فارس نەوڕۆڵی  لەمێژوی کورددا نەوە لەدوای نەوە شۆڕش لەدوای شۆڕش یەکێک لەبنەماکان و ھاندەرەکانی خوڵقێنەری حەماسەتی نەتەوەی کورد بۆ جۆش دانی شۆڕش ودروست کردنی شۆڕشگێڕ داستانی کاوەی ئاسنگەرو نەورۆزبو، تائەو ئاستەی زۆرێک لە منداڵانی کورد بەناوی کاوە ناودەنران ، ئەم داستانە لەماڵاندا ببوە چیرۆکی بەر ئاگردان، وێنەی کاوەی ئاسنگەر لەوێنای تاکی کورددا ، مرۆڤی باڵا بوە، لەدوای ڕاپەڕین لە شارەکان پەیکەریان بۆکاوەی ئاسنگەر دروست کرد، چەندان ناوەندو شەقام و قوتابخانە بەناوی کاوەناونران ، بەڵام  دوای بەدواداچونی مێژو دەرکەوت کاوە کوردنیەو  زوحاک کوردە  کەدەیان  ساڵە لەلایەن نەوەکانییەوە نەفرەتێ لێدەکەن، ئالێرەوە دەبو کورد توشی شۆک ببێت ،  بەڵام ئێمە بۆ ھیچ توشی شۆک نابین،   بەدرۆ دەرچونی ئەم چیرۆکە ئەوەمان پێ دەڵێ  پێویستە بەکۆی مێژومان دابچینەوە،  چونکە دوژمن بەویستی  خۆی مێژویان بۆ کورد نوسیوەتەوە بۆیە ئێمە نەتەوەیەکی خاوەنی نایەکانگیرین  یەکانگیری نەتەوەش تەنھا لەڕێی  پەروەردەو فێردکردنەوە دابین  دەکرێ،  کورد لەم بوارەدا  دەسە پاچەیە ، بۆیە ئێمە لەدروشم و خوێندنەوەی مێژودا  کورت دەھێنین، لەم بارە یەوە بەکرجاف دەڵێ (دروشمە ئایدۆلۆژییەکانی سەربەخۆبون و ڕزگاری جڤات و نەتەوەیەک،  پێش ئەوەی پرسێکی سیاسی بێت  لەناودروشمی  ئایدۆلۆژی و سیاسەتی بێفیکری  ئێمەدا ، دەبێ پرۆژەو پرۆسەیەکی بەخۆبون بێت ، بۆیە جەستەی  کورد جەستەیەکی  فشۆڵ ، پڕلە کەلێن ، جەستەیەک  کەدەرەنجامی  لێکەو تەکانی  ھێزگەلێک  کەلەناو بەریەک کەوتنی  ھێزەکاندا  بەرھەم ھاتوە )  ئەمە ئەوەمان پێ دەڵێ،   وەک خۆمان بیرمان نەکردوەتەوە ، وەک خۆمان نەمانخوێندوەتەوە ،  وەک خۆمان نەمان نوسیوەتەوە،  بۆیە پێویستە کورد،  بەتایبەتی  خوێنەوارانی خاوەن فیکر و مێژونوسان وزانکۆکان  بەھاوکاری حکومەت لەگوتاری شێواوی نەورۆزەوە ، لەدەرەوەی ناسیۆنالیستی ناو چەکە  خوێندنەوە یەک بۆ مێژوی  کورد بکەنەوە ، واتە کورد ناسی بەدیدێکی نوێی کوردی بۆکورد بون  بکەینەوە،  بۆئەم مەبەستە  دەکرێ نەورۆزو ساڵی نوێی کوردی بکرێتە  ڤیستیڤاڵ، ڤیستیڤاڵێک بۆتێڕامان  و بەخۆداچونەوە ، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ یۆنانی کۆن  ، تراژیدیای یۆنانی لەھەناوی  فیستیڤاڵەکانەوە دروست بوە ، لەوێ ڤیستیڤاڵی خواکان ھەبوە ،  ڤیستیڤاڵ بریتی نەبوە لەدەر بڕینی خۆشی  وەک ئێستا لای ئێمە بەڵکو تەنھا بۆ تەنفیسە ڤیستیڤاڵ نمایشی ژیان بوە ، سک پڕ بوە بە مانا  ، جۆرێک بوە لەخۆشی ، بەڵام بۆ وەزیفەیەک وجودیان  ھەبوە،  بەمانا یۆنانیەکەی ڤیستیڤاڵ ئاینی بوە ، بریتی بوە لەوزەبەخشین   بەڵام ئێمە ڤیستیڤاڵمان نیە بە مانا مەعریفیەکەی  داگیرکەر ھەموشتی شێواندوین ،  بۆیە بۆھەستانەوەمان وڕاستکردنەوەی مێژومان  ، دەکرێ لەنەورۆزەوە دەس پێبکەین   ، واتە نەورۆز بکەینە ڤیستیڤاڵ ،  شیکردنەوە بۆ ئاگرو ماناکانی بکرێت  بەکۆمەڵێک مەرجەوە لەچوارچێوەی مەعریفی و بەرھەمھێنانی حەقیقەتی  کوردی یان بەکوردی کردنەوە  چونکە تائێستا نەورۆز بۆئێمە یەکلا نەبوەتەوە   بۆیە دەکرێ نەورۆز بکەینە ڤیستیڤاڵ  بەمانا وێنانیەکەی   لەئاستی گشتیدا دەکرێ تەرفیھی بێت  بەڵام پێویستە لەئاستی نوخبە  دەبێ مەغزاو مانای خۆی پێبدەین لەئاستی تراژیدیای کوردی بێت  چونکە دواجار ڤیستیڤاڵ  دەبێتە ڕەحمی تراژیدیا بۆ لەدایکبونی نوێ ، میللەتان و نەتەوە گەورەکان لەڕێی ڤیستیڤاڵەوە ھاوسەنگی دروست دەکەن ،  بۆسیاسەت ، بۆژیانی جڤات،  ڤیستیڤاڵ  ئەوڕۆڵەی دیوەو دەبینێت لەژیانی کۆمەڵایەتی  وسیاسی  چونکە سیاسەت پایەکانی خۆی لەناو ئاین و ئەفسانەکاندا داکوتاوە ، بەڵام کورد نەیتوانیوە نەلەئاین و نەلەئەفسانە   ھیچ بەرھەم بھێنێ وکوردبونی خۆی پێناسەبکات چونکە دواجار ئاین وئەفسانە لەگەڵ ناسیۆنالیزم یەکتر بەرھەم دەھێنن، نمونەی ناسیۆنالیستی فارسی یەکێک لەپایەکانی شانامەی فیردەوسییە ، نمونەی گەلانی دیکەزۆرن   کەواتە  بۆ ئەوەی  پێناسەیەکی نوێ  وخوێندنەوەی نوێ بۆ نەورۆزو کوردبون بکەینەوە پێویستە نەورۆز بکەینە ڤیستیڤاڵ بەمانا مەعریفییەکەی.  سەرچاوەکان:   کلاسەکانی خانەی حیکمەت - فاروق ڕەفیق گوتاری ناسیۆنالیستی کورد - عەتا قەرەداخی  کوردبون لەناو نائاگای شکاوەدا - بەکرجاف

د.هەردی مەهدی میکە*    نەورۆز لە سەدساڵی رابردووی دەرکەوتنی دەوڵەتی نەتەوەیی و ناوەندگەرای ئێرانی، تورکی و عەرەبیدا، بەرلەوەی نەریت و روداوێکی مێژوویی دێرین بێت، ئامرازێکی داهێنراو یان رەتکراوەی دەستی گێڕانەوە رەسمییەکانی ئەو دەوڵەتانە بووە، یان وەک شوناس بەکاریانهێناوە(ئێران و تورکیا) یان لەبەر شوناس رەتیانکردۆتەوە(عێراق و سوریا). لەپەنای ئەوانیشدا گەلانی ژێردەستەی وەک کوردەکان (وەک نەتەوە)و عەلەوییەکان(وەک مەزهەب) بەکاریانهێناوە بۆ پارێزگاری شوناسی خۆیان لەبەرامبەر شوناسی زاڵی سەردەستەکانیاندا، ئەم مۆدێلەیان زیاتر لە تورکیا، عێراق و سوریا بەکارهات. ئێریک هۆبسباوم-ی مێژوونووس، ئەم جۆرە بەکارهێنان و سودوەرگرتنە لە دیاردەیەکی مێژوویی وەک نەورۆز بە "نەریتی داهێنراو" یان "داهێنراوی نەریتی" ناودەبات و بە دەربڕینێکی دی: بیدعەیەکی نەریتییە و بە جەژنێکی کوردی یان تورکی نازانێت. گەر لە کۆنتێکستدا بیخوێنینەوە دەردەکەوێت کە سودوەرگرتن لە نەورۆز، هێندەی دوبارە بەرهەمهێنانەوەیە کەمتر لەبەر هەقیقەتەکەیەتی.  ١- تێگەیشتنەوە لە نەورۆز ریشەناسیی "نەورۆز" ئاڵۆز و ڕای جیاوازی لەسەرە، تەنها لەناو گێرانەوەی کورددا ئەم پەرتەوازەیی و پەسەند و رەتکردنەوەی نەورۆزە نییە، بەڵکو لەناو فارسەکان و ئێرانیشدا دیسان هەڵگری راڤەی جیاوازە، بۆ کوردستانیان و توێژەرانی گرنگە لەو فاکتە بگەن کە مێژوو و پێدراوەکانی؛ بەرلەوەی لە نێوان هەقیقەت/راستی و ئەفسانە/درۆ-دا یەکلابکاتەوە، پێویستە بیر لە گێڕانەوەی مێژوویی و کاریگەریی گێڕانەوەکان بکاتەوە، چونکە روداوەکانی مێژوو، گێڕانەوەکان و جۆری وەرگرەکان (موخاتەب)، شوێنی وەرگرەکانی و بەکارهێنانەکانی لە ناو کام گوتاردا هەقیقەت و راستێتی و ئەفسانەییبوونی دەچەسپێنن. بۆ نمونە گرنگ نییە ئەفسانەکانی "دێوەکە و رۆمیۆی ئیتاڵیا"، "درەخت و خەوبینینەکەی باپیرانی عوسمانییەکان" و تیروکەوانەکی ئارەشی فارس" راستن یان نا، گرنگە تێبگەین کە ئەو روداوانە کاریگەرییەکانیان جێکەوتەی حەقیقی و روداوسازیی و شوناس و دید و دەستپێکی مێژووی ئیتالیا، تورکیا و ئێران پێکدەهێنن، ئەم حیکایەتانە راستبن یاک نا، بەشدارن لە کلتور، رەفتار، ئابووریی، دۆخ و شوناسی گەشتیاریی کەسێتی و شوناسی گشتی ئەو وڵاتانەدا و لە جەنگەکانیشدا هاندەر و مۆتیڤی بەرگریی ئەو گەلانە بوون. نەورۆز، ئیسلام، ئارییبوون و نەبوون، سوننیبوون، شافیعییبوون، کوردزمانی و جلوبەرگ و تاد، بۆ کوردستان هەروان، دەبێت بیر لە کاریگەریی و وەبەرهێنانەوەی مێژوویی، ئابووری، سیاسی، دبلۆماسی و پارادبلۆماسیی ئەو رەهەندانەی شوناسی کوردستان بکرێتەوە، ئەم کەرەستە کلتووریی و نەریتییانە لە جوڵانەوەی سیاسیی کوردستان رۆڵێکی کاریگەرییان بینیووە و لە دەیان چەک و بزوتنەوەی چەکداری زیاتر پارێزەری مانەوەی کوردستانییان بوون.  ٢. گێڕانەوەکان لەبارەی نەورۆز و کاوەوە لە ناو کتێبە مێژووییەکانی ئێراندا، "شانامە"ی فیردەوسی (١٠٢٠.