بۆ هەڵوێستی حەسەن رۆحانی سەرۆكی ئێران ككە هەڕەشەی داخستنی گەرووی هورمزی كرد كە بە شادەماری نێودەوڵەتی هەناردەكردنی نەوت دادەنرێت. ئەم هەڵوێستەی رۆخانی كاردانەوەیەك بوو بەرامبەر فشارەكانی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بۆ راگرتنی هەناردەی نەوتی ئێران و سزادانی ئەو وڵاتانەی كە مامەڵە لەگەڵ تاراندا دەكەن، ئەوەش بە هەماهەنگی لەگەڵ سعودیە بۆ زیادتركردنی بڕی بەرهەمهێنانی نەوت و هاوتەریب لەگەڵ بەرزبوونەوەی بەرهەمی روسیادا.. بایەخ و گرنگە گەرووی هورمز چییە؟ كێ‌ لە داخشتنی زیانی پێدەگات؟ مێژووی هەڕەشەكانی داخستنی ئەو گەرووە چیە؟ رێڕەوێكی ستراتیژی گەرووی هورمز نەك هەر بە ڕێڕەوێكی ئاویی ستراتیژی دادەنرێت، بەڵكو گرنگترین رێڕەوی ئاوییە بۆ گواستنەوەی نەوت لە جیهاندا و رۆژانە یەك لەسەر پێنجی نەوتی جیهان و سێیەكی نەوتی بەرهەمهێنراوی وڵاتانی كەنداو لەم رێڕەوەوە دەگوازرێتەوە و شادەمارێكی ستراتیژییە كە بەرهەمهێنەرانی نەوتی خاو لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بە بازاڕە سەرەكییەكانی ناوچەی ئاسیا و زەریای هێمن و ئەوروپا و ئەمریكای باكور و ئەوانی تر دەبەستێتەوە. گەرووی هورمز دەكەوێتە پارێزگای موسندەم لە ناوچەی كەنداو و ئاوی كەنداو لەلایەن و كەنداوی مەكران و دەریای عومان و دەریای عەرەب و زەریای هیندی لە لایەكی تر لەیەك جیادەكاتەوە و ئەم خاڵی بەیەك گەیشتنە ناونراوە " دەرگای شەویلگەی شێر". لە باكور و لەبەری ئێرانەوە پارێزگای بەندەر عەباس دەڕوانێت بەسەر گەروەكەدا، لە باشووریشتەوە پارێزگای موسندەمی عومان، كە سەرپەرشتی جموجوڵی دەریاوانی دەكات بەرەچاوكردن ئەوەی ئەو بەشەی كە بۆ دەریاوانی باشە دەكەوێتە چوارچێوەی ئاوە هەرێمایەتییەكانەوە، ئەوەش بە گوێرەی ئاستی وەزارەتی گەشتوگوزاری عومان. رۆژانە لەم گەرووەوە 20 بۆ 30 كەشتی بارهەڵگری نەوت تێدەپەڕن و پانی گەرووەكە 50 كیلۆمەترە و قوڵی ئاوەكەشی 60 مەترە. سعودیە لە سەدا 88ی بەرهەمی نەوتی لەم گەرووەوە هەناردەكات و عێراق لەسەدا 98 و ئیمارات لە سەدا 99 ، هەروەها كۆی نەوتی بەرهەمهێنراوی نەوتی ئێران و كوەیت بەم گەرووەدا هەناردەدەكرێت، هاوكات قەتەریش ئەم گەرووە بەكاردەهێنێت بۆ هاوردەكردنی غازی شل، ئەوەش بە گوێرەی تۆڕی بی بی سی. هەروەها ژاپۆنیش بە گەورەترین وڵاتی هاوردەكاری نەوت لە رێگەی گەرووی هورمزە دادەنرێت و ئیدارەی داتا و زانیاری وزەی ئەمریكی دەڵێت هورمز گەرووێكە رۆژانە نزیكەی 18.5 ملیۆن بەرمیل نەوتی پێدا تێپەڕدەبێت. كۆمپانیای" فۆرتیسكا" بۆ شیكاری نەوت ئاماژەبەوەدەدات كە بڕی نەوتی خاو و چڕی هەناردەكراو لەم گەرووەوە لە ساڵی 2017دا بە 17.2 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێكدا دەخەمڵێنرێت و  لە نیوەی یەكەكی ساڵی 2018ش بە 17.4 ملیۆن بەرمیل دەخەمڵێنرێت.  هەڕەشەکانی داخستنی هورمز یەكێتی ئەوروپا كە بە گەورەترین هاوردەكاری نەوتی ئێرانە، بەڵێیندا پارێزگاری لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی لەگەڵ ئێران بكات كە ساڵی 20155 ئیمزاكرا، سەرەڕای كشانەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لێی، ئەوەش هەوڵێك بوو بۆ پارێزگاریكردن لە هاوردەكردنی نەوت و وەبەرهێنان لە ئێراندا. لە چەند رۆژی رابردوودا حەسەن رۆحانی سەرۆكی ئێران و ژمارەیەك فەرماندەی سەربازی باڵای ئەو وڵاتە هەڕەشەی ئەوەیان كرد كە رێگەدەگرن لە تێپەڕینی نەوتی وڵاتانی كەنداو لە گەرووی هورمز، ئەگەر واشنتۆن هەوڵی راگرتنی هەناردەی نەوتی ئێران بدات و فەرماندەی سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامیی ئێران رۆژی پێنجشەممە رایگەیاند هێزەكانی ئامادەن بۆ داخستنی گەرووی هورمز  هەڵوێستی توندی رۆحانیشی لەو بارەیەوە بەرزنرخاند. لە بەرامبەریشدا، فەرماندەیی ناوەندی ئەمریكا رۆژی پێنجشەممە رایگەیاند هێزە دەریاییەكانی ئەمریكا ئامادەن بۆ گرەنتیكردنی ئازادی دەریاوانی و بەردەوامبوونی جموجوڵی بازرگانی، ئەوەش لە كاتێكدا بوو كە سوپای پاسداران هەڕەشەی راگرتنی نەوتی كرد لە گەرووەكە ئەگەر پێویست بكات، بەڵام بە گوێرەی ئاژانسی " فرانس پرێس" سوپای پاسداران  لە بواری هێزی دەریاوانیی بەهێزدا كەموكوڕی هەیە و لەبری ئەوە لە بوارەكانی تردا پەرەی بە هێزەكانی داوە و خاوەنی چەندین بەلەمی خێرا و سەكۆی موشەكی دژە كەشتییە و دەشتوانێت دەریا مینڕێژ بكات. یەكەمجار نیە چەندین دەیەیە گەرووی هورمز لەناو جەرگەی ئاڵۆزییەكانی ناوچەكەدایە و ئەوەش یەكەمجار نیە كە تاران ئەو جۆرە هەڕەشەیە بكات و لەمیانی جەنگی عێراق – ئێراندا ( 1980- 1988) هەردوولا هەوڵیاندا تەگەرەخنە بەردەم " هەناردەی نەوتی یەكتر لە گەرووەكەدا. لە یۆلیۆ/ تەمموزی ساڵی 1988 كەشتی جەنگی ئەمریكی " فینسینز" فڕۆكەیەكی نەفەرهەڵگری ئێرانی لەسەر گەرووی هورمز خستەخوارەوە و بەهۆیەوە 290 سەرنیشنی فڕۆكەكە گیانیان لەدەستدا و واشنتۆن بە روداوێك وەسفیكرد و رایگەیاند تیمی سەر كەشتییەكە گومانیان كردووە كە فڕۆكەیەكی شەڕكەر بێت، بەڵام تاران بە هێرشێكی بەمەبەست داینا، و ئەمریكا رایگەیاند " فینسینز" لە ناوچەكەدایە بۆ پاراستنی كەشتییە بێ لایەنەكان لە هێرشی هێزی دەریایی ئێران. لە سەرەتای ساڵی 2008 ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا رایگەیاند چەند بەلەمێكی ئێرانیی لە سێ‌ كەشتی سەر بە هێزی دەریایی ئەمریكا لە گەرووی هورمز نزیكبوونەتەوە و هەڕەشەیان كردووە و لە حوەزیرانی 2008یش محەمەد عەلی جەعفەری فەرماندەی بالا سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاند ئێران رێوشوێنی توند لەسەر جموجوڵی بازرگانی گەرووەكە دادەنێت ئەگەر رووبەڕووی هێرش ببێتەوە. لە تەمموزی 2010دا هێرشكرایە سەر