ز) یەکەمینە باسی نەورۆزی کردووە، هەر لەوێشدا باسی جەمشید و زوحاک و کاوە-ی کردووە، فیردەوسی ئەم بابەتەی هیچ پەیوەستنەکردووە بە ماد و ئاستیاگ پاشای ماد و فارس و کوردەوە، ئیتر نازانم نوسەران و هەندێ لێکۆڵەری کوردی "لە پاپا کاسۆلیکتر و لە فیردەوسی ئێرانیتر"، چۆن کاوە دەکەنە فارس و زوحاک بە کورد و نەورۆزیش بە جەژنی فارسی لەقەڵەم دەدەن! دڵنیام زانیاری ئەم نمونە نووسەرانە وەک هەمان ئەو زانیارییانەیە لەبارەی ساڵنامەی ئێرانیی هەتاوییەوە کە وادەزانن ساڵنامەیەکی پێش ئیسلامە و زەردەشتییە و تەنها یەک پرسیاریش لە خۆیان ناکەن کە ئەگەر هی پێش ئیسلامە، خێرە ساڵنامەی هەتاوی(ئێستا ١٣٩٧ە) نزیکەی ٤٣ ساڵێک پاش ساڵی هیجرەییە(ئێستا١٤٤٠ە)! لەناو کتێبە مێژووییەکانی مێژوونووسانی کوردستانیشدا، شەرەفنامە کە یەکەم کتێبی مێژوویی "دۆزراوە"ی کوردانە و یەکەمینی کوردە لەبارەی ریشەی کوردانەوە دواوە، ئەو ریشەی کوردان دەباتەوە سەر رزگاربووانی دەستی زوحاک، بەڵام بە ئاستیاگی پاشای ماد و کاوەی ئاسنگەرەوە پەیوەستی ناکاتەوە. ئیتر نازانرێت ئەو "توێژەرانە" کام دەستنووس و کام ئەرگیومێنتی مێژوویی سەلمێنراویان لەبەردەستە تا ئاسان و سادە بڵێن "کاوە فارسە و ئاستیاگیش زوحاکی کوردانە". ئەڵبەت لەمەشدا بێئاگا لەوەی کە: آ. مادەکان کورد نین و کورد لە نەوەی مادەکانە و ئەوان باپیرانی کوردن نەک بە پێچەوانەوە، لەو سەردەمەدا شتێک بەناوی کورد و فارسەوە بوونیان نەبووە. مادەکانیش تەنها ریشەی کورد پێکناهێنن و گەلی تریشیان لێبووەتەوە. ب. نەورۆز پێشینەکەی بۆ پێش کاوە و زوحاک دەگەڕێتەوە و ئەو رۆژە کاوە بەکاریهێناوە و وەک هەل قۆستوویەتییەوە نەک خۆی داهێنەری نەورۆز بێت یاخود بە هۆی سەرکەوتنی ئەوەوە داهێنرابێت.  لەناو ئەدەبیاتی نوسراو و شیعری شاعیرانیشدا (سەدساڵی دوایی لێدەرچێت) کەمتر ئاماژە بۆ بەستنەوەی سیاسییانە و ئایدۆلۆژیانەی کاوە و ئاستیاگە بە زوحاک و پەیدابوونی نەورۆزەوە، زیاتر وەک جەژنێکی کۆمەڵایەتی و گۆڕانی سروشت و گەڕانەوەی بەهار باسکراوە. ئەحمەدی خانی(١٦٥١-١٧٠٧) دەڵێ:  بیلجوملە دەچوونە دەر ژ مالان حەتتا دەگەھیشتە پیر و کالان رۆژا کو دەبوویە عیدێ نەورۆز تەعزیم ژ بۆمە دەما دل ئەفرۆز مەولوی تاوگۆزی-یش دەڵی:  نیشانەی نەورۆز وادەی وەھارەن یا نەشئەی ئامای نامەی نیگارەن بەڵام بە دەرکەوتنی بزوتنەوەی چەپ و سووەرگرتن لە رەمزییەتی کاوە و زەحمەتکێشییەکەی، چەپەکان وەک سیمبولی شۆڕش دژی ئیمپریالیزم و سەرمایەداری بەرهەمیانهێنایەوە، نەک وەک جەژنێکی نەتەوەیی، چونکە لە بنچینەدا ئەوان باوەڕیان بە دۆخی نەتەوەیی نییە و تەنها جەژنێک لای وان جەژنی کرێکارانە (یەکی ئایار). بۆ نمونە ئاوا دەریان دەبڕی: یادگاری چەکوشی کاوەیە نەورۆز قەڵای زوحاکی کرد بە ‌تەپ و تۆز ئاوری تۆڵەیە، بۆکوردەواری لە رەش و رووتی کوردستان پیرۆز  گۆرانیش دەیوت:  ئەی نەتەوەی کاوەی زنجیر قەف قەف بڕ رۆژی نەورۆز دای بە ‌ھەوری زستان دڕ ٣.نەورۆز وەک قەڵغان جەمعیەتی تەعالی کوردستان لە گۆڤاری ژین-دا یەکەمین لایەنی نەتەوەیی کوردستانە کە لە دوادوایی عوسمانیدا سودی لە بەرهەمهێنانەوەی مانای نەورۆز وەرگرت و لە ١٨ی مارسی ١٩١٨دا لە وتارێکدا، نەورۆزی وەک جەژنێکی تایبەت بە نەتەوەی کورد لەقەڵەمدا و لەوەش زیاتر، هەوڵیشیداوە پەیوەستی بکاتەوە بە دەوڵەتداریی کوردەوە، بۆ ئەمەش سودی لە مێژووی ئەیوبییەکان بۆ مەرامی نەتەوەیی وەرگرتووە و ئاماژەی بەوەداوە لە هەمان رۆژدا سەڵاحەدین لەدایکبووە و لەسەر تەختی دەسەڵات دانیشتووە! (لەم وتارەدا جەخت لە راستی و درووستی گێڕانەوەکان نییە باس لە رۆڵی گێڕانەوەیە). هەر لەم وتارەدایە کە کاوە وەک باوکی کوردان دادەنرێت. ئەمەش وەک قەڵغانێک بەکارهات بەرامبەر هەژموونی تۆرانیزمی تورکی و تورکاندنی کوردانی تورکیا. ئیحسان نوری پاشا کە رابەرایەتی شۆڕشی ئاراراتی کرد، ئەویش وەک سیمبولێک لە شۆڕش و لە نوسینەکانیشدا سودێکی سیاسی لە مانادانەوە لە نەورۆز وەرگرت بەرامبەر تورکیا، وەک جەژنی نەتەوەیی بەکاریهێنا تا پارێزەری شوناسی کوردانی تورکیا بێت لە هەمبەر بە تورککردنیان. پەکەکەش گەرچی هێزێکی چەپگەرایە، بەڵام سودێکی فراوانی لەم بۆنەیە وەرگرتووە و بۆن و بەرامەیەکی چەپانە و ئاپۆیییانەی پێبەخشی، هەوڵدەدات گەریلا و چالاکەکانی کە فیداکاری دەکەن یان خۆیان دەسوتێنن کاوەی ئاسنگەری نوێیان لێبسازێنن.  لە کوردستانی عێراقیشدا دیسان وەک قەڵغان بەکارهات، نەورۆز لەناو کوردانی عێراقدا وەک یادکردنەوە و بەکارهێنانی سیاسییانەی، مێژوویەکی دێرینی نییە، تەمەنی بۆ کەمتر لە ٧٠ ساڵێک دەگەڕێتەوە، یەکەمجار پیرەمێرد لە سلێمانیدا نەورۆزی میللی کردەوە و لە بەرامبەر شوناسی عەرەبی عێراق بەکاریهێنا، گەرنا ئەسیریی شاعیر لە کۆتایی بیستەکانی سەدەی رابردوو لە گۆڤاری زاری کرمانجی کە لە رەواندز دەردەچوو شیعرێکی لەبارەی نەورۆزەوە بڵاوکردۆتەوە و بەر لەویش حاجی قادریی کۆیی نەورۆزی لە شیعردا بەکارهێناوە.  جوڵانەوەی سیاسیی کوردستانی عێراقیش، هەمیشە هەوڵی داوە نەورۆز وەک جەژنێکی نەتەوەیی بناسێنێت و لە یاسا و دەستوری عێراقدا بیچەسپێنێت و بیکاتە پشوو و جەژنی تێدا بگێڕێت، بەمەش خۆی جیاکردەوە لە شوناسی عەرەبی، ئەم جوڵەیەش لە ١١ی ئازاردا جێی خۆی گرت و لە ئێستاشدا فراوانتر و دانپیانراوتر سود لەم جەژنە لە وڵاتانی دیکەی دراوسێ "بە بەرامەی کوردستانییەوە" وەردەگیرێت. بەڵام دۆخەکە بۆ ئێران تەواو جیاوازە، بە پێچەوانەی کوردستانیانی تورکیا و عێراق و سوریا کە نەورۆز ئامرازێکی باش بووە بۆ پارێزگاری شوناس، لە ئێران وەک چەکی توێنەرەوەی شوناسی کوردی بەکارهاتووە، چونکە دەوڵەتی مەرکەزیی ئێران، هەوڵیداوە بیکاتە کەرەستەیەکی کاریگەر بۆ بە ئێرانیکردن و لە نەتەوەخستنی کورد و هاوڕیشەکردنی لەگەڵ فارسەکاندا، هەربۆیە هەرگیز بە نەتەوە ناوی کورد لە ئەدەبیاتی رەسمی دەوڵەتی و رۆشنبیرانی پان ئێرانیدا بەکارنایەت و قەدەغەیە. ئەم حاڵەتە پێویستی بە بیرکردنەوەی ستراتیژی و ئایندەیی کورد و جوڵانەوە سیاسییەکی ئەو پارچەیە هەیە، تا لەوە زیاتر پرۆسەی تواندنەوە لەپەنای نەورۆز و حیکایەتە موزەیەفە رەسمییەکەی "ئاریبوون"دا نەتوێنرێتەوە.  دەرئەنجام کورد و جوڵانەوەی سیاسییەکەی (بە چەپ و راست و بەشێکی ئیسلامییەکانیشەوە)، هەردەم لە ئامرازەکانی بەردەستیدا، سودێکی فراوانی لە نەریت، ئاین و ئەفسانەکان وەرگرتووە، لەمەشدا سودێکی نایابی لێوەرگرتووە و قەڵغانێکی کلتووریی بۆ پاراستنی شوناسەکەی لێوەرگرتوون، زۆرجار وەک کۆڵەکەی "گوتاری مانەوە"ی خۆی سودی لێبینوون، بەڵام بەداخەوە ئەم گوتار و سودلێوەرگرتنەی لە ئەفسانە، ئاین و پێدراوە مێژووییەکان نەیبردوونەتە قۆناغی سودلێوەرگرتنی بۆ "گوتاری باشترین ژیان و پەرەپێدان"، کە لەنێوان ئەم دووگوتارەدا جیاوازییەکی زۆر و قوڵ هەیە، یەکەم باشترینە بۆ رەتکردنەوەی "هەڕەشەی نەمان" بەڵام کورت و کەمە بۆ هاوچەرخانە ژیان و گوتاری دووەمیش باشترینە بۆ باشتر و خۆشگوزەرانانە ژیان. چ لە ئێران، تورکیا، عێراق و کوردستانیشدا، گێڕانەوەکان لەبارەی نەورۆزەوە هێندەی گێڕانەوە سیاسیی و ئایدۆلۆژییەکان بە سەریدا زاڵن، گێڕانەوە مێژووییەکان و پێدراوەکانی مێژوو (لەئاستی ئەواندا) کەمڕەنگترن، من پێچەوانەی ئەو ئاراستەیە نیم کە رۆڵی سیاسییانە و پارێزەری شوناس بە ئەفسانە، ئاین، بۆنە و نەریتەکاندەبەخشن، بگرە داکۆکیکاریشیانم، بەتایبەت بۆ گەلێک و خاکێکی وەک کوردستان کە هەم خاک و هەم شوناسی نەک لە مەترسیدایە، بەڵکو هەندێکجار لە حاڵەتی ئینکارکردنیشدایە.  بەڵام بە هۆی چەندپارچەیی کوردستان و جیاوازی شوناسی سەردەستەکانەوە، مەرج نییە نەورۆز لە هەموو حاڵەتێک و هەموو وڵاتێکدا رۆڵی ئەرێنی ببینێت، گرنگە هەم لە مانا و هەم لە شێوازی یادکردنەوەی ئەو جەژنەدا بەرامەی کوردستانێتی پێببەخشرێت و جەخت لەسەر جیاوازییەکانی ئەو رۆژە لەگەڵ دەوڵەتە پەڕگیرە نەتەوەیی و مەزهەبییەکانی دراوسێ و سەردەستەدا بکرێتەوە، بەتایبەت لە ئێراندا یان نەکرێتەوە یان هەوڵبدرێت ئەو ئەفسانە و نەریتە فارسی و ئێرانیانەی لێدەربهێنرێت کە دەبنە کەرەستەی هەڕەشەی کلتووری سەر شوناس و پاسیڤکردنی کوردستانێتی کوردانی ئەوێ.  * بەڕێوەبەری ناوەندی کوردستان بۆ دۆکیۆمێنت و لێکۆڵینەوەی ئەکادیمی