كەشتییەكی گواستنەوەی نەوتی ژاپۆن بەناوی " ئێم ستار" لە گەرووەكەدا، و گروپێكی چەكداری بەناوی " كەتیبەكانی عەبدوڵا عەززام" كە سەربە رێكخراوی قاعیدەیە بەرپرسیارێتی هێرشەكەی گرتە ئەستۆ. لە كانوونی دووەمی 2012، ئێرانی هەڕەشەی داخستنی گەرووەكەی كرد، لە وەڵامی سزاكانی ئەمریكا و ئەوروپادا كە لە هەوڵێكدا بۆ وەستاندنی پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران سەپاندیان و لە ئایاری 2015 چەند كەشتییەكی ئێران تەقەیان لە كەشتییەكی نەوت هەڵگر كرد كە ئاڵای سەنگاپورەی بەرزكردبوەوە و رایگەیاند كە سەكۆیەكی نەوتی ئێرانی خاپووركردوووە و ئەوەش بووە هۆی هەڵاتنی كەشتییەكە. لە دواهەمین هەڕەشەشدا سێ‌ تەمموزی 2018 حەسەن رۆحانی سەرۆكی ئێران رایگەیاند لە وەڵامی داواكاری ئەمریكا بۆ راگرتنی هەناردەی نەوتی ئێرانن گواستنەوەی نەوت لە رێگەی گەرووی هورمزەوە پەكدەخەن و لە رۆژی دواتریش یەكێك لە فەرماندە باڵاكانی سوپای پاسداران رایگەیاند ئەگەر هەناردەی نەوتی ئێران بوەستێنرێت، ئەوا هەموو هەناردەكردنی نەوت لە گەرووی هورمز رادەگرن. سەرچاوە: العربی الجدید  

(درەو میدیا): تا ئێستا كرانەدەرەوەی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیا لە قۆناغی گروپەكانی مۆندیالی2018ی روسیا، لە نێو ناوەندە رۆژنامەوانییەكانی ئەو وڵاتەدا دەنگدانەوەی هەیە و باس لە هۆكارەكانی ئەو شكستە چاوەڕوانەكراوەی مانشافت دەكرێت كە لەسەر دەتی هەڵبژاردەی تۆپی پێی كۆریای باشوور كرایە دەرەوە. لە نوێترین كاردانەوەدا ئۆلیڤەر بێرهۆڤ، بەڕێوەبەری هەڵبژاردەی ئەڵمانیا شكستەكەیان دەخاتە ئەستۆی وێنەیەكی مەسعود ئۆزیڵی یاریزانی هەڵبژاردەكە لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا و جەختدەكاتەوە لەوەی كە پێویست بوو دوای ئەو وێنەیە ئۆزێل لە هەڵبژاردەكە دووربخرایەتەوە. بێرهۆڤ لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی " دی ڤێڵت" ی ئەڵمانیی دەڵێت:" هەتا ئێستا یاریزانەكانی هەڵبژاردەی نیشتمانیمان ناچارنەكردووە كە هیچ شتێك بكەن، بەڵام هەمیشە هەوڵمانداوە قەناعەتیان پێ بكەین، بەڵام لەگەڵ ئۆزێلدا نەمانتوانی ئەوە بكەین، لەبەرئەوە پێویست بوو بیرلەوە بكەینەوە دەستبەرداری خزمەتگوزارییەكانی بین". دوای ئەو لێدوانەی ئێوارەی هەینی لە وتەیەكیدا بۆ تەلەفزیۆنی ئەڵمانیا بێرهۆڤ هەوڵیدا لەو هەڵوێستە توندەی بەرامبەر بە ئۆزێل كەمبكاتەو وتی:" سەرەتا من نیگەرانم، هەڵە بووم، یاریزانانمان بەو شێوازە سزا نادەین." مەسعود ئۆزێل و ئیلكای گۆندۆگان، یاریزانانی هەڵبژاردەی تۆپێی پێی ئەڵمانیا لە دوو خێزانی كۆچبەری توركیا لە دایكبوون، ئایاری رابردوو لە لەندەن دیداریان لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان كرد و درێسی خۆیان بە ئیمزاكراوی پێشكەش كرد و ئۆزێل لەسەر درێسەكەی نوسیبوو " بۆ سەرۆكەكەم". ئەم هەنگاوەی ئەم دوو یاریزانە پێش مۆندیال مشتومڕی زۆری لە ناو ئەڵمانیادا دروستكرد و گۆندۆگان هۆكارەكانی وێنەگرتنی لەگەڵ ئەردۆغان بۆ رۆژنامەكان روونكردەوە بەبێ‌ ئەوەی پاشگەزبێتەوە، بەڵام ئۆزێل رایگەیاند قسە بۆ رۆژنامەكانی ئەڵمانیا ناكات و دەستەی هونەری هەڵبژاردەی ئەڵمانیاش رێگەیان پێدا بایكۆتی " رۆژی رۆژنامەگەری" بكات كە رێگە بە هەموو یاریزانەكان درا چاوپێكەوتن لەگەڵ رۆژنامەكاندا بكەن.  

(درەو میدیا): بەیانی ئەمڕۆ بە تاوانی هاوكاریكردنی رێكخراوی "داعش"، دەسەڵاتدارانی ئێران حوكمی لەسێدارەدان بەسەر (8) كەسدا جێبەجێ كرد. بەپێی راگەیەندراوی دادگای تاران، ئەو (8) كەسە بەشێوەیەكی راستەوخۆ لەڕووی دارایی و چەكەوە یارمەتی چەكدارانی داعشیان داوە لە هێرشكردن بۆسەر بینای پەرلەمانی ئێران و مەزارگەی ئیمام خومەینی. ئەو (8) كەسە بەهاری ئەمساڵ لە ژوری 15ی دادگای شۆڕش لە تاران بە سەرۆكایەتی ئەبولقاسم سەڵەواتی، حوكمی لەسێدارەدانیان بۆ دەركرا. رۆژی 7ی حوزەیرانی رابردوو لە یەك رۆژدا ژمارەیەك چەكدار هێرشیانكردەسەر بینای پەرلەمانی ئێران لە تارانی پایتەخت و مەزارگەی ئیمام خومەینی، لەو هێرشانەدا 17 كەس كوژران. لە سێدارەدراوەكان كوردن و خەڵكی سنوری پارێزگای كرماشانی رۆژهەڵاتی كوردستانن. میدیای ئێران بەمشێوەیە ناو و تاوانی لەسێدارەدراوەكانی بڵاوكردەوە:  1- سلێمان موزەفەری: ساڵی 2015 لە ئێران چوەتەدەرەوە و بوەتە ئەندامی رێكخراوی "داعش"، ساڵی 2017 گەڕاوەتەوە بۆ ئێران و بەناوێكی خوزراوەوە لە شاری كرماشان نیشتەجێ بووە. 2- ئیسماعیل سۆفی: برای فەرەیدون سۆفی یەكێك لە چەكدارانی رێكخراوی "داعش"ە كە لە هێرشەكەی بینای پەرلەماندا لە تاران كوژرا، زانیاری لەبارەی خاڵە سنورییەكان بە یەكدارانی داعش داوە و شوێنی مانەوەی بۆ دابین كردوون. 3- رەحمان بهروز: تاوانباركراوە بەوەی بەیعەتی بە "كەتائیبی كوردستان" كردووە و یارمەتی هێرشی چەكدارانی داعشی داوە بۆسەر بینای پەرلەمانی ئێران و چەك و تەقەمەنی بۆ چەكدارەكان ئامادە كردووە. 4- سەید ماجید مورتەزایی: ساڵی 2015 بەیعەتی بە یەكێك لەسەركردەكانی داعش كردووە و خۆكوژەكانی بۆ هێرشەكەی تاران ئامادەكردووە. 5- سیروس عەزیزی: بەیعەتی بە رێكخراوی داعش كردووە و بەشێوەیەكی بەردەوام بەشداری كۆبونەوەكانی ئەو رێكخراوەی كردووە لە شاری پاوە (رۆژهەڵاتی كوردستان). 6- ئەیوب ئیسماعیلی: كەسی باوەڕپێكراوی داعش بووە و بە ئۆتۆمبیلەكەی خۆی چەكدارەكانی لە سنورەوە گواستوەتەوە بۆ شاری سەرپێڵی زەهاو. 7- خەسرەو رەمەزانی میرئەحمەدی: ئەندامێكی دێرینی "كەتائیبی كوردستان" ە و شوێنی مانەوەی بۆ چەكدارانی داعش ئامادەكردووە و لە شوێنێكەوە بۆ شوێنێكی تر گواستونیەتەوە. 8- عوسمان بهروز: برای رەحمان بهروزە، چەكی لە عێراقەوە گواستوەتەوە بۆ چەكدرانی داعش لەناو ئێران.  