خالید رەزا  28 ساڵ و لەم شەودا کاک نەوشیروان کە سەرپەرشتی رزگارکردنی کەرکوکی کرد، لە کەرکوک بو، مژدەی ئازادکردنی لەسەر بۆنیتی ئۆتۆمۆبیلەکەی نوسی ! کاک نەوشیروان لە زنجیرە وتارە 10 ئەڵقەییەکەیدا کە دەربارەی مفاوەزاتی بەرەی کوردستانی و بەعس دا نوسیوێتی. لە بەشی ئازاد کردنی کەرکوک دا نوسیوێتی: بەشی دوەم 20 ی ئازار:  ئازاد کردنی که‌رکوک پێش ئه‌وه‌ی له‌ قاسمه‌ ڕه‌ش و زه‌ڵێ دابه‌زین، ئه‌و کاته‌ی خۆمان ئاماده‌ ئه‌کرد بۆ راپه‌ڕین، پێمان وابو ئازادکردنی که‌رکوک له‌ ئازاد کردنی هه‌مو شاره‌کانی تری کوردستان گرنگتر به‌ڵام سه‌ختتر ئه‌بێ. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ پلانی گه‌مارۆدان و هێرشی سێلایی‌مان بۆ دانابو. دامان نابو دوای ئازاد کردنی گه‌رمیان، سلێمانی، هه‌ولێر، گه‌وره‌ترین هێزی له‌ سه‌ر کۆ بکه‌ینه‌وه‌ و، له‌ هه‌ر سێ لاوه‌ به‌ره‌و ناوشار په‌لاماری بده‌ین. دوای ئازاد کردنی هه‌ولێر، له‌ پێش ئه‌ویش سلێمانی ئازاد کرابو، ئه‌بو پلانی رزگارکردنی که‌رکوک جێبه‌جێ بکرێ. هێزه‌کانی سلێمانی له‌ قه‌ره‌هه‌نجیر کۆکرابونه‌وه‌. هێزه‌کانی هه‌ولێر له‌ ئاڵتون کۆپری - که‌ڵوڕ کۆ کرابونه‌وه‌. هێزه‌کانی گه‌رمیان له‌ شه‌ڕی «موجاهیدینی خه‌ڵق» ی ئێرانیه‌وه‌ گلا بون. سه‌رکردایه‌تی (میحوه‌ری) که‌رکوک چه‌ند جارێ هه‌وڵی په‌لاماردانی دا بو. نه‌یان توانی بو هیچ سه‌رکه‌وتنێکی کاریگه‌ر به‌ ده‌س بهێنن. هه‌ندێ له‌ فه‌رمانده‌کانی پێشمه‌رگه‌ دودڵ بون و به‌ خۆیان دا رانه‌ئه‌په‌رمو، به‌ قسه‌ی خۆیان «ئۆباڵی مێژویی» ئه‌م هێرشه‌ هه‌ڵبگرن داوایان لێ کردم که‌ خۆم یان کاک مه‌سعود ئه‌و ئۆباڵه‌ هه‌ڵبگرین. شه‌وی 19 ی ئازار له‌ گه‌ڵ کاک مه‌سعود له‌ پردێ کۆبوینه‌وه‌ و، ئیشوکارمان دابه‌ش کرد. ئه‌رکی سه‌رکردایه‌تی قۆڵی که‌رکوک به‌ من سپێردرا و، کاک مه‌سعود ئه‌رکی سه‌رکردایه‌تی قۆڵی موسڵی گرته‌ ئه‌ستۆی خۆی. له‌ گه‌ڵ کاک کۆسره‌ت، که‌وتمه‌ سازدان و کۆکردنه‌وه‌ی هێزه‌کان. بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ سه‌ردانی قه‌ره‌هه‌نجیرم کرد له‌ گه‌ڵ فه‌رمانده‌کانی لای رۆژهه‌ڵاتی که‌رکوک کۆبوینه‌وه. ئه‌وانه‌ هه‌ندێکیان پێشمه‌رگه‌ و هه‌ندێکیان موسته‌شاری فه‌وجه‌ خه‌فیفه‌کان و هه‌ندێکیان ئامیر به‌فره‌زه‌ بون‌. بۆ یه‌که‌م جار ته‌حسین شاوه‌یسم له‌وێ بینی. ئیشوکارمان به‌ سه‌ردا دابه‌ش کردن. ئێواره‌ی نه‌ورۆز له‌ رۆژئاوای که‌رکوکه‌وه‌ (پردێ) و له‌ رۆژهه‌ڵاته‌وه‌ (قه‌ره‌هه‌نجیر) په‌لاماری شاری که‌رکوک درا و، شه‌وی پێشو هێزه‌ که‌رکوکیه‌کان دزه‌یان کرد بو چوبونه‌ ناو گه‌ڕه‌که‌ کورده‌کانه‌وه‌. بۆ شه‌و هێزه‌کان له‌ هه‌مو لاوه‌ هێرشیان کرد و رژانه‌ ناو شاره‌وه‌ تا رۆژی دوایی که‌ نه‌ورۆز بو ناو که‌رکوکیان پاک کرده‌وه‌. ته‌نیا ئه‌و لایه‌ی به‌ هێزه‌کانی گه‌رمیان، کفری و که‌لار و دوز، سپێردرا بو به‌ هۆی شه‌ڕی «موجاهیدینه‌وه‌» نه‌یتوانی هیچ به‌شداریه‌ک له‌ جێبه‌جێ کردنی پلانه‌که‌دا بکا، بۆیه‌ «موعه‌سکه‌ر خالید» وه‌کو خه‌نجه‌رێکی کوشنده‌ له‌ که‌له‌که‌ی که‌رکوک دا مایه‌وه‌. شه‌وی 20 – 21 ی 3 ی 1991 به‌ ته‌واوی ده‌س گیرا به‌ سه‌ر ناو شاری که‌رکوک دا. له‌ ناوشاری که‌رکوکه‌وه‌ له‌ سه‌ر بۆنیتی ئوتوموبیله‌که‌مان هه‌واڵێکی کورتم وه‌کو مژده‌ نوسی و به‌ بێته‌ل دامان به‌ رادیۆی «ده‌نگی گه‌لی کوردستان» بڵاوی بکاته‌وه‌.

شەپۆل عەلی عەسکەری   دوا به‌دەوای تێپەڕبونی ئەم هەموو کارەسات‌و شکست‌و نەهامەتیانەی بەسەر میللەتی کوردا هاتووە سەرکردایەتی کورد لەو ئاستەدا نەبون کە هەوڵی دوبارەنەبونەوەیان یا پارێزەری ئەزمونەکەیان بن. بەتایبەت دوای ڕاپەڕین و کۆڕەوەکەی باشووری کوردستان لەئازارو نیسانی ١٩٩١و  دواتر کشانەوەی ئیداراتی فەرمی حکومەتی مەرکەزی  بەغدا و هەڵوەشانەوەی هەردوو مەجلسی تشریعی و تنفیژی ناوچەی ئۆتۆنۆمی بەفەرمانی صدام حسین، وتمان ئیدی نۆرەی ئێمەیە کە ئاوڕێک بەخۆماندا بدەینەوە و کاتی ئەوە هاتوە کە کورد بتوانێ ببێتە نمونەیەکی باش بۆ ناوچەکەو بۆ دونیاش کە ئێمەش دەتوانین حوکمرانی خۆمان بکەین. ئەوە بو لە ٢/٥/١٩٩٢ بۆ یەکەم جار لە مێژووی کوردا بەم شێوەیە حیزبەکانی بەرەی کوردستانی بکەونە منافەسەیەکی جوانی دیموکراسی،بەڵام مەخابن ئەم خۆشی و جۆش خرۆشە زۆری نەبرد هەر پێش دەرچوونی ئەجامی هەڵبژادنەکان لە بەر ئەو تەزویرە گەور وقێزەونەی کردیان چرای هیوای ئێمەی گەنجی ئەوکاتیان کوژاندەوە و خەریک بوو شەڕی ناخۆ دروست بێ ، بە هەر حاڵ و هەردوو حیزب بە نسبەتی ٥٠بە ٥٠ ڕێكکەوتن ولەودیدەوە بوونە ناشرینترین نمونەی میللەتانی هاوشێوەیان و ناوجەکەش. تەرازوی خەباتان گۆڕی لە خەڵکانێکی داکۆککەر لە چینی فەقیر و هەژار وپرۆلیتار  بۆ سەرمایەدارێکی برسی هیچ نەدیتەی چاوچنۆک تا ئەمڕۆ. خەبات و تیکۆشانی نەک تەنها خۆتان بەڵکوخەبات و تێکۆشانی شەهیدەکانیشتان خستە گومانەوە!      ناڵێم لە ٢٨ساڵی ڕابوردوو بەڵام ئێوە لە ٢٠٠٣ لە دوای ڕوخانی ڕژێمی صەدام و هاتنی ئەوبووجە زەبەلاحانە بۆهەرێم چیتان پێکردوە ناڵێم چیتان لێکردوە ؟ من نازانم  ئێوە شانازی بە چی خۆتانەوە ئەکەن ؟  ئەتانەوەێ نەوەی داهاتوو چۆن باستان بکات؟  ئێستامووچەی فەرمانبەرانیش لە بەغداوەڕەوان دەکرێت ئەی باشە چی ماوە بیکەن..!    نە پەرلەمان لە پەرلەمانی وڵاتانی دونیا ئاچێ و نە حوکمەت  و نە کارەکانتان. تێناگەم فەرموون :- -سەرکردەکانی هەموو جیهان پێشبڕکێدەکەن بۆ ئەوەی زۆرترین کورسی پەرلەمان                                                                                                                                                                         بە دەست بهێنن و بۆ خۆیان دەبنە ئەندام لە پەرلەمانەکەی خۆیان لە بەر ئەوەی لە وڵاتانی پێشکەوتو تاکە مەرجەع بۆ هەموو پەرلەمانە بە تەنها نەک تاکە کەسێک (سەرۆک حزبێک).  ئێوە خۆتان زۆرلە پەرلەمان و حکومەت و سولتەی قەزایی گەورەتر دەبینن  و دەبێ نوێنەری میللەت بۆ ئەوەی بتوانێ یاسایەک بباتە سەر دەبێ  ڕەرزامەندی قەیسرەکان وەرگرن...!  - نەتانتوانی هیچ نەبێ وەک شیعە یەك دەزگایەکی فەرمی یەکگرتوتان هەبێ کە بتوانێ داکۆکی لە هەرێم بکات،واتا نەتاتوانی پێشمەگە یەکبخەن و سیستمێکی پتەوەی بۆ دابنێن کە لە هەموو بوارەکان پێشکەوتنی سەربازی ( مەشق و تەکنیک، چەک و تەقەمەنی وزانستی سەربازی) بەدەست بهێنی، ئێوە خەریکن ناوی پیرۆزی پێشمەرگە کە تاکە شانازی ئەم میللەتەن لەکەدار بکەن بگاتە ئەو ئاستە کە پێشمەگە سواڵ بکات یا چەکی سەر شانی خۆی بفرۆشی بۆئەوەی بژێوی ژیانی خۆی و ماڵ و منداڵی پەیدابکات.   - نەتانتوانی سەرچاوەیەکی زانایری دابمەزرێنن بۆ ئەوەی هەرکەسێک هەر زانیاریەکی بویێ بزانێت چ ڕێگایەک بگرێ. - ئێوە نەتانتوانی مەترسی دوو ئیدارەیی بڕەوێنەوە لەناوی بەرن. - شکستان هێنا لە هەموو بوارەکانی خزمەتگوزاری هەر لە تەندروستی و ڕێگا و بان و سیستمی گواستنەوە وگەیاندن .....! - لەبەر ئەوەی ئێوە ئەحزابێکن تەنها بیر لە خۆتان و گیرفانتان دەکەنەوە ٦٥٪ هەرێـمەتان کرد بە مووچە خۆر بۆ دەنگ نەک بۆ خزمەتیان زۆر باشیش دەزانن کە ئەمە هەڵەیە ئەم ڕێژە مەترسیدارە لە هیچ ووڵاتێکدا نیە ئەمە مانای ئەوە دەبەخشێ کە هیچ پەوەندیتان بە شتێک نیە بە ناوی زانستی ئابووری....! - لە ٢٠٠٣ەوە تا ئەمڕۆ نەتانتوانی ژێرخانێکی پتەوی ئابووری لە شار و شارۆچکەکان   بە شێوەیەکی جیوگرافی  ببوایەتە بوارێک بۆ دروستکردنی هەلی کار لەو ناوجانە. -لە پەیوەندیەکانی دەرەوەی هەرێمیش شکستان هێنا بوونە نمونەیەکی ناشرین لە دەرەوەی ووڵات ، تەنانەت نەتانتوانی بەڵانسی پەیوەندێکانتان بکەن لە وولاتانی ناوچەیی دەوروبەرتان . - ئێوە لە یەک بواردا زۆر گرنگن ئەویش لە کشتن و ڕوخانی ئامانجەکان، دوا بە دوای دروست بوونی ئۆپۆسیزێۆنێکی کارامەی بە هێز خاەون پەیام خەریک بوو ئاهێمان بۆ ئەگەڕایەوە ئەوەشتان کووشت،یەک دەنگ و یەک ڕیزی بەغداشتان کوشت خەریک بوو ٣١ی ئابمان لە برچێتەوە ١٦ی ئۆکتۆبەرتان کرد . ئەمە کە باس کرادڵۆپێکە لە ئۆقیانووسێک لە تاوان و غەدر و خیانەت و دزی و....هتد بۆیە دەڵێم ئێوەو حوکمڕانیان نەووتەوە....

سەركەوت شەمسەدین  سەرەتا پێمگرنگە ئەوە رونبێت کە تۆمەت و ناوزراندن بەرامبەر هەر کەس و نوسەرێک لەلایەن هەرحزب و گروپێکەوە بکرێت نیشانەی ئیفلاسی سیاسی و ئەخلاقییە و بەردەوامیدانە بە ئەزمونی شکستخواردوی بۆگەناوی حزبی کوردی و هیچ بەرهەمێکی نیە. من بۆخۆم یەکێکم لەو کەسانەی چ ئەوکات وەک رۆژنامەنوس و چ ئێستا وەک سیاسی روبەروی ئەم بۆگەناوی بەناو سیاسییە بومەتەوە و رۆژانەش روبەروی دەبمەوە، بەڵام ئەمە هەگیز کۆڵم پێنادا.  یەکێک لە بنەماکانی نەوەی نوێ گێرانەوەی ئەخلاقە بۆ سیاسەت، ئەوەی پارتی و یەکێتی قێزەونیان کردوە ئێمە سەرلەنوێ بنیاتی بنێینەوە. بۆیە هەرکەس دژی ئەم بنەمایە کاربکات ئەوە دژی نەوەی نوێ کاردەکات و پێویستە رێگری لێبکرێت، بەڵام بەهۆی بونی پەیجی زۆر و زەوەندی ساختە زەحمەتە راست و دروست لەیەکتر جیابکەیتەوە، چەندان پەیج و ئەکاونتی ساختە دروستدەکرێت بۆ مەبەستی جیاواز. سەبارەت بە بابەتی پۆپۆلیزم، هەم کەمال و هەم بەشی هەرەزۆری نوسەران و رەخنەگران لە کوردستان تەنانەت لە ئاستی دونیا زۆر بەهەڵە قسە لەسەت پۆپۆلیزم دەکەن وە تەسنیفکردنی هێزەکان بە پۆپۆلیست بەتەواوی هەڵەیە. باشترین کتێب کە کۆمەکمان بکات بۆ تێگەشتن لە پۆپۆلیزم کتێبەکەی "یان ویرنەر مۆلەر "ە بەناوی "پۆپۆلیزم چییە؟"  سەرنجی نوسەران بۆ ئەم کتێبە رادەکێشم کە زۆر گرنگە بۆ تێگەشتن لە چەمکی پۆپۆلیزم وە چۆن مامەڵەی لەگەڵ بکەین وە ئایا پۆپۆلیزم مەترسییە؟ من تەنیا سەرنج دەخەمە سەر پێناسەکە کە بەراوردکردنی بەدۆخی کوردستان. مۆلەر ئاوا پێناسەی پۆپۆلیزم دەکات: 1. دژی نوخبەی سیاسی و واقیعی باوە. 2. دژی فرەیی یە (فرەیی ئاینی، قەومی، مەزهەبی، سیاسی) 3. کۆمەڵگەی مەدەنی سەرکوت دەکات 4. بەڵێن یان کار بە سیستمی دامەزراندن (پێدانی هاندانی مادی) گشتی دەکات بۆ کرینی وەلائی دەنگدەر. 5. بانگەشەی ئەوە دەکات تەنیا ئەو نوێەری راستەقینەی خەڵکە واتە بۆ ئەوەی کەسێک یان هێزێک وەک پۆپۆلیست بناسێنی دەبێت ئەم پێنج مەرجە یان چوار مەرجیان لانیکەم تێدابێت.  ئەوە هەڵەیەکی کوشندەیە کە تەنیا لەبەر ئەوەی هێزێک سیاسی دژی واقیعی باو و نوخبەی سیاسی بێت وەک پۆپۆلیست سەیر بکرێت، چونکە هەمو هێزێکی نەیار لەرێگەی رەخنە و رەتکردنەوەی واقیعی باو دەگاتە دەسەڵات و هیوا بۆ خەڵکی دروستدەکات. رەتکردنەوەی واقیعی باو لە زۆر کاتدا زەرورەتە. بۆ نمونە هەندێ کەس ترەمپ و بێرنی ساندەرس بە پۆپۆلیست ئەژمار دەکەن چونکە دژی نوخبەی حاکمن، بەڵام ترەمپ دژی فرەیی یە و دژی کۆچبەرە و تەنیا خۆی بە شەرعی دەزانێت. لە کاتێکدا بێرنی ساندەرس پشگیری کۆچەبەران، و دژیرەگەز پەرستی یە و پشگیری کۆمەڵگەی مەدەنی و میدیا یە و دژی کۆمپانیا زەبەلاحەکانە. چۆن دەکرێت ئەم دوانە هەردوکیان بە پۆپۆیست بۆیە هەڵەیەکی گەورەیە هێزێکی سیاسی تەنیا لەبەر ئەوەی دژی نوخبەیە بەڵام باوەری تەواوی بە پێکەوە ژیانە، باوەری با دەمازراندنی خەڵک نییە بۆ کرنی وەلائ، باوەری بەوە نییە تەنیا ئەو نوێنەری خەڵکە بە هیچ جۆرێک ناچێتە چوارچێوەی هێزێکی پۆپۆلیستەوە. ئەومەرجانەی سەرەوە وەک پێناسەی پۆپۆلیست بە تەواوی لە پارتی یەکێتی دا بونی هەیە و پۆپۆلیستی راستەقینە بریتییە لە پارتی و یەکێتی، نەک هێزێک کە خەونی وەرگرتنی دەسەڵاتی هبێت وواقعی باو رەتبکاتەوە. لەم سۆنگەیەوە دروستکردنی پردی سماقوڵی، چاککرنی یاریگا، دروستکردنی پرۆژەی بچوک بۆ گەنجان، کردنەوەی خولی بەهێزکرنی توانای گەنجان نەک پۆپۆلیزم نییە بەڵکو بەشێکی گرنگی کاری سیاسی و کێبرکێی دیموکراسی یە.