( درەو میدیا): رۆژنامەی فەرمیی توركیا رۆژی پێنجشەممە جگە لە ئەنجامی رەسمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی و پەرلەمانی توركیا، سامان و موڵك و ماڵی رەجەب تەیب ئەردۆغانی بڵاوكردەوە كە هەفتەی داهاتوو خولێكی نوێی سەرۆكایەتی كۆماری توركیا لە سایەی سیستمی سەرۆكایەتیدا دەستپێدەكات. بە گوێرەی رۆژنامەكە ئەردۆغان خاوەنی 6 ملیۆن و 347 هەزار لیرەی توركییە ( ملیۆنێك و 300 هەزار دۆلار)ەو لە سێ‌ بانكدا دانراون. هەروەها ئەردۆغان خاوەنی دوو دۆنم زەوییە لە ویلایەتی ریزە كە بەهاكەی دەگاتە 10 هەزار لیرەی توركی ( 2600 دۆلار ) و خانویەكیشی لە شارۆچكەی " ئۆسكودار"ی سەر بە ئیستانبوڵ هەیە بەبەهای 4 ملیۆن لیرە ( ملیۆنێك و 200 هەزار دۆلار). رۆژنامەی فەرمیی توركیا رونیشیكردەوەتەوە كە ئەردۆغان ئۆتۆمبیلێكی جۆری ئاودی " Audi A8 " هەیە كە بەهاكەی 234 هەزار لیرەی توركییە ( 50 هەزار دۆلار) رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی پارتی داد و گەشەپێدانی توركیایە و لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی 24ی حوزەیراندا 52%ی دەنگەكانی بەدەستهێنا و بۆ خولێكی پێنج ساڵەی سەرۆكایەتی هەڵبژێردرا.  

( درەو میدیا): بە تۆمەتی یاریكردن بە ئابوریی وڵات، پۆلیسی ئێران كەسێكی دەستگیركرد كە دوو تۆن دراوی زێڕی كۆكردوەتەوە و بە " سوڵتانی دراوە زێڕەكان" ناودەبرێت. لیوا حسێن رەحیمی، فەرماندەی پۆلیسی تاران، ناوی ئەو كەسەی ئاشكرانەكرد و رایگەیاند تەمەنی 58 ساڵە و لەگەڵ چەند هاوكارێكیدا لە ماوەی 10 مانگدا نزیكەی 250 هەزار دراوی زێڕی كۆكردووەتەوە. بەوتەی رەحیمی لێكۆڵینەوە لەگەڵ ئەو كەسە گومانلێكراوەدا چوار مانگی خایاندووە و بۆیان سەلمێنراوە كە ئەو كەسە بە ئارەزووی خۆی یاری بە بازاڕ كردووە و نرخەكانی بەرز یان نزمكردوەتەوە. ئەو بڕە دراوە زێڕەی ئەو كەسە كۆیكردووەتەوە لە یەدەگی چەند وڵاتێك تێپەڕدەبێت، بۆ نمونە لە گوێرەی داتاكانی ئەنجومەنی زێڕی جیهانی بۆ مانگی حوەزیران، یەدەگی یەمەن و ئەلبانیا و سلڤادۆر تەنها 1.6 تۆن زێڕە. لە دوای كشانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران و گەڕاندنەوەی سزاكان لە مانگی ئایاری رابردوودا، هاوڵاتیانی ئێران  روویان لە كڕینی دراوی زێڕ كردووە و دراوی ئێرانیش بە شێوەیەكی بەرچاوە بەهای لەدەستداوە و قەیرانێكی ئابوریی ئەو وڵاتەی گرتوەتەوە و لە چەند رۆژی رابردووشدا خۆپیشاندانی ناڕەزایەتی و مانگرتنی بازاڕەكانی ئێرانی لێكەوتەوە.  

( درەو میدیا): رێكخراوی داعش كوژرانی كوڕێكی ئەبوبەكر بەغدادیی سەرۆكی رێكخراوەكەی لە شاری حمسی سوریا راگەیاند. ئاژانسی " ئەعماق" ی سەر بە داعش لە تێلیگرام هەواڵی كوژرانەی كوڕەكەی ئەبوبەكر بەغدادیی بڵاكردەوە و بە ناونیشانی " كاروانی شەهیدان" ئاژانسەكە لەسەر زاری والی ویلایەتی حمسی رێكخراوەكە رایگەیاند " حوزەیفە بەدری" كوڕی ئەبوبكر بەغدادی لە وێستگەی حەرای حمس كوژراوە. هەروەها ئاژانسەكە وێنەیەكی كوڕەكەی ئەبوبەكر بەغدادیشی بڵاوكردەوە كە جلی ئەفغانی لە بەردایە و كڵاشینكۆفێكە بە دەستەوەیە. هەرچەندە رێكخراوی داعش لەمدواییانەدا لە عێراق و سوریا رووبەڕووی شكست بوەتەوە، بەڵام هێشتا چارەنوسی ئەبوبەكر بەغدادی نادیارە و ئەفسەرێكی هەواڵگری عێراق لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی رۆیتەرز رایگەیاند دەزگاكەیان شوێنی بەغدادیی دیاریكردووە و بەمزوانە هێرشیدەكەنەسەر. تا ئێستا چەندین جار هەواڵی كوژرانی سەرۆكی رێكخراوی داعش بڵاوكراوەتەوە، بەڵام بە تەواوەتی كوژرانی نەسەلمێنراوە واشنتۆن بڕی 25 ملیۆن دۆلاری وەك خەڵات دیاریكردووە بۆ هەر كەسێك شوێنەكەی ئاشكرا دەكات یان دەیكوژێت. گریمانە دەكرێت كە بەغدادیی لە ژنی یەكەمی چوار منداڵ و لە ژنی دووەمیشی كوڕێكی هەبێت. سەرچاوە: رۆیتەرز، فرانس پرێس  

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ رەزوان فایدی بە رەگەز جەزائیری ئەو كەسەیە كە دەسەڵاتدارانی فەرەنسا و پۆلیسی ئەو وڵاتەی گیرۆدە كردووە، دوای ئەوەی رۆژی یەكشەممەی رابردوو بۆ دووەمجار لە ماوەی پێنج ساڵدا بە شێوازی پاڵەوانەكانی سینەمای هۆڵیود لە زیندان هەڵات. رەزوان فایدی فەرەنسیی بە رەگەز جەزائیری كە تەمەنی 46 ساڵە، خۆی بە یەكێك لە بەناوبانگترین مافیاكانی فەرەنسا دەناسێنێت و مێژوویەكی دووردرێژی لە تاوان ودزی هەیە لە پاریسی پایتەختی فەرەنسادا. رەزوان فاید رۆژی یەكشەممەی رابردوو، بە هاوكاری چەند كەسێكی چەكدار توانی لە زیندانێكی باكوری پاریس بە هێلیكۆپتەرێك هەڵبێت و وەزارەتی دادی فەرەنساس دان بەوەدا دەنێت كە ئەو زیندانە كەموكوڕی تێدابووە و ئەوەش پرۆسەی هەڵاتنی رەزوان فایدی ئاسان كردووە. هەرچەندە دەسەڵاتدارانی فەرەنسا سێ‌ هەزار پۆلیس و كارمەندی هەواڵگری بڵاوەپێكردووە بۆ دەستگیركردنەوەی، بەڵام هێشتا رەزوان بە زیندوویی لە نێو خاكی فەرەنسادایە، ئەوەش بەوتەی دەزگا هەواڵگرییەكانی فەرەنسا. بە گوێرەی راپۆرتێكی رۆژنامەی " نەهار"ی لوبنانی، رەزوان كە خاوەنی خەیاڵ و فانتازیایەكی كەموێنەیە، بەهۆی تێوەگلانی لە پرۆسەیەكی دزیكردنی شكستخواردوو ساڵی 2010 كە ئەفسەرێكی پۆلیسی فەرەنسای تێدا كوژران سزای 25 ساڵ زیندانیكردنی بەسەردا سەپێندرابوو. رۆژنامەكە ئاشكراشیكردووە كە ئەوە یەكەمجار نەبوو رەزوان فاید