رێبوار کەریم وەلی (1) یەكێتی راست دەكات، كە دەڵێ بەشێك لە هۆكاری رێكنەكەوتنی پارتی و یەكێتی لە سۆنگەی ئەو جێگۆڕكێ لەناكاوەی ناو پارتییە، (ئەلبەتە بە دەربڕینێكی ناسیاسییانە). قسەی نێچیرڤان بارزانیش زۆر راستە، كە پارتی ناچارە لەگەڵ چەند گرووپێكی یەكێتی رێكبكەوێت، نەك حیزبێكی سیاسیی خاوەن بڕیار! ئەو جێگۆڕكێیە بۆ پارتی قووڵاییەكی ستراتیژیی هەیە (ئەگەرچی دەكرا بە شێنەیی بكرێت)، بەڵام هاوكێشەكانی ناو یەكێتیشی ژێراوژوور كرد. پارتی تەنانەت ئەو كاتەی لە كابینەی هەشتەمدا، وەكو شەریكی سیاسی و حوكمڕانی لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕاندا رێككەوت، موڕاعاتی وەزعی ناوخۆی یەكێتیی كرد و باڵانسی نێوان ماڵی تاڵەبانی و كۆسرەت رەسوڵی تێك نەدا. ئێستا ئەو باڵانسە لە سۆنگەی ئەوەی كە یەكێتی لە دووی ئۆكتۆبەر حیسابی بۆ قسەی پارتی نەكرد و فڕكان فڕكانیان بوو، كە كێ دكتۆر بەرهەم ساڵح دەكاتە سەرۆككۆمار، تێكچووە و پارتیش ئامادە نییە كێشەكانی ناو یەكێتی چارەسەر بكات و دەڵێ مادام ئەوەندە یەكگرتوو بوون، ئێستا بۆ رێكناكەون؟ جاران ماڵی تاڵەبانی لە حكومەت و كۆسرەت رەسوڵیش وەك جێگری سەرۆكی هەرێم لە دەسەڵاتدا بەشدار بوون. ئێستا لە ئەنجامی هەڵەكانی یەكێتی و زیادەخوازیی ماڵی تاڵەبانی لە لایەك (كە هەم سەرۆكی پەرلەمان و هەم جێگری سەرۆكی حكومەتیان دەوێت) و پێداگریی پارتی لەسەر پێنەدانی هەندێك وەزارەت، كە دەبێ لەژێر دەستی خۆیدا بن، هێندەی دیكە كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی قووڵ كردووەتەوە. گومان لەوەدا نییە، كە لە دوای دووی ئۆكتۆبەری پارساڵەوە، پارتی بە رووحێكی تۆڵەسەندنەوەوە (جگە لە دوو كوڕەكەی تاڵەبانی) مامەڵە لەگەڵ هەموو باڵەكانی یەكێتیدا دەكات. ئەمڕۆ جگە لە دوو كوڕەكەی تاڵەبانی (كە یەكیان ئامادەبوو بیفرۆشێ)، هەموو یەكێتی باجی بە سەرۆكبوونی دكتۆر بەرهەم دەدەنەوە. لەكاتێكدا، هێشتا دوو پەرلەمانتارەكەی هاوپەیمانی لە بەغدا نەچوونەتەوە ناو فراكسیۆنی یەكێتی و بە خۆیان دەڵێن سەربەخۆ! هەموو مانۆڕە سیاسییەكانی ئەم چەند مانگەی رابردوو، ئیشكردنێكی سیستەماتیكی ماڵباتی تاڵەبانی بوو، كە لە کۆتاییدا وا بكەن، كە خۆیان چۆنیان بوێ لەگەڵ پارتیدا رێكبكەون. پێكهاتەی شاندەكەی یەكێتی بۆ دانوستاندن لەگەڵ پارتی دیارە كێن و بەرەو كام ئاراستەی دەبەن. ئەوان سەرۆكایەتیی دكتۆر بەرهەمیان لەسەر كۆسرەت رەسوڵ كردە ماڵ و خۆشیان خێر و بێرەكەی دەبەن. ئەگەرنا پارتی دەیتوانی نەهێڵێ ئەو باڵانسە تێكبچێت. 45 كورسییەكەی پارتی (2) ئێوارەی 30ی ئەیلوولی 2018 كە تازە دەنگەکانی نێو سندووقەكانی دەنگدان بۆ پەرلەمانی كوردستان دەژمێردران، گوتەبێژی ئەوسای یەكێتی رایگەیاند، كە دان بەو ئەنجامانەدا نانێن و تەنانەت گوتی بایكۆتی پڕۆسەی سیاسیش دەكەن. ئەو لێدوانە لە كاتێكدا هات، كە شاندی یەكێتی بە سەرۆكایەتیی جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی و ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەرکردایەتی و خوارتریشەوە، بە ئاسمانەوە بوون بەرەو بەغدا تا كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆككۆمار سەربخەن، كە دوو رۆژ دوای ئەوە لە پەرلەمانی بەغدا دەنگی پێدرا. خوێندنەوەی هەرە سەرەتایی بۆ ئەو لێدوانە، لە كاتێكدا تەنیا ئەنجامی بەرایی و ناڕەسمیی هەندێك شوێن بڵاوكرابوونەوە، ئەوە بوو كە یەكێتی بیەوێ لە رێگەی بە بارمتەگرتنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمان، كارتێكی گوشار لە دژی پارتی بەكاربێنێت، كە چاوەڕێی سەركەوتنی گەورەی دەكرد، یان هەر پێشەكی یەكێتی بیەوێت بەشێك لەو پێشێلکاریانەی خۆی بشارێتەوە، كە لە رۆژی هەڵبژاردن، خەڵكانێك بە ناسنامەی ساختەوە هێندرابوون دەنگ بدەن. 45  كورسییەكەی پارتی لە هەڵبژاردن مەكرەمەی یەكێتی نییە، چونكە هەر دوای لێدوانی گوتەبێژی فەرمی یەكێتی، ماڵباتی تاڵەبانی، كە كوڕەكەیان سەرۆكی لیستی یەكێتی و مەبەستیان بوو زۆرترین دەنگ بە دەست بێنێت، ئەویش نەك بۆ چوونە ناو پەرلەمان، بگرە بۆ بەهێزكردنی پێگەكەی لە داهاتووی حزبدا، لێدوانی گوتەبێژی حیزبەكەی خۆیانی بە درۆ خستەوە. پارتی چەند مانگێك پێشتر لە هەڵبژادنی 12ی مایس، حیزبی یەكەمی وڵاتی بەناو عێراق بوو، بۆ دەبێ گومان لەو سەركەوتنە نەكرێت، بەڵام گومان لەوەی کوردستان بكرێ، یان پارتی پێویستی بەوە هەبێت خێری پێ بكرێت؟  ئەو 45 كورسییەی پارتی مەرەكەبی سەر كاغەز نەدەبوو، تەنانەت ئەگەر یەكێتیش رازی نەبووایە. ئەوانەی شەوی پێش هەڵبژاردن لە كۆمیسیۆنەوە گورزیان لە یەكێتی دا، لە 18ی شوباتی ئەمساڵ ئەو راستییەیان بۆ یەكێتی دووپاتكردەوە، كە ئەوەی لە گەڕەكەكەی خۆی لە سلێمانی بۆی دەچێتە سەر، مەرج نییە لە شوێنی دیكە بۆی بچێتە سەر. یاسای سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان ئامادەیە (3) لە شوباتی 2018ـەوە تا شوباتی 2019 كە رێككەوتنی سیاسیی نێوان پارتی و گۆڕان ئیمزا كرا و بە هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان دەست بە جێبەجێكردنی كرا، پارتی و گۆڕان بۆ ماوەی ساڵێك كاریان لەسەر ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان دەكرد. ئەوەی كە ئێستا خەڵك وا هەست دەكات زۆر بە ئاسانی پارتی و گۆڕان گەیشتوونەتە ئەو خاڵەی ئێستا، لە راستیدا بەرهەمی لێكتێگەیشتن و هاوكات ئەو بارودۆخەیە، كە لە دوای خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر هاتە ئاراوە. فەزڵی گۆڕینی سیستەمی حوكمڕانی لە سەرۆكایەتییەوە بۆ پەرلەمانی، ئیتر لە باخەڵی گۆڕان و پارتیدایە كە بڕیاری لێدەدەن و جێبەجێی دەكەن. حیزبەكانی دیكەش كە رەنگبێ هەمان روانگەیان هەبووبێت، یان بە دەنگدان بەو یاسایە دەیسەلمێنن كە فیعلەن ئەوانیش هەمان مەبەستیان هەبووە، یان پاشقۆڵی لێدەگرن و هیچیان پێ نابڕێ.

كەمال چۆمانی  ئاڵۆزیی کەسایەتیی نارسیسیست: نەخۆشیی و ئاڵۆزییەکی دەرونیی و کەسییە، کەسی نارسیسیست لە رادەبەدەر موعجیبە بە خۆی، لە رادەبەدەر خۆویست و خۆپەرستە. هەڵسوکەوتی نائاسایی هەن بەوە دەناسرێنەوە کە زیاد لە پێویست هەستی خۆبەگرنگزانین و بەخۆسەرسوڕمانیی هەیە و هیچ سۆز و میهرەبانییەکی نییە. ئەوانەی توشی ئەو ئاڵۆزییە کەسییە دەبن کاتێکی زۆر لە بیرکردنەوە لە خۆیان بەسەردەبەن کە چۆن سەرکەوتن و دەستەڵات بەدەستبێنن، یان زۆر خەریکی روخسار و دەرکەوتنی خۆیان دەبن.  یەکێک لە سیماکانی فاشیزم رەتکردنەوەی ئەویترە. کەسی فاشیست بە هیچ جۆرێک رەخنەی ئەویتر قبوڵناکات. فاشیستەکان باڵادەستی شانۆی سیاسیین. خەڵک گڕدەدەن بە دژایەتیکردنی دوژمنەکانیان. فاشیستەکان بە پشتیوانیکەرانی خۆیان دەڵێن کە رێگای ئاسان هەن بۆ چارەسەرکردنی کێشە ئاڵۆزەکانیان. خۆیان وەک رزگارکەری نیشتیمانیی تەماشادەکەن و خۆیان و دەوڵەت بەیەکترەوە پەیوەست دەکەن. یەکێک لە نهێنییەکانی سەرکەوتنی هیتلەرئەوە بو کە دەیگوت: "من پێتان دەڵێم چی منی گەیاندۆتە ئەو ئاستەی کە پێیگەیشتوم. کێشە سیاسییەکانی ئێمە ئاڵۆز دەردەکەوتن. خەڵکی ئەڵمانیا نەیانتوانی هیچی لەبارەوە بکەن. من ئاڵۆزیی کێشەکانم کەمکردەوە لەڕێی سادەترین چەمکەکانەوە. مێگەلی خەڵک لەوە تێگەیشتن و وەدوای من کەوتن." سیماکانی فاشیزم لە هەندێک کەسایەتیی سیاسیی و حیزبی سیاسییدا هەن. مەرج نییە حیزب و سیاسییەکان تەنها ناسیۆنالیستێکی توندڕەو بن بۆ ئەوەی فاشیست بن، دەکرێت حیزبێکی بچوک یان سیاسییەکی تازە-هەڵتۆقیویش بێت و سیماکانی فاشیزم تێیدا بەرجەستە ببن. لەناو سیاسەتی کوردییدا لە هەرێمی کوردستان، ئەو سیاسییانە زۆر زۆرن کە نارسیسیستن و فاشیستن یان ویستی فاشیستانە بیرکردنەوە و گیانی داگیرکردون جا چ لە کۆنەکان و چ لە نوێکان. ئەوانە لە مێژوی بزاڤی رزگاریخوازیی کوردیی و لەدوای رزگاریی کوردستان، مەترسییەکی گەورەن و ئێستاش مەترسییەکی هەرە گەورەن بەسەر داهاتوی وڵاتی ئێمە، ئاشتیی کۆمەڵایەتیی، دیموکراسیی، حوکمی قانون و چەسپاندنی ئازادیی.

هونەر تۆفیق لێکچونی پەیوەندی نێوان ترۆتسکی و ستالین لە زۆر حیزب و شوێنی جیادا هاوشێوەیە ۰ کاتێک ترۆتسکی تیئۆریزەی شۆڕشی لە فەلسەفەی سیاسی حیزبی بەلشەفیکەکاندا دەکرد ٫ ستالین پیاوێکی سەرکێش و یاخی نەخوێندەواربوو لە گوندەکانی قەفقازدا ۰ کۆمۆنیستەکان ئەوەندە ئیشیان بە ستالین بوو وەک چەتەیەک هەڵکوتێتە سەر بانکێک و بڕێک پارەیان بۆ پەیدابکات ۰ نەخۆشکەوتنی لینین و دوور کەوتنەوەی ترۆتسکی هەلێکی زێڕین بوو بۆ ستالین تا قاچ بخاتەسەر یەکەم پلەی سەرکەوتن بەسەر پلیکانەکانی حیزبدا بەرەو دەستەڵات ۰ غەفڵەتی ترۆتسکی و لێکچووەکانی لە حیزبەکانی تردا لەوەدابوو ٫ پێی ی وابوو کەسێکی گوندەکی و نەخوێندەوار ئەو لیاقەتە جومناستیکیەی نیە بتوانیت سەربکەوێت بەرەو دوا پلەی حیزب و کۆنترۆڵی تەواوی ئۆرگانەکانی بکات ۰ ترۆتسکی لە بەکەمگرتنی ستالینی جومبازدا ٫ وەهای مەزەندە دەکرد ستالین چەند بەرز بڕوات ٫ ئەو بە دێڕێک لە نووسنێکدا یان بە وتارێک فڕێ ی دەداتەوە خوارەوە ۰ بەڵام بێئاگابوو لەوەی ستالین هەموو جومگەکانی حیزب و حکومەتیشی لە ڕێگەی دانانی کەسی نزیک لەخۆیەوە کۆنترۆڵ کردبوو ۰ ترۆتسکی ئەوەندەی بایەخی بە تەنزیر و تەحلیلی حیزب و فیکری سیاسی ئەدا ٫ دوو هێندەش بێخەبەربوو لە دابەشکردنی پلەوپۆستەکان ٫ ئەو پێ ی وابوو وتارەکانی دەتوانن دەستەڵات ئاڕاستەبکەن و جەماوەر لەپشت وتارەکانی ئەون نەک پلە و پۆستەکانی ستالین کە دەیبەخشینەوە بەسەر پیاوەکانی خۆیدا ۰ ئەو غەفڵەتەی ترۆتسکی و هاوشێوەکانی لە حیزبەکانی تر تێ ی کەوتن ٫ ئەنجامەکەی بە زیانی خۆیان و شکست شکایەوە و ستالینەکان بوونە باڵادەستی یەکەم و بەنەخوێندەواریەکەی خۆیان بەریان بە تیئور و فەلسەفەکەی ئەوانیش گرت ۰

نەوزادی موهەندیس •ڕێكەوتی 18/3/2018 ئەو ڕۆژە ڕەش و شوومە بوو بۆ تەواوی كوردان و بەتایبەتیش بۆ كوردانی ڕۆژئاوای قارەمان كەماوەی 6 ساڵی ڕێكە خەباتی مان و نەمان دەكەن لەلایەك لگەڵ گروپە تیرۆریستیەكان و لەلایەكیش لەبەرامبەر سوپای توركیا و لەلای سێهەمیشەوە بەرامبەر سوپای ڕژێمی داگیركاری سوریادا. توركیا كاتێك لە 24/6/2016دا بڕیاری دەستوەردانی لەكاروباری سوریادا دا،لە مانگی 1/2018وە كەوتە پلاندانان و پەلاماردانی شاری عفرین و بەبەرنامە وێسگەكانی ئاوی خواردنەوە و فڕنەكان و وێسگەكانی پەیوەندی بۆردومان دەكرد و تائەوكاتەی توانی لە 18/3دا بەتەواوەتی بچێتە ناوەڕاستی شاری عفرین و داگیری بكات. كوردانی ڕۆژئاوا بەگشتی و عفرینیەكان بەتایبەتی توانیویانە گەورەترین قارەمانێتی پیشانی هەموو دونیا بدەن لەسەر دەستی كچان و كوڕانی كوردا و ئەوان بەهەق بونە سەفیری كوردایەتی لەو قۆناغەدا و هێندەی تر ناسنامەی كورد و گەریلایان بەدونیا ناساندا لەپاڵ خەبات و بەرگریكردنی هێزی پێشمەرگەی قارەمان لەباشووری كوردستاندا.پێش ساڵێكی ڕێك سوپای داگیركاری توركیا بەهاوكاری چەندین گروپی تیرۆریستی لە سوپای بەناو ئازادی سوریای و..هتد. لەژێر ناوی هێرشی(( درع الفرات))دا توانیان شاری عفرینی خۆڕاگری كوردان داگیر بكەن،لەبەرچاوی هەموو دونیا و مەخابن هەموو دونیاش و بەتایبەتیش زلهێزەكانی ڕوسیا و ئەمریكا كە دەستڕۆیشتوی ناو سوریان بێدەنگبوون لەو كارە داگیركاری و دوور لەمرۆڤانەیەی ئەردۆگان و سوپاكەی. •عفرین زۆر بێناز و بێكەس بوو لەو كاتەدا ،چونكە تەنانەت كوردانی براشیان لە باشوور نەیانتوانی وەكو پێویست و هاوشێوەی كوبانی قارەمان بەدەنگیەوە بچن لەبەر دووری لە سنوری هەرێمی كوردستان و ڕێگریەكانی هێزەكانی توركیا و تەنانەت ئەمریكاش. ئەمریكا بۆخۆشی هاوكاری دوو گروپی تیرۆریستی بەناوەكانی ((جیش الاسلام و فیلق الرحمان)) كردوە كە دەستیان هەیە لە گۆڕینی دیموگرافیای عفریندا. •لەماوەی ئەو ساڵەدا ئەردۆگان و سوپاكەی و گروپە تیرۆریستیەكان گەلێك كار و تاوان ئەنجام دەدەن لە عفریندا هاوشێوەی لە دونیای سەردەمدا نیە و تەنها لە پێش 500 ساڵدا باوباپیرانی  ئەردۆگان لە خەلافەتی ئیسلامی عوسمانیدا ئەنجامیانداوە و بەدڕندەترین شێوە و خوێنڕشتن و كوشتار ئەوكاتیش شاری حەڵەبیان داگیركرد و خەڵتانی خوێنیانكردوە. ئەردۆگان و سوپاكەی دوای چوونە ناو عفرینەوە لەسەر شێوازی تەتار و مەغۆلە عوسمانیەكانی باوباپیرانی 3 ڕۆژ شارەكەی حەڵاڵ كرد بۆ چەتە خوێنڕێژەكان و هەموو كارێكی دزین و ڕفاندن و ڕاو وڕووت و فەرهودو تاڵانی شارەكەی حەڵاڵكرد و كەوتنە دزیكردنی ماڵان و كوشتوكوشتاری كوردان و شێواندن ودزینی ئاسەوارەكۆنەكانی كوردان و تێكشاكاندنی سیمبولە ئازادیەكانی كورد وەك پەیكەری كاوەی ئاسنگەرو ...هتد. •ئەو كارانەی كە سوپاكەی ئەردۆگان كردویانە لە عفرین تەنها لە مێژوە تاریكەكانی چەرخەكانی ناوەڕاستدا ڕوویانداوە،وەك: 1.دەستخستنی پارەیەكی زۆر لەكوردان بەناوی ئەوەی كە ڕاپۆرتیان لەسەردراوە و بۆلابردنی ئەو ڕاپۆرتانە پارەیەكی زۆریان لێسەندون. 2. ڕفاندنی كەسانی دەوڵەمەند و دواتر ئازادكردنیان بە پارەیەكی زۆر. 3.دەستبەسەراگرتنی زەوی و ماڵ و دوكان و باخ و كشتوكاڵ و ...هتد. 4.سەپاندنی باج بەسەر بازرگاناندا بەناوی پاراستنی سەروماڵیان. 5.بڕینی دار زەیتونەكان و دواتر فرۆشتنیان وەك دار لەبازاڕەكانی حەڵەب و توركیا. 6.ڕێگەگرتن لەناردنی زەیتون بۆ بازاڕەكانی حەڵەب و ناردنیان بەنرخی هەرزان بۆ بازاڕەكانی توركیا. 7.تەقاندنەوەی گەڕۆك لەكوڵان و ناوماڵانی كورداندا بەدەستی ئەنقەست بۆ ترساندنیان و دەربەدەركردنیان. 8.سەرپەرشتیكردنی وەزارەتی پەروەردەی توركیا بۆ خوێندن لەشاری عفرین. 9.هەراسانكردن و دەرپەڕاندنی كوردە عەلەوی و ئێزیدیەكان. 10.ئەنجامدانی كارو چالاكی لەلایەن((دەزگای كاروباری ئاینەكان لەتوركیا))كە دامەزراوەیەكی باوەڕپَكراوی ئەردۆگانە بۆ كۆكردنەوە و هاندانی مسوڵمانان لەهەر شێوێنێك بن بۆ پاڵپشتی لە بیرۆكەی عوسمانیە نوێكان لەژێر پەردەی ڕابوونی ئیسلامیدا. هەموو ئەم كارانەی توركیا و ئەردۆگان دەیكەن بۆ گۆڕینی دیموگرافیای شاری عفرینی كوردانە و گەرەكێتی لەجێگەی كوردە ڕەسەنەكان عەرەب و توركومان و ..هتد نیشتەجێبكات. ئەوەتا ئاماری عەرەبی بە 55% و كوردی بە 35% داناوە بۆ ئەوەی 65% كوردەكان دەربكات  وكە كاری گۆڕینی دانیشتوانی ئەنجامدا كەس نەڵێت گۆڕانكاری كراوە.ئاشكراشە بەپێی هەموو ڕێكەوتنە نێودەوڵەتیەكان كاری پاكتاوی ڕەگەزی و داگیركردنی شار و وڵاتێك لەدەرەوەی یاسا نێودەوڵەتیەكانن و بەتاوان دادەنرێن و ئەوەتا مادەكانی 2 و7 و 8ی ڕێكەوتنی ڕۆما ئەوكارانە بەتاوان لەقەڵەم دەدات. ئەردۆگان مەبەستێتی كە ناوچەی ئارامیش بە قوڵایی 5كم دروستبكات لەسەر سنوری نێوان توركیا و سوریا بەڕەزامەندی ڕوسیا و ئەمریكا و كاری سەرپەرشتیكردنیشی هەرخۆی بیكات،بەناوی پاراستنی ئەمنیەتی خۆی و بۆهەمیشە بتوانێت ڕێگری لەكار و چالاكی كوردانی ڕۆژئاوا بگرێت. تاوانەكانی ئەردۆگان و سوپاكەی و گروپە چەتەكان ،لەناو ڕاپۆرتێكی نەتەوە یەكگرتوەكانیشدا كە لە 6/2018دا بڵاوكراوتەوە دەریخستوە كە(( لە ئاستێكی بەرزدا تاوانی توندوتیژی لە عفرین بەڕێوە دەچێت دژی مەدەنیەكان و كارەكانی دزی و تاڵانی و هەراسانكردن و ڕفاندن و كوشتن زۆر بەربڵاوە و هیچ یاسایەكیش لە عفریندا نەماوە بەتایبەتیش دژی ئەوانەی كە هاوكاری كوردەكان دەكەن)).  ئاماری تاوان و كارە قێزەونەكانی ئەردۆگان و چەتەكانی ئەوەمان پێدەڵێن كە گەرەكیانە مۆركی كوردانە لەشاری عفرین وەربگرنەوە و گۆڕانكاری گەورەی دیموگرافیای تیادا ئەنجام بدەن،ئەوەتا لەماوەی ئەم ساڵەدا هەستاون بە: •32-45 قوتابخانە تێكدراون •318 پەیمانگا و زانكۆ داخراون •50 هەزار خوێندكار لەخوێندن بێبەشكراون •13 منداڵی خوێندكار كوژراون •سەپاندنی خوێندن تەنها بەزمانەكانی عەرەبی و توركی •زیاد لە 200 كورد گیراون لەلایەن گروپەكانی ((جەبهەی شام و احرار الشرقیە و فرقەی حمزە))وە. • توركیا بەنیازە ئەو 3 ملیۆن ئاوارە سوریە بگێڕێتەوە بۆ ناوچە كوردیەكان لە(( عفرین و جەڕابلوس و عەزاز)) و نیشتەجێیان بكات و تائێستا زیاد لە 140 هەزار ئاوارەی سوری چونەتەوە ناو عفرین لەهەموو نەتەوەكان. •وەرگرتنی بڕی 20هەزار دۆلار لەبەرامبەر ڕزگاركردنی هەر خێزانێكی كورد. •وەرگرتنی بڕی 5 هەزار دۆلار لەبەرامبەر  پێدانەوەی  ئۆتۆمبێلەكانیان. ئەوەی ئاشكرابوە ،ئەوەیە كە داگیركردنی عفرین دژی حیزبێكی دیاریكراو یان هەنگاوێكی پێشوەختە نەبوە بۆ پاراستنی ئەمنیەتی سنورەكانی توركیا،بەڵكو شەڕی جوگرافیا و دانیشتوان و پاكتاوكردنی ڕەچەڵەكی كورد و كوردستان بوە لەچوارچێوەی بەرنامەی فراوانخوازی دەسەڵات و قەڵەمڕەوی عوسمانیە نوێكاندا كە ئەردۆگان گەرەكێتی سەردەمی خەلافەتی عوسمانیەكان ببوژێنێتەوە و خەون بە خەلیفایەتی مسوڵمانانەوە دەبینێت. دەوڵەتی توركیا بەدرێژایی مێژووەكەی كە لەسەر غەزوكردن و كوشتوبڕین بنیاتنراوە،لەئێستاشدا ئەو خەوە قێزەونەی فڕێنەداوە و گەرەكێتی بەزۆر و زۆرداری و داگیركردن خەونە ڕزیوەكەی زیندووكردنەوەی خەلافەتی عوسمانی زیندووبكاتەوە لەسەر حسابی داگیركردن و وێرانكردنی وڵاتان و گەلانی ناوچەكە و بەتایبەتیش كورد. بەڵام ئەردۆگان و سوپاكەشی و چەتەكانیش باش دەزانن عفرین و هەموو شارە كوردیەكانی تریش لە ڕۆژئاوادا دەبنە ئەو زەلكاوەی كە تیایدا گیردەخۆن و كوردان بە ئاسانی سەرشۆِرناكەن و بەردەوامی دەدەنە مقاوەمەت و كار و چالاكی دژی هێزەكانیان و ڕۆژێكدێت عفرینی خۆڕاگر لەژێر زوڵم و داگیركاری توركەكان ڕزگاری دەبێت.ئەردۆگان و توركیا ئەركێكی قورسی پاراستنی ئاسایش و بەڕێوەبردنی عفرینیان كەوتۆتە ئەستۆ كەلەم قۆناغەی توركیادا زۆر زەحمەتە بەردەوام بێت چونكە ئابوریەكی فشەڵ و لاوازی هەیە. •لەكۆتایدا مانگی ئازار بۆ كوردان زۆر بەئازارە و بەتایبەتی كە پێش 31 ساڵ شاری هەڵەبجە لەباشوور لەلایەن ڕژێمی داگیركاری بەعسی فاشیزمەوە و لەبەرچاوی هەموو دونیادا و بەبێدەنگی و بێكەسی  شەهیدكرا،ئەوەتا بەهەمان شێواز و پێش 1 ساڵیش عفرینی دەستەخوشكی  هەڵەبجە بەبەرچاوی هەموو دونیا و بەبێدەنگی هەمان ئازاری بەخۆوە بینیەوە و داگیر و خەڵتانی خوێنكرا. مەخابن هەڵەبجە و عفرین ترۆپكی  دوو ئازاری قوڵ و لەبیرنەكراوی نەتەوەیەكی ژێر دەست و داگیركراوی كوردن لە دونیای بەناو پێشكەوتوو و دیموكراسید و ئازایەكاندا ،بەڵام بەدڵنیایی وەك چۆن هەڵەبجە ئازاد و ئاوەدانكرایەوە و ڕژێمی بەعسی فاشی لەگۆڕنرا ئاوهاش ڕژێمی توركیا و چەتە تیرۆریستەكانیش لەگۆڕدەنرێن وعفرینیش و هەموو شارە كوردیەكانی ڕۆژئاوای كوردستان ئازاد و ڕزگار و ئاوەدان دەكرێنەوە و دوژمنان وداگیركارانی كودیش سەرشۆڕ و زەلیل و بەرەو زبڵدانی مێژوو دەنێردرێن. ئەركی هەموو كوردانە كە چیدی عفرین بەبێدەنگی و بێكەسی بەجێنەهێڵن و ڕێگە بە بەردەوامی داگیركردنی و شێواندنی دیموگرافیاكەی نەدەن و هەموو هێز و توانا و پەیوەندیەكانیان بخەنە گەڕ بۆ كۆتایهێنان بەو ستەم و جەور و داگیركاریەی عفرین كە لەلایەن ئەردۆگان و سوپاكەی و چەتە تیرۆریستەكانەوە بەردەوامە وچیدی بێدەنگی بشكێنن.  