لە زیندان هەڵبێت، بەڵكو لە نەوەدەكانی سەدەی رابردووشدا دوای راكردنی لە زیندان سێ‌ ساڵی لە هاتن و چون لە نێوان سویسرا و ئیسرائیل بەسەربردووە بۆئەوەی نەكەوێتە دەست پۆلیس. بەڵام هەڵاتنی رۆژی یەكشەممەی رەزووان لە زیندانێكی باكوری فەرەنسا، زۆر سەرنجڕاكێش و دراماتیكی بوون لە پرۆسەیەكی چەكداریی كە تەنها چەند خولەكێكی خایاند و بەبێ‌ دەستگیركردنی هیچ بارمتەیەك و بێ‌ كوژران و برینداربونی هیچ كەسێك، ژمارەیەك لە ئەندامانی گروپەكەی دەستدەگرن بەسەر هێلیكۆپتەرێكدا و لەناو گۆڕەپانی زیندانەكەدا دەنیشنەوە و رەزوان رزگاردەكەن، گۆڕەپانی زیندانەكە تاكە شوێنە كە بەهۆی ئەوەی بۆ پێشوازیكردن لە میوانە گەورەكان و كەسایەتییە رەسمییەكان تەرخانكراوە تۆڕی دژە تیرۆری تێدا دانەنراوە. وادەردەكەوێت كە هاوكارەكانی رەزوان زۆر بەباشی شارەزای شوێنەكە بوون و لەكاتی گەیشتنیاندا دەستبەجێ‌ بۆمبی دوكەڵیان فڕێداوەتە گۆڕەپانەكە و دەرگایەكی زیندانەكەیان كردوەتەوە و دوو دەرگای تریان شكاندووە و چونەتە ناو هۆڵی زیندانەكەوە لەوێ‌ رەزوان و یەكێك لە براكانی چاوەڕوانیان بوون. " دزە نوسەرەكە" بە گوێرەی راپۆرتەكەی رۆژنامەی " نەهار" رەزوان فاید خاوەنی جەماوەر و رێزێكی زۆرە لە نێو تاوانباران و مافیاكاندا لە ناوچە میللییەكانی فەرەنسادا، هەتا لە نێو دزە پیشەگەرەكانیشدا و پیاوانی پۆلیس نازناوی " دزە نوسەرەكە" یان لێناوە بەهۆی ئەوەی ساڵی 2009 كتێبێكی نوسیوە و تێیدا باس لە ئەزمونی گەشەكردنی دەكات لە كۆڵانە پەراووێزخراو و میللیەكانی پاریسدا، كە تاوان و یاسای دارستان و دەسەڵاتی مافیاكان تێیاندا بڵاوە. رەزوانی دز و تاوانباری نامۆ ناوبانگێكی بەرفراوانتری بەدەستهێنا، كاتێك لە شاشەی زۆربەی تەلەفزیۆنەكانی فەرەنساوە دەركەوت بۆ باسكردنی  كتێبەكەی و ئەزمونی خۆی لە جیهانی تاوانكاریدا  لە نێو پەراوێزخراوەكان و بێ‌ سەرپەرشتانی پاریسدا. رەزوان كە لە دایك و باوكێكی كۆچبەری جەزائیری لەدایكبووە و زۆر كاریگەرە بە سینەما، لە كتێبەكەیدا باس لەوەدەكات كە چۆن هاوشێوەی فیلمێكی سینەمایی دزی لە بانكێك كردووە و چۆن لەسەر شێوازی فیلمی " Reservoir dogs " دزی لە بارهەڵگرەكان كردووە. لە چاوپێكەوتنە تەلەفزیۆنییەكەیدا ئەو دزە شیك پۆشە بانگەشەی ئەوەیكرد كە چیتر ناگەڕێتەوە جیهانی مافیاكان و دزی و تاوان و جەختیشیكردەوە كە داوای لە لێبوردن ناكات لەو تاوانانەی كردونی چونكە ئەوەی رۆی رۆیشت، هەروەها وتیشی كە كارێكی لە بواری بازرگانیدا دەستكەوتووە و ژیانی بۆ كوڕەكەی تەرخاندەكات، بەڵام ئەو بە رێگایەكی زۆر قەناعەتپێكەرانە درۆی كرد، چونكە هەر لە هەمان ساڵدا و بەدیاریكراوی لە 20 ئایاری 2010دا  لە ئوتۆسترادی خێرا خۆی و گروپەكەی دەسترێژی گوللەیان لە كاروانێكی هێزەكانی ئاسایشی فەرەنسا كرد و چەند كەسێكی مەدەنیان برینداركرد، لە نیسانی 2018شدا دادگای بەرایی لەسەر ئەو كردوەیە و هەوڵێكی دزی  كە ئەفسەرێكی پۆلیسی تێدا كوژرا، رەوزانی تاوانبار كرد. هەروەها ساڵی 2017ش دووجار سزای بەسەردا سەپاند، سزای 10 ساڵ زیندانیكردن بەهۆی هەڵاتنی لە زیندانی لیل لە ساڵی 2013 ەو سزای 18 ساڵ زیندانیكردن بەهۆی هێرشكردنەسەر بارهەڵگرێك لە بادو كالیە لە ساڵی 2011دا و ئەویش تانەی لە هەردوو بڕیارەكەی دادگا دا. لە 13ی نیسانی 2013 رەزوان دوای لە نیو كاتژمێردا دوای گرتنی چوار پاسەوان و بەكارهێنانیان وەك قەڵغانی مرۆیی لە زیندانی لیل سكیدان هەڵات و پێنج دەرگای تەقاندەوە پێش ئەوەی بگگاتە ئۆتۆمبیلێك كە چاوەڕوانی دەكرد و هەڵاتنەكەی چەند هەفتەیەكی خایاند. یەكێك لەو پاسەوانانەی كە لە نزیكەوە لە زینداندا رەزوانی ناسیوە دەڵێت لە یەكێك لە گۆشەكانی مێشكیدا رەزوان هەرگیز دەستبەرداری بیرۆكەی هەڵاتن بۆ جیهانی ئازادی و تاوان نەبووە، لە پشت رەفتارەكانی ئەم كەسەوە كە زۆر عاقڵ دەردەكەوێت، هەمیشە گەمە و پلانە جەهەننەمییەكان خۆیان حەشارداوە. هەروەها یەكێك بە شارەزایانی پزیشكی دەروونیی فەرەنسا لە یەكێك لە دادگاییكردنەكانیی رەزواندا ساڵی 2016 وتی كە رەزوان " دڕەندەیەكی كۆمەڵایەتی" یە و سیفاتە كەسییەكان و سیحر زیرەكی و ئازایەتی و كاریگەریی بۆ كۆنترۆڵكردنی كەسانی تر بەكاردەهێنێت ئەوە دەستكەوتنی ئەوەی دەیەوێت و ئارەزووی دەكات. سەرچاوە: رۆژنامەی نەهار  

(درەو میدیا): رۆژی دووشەممەی داهاتوو نۆی تەمموز بە فەرمی سیستمی سەرۆكایەتی لە توركیا دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە. بە گوێرەی میدیاكانی توركیا، رۆژی دووشەممە كاتژمێر 16:00 بە كاتی ناوخۆی توركیا مەراسیمی سوێندخواردنی دەستوری لە پەرلەمانی توركیا بەڕێوەدەچێت و رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆمار لە بەردەم پەرلەماندا سوێندی دەستوری دەخوات و پاشان لە كۆمەڵگەی سەرۆكایەتی لە ئەنكەرەی پایتەخت مەراسیمێك بۆ دەستپێكردنی جێبەجێكردنی سیستمی سەرۆكایەتی رێكدەخرێت. هەروەها ئەمڕۆ چوارشەممە رۆژنامەی فەرمیی توركیا مەرسومێكی تایبەتی بۆ یاسای ژمارەی "477 " بڵاوكردەوە كە چەند هەموارێكی تایبەت بە سیستمی سەرۆكایەتی  لە خۆگرتووە. بە گوێرەی مەرسومەكە و بە حوكمی یاسا دەسەڵاتەكانی سەرۆك وەزیران كە لە چەند یاسایەكدا هاتوون، دەدرێنە سەرۆكی وڵات، دوای جێبەجێكردنی سیستمی سەرۆكایەتی كە پۆستی سەرۆك وەزیران هەڵوەشێندراوەتەوە.      

(درەو میدیا): دوانیوەڕۆی شەممە 30 حوەزەیران، رۆدی جولیانی راوێژكاری یاسایی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بەمتمانەیەكی زۆرەوە لە بەردەم كۆنگرەی ساڵانەی ئۆپۆزسیۆنی ئێران لە پاریس بە ئامادەبووانی راگەیاند كە كۆتاییهاتنی رژێمی ئێران  و پێشبینی ئەوەشی كرد كە رژێمی تاران لە ماوەی یەك ساڵدا بڕوخێت. باڵیۆزی پێشووی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان، جۆن بۆڵتۆن، پێش ئەوەی وەك راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی لە كۆشكی سپی دەستبەكاربێت وتی"  نابێت رێگە بە مەلاكان بدرێت ئاهەنگی جەژنی 40 ساڵەی رژێمەكەیان بگێڕن" كە ئەو یادە ساڵی 2019 دەكات، ئەوەش بە وتەی چاودێران بەواتای ئەوە دێت كە قسەكەی رۆدی جولیانی لە بۆشاییەوە نەهاتووە، بەڵكو پشت بە بوونی پلانێكی ئەمریكی دەبەستێت كە ئامانج لێی رووخاندنی رژێمی ئێرانە. لە كۆنگرەكەدا كە حزب و رێكخراوە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران و جەیان كەسایەتی خۆرئاوایی و ئۆپۆزسیۆنی ئێران جولیانی بە بێ‌ دوودڵی وتی:" كشانەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكان لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ئێران، كە سەپاندنی گەمارۆ و سزاكانی ئێرانیشی لەگەڵدا بوو، ئامانج لێی خنكاندنی رژێمی دیكتاتۆری ئێرانە". كۆنگرەكەی پاریس ساڵانە لەلایەن " رێكخراوی موجاهدینی خەلق"ی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانەوە لە پاریس رێكدەخرێت و چالاكییەكانی چەند رۆژێك دەخایەنێت و كۆنگرەكەی ئەمساڵیش لەلایەن چەندین كەسایەتی گرنگ و وڵاتانەوە  پشتیوانی لێكرا، ئەوەش بە رای چاودێران ئارەزوویەكی جدی خۆرئاوا بۆ رووخاندنی رژێمی ئێران نیشاندەدات. واشنتۆن چەندین جار لەسەر زاری " مایك پۆمپیۆ" وەزیری دەرەوە  رایگەیاندووە كە ویلایەتە یەكگرتووەكان هیچ ئۆپەراسیۆنێكی سەربازیی بۆ رووخاندنی رژێمی ئێران ئەنجام نادات، بەڵام لە هەمان كاتیشدا جەختیكردوەتەوە كە پشتیوانی لەهەر جوڵەیەكی ئاشتیانە و دیموكراتیانە دەكات كە ئامانج لێی گۆڕانكاریی بێت لە ئێراندا. راستەوخۆ دوای كردنەوەی كۆنگرەكەی پاریس، نزیكەی 50 سەرۆك شارەوانی فەرەنسا چوونە سەر ستەیج و سەرۆكی شارەوانی پاریس ئان هیدالگۆ بەناوی ئەوانە پشتیوانی خۆی بۆ ئۆپۆزسیۆنی ئێران  راگەیاند " لە هەوڵیدا بۆ روخاندنی رژێمی ئێران و دیكتاتۆریەتی ئاینی كە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و پایتەختەكانمان لە خۆرئاوا بە تیرۆر تێكدەدات". مریەم رەجەویی سەرۆكی رێكخراوی موجاهدینی خەلق و ئەنجومەنی نیشتمانیی بەرگری ئێران لە كۆنگرەكەدا وتی:" ئاماژەكانی گۆڕانكاری و روخانی رژێمی لە ئێران دەستیپێكردووە و ئێستا رژێم لە لاوازترین دۆخیدایە". رەجەوی داواشی لە ئێرانییەكان كرد پانتایی خۆپیشاندانەكانیان لە ناو ئێراندا بەرفراوان بكەن، تا رژێم دەڕوخێت و وتی:" پرۆگرامی موشەكی و پشتیوانكردنی تیرۆر و دەستوەردان لە كاروباری وڵاتانی تر هۆكاری تەواوەتین بۆ سزادانی رژێمی ئێران". كۆنگرەكە چەندین پەیامی سیاسی لەخۆگرتبوو، دیارترینیان پشتیوانی روون و ئاشكرای ئەمریكابوو بۆ كەسایەتە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران و لەو بارەیەوە چاودێری سیاسی محەمەد توهامی بۆ " رەسیف 22 " دەڵێت:" ئامادەبووونی ژمارەیەكی زۆر لە كەسایەتی دیاری ئەمریكی لە كۆنگرەكەدا بەواتای ئەوە دێت كە ویلایەتە یەكگرتووەكان هەنگاوی كرداریی بە ئامانجی گۆڕینی رژێم لە تاران دەستپێكردووە". دەشڵێت:" گەورەترین ئاماژە بۆئەوە ئەوەیە كە واشنتۆن هەرگیز پێشوازی لە رێكخراوی موجاهدینی خەلق نەكردووە لە واشنتۆن لە سەردەمی ئیدارەی باراك ئۆبامادا، هەروەها لە لیستی تیرۆریشدا بوو، بەڵام ئێستا بایەخیان پێدەدرێت و پشتگیری دەكرێن و رێگەیان پێدەدرێت كۆنگرەی گرنگ لە وڵاتانی گەورەی جیهان رێكبخەن، ئەوەش ئارەزووی ئیدارەی ترەمپ  نیشاندەدات بۆ كۆكردنەوەی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی ئێران بە ئامانجی رووخاندنی رژێمی ئێران." وتەكانی جولیانی لە كۆنگرەكەی پاریسدا كە دروشمی " ئێرانی ئازاد ... ئەڵتەرناتیڤە"ی هەڵگرتبوو، دوای چەند رۆژێك دێت لە راگەیاندنی پشتیوانی مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ خۆپیشاندانی هاوڵاتیانی ئێران كەبەهۆی قەیرانی ئابورییەوە دژی حكومەتی وڵاتەكەیان رژانە سەر شەقامەكان. " ئازادی بەڕێوەیە" جولیانی تاكە كەسایەتی دیاری ئەمریكا نەبوو، كە بەشداری كۆنگرەكەی پاریس بوو، بەڵكو سەرۆكی پێشووی كۆنگرێكی ئەمریكا و راوێژكاری ستراتیژی دۆناڵد ترەمپ " نیوت گینگریچ"یش ئامادەبوو و جەختیكردەوە تاگە رێگە بۆ سەقامگیری لە ناوچەكدا گۆڕینتی دیكتاتۆریەت بێت بە دیموكراتیەت و وتی :" پێویستە ئەوە ئامانجمان بێت". هەرچەندە كە گینگریچ جەختیكردەوە كە بەناوی ئیدارەی ئەمریكاوە قسەناكات، بەڵام پێشبینیكرد ئیدارەی ترەمپ زۆر خۆشحاڵ بێت ئەگەر رژێمی ئێران بگۆڕدرێت. هەروەها چەند سیناتۆرێكی كۆنگرێسی ئەمریكا پشتیوانیان بۆ كۆنگرەكەی پاریسی ئۆپۆزسیۆنی ئێران راگەیاند، یەكێك لەوانە شیلا جاكسۆن بوو كە گرتەیەمكی ڤیدیۆییدا بۆ هاوڵاتیانی ئێران دەڵێت:" پشتیوانی لە كۆماری ئێرانی عەلمانی و دیموكراتی نائەتۆمیی دەكەم". دەشڵێت ": گۆڕینی