دانا سۆفی برایم تا دێت گەڕی گفتوگۆکان لە نێوان پارتی و یەکێتی درێژتر دەبێتەوە و ئومێدی ھاوڵاتیانیش بەم کابینە نوێیە کەمتر دەبێتەوە، ھۆکاری سەرەکیش گیڤ بوونەوەی ھەردوولایە لە یەکتری، وە باشتریشە زوو زوو بیریان بھێندرێتەوە دوانەیێکی پێکھەڵنەکەوتووی خۆش ویستن.   جیاوازتر لەوەی ڕوویداوە ئەوایان لێ چاوەڕوان دەکرا حکومەتێکی شەریف بێ کێشە دەھێنە ئاراوە بانگەشەیان بۆی ئەکرد، بیانوی یەکێتیش بۆ تاخیرکردنی پێکھێنانی کابینەی نۆ ئەوەیە ؛ ھەر چەندە تاخیربێت بەس حکومەتێکی زامنی مافی ھاوڵاتییان بێت! بێ ئاگا لەوەی شەریکەکی دوێنێی نانی لەسەر سێڵە. پرسیارێک لە مەکتەبی سیاسی پارتی و یەکێتی و سەرکردەباڵاکانییان و کوردستانییان،  چی ئەبێت پارتی وەزارەتی ناوخۆ بدات بە یەکێتی؟!  "باشترە پارتی دەست لەم وەزارەتە یان وەزارەتێکی تر بەر بدات بۆ ھاوخەبات و ھاوڕێ دێرینەکەی بەڵکو بتوانێت کاری باشتری تێدابکات و ھەموو شتێک بە قابیلی گۆڕانکاری ببینێت" چی ئەبێت یەکێتی وەزارەتی ناوخۆ وەرنەگرێت؟!   "باشترە ئەم دوو ھێزە ئەگەر کورسیەکانییان ھاوشان نەبن سەیری یەکتری بکەن لە ھێز و خەبات ھاوشانن، باشتریشە لە وەزارەتی ناوخۆ و سامانە سروشتیەکان یەکێکییان لای یەنەکە بێت، چونکە دەبێت ھەموو لایێک تێبگات پارتی و یەکێتیش خەڵکی ئەم ھەرێمەن و دوو ھێزی کاریگەرن، کاریان لەسەر بکرێت بەرەو باشر بڕۆن و لەگەڵ لایەنە کانی پێکەوە بەرەو ئاسۆ ھەنگاو بنێن" چی ئەبێت پارتی نەرمی بنوێنێت؟! وەزارەتی ناوخۆ نا سامانە سروشتەکان نا دارایی بیدات بە ھاوخەباتەکانی چی ئەبێت؟! "بەم کارەی پێکھێنانی حکومەت و پەرلەمان خێراتر ئەکات و کوردستان بەرە و کەناری ئارامی لەنگەر دەگرێت، شتێک نامێنێت لەناو شەقام بڵێن پارتی دڵی لەگەڵ کورسییە" چی ئەبێت یەکێتی و گۆڕان شەریکی ڕاستەقینەبن و پێکەوە کوردستانێکی بەھێز و ئارام  و ئاوەدان بەدی بھێنن؟! "باشترین ڕێگایە بۆ خزمەتکردنی کوردستان و کوردستانییان لەم کاتەدا و دڵی  تۆراوی یەکێتیش بە یەکجاری ئاو ئەخواتەوە و زامی گۆڕان و دەنگدەری ئەم ھێزەش ساڕێژ ئەبێت" چی ئەبێت ھەموان ھاوکار بن لە پێناو باشور و پاراستنی دەستکەوتەکان  (پارتی،یەکێتی، گۆڕان ،کۆمەڵ، نەوەی نوێ، یەکگرتوو) چی ئەبێت زوو ڕێکبکەون؟! نەگات بە مریشکە ڕەشە؟! "بەم شێوازە نموونەیێکی جوانی پێکەوە کارکردنی لایەنە سیاسیەکان دێتە ئاراوە، ھەرێمەکەشمان ئاھ ھەڵکێشانی (٥) پێنج ساڵی داھاتووی ساڕێژ ئەبێت" چی ئەبێت سەرۆک سەرکردە مامۆستا دکتۆر خوێنکار نوسەر ڕۆژنامەوان فەرمانبەر وەستا کرێکار باوک دایک ھاوکار بن؟! "کوردستان کەسی لێ زیاد نییە بە ھەموو پێکھاتە و لایەنەکانەوە جوانیین بە ھەمووشمان دەتوانین سەرکەوتن بە دەست بھێنین" پرسیارێکیش بۆ ھەموان جێدەھێڵین چی ئەبێت واقیع بیین و گەشبیین بین؟!

شاناز ئبراهیم ئەحمەد  ئه‌گه‌ر دەڵێن ئه‌و هه‌موو هاتوچۆ و بێنه‌ و برده‌ و‌ دانیشتنەتان له‌به‌ر ئێمه‌ی یه‌كێتیه‌ قوربانه‌ نامانه‌وێ چونکە دڵنیاین کە ڕاست ناکەن ، كه‌س نیه‌ ئه‌و ڕاستیه‌ نه‌زانێت كه‌ شه‌راكه‌تی ڕاسته‌قینه‌ شتێك نیه‌ به‌ وه‌رگرتنی چه‌ند وه‌زاره‌تێك و واژۆكردنی چه‌ند خاڵێك له‌ ژێر ناونیشانی هاوپه‌یمانیتیدا بێته‌دی ، شه‌راكه‌تی راسته‌قینه‌ پێویستی به‌ دوو لایه‌نی دادپه‌روه‌ر و مافپه‌روه‌ر و خاوه‌ن ویژدان و مه‌بدا و فكری سیاسی هه‌یه‌..!! شه‌راكه‌تی راسته‌قینه‌ و ڕێککەوتن به‌ كه‌سانێك جێبه‌جێ ناكرێ مانەوە و بەردەوامیان بە خۆپه‌رستی و قۆرخكاری و پچڕینی پشکی جێنشینەکانیانەوە بەند بێت ، كه‌سانێك كه‌ له‌ ( پەڵپینەوە هەتا بۆریە نه‌وتەكانی کوردستانیان كۆنترۆل كردبێت )چ باکیان بە یەکێتی و خواستی یەکێتییەکانە ؟  شه‌راكه‌تی راسته‌قینه‌ ئەوە نیە تۆ پۆستی پارێزگارم پێ ببەخشی به‌رامبه‌ر به‌وه‌رگرتنی دوو بیره‌ نه‌وت ..!! تۆ خوله‌م بۆ بكه‌یته‌ كوێخا و من عه‌به‌ت بۆ بكه‌مه‌ ئاغا ..! ئەوە شه‌راكه‌ت نیە ئەوە سەودا و مامەڵەیە بەدەنگی خەڵک و دەنگدەرانی   گشت حزب و یەکێتیەوە ، سەودا بە شەونخوونی ئەو خەڵکەوەیه‌ کە شار بە شار و دێ بە دێ ڕێیان بۆ کوتای و دەنگیان بۆ کۆدەکردیتەوە ، تۆش لەپێناو وەزارەتێکی پڕ ئیمتیاز و پارە و پول دەیبەخشی و به‌ دیفاع لە خواستی دەنگدەران پێماندەفرۆشیتەوە ؟ ئینجا بابچینه‌ سه‌ر مه‌سه‌له‌ی كورسی و پۆسته‌كان سه‌ره‌تا با له‌پۆستی سه‌رۆكی په‌رله‌مانه‌وه‌ ده‌ست پێبكه‌ین ، به‌ڕای من یه‌كێتی هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌ ده‌كات ئه‌گه‌ر له‌م كابینه‌یه‌دا چاو ببڕێته‌ ئه‌و پۆسته‌ چونكه‌ جگه‌ له‌وه‌ی له‌ دواڕۆژدا كه‌سێكی پێ به‌مووچه‌یه‌كی زه‌به‌لاح خانه‌نشین ده‌كرێ هیچ سوودێكی نه‌ بۆ یه‌كێتی و نه‌ بۆ په‌رله‌مان و نه‌ بۆ چه‌سپاندنی دیموكراسی و دادپه‌روه‌ری نیه‌ و نابێ ، كاری ئه‌و كه‌سه‌ی دەبێتە سەرۆکی پەرلەمان له‌م كابینه‌یه‌دا ته‌نیا سه‌رله‌قاندن ده‌بێت ، چونکە ئەوکاتەی دەبوایە بۆ یەکێتی و کورسیەکانی یەکێتی شەڕتان بکردایە ، هەلی کارتان بۆ بێکارێک دۆزییەوە لەبەغداد و لێگەڕان پەرلەمانێک بەدەنگی ساختە و هاوڵاتی سووری و عەرەبی هاوردە پڕ بکرێ لەدەنگی لایەنێک و بەتەواوی پەرلەمان کۆنتڕۆڵ بکرێ و هەرچۆنێک بیانەوێ بەوجۆرە یاساکان بەدەنگی زۆرینە لەپەرلەمان تێبپەڕێنن و هیچ منەتی یەکێتیش هەڵنەگرن ، به‌ سه‌رله‌قاندنیش هه‌رگیز نابینه‌ شه‌ریكی راسته‌قینه..!!