دیموكراتی لە ئێران لە بەردەستدایە و رژێمی ئێران نەك تەنها لە ژمارەیەكی زۆر قەیراندا نغرۆ بووە، بەڵكو كۆمەڵێكی زۆری ئازادیخواز لە ئێران هەن و من باوەڕم وایە كە ئازادی بەڕێوەیە". هەروەها لە كۆنگرەكەدا  گرتەیەكی ڤیدیۆیی كۆنگرێسمانی ویلایەتی كالیفۆرنیا " جودی چۆ" نمایشكرا و تێیدا رایگەیاند لەگەڵ ئێرانییەكاندایە لە خەباتیان لە پێناوی ئازادی و دیموكراتی و مافەكانی مرۆڤ لە ئێراندا و جەختیشیكردەوە كە پشتیوانی لە ئێرانێكی ئازاد و دیموكراتی دەكات كە كار لەگەڵ ئەمریكا و وڵاتانی تر دەكات بۆ بونیادنانی  جیهانێكی زیاتر سەقامگیر، نەك ئەو جیهانەی كە پشتیوانی تیرۆر دەكاتن یان خراپەكاری بەرامبەر گەلەكەی دەكات. هەڵوێستی ئێران حكومەتی ئێران لەدژی كۆنگرەكەی پاریس هاتەدەنگ و بە فەرمیی ناڕەزایەتی خۆی گەیاندە حكومەتی فەرەنسا، كە رێگەی بە موجاهدینی خەلق داوە لەسەر خاكی ئەو وڵاتە كۆنگرە ببەستێت. لە كۆبوونەوەیدا لەگەڵ مۆریس گۆردۆ ئەمینداری گشتی وەزارەتی دەرەوەی فەرەنسا، عەباس عێراقچی یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئێران هەفتەی رابردوو داوای لە پاریس كرد هەموو چالاكییەكانی موجاهدین لەو وڵاتە قەدەغەبكات. موسا ئەفشار، بەرپرسی راگەیاندنی عەرەبی لە لیژنەی كاروباری دەرەوەی ئەنجومەنی نیشتمانی ئۆپۆزسیۆنی ئێران لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان وتی:" رژێمی ئێران فشارە سیاسیی و دیپلۆماتییەكانی لەسەر فەرەنسا زیادتركرد بۆئەوەی رێگە بە بەستنی كۆنگرەكە نەدات، بەڵام حكومەتی فەرەنسا رەتیكردەوە  بە پاساوی ئەوەی چالاكییەكانی ئۆپۆزسیۆنی ئێران لەسەر خاكی فەرەنسا لە چوارچێوەی یاساكانی فەرەنسادا بەڕێوەدەچن.

( درەو میدیا): دەسەڵاتدارانی مالیزیا ئەمڕۆ سێی تەمموزی 2018 رایانگەیاند نەجیب عەبدولڕەزاق سەرۆك وەزیرانی پێشووی وڵات دەستگیركراوە و چاوەڕوان دەكرێت سبەی بە رەسمی لە دادگا تۆمەتی گەندەڵیی ئاراستە بكرێت. رەزاق تۆمەتباردەكرێت بە دزینی 700 ملیۆن دۆلار لە یەكێك لە سندوقەكانی وەبەرهێنانی دەوڵەت لە ساڵی 2015دا، ئەو سندوقە بەبەهای 6.5 ملیار دۆلار وەبەرهێنانی بەڕێوەبردووەو كۆی پارەكەش دزراوە. لە ساڵی 1957ەوە و دوای سەربەخۆیی، هاوپەیمانی پاریزان لە مالیزیا دەسەڵاتی بەدەستەوە بووە، بەڵام بەهۆی دەنگۆی گەندەڵیی و كێشەی ئابورییەوە زیانێكی زۆر بەر پێگەكەی كەوتووە و مەهاتیر محەمەد دوای وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیرانن رایگەیاند لێكۆڵینەوەیەكی گشتگیر دەكرێت لە گەندەڵی و لە نێویشیاندا ئەوەی پەیوەستە بە دزینی پارەی سندوقی وەبەرهێنانی دەوڵەتەوە. رەزاق تۆمەتباردەكرێت بە دزینی 700 ملیۆن دۆلار لە یەكێك لە سندوقەكانی وەبەرهێنانی دەوڵەت لە ساڵی 2015دا، ئەو سندوقە بەبەهای 6.5 ملیار دۆلار وەبەرهێنانی بەڕێوەبردووەو كۆی پارەكەش دزراوە. كێشەكە تەمموزی 2016 داواكاری گشتی ئەمریكا داوای لە دادگا كرد چەند ئوسوڵێكی دارایی بەبەهای یەك ملیار دۆلار بلۆك بكات، بە پاساوی ئەەوەی لە سندوقی وەبەرهێنانی سەر بە حكومەتی مالیزیا دەزراوە كە بە   " 1MBD" ناسراوە، ئەم سندوقە لەلایەن نەجیب رەزاقەوە ساڵی 2009 بۆ پەرەپێدان و گەشەكردنی ئابوری دانراوە بۆئەوەی كوالالامپۆری پایتەخت ببێتە ناوەندێكی چالاكی دارایی جیهانیی. نەجیب رەزاق كێیە؟ نەجیب رەزاق لە سێی نیسانی 2009ەوە تاكو شكستهێنانی لە هەڵبژاردنی ئایاری رابردوو سەرۆك وەزیرانی مالیزیا بوو، رەزاق سەربە خێزانێكی ئەرستۆكراتییە كە مێژوویەكی دووردرێژی لە بواری كاری سیاسیدا هەیە، ئەو كوڕە گەورەی تۆن عەبدولڕەزاق، دووەم سەرۆك وەزیرانی مالیزیایە دوای سەربەخۆیی كە رۆڵێكی گرنگی گێڕا بۆئەوەی مالیزیا ساڵی 1957 سەربەخۆیی وەربگرێت و لە بەریتانیا رزگاری بێت، هەروەها حسێنی مامی سێیەم سەرۆك وەزیران وڵات بووە دوای سەربەخۆیی. نەجیب ناوی تەواوی محەمەد نەجیب عەبدولڕەزاقە و ساڵی 1953 لەدایكبووە، و سەرۆكی هاوپەیمانی بەرەی نیشتمانیی راستڕەو بوو، ئەو هاوپەیمانێتییەی كە لە لە ئایاری 2013ەوە دەسەڵاتدارە لە مالیزیا، رەزاق لە بەریتانیا خوێندوویەتی و ساڵی 1974 بڕوانامەی دكتۆرای لە ئابوری پیشەسازیی لە زانكۆی نۆتینگهام بەدەستهێناوە و پاشان هەمان ساڵ گەڕاوەتەوە بۆ مالیزیا و لە كۆمپانیای نەوتی پترۆناس دەستی بەكاركردن كردووە. رەزاق لە دەرگای پەرلەمانەوە چووە جیهانی سیاسەتەوە، كاتێك لە تەمەنی 23 ساڵیدا بووە ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی مالیزیا لە شوێنی باوكی كە بەشێوەیەكی كتوپڕ كۆچی دواییكرد، پاشان چەند پۆستێكی لە حكومەتدا وەرگرت، لەوانەش وەزیری پەروەردە، پەیوەندیی و دارایی و بەرگری و ساڵی 2004 لە حكومەتی عەبدوڵا بەدەویدا بووە جێگری سەرۆكی حكومەت و پاشان ساڵی 2009 دوای دەستلەكاركێشانەوەی بووە سەرۆك وەزیران. لە 2008دا هاوپەیمانی پاریزان " هاوپەیمانی بەرەی نیشتمانی" دوولەسەر سێی كورسییەكانی لە پەرلەمان لەدەستدا و بۆ یەكەمجار لە دوای سەربەخۆیی مالیزیاوە زۆرینەی پەرلەمانیی لەدەستدا. رەزاق ساڵی 2016 پەنای بۆ یاساكانی نەهێشتنی تیرۆر برد بۆ دەستگیركردنی ئەو كەسانەی كە داوای دەستكاریی یاسای هەڵبژاردنەكانیان دەكرد و لە چەند ساڵی دوایی دەسەڵاتیشیدا چەندین كەسی بەبێ‌ بڕیاری دادگا دەستگیركرد و دوا یاساشی پێش مانگێك پێش لەدەستدانی دەسەڵات بەناوی" یاسای دژایەتیكردنی بڵاوكردنەوەی هەواڵی درۆ" دەركرد. نەجیب عەبدولڕەزاق لەوكاتەوەی كە بووە سەرۆك وەزیران سەركردایەتی پارتی " یەكێتی رێكخراوی نیشتمانیی مالیزیا) دەكات. لەگەڵ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیراندا، بەڵێنی ئەوەیدا كە سیاسەتی زیاتر كراوە لە بواری سیاسیدا پیادەبكات، بەڵام لە جێبەجێكردنی ئەو بەڵێنانەی شكستیهێنا، هەروەها ژمارەیەك یاساشی دەركرد بۆ بێدەنگكردنی نەیارەكان و قایلكردنی جەماوەرە حزبییەكەی كە زیاتر لە نێو زۆرینەی مالاویی موسوڵماندایە و ساڵی 2016 پەنای بۆ یاساكانی نەهێشتنی تیرۆر برد بۆ دەستگیركردنی ئەو كەسانەی كە داوای دەستكاریی یاسای هەڵبژاردنەكانیان دەكرد و لە چەند ساڵی دوایی دەسەڵاتیشیدا چەندین كەسی بەبێ‌ بڕیاری دادگا دەستگیركرد و دوا یاساشی پێش مانگێك پێش لەدەستدانی دەسەڵات بەناوی" یاسای دژایەتیكردنی بڵاوكردنەوەی هەواڵی درۆ" دەركرد. لە بواری ئابوریشدا نەجیب عەبدولڕەزاق سیاسەتی ئابوری كراوەی پەیڕەوكرد و پشتگیری حكومیی كەمكردەوە دەرگای بەرووی وەبەرهێنانی بیانییدا كردەوە. رەزاق 681 ملیۆن دۆلاری لە خانەوادەی فەرمانڕوای سعودیە وەرگرتووە و لەو بارەیەوە رایگەیاندووە كە ئەوەی بە دیاری لەلایەن شا عەبدوڵاوە وەرگرتووە و دواتر گەڕاندویەتییەوە بۆ سعودیە و دوای لێكۆڵینەوەش لەو دۆسیەیە داواكاری گشتی مالیزیا جەختیكردەوە كە ئەو كارە هیچ پێشێلكاریی و گەندەڵییەكی تێدا نییە. لەمیانی دەسەڵاتی خۆیدا رەزاق لەسەر سێ‌ كەیسی گەندەڵی لەلایەن دەستەی نەهێشتنی گەندەڵییەوە لێكۆڵینەوەی لەگەڵدا كرا و لە هەمووشیاندا بێ‌ تاوان بوو، ئەو كات داواكاری گشتی مالیزیا رایگەیاند كە هیچ سەرپێچییەكی یاسایی و تاوانی نەكردووە. لەمیانی دەسەڵاتی خۆیدا رەزاق لەسەر سێ‌ كەیسی گەندەڵی لەلایەن دەستەی نەهێشتنی گەندەڵییەوە لێكۆڵینەوەی لەگەڵدا كرا و لە هەمووشیاندا بێ‌ تاوان بوو، ئەو كات داواكاری گشتی مالیزیا رایگەیاند كە هیچ سەرپێچییەكی یاسایی و تاوانی نەكردووە. ئێستا نەجیب رەزاق دوای شكستهێنانی لەدەسەڵات و گەڕانەوەی مەهاتیر محەمەد بۆ دەسەڵات دەستگیركراوە و جگە لە دزینی پارەی سندوقی وەبەرهێنانن لەسەر گەندەڵیی لە پرۆسەی كڕینی دوو ژێر درەیایی لە فەرەنسا ساڵی 2002 لێكۆڵینەوەی لەگەڵدا دەكرێت، هەروەها یەكێك لە یاریدەدەرانیشی تۆمەتبارە بە كوشتنی فەرمانبەرێكی  مەنگۆلی كە ساڵی 2006 لە نوسینگەی رەزاق كاریدەكرد. پۆلیسی مالیزیا: بەهای ئەو كەلوپەلانەی لەناو شەش ماڵی نەجیب عەبدولڕەزاق سەرۆک وەزیرانی پێشوو، هاوسەرەكەی دەستیان بەسەردا گیراوە كە تۆمەتبارە بە گەندەڵی نزیكەی 270 ملیۆن دۆلارە. لە چەند رۆژی رابردووشدا پۆلیسی مالیزیا رایگەیاند بەهای ئەو كەلوپەلانەی لەناو شەش ماڵی نەجیب عەبدولڕەزاق سەرۆک وەزیرانی پێشوو، هاوسەرەكەی دەستیان بەسەردا گیراوە كە تۆمەتبارە بە گەندەڵی نزیكەی 270 ملیۆن دۆلارە. ئامار سینگ بەرپرسی لێكۆڵینەوەی تایبەت بە تاوانە بازرگانییەكان لە پۆلیسی مالیزیا، رایگەیاند ئەفسەران و كارمەندانی بانكەكان زیاتر لە یەك مانگی سەرقاڵی جیاكردنەوە و ئاماری ئەو كەلوپەلانە بوون كە بە گەورەترین پرۆسەی دەسبەراگرتن لە مێژوویی مالیزیادا وەسفیكرد. بە گوێرەی پۆلیسی مالیزیا لە ماڵاكانی نەجیب عەبدولرەزاقدا 12 هەزار پارچە خشڵ و زیاتر لە 400 كاتژمێری دەستی و 560 جانتای دەستی دەستیان بەسەردا گیراوە.    

(درەو میدیا): ژەنەراڵ غوڵام رەزا جەلالی، سەرۆكی دەزگای بەرگری شارستانی ئێران، ئیسرائیل تۆمەتباردەكات بە دەستكاریكردنی كەشوهەوا و رایدەگەیەنێت تەلئەبیب لە پشتی ئەو وشكەساڵییەوەیە كە لە ئێران هەیە بەهۆی ئەوەی هەورەكانی سەر ئاسمانی ئێران دەدزێت. جەلالی لە لێدوانێكیدا كە رۆژنامەی " دەیلی  مەیل"ی بەریتانیی بڵاویكردەوە دەڵێت:" گۆڕانكاری كەشوهەوار لە ئێران گومانی لەسەر دروستبووە و دەستوەدرانی بیانی رۆڵی هەیە لە گۆڕانكاری كەشوهەودا". جەلالی جەختدەكاتەوە كە ئیسرائیل و وڵاتێكی تری ناوچەكە كە ناوی نەهێناوە، تیمی هاوبەشیان هەیە كاردەكەن بۆئەوەی ئەو هەورانەی كە دەچنە سەر ئاسمانی ئێران بارانیان نەبێت. جەلالی بۆ پشتڕاستكردنەوەی لێدوانەكەشی پشتی بە روپێوییەك بەستووە كە دەریدەخات هەموو ناوچە شاخاوییەكانی نێوان ئەفغانستان و دەریای ناوەڕاست بەفر دایپۆشیون جگە لە چیاكانی ئێران نەبێت. لایخۆشیەوە سەرۆكی دەستەی كەشناسی ئێران ئەحمەد فازیفی ، گاڵتەی بە قسەكانی جەلی دێت و دەڵێت: لەوانەیە ژەنەراڵ بەڵگەنامەی هەبێت كە من نەیزانم، بەڵام بە گوێرەی بنەماكانی زانیاری كەشناسی، هیچ وڵاتێك ناتوانێت بەفر یان هەور بدزێت". فازیفی دەشڵێت:" ئێران ماوەیەكی دوورودرێژە بەدەست شەپۆلێكی وشكەساڵییەوە دەناڵێنێت، ئەوەش ئاراستیەكی جیهانییە و تەنها لەسەر ئێران پیادە نابێت و ئەو جۆرە بیرۆكانە هیچ لە كێشەكانمان چارەسەر ناكەن". ساڵی 2011ش مەحمود ئەحمەدی نەژاد لە لێدوانێكیدا هەمان تۆمەتی ژەنەراڵ جەلالی راگەیاند و چەند وڵاتێكی خۆرئاوای تۆمەتباركرد بەوەی رێگە دەگرن لەو هەورانەی كە بارانیان هەڵگرتووە بێنە ئاسمانی ئێران و ئەحمەدی نەژاد رایگەیاند پلان بۆ وشكەساڵی لە ئێران دانراوە و وڵاتانی ئەوروپا ئامێری تایبەت بە كاردەهێنن بۆئەوەی هەوەركان ناچاربكەن هەرچی بارانە لە كیشوەری ئەوروپا بیبارێنن.    

(درەو میدیا): 32 هەڵبژاردەی تۆپی پێی وڵاتانی جیهان بەشداری مۆندیالی روسیای 2018 دەكەن  و كە ئێستا لە قۆناغی دووەمی پاڵەوانێتییەكەدایە و تا ئێستا نیوەی زیاتری هەڵبژاردەكان ماڵئاواییان لە مۆندیال كردووە، هەڵبژاردەكانی تۆپی پێ هەر یەكێكیان نازناوێك یان زیاتریان هەیە كە لێرەدا پێی ئاشنا دەبین: •    هەڵبژاردەی بەرازیل:  خاونی چەند نازناوێكە لەوانە: -    سیلیسا كە بەواتای هەڵبژێدراو دێت. -    سەماكارانی سامبا: كە لە سەمای سامباوە سەرچاوەی گرتووە كە لە بەرازیل سەمایەكی بەناوبانگە و ساڵانە فێستیڤاڵی گەورەی بۆ سازدەكرێت. -    ئۆری ڤێردی (auriverde)، بە واتای ئاڵتونیی و سەوز دێت. -    كانارینها (canarinha): لە باڵندەی كەنارییەوە وەرگیراوە، و مەبەست لێی رەنگی زەردی درێسی هەڵبژاردەی بەرازیلە. •    هەڵبژاردەی ئەرجەنتین: -    سەماكارانی تانگۆ: لە سەمای تانگۆی بەناوبانگی ئەرجەنتینەوە وەرگیراوە. -    لۆس جۆشۆس (los goushos ) : بە واتای شوانی مانگا دێت. -    لا ئەلبی سیلیستی) la albiceleste (: بەواتای هەردوو رەنگی سپی و شینی ئاسمانی دێت كە رەنگی درێسی هەڵبژاردەكەیە. •    هەڵبژاردەی ئیسپانیا: -    لا روخا (la roja)  : بەواتای سوور دێت كە مەبەست لێی رەنگی درێسی هەڵبژاردەكەیە. -    ماتادۆری ئیسپانیی: ئەم ناوە بۆ یاری زۆرانبازی " گا" دەگەڕێتەوە یەكێكە لە وەرزە بەناوبانگەكانی ئەو وڵاتە. •    هەڵبژاردەی ئەڵمانیا: -    ناسیونال مانشافت : كە بە زمانی ئەڵمانیی بە واتای هەڵبژاردەی نیشتمانی دێت. -    ماكینەكانی ئەڵمانیا: ئەم نازناوە لە هێزی پیشەسازی ئەڵمانیا و بەهێزی ئاستی هەڵبژاردەكەوە سەرچاوەیگرتووە. •    هەڵبژاردەی فەرەنسا: -    كەڵەشێرەكانی فەرەنسا: كەڵەشێر لۆگۆی رەسمی یەكێتی تۆپی پێی فەرەنسا و هەڵبژاردەكەشە و فەرەنسییەكان لە سەدەی 14ەوە وەك سیبموڵێك بۆ هەستانەوە بەكاریدەهێنن. •    هەڵبژاردەی بەریتانیا: -    هەڵبژاردەی سێ‌ ئەسپەكە: ئەم نازناوە بۆئەو لۆگۆیە دەگەڕێتەوە كە لە بەریتانیا لە هەموو بوارەكاندا بەكارهێنراوە و دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ریچارد قلب الاسد. •    هەڵبژاردەی ئۆرەگوای: -    سیلیستی: كە بە زمانی ئیسپانیی بە مانی رەنگی شینی ئاسمانی دێت كە لەسەر ئاڵای وڵاتەكە و درێسی هەڵبژاردەكە رەنگی داوەتەوە. •    هەڵبژاردەی پرتوگال: -    بەرازیلی ئەوروپا: ئەوەش بۆ توانا و لێهاتوویی یاریزانانی هەڵبژاردەكە دەگەڕێتەوە كە لە شێوازی یاریكردن هەڵبژاردەی بەرازیلەوە نزیكە. •    هەڵبژاردەی مەكسیك: -    لۆس مۆنیتۆس  (los monitos): بە واتای دەستی بچوك دێت. -    (el tri) بە واتای سێ‌ رەنگی درێسی هەڵبژاردەكە دێت. •    هەڵبژاردەی ژاپۆن: -    سامورای: وەك ئاماژەیەك بۆ جەنگاوەرە دێرینەكانی ژاپۆن. •    هەڵبژاردەی سویسرا: -    لا ناتی كە بە زمانی فەرەنسی بەواتای " تیپی نیشتمانی" دێت   •    هەڵبژاردەی كرواتیا: -    بە " ڤاترینی" ناوەدەبرێت كە بە زمانی كرواتیی بە واتای درەوشاوە دێت.    

(درەو میدیا): منداڵێكی بەلجیكی بەناوی " لۆران سیمۆنز"  كە تەمەن هەشت ساڵە قۆناغی ئامادەیی تەواوكردووە و پرۆگرامی خوێندنی شەش ساڵی بە یەك ساڵ و نیو تەواوكردووە. بە وتەی باوك و دایكی لۆران لە تاقیكردنەوەی ئاستی زیرەكیدا رێژەی لە سەدا 145ی بەدەستهێنا و بڕوانامەی قۆناغی ئامادەیی وەرگرتووە، كە كەسانی ئاسایی لە تەمەنی 18 ساڵیدا ئەو قۆناغە دەبڕن. لۆران لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رادیۆی " ئاڕ تی بی ئێف"ی بەلجیكی كە زۆر هۆگری وانەی ماتماتیكە ، چونكە وانەیەكی بەرفراوانە و ئامار و ئەندازە و جەبر لەخۆدەگرێت. لۆران كە لە باوكێكی بەلجیكی و دایكێكی هۆڵەندیی لە دایكبووە، دوای بەسەربردنیدوو مانگی پشووی هاوین پەیوەندی بە زانكۆوە دەكات و باوكی دەڵێت:" كوڕەكەم لە یاریكردن لەگەڵ منداڵانی تردا رووبەرووی ئاستەنگ دەبێتەوە، وەك منداڵانی تر زۆر بایەخ بە یاریكردن نادات". دەشڵێت:" لۆران بیری لەوە دەكردەوە ببێتە بە پزیشكی نەشتەرگەر یان كەشتیوانی گەردونی، بەڵام ئێستا بیرلەوەدەكاتەوە كە بچێتە بواری تەكنۆلۆژیای زانیاری و كۆمپیوتەرەوە." لە كۆتایی چاوپێكەوتنەكەدا باوكی لۆران دەڵێت:" ئەگەر لۆران بڕیاربدات بەیانی ببێتە دارتاشێك، ئەوا بەلای ئێمەوە گرنگ نیە، هەتا ئەو دڵخۆش بێت". سەرچاوە: بی بی سی  

(درەو میدیا): دەسەڵاتدارانی فەرەنسا رایانگەیاند دزی بەناوبانگ " رەزوان فاید" بە هێلیكۆپتەرێك لە گرتوخانەیەكی پاریسی پایتەخت هەڵاتووە. بە گوێرەی هەواڵێکی سایتی " بی بی سی " سێ‌ لە هاوكارەكانی فاید كە چەكیان پێبووە بە هێلیكۆپتەرێك لە گۆڕەپانی زیندانی " سین ئەی مارن"  نیشتونەتەوە و فایدیان رزگاركردووە. رەزوان فاید یەكێكە لە تاوانبارە بەناوبانگەكان لە فەرەنسا و بە تۆمەتی ئەنجامدانی چەند تاوانێكی دزیكردن بە زەبری چەك سزای 25 ساڵ زیندانیكردنی بەسەردا سەپێندرابوو. ئەمە یەكەمجار نییە كە فاید لە زینداندا هەڵبێت و ساڵی 2013ش دوای نیو كاتژمێر لە گەیشتنی بە گرتوخانەیەكی باكوری فەرەنسا، دوای بەبارمتەگرتنی چوار بەرپرسی گرتوخانەكە و بەكارهێنانیان وەك پەرژینی مرۆیی و شكاندنی ژمارەیەك دەرگای گرتوخانەكە هەڵات.