‌ له‌ بابه‌تی وه‌رگرتنی وه‌زاره‌تی دادی عێراقیش ئه‌گه‌ر ئه‌و كورسیه‌ وه‌ك گه‌ڕانه‌وه‌ی ره‌دی ئیعتیبارێكه‌ بۆ یه‌كێتی كه‌ له‌م حكومه‌ته‌دا هیچ پله‌ و پۆستێكی له‌ به‌غدا نیه‌ ئه‌وه‌ مه‌سه‌له‌یه‌كه‌ و ئه‌گه‌ریش بۆ به‌ده‌ستهێنانی (قۆنتەرات) مقاولاتی حه‌پسخانه‌كانی عیراق و كۆمه‌ڵێك بابه‌تی له‌و شێوه‌یه‌یه‌ و به‌كوردی ئه‌گه‌ر شینه‌كه‌ بۆ هه‌ریسه‌كه‌یه‌ (گیرفانەکەیە ) ئه‌وا قوربانه‌ ئه‌وه‌شمان ناوێت و له‌هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌دا ده‌بێت یه‌كێتی چاك بزانێت كه‌ ئه‌وه‌ خودی یه‌كێتی بوو كورسیه‌كه‌ی یه‌كێتی واته‌ پۆستی سه‌رۆك كۆماری به‌خشیه‌ سه‌رۆكی حزبێكی غه‌یره‌ یه‌كێتی و یه‌كێتی له‌ هه‌ردوو دین كرد ..!! بەو کەین و بەین و خۆ ڕاوەشاندنەش ناتوانێ هەڵەکەی ڕاستبکاتەوە..!! سه‌باره‌ت به‌دابەشکردنی پۆسته‌كانی تریش لە هەرێم و بەغدا ئەگەر ته‌نها له‌ پێناو دامه‌زراندنی كه‌سه‌كاندایه‌ بۆ پتەوكردنی ( باڵ و په‌راسوو و پشت و پڕکردنی گیرفانە قوڵەکانی ئه‌م لایه‌ن و ئه‌و لایه‌ن ) ئه‌وا به‌ مەمنونیه‌وە ده‌ڵێین ئه‌ویشمان ناوێت..!! دیاره‌ جه‌ماوه‌ری حزبه‌كانیتریش كۆمه‌ڵێك گله‌یی و گازنده‌ و داواكاری تایبه‌ت به‌ خۆیان له‌سه‌ركرده‌كانی خۆیان هه‌یه‌ و ئێمه‌ی یه‌كێتیش له‌و حاڵه‌ته‌ به‌ده‌ر نین ، داواكاری ئێمه‌ی یه‌كێتیه‌كان شه‌راكه‌تی راسته‌قینه‌ی ناو حزبه‌كه‌ی خۆمانه‌ ، گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ره‌دی ئیعتیبار بۆ كادر و ئه‌ندامانی خۆمانه‌ ، چه‌سپاندنی دادپه‌روه‌ری و یه‌كسانی نێو ریزه‌كانی خۆمانه‌ ، گه‌ڕاندنه‌وه‌ی شه‌رعیه‌ته‌ بۆ مه‌كته‌بی سیاسی و سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌مان..!! ده‌مانه‌وێ بزانین له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک و به‌ چ پێوه‌ر و بڕگه‌ و ماده‌ و خاڵێكی په‌یڕه‌وی ناوخۆی حیزب ژماره‌ی ئه‌ندامانی مه‌كته‌بی سیاسیه‌ ماوه‌ به‌سه‌ر چووه‌كه‌مان زیاد و كه‌م ده‌كرێت ؟! ئەگەر لەپێناو تێپەڕاندنی ئەو کەین و بەین و پشک پشکێنەیه‌دا نەبێت بۆ هه‌ندێك له‌وانه‌ی كه‌ چه‌ندین ساڵ بوو ناویشیان له‌ لكوله‌كه‌ی تەڕدا نه‌مابوو له‌ پڕ قووت بوونه‌وە و بوون بە یەکێتی عەیار ٢٤ ؟!!  داواكاری ئێمه‌ی یه‌كێتیه‌كان دابینكردنی پله‌ و پۆست و به‌ده‌ست هێنانی كورسی بۆ ئه‌م و ئه‌و نیه‌ به‌ڵكو چه‌سپاندنی دادپه‌روه‌ری و یه‌كسانی و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی سیمای حزبایه‌تی و شكۆیه‌ بۆ یه‌كێتی و هاوڵاتیانی کوردستان ، هه‌ر بۆیه‌ش ته‌نیا داواكاری ئێمه‌ كۆنگره‌یه‌ و هه‌ر كۆنگره‌ش ده‌بێت ، کۆنگرەیەک کۆتایی بەو پاشاگەردانیە بێنێ و چیتر پشک پشکێنەمان لێنەکرێ بە داستانی بەرگری لەخواستی دەنگدەران و یەکێتیەکان ، بەفشەفشی سەرشاشەی تیڤییەکانیش لەخشتەمان نەبەن..!! هه‌ق وایه‌ ئه‌و هه‌ڤاڵانه‌ له‌ جیاتی كات به‌ هه‌ده‌ردان و خۆ ماندووكردن به‌كۆمه‌ڵێك بابه‌تی ناوخۆیان ئاوڕێكی جدی له‌كه‌ركوك و كۆنگره‌ و مه‌سه‌له‌ نه‌ته‌وایه‌تیه‌كان و یاساكانی هه‌ڵبژاردن و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بده‌نه‌وه‌ ، له‌وه‌ش تێبگه‌ن كه‌ ( كه‌ركوك زۆر له‌وه‌ گه‌وره‌تره‌ كه‌ بخرێته‌ تای ته‌رازوویه‌ك  له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی دادی به‌غداد و پۆستی مودیریه‌تی ته‌لارێك له‌هه‌ولێر ) كه‌ركوك زۆر له‌وه‌ ئازیزتره‌ كه‌ پۆستی پارێزگاره‌كه‌ی بكه‌نه‌ نوكته‌ و هه‌ر رۆژه‌ و کەسێک قووت بێتەوە و خۆی بۆ ئه‌و پۆستە كاندید بكات..!! ده‌بێت ئه‌و هه‌ڤاڵانه‌مان زۆر باش له‌وه‌ش تێبگه‌ن كه‌ ته‌نیا كاندیدی یه‌كێتی بۆ پۆستی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت ئه‌و كاندیده‌یه‌ كە ( ۱۸۲ هەزار ده‌نگده‌ره‌ی یه‌كێتی ده‌نگی پێداوه‌) نەک ئه‌وانه‌ی كه‌ زیاتر له‌ بیست و حه‌وت ساڵه‌ خه‌ریكی (پۆست پۆستێنه‌نن) …….!!!

رەنجدەر گڕاوی ویڵ كۆنۆلی ئه‌و گه‌نجه‌ ئوسترالیەیەی به‌ڕوی یه‌كێك له‌ سیناتۆره‌كانی وڵاته‌كه‌ی وه‌ستایه‌وه‌ كه‌ دژ به‌ ڕووداوی هێرشكردنه‌ سه‌ر مزگه‌وته‌كه‌ی نیوزله‌ندا قسه‌یكردبوو، هه‌ڵوێستێكی نوێ به‌رامبه‌ر ئه‌و ڕووداوه‌ نیشاندا.  ئه‌مجاره‌ كۆی ئه‌و پاره‌یه‌ی كه‌ بۆ هاوكاریكردن‌و وه‌ك پاداشتێك بۆ كاره‌كه‌ی پێشكه‌شیكرابوو، ئه‌ویش پاره‌كه‌ی پێشكه‌شی كه‌سوكاری قوربانیانی ڕووداوی مزگه‌وته‌كه‌ی نیوزله‌ندا كرد. بڕی ئه‌و پاره‌یه‌ی بۆ ویڵ كۆنۆلی كۆكرایه‌وه‌ 43 هه‌زار دۆلار بوو، كه‌ سه‌رجه‌می پاره‌كه‌ی پێشكه‌شی قوربانیانی ڕووداوه‌كه‌ی نیوزله‌ندا كرد.ویڵ كۆنۆلی  من و هاورێکانم لە دوو چالاکیدا یەکێکیان دژ بە نەوزاد هادی پارێزگاری هەولێر و ئەوەی تریشیان دژ بە کۆمپانیای KRG وەکو خۆیان دەلێن نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێم لە برۆکسل سوکایەتی و جنێوی دونیا نەما بە ئێمەی نەڵێن گەردەنی  هەموو ئەوانەی  ئەوانە ئازا بێت جنێویان بە ئێمەداوە بەڵام با وانەێک لە کاری باشی ولاتان فێرببین.  چۆن ئەوان پاداشتی پالەوانی راستەقینەی خۆیان دەکەن ئیمەش چۆن پاداشتیان دەکەین ئیدی بۆ هەموو ئەوانەی ئەمرۆ لە هەولێر خەفەتیان لە ئالای کوردستان خواردووە خەم مەخۆن لای ئێمە ئالای کوردستان بەباشی پارێزراوە رەنجدەر گراوی

شێرزاد شێخانی له‌دوای نه‌خۆشكه‌وتنی مامی گه‌وره‌ ، به‌شێك له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی فرسه‌تیان هێناو ، بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی خۆیان خزانه‌ ناو ئه‌جینداكانی پارتییه‌وه‌ . هه‌ڵبه‌ت پارتیش دوای دووركه‌وتنه‌وه‌ی مام له‌گۆره‌پانی سیاسیدا ئه‌ویش فرسه‌تی خۆی هێنا بۆ چه‌سپاندنی ده‌سه‌ڵاته‌ تاكڕه‌ویه‌كه‌ی خۆی له‌هه‌رێمی كوردستاندا . ئه‌مه‌ش له‌مه‌سه‌له‌ی ریفراندۆمدا زۆر به‌زه‌قی ‌ده‌ركه‌وت ، كاتێك به‌شێك له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی پشتگییریه‌كی ته‌واوی پرۆسه‌ چه‌واشه‌كارییه‌كه‌ی پارتییان كرد بۆ به‌ناو دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردی ، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی كه‌ زۆرینه‌ی كادیرو ئه‌ندام وبنكه‌ جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی یه‌كێتی دژی به‌شداری یه‌كێتی بون له‌و موغامه‌ره‌ی پارتی . غیابی گۆچانه‌كه‌ی مام، وایكرد به‌شێك له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی تووشی نه‌خۆشی "زه‌ردویی"  ببن وره‌نگی ده‌موچاویان بگۆڕدرێ، ئه‌مه‌ش كێشه‌ی باڵه‌كانی ناو یه‌كێتی‌ رۆژ له‌دوای رۆژ قووڵتر كرده‌وه‌، چونكه‌ فشاره‌كانی پارتی ئه‌وه‌نده‌ زۆر بون ، ئه‌گه‌ر ئیراده‌ی به‌شێك له‌سه‌ركرده‌ گه‌نجه‌كانی ناو یه‌كێتی نه‌بوایه‌ ئه‌وا به‌ته‌واوه‌تی  یه‌كێتی ته‌سلیم به‌ئیراده‌ی پارتی ئه‌بو شتێك نه‌ئه‌ما به‌ناوی یه‌كێتییه‌وه‌.  ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌ئێستا كار گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی وته‌بێژه‌ فه‌رمییه‌كه‌ی یه‌كێتیش له‌لێدوانه‌كانیدا لایه‌نگیری سیاسه‌تو هه‌ڵوێسته‌كانی پارتی بكات ، ته‌نانه‌ت باس له‌وه‌ش ئه‌كرێ هامۆشۆی تاكلایه‌نه‌ی وته‌بێژه‌كه‌ بۆ پیرمام وسه‌ری ره‌ش ببوه‌ مایه‌ی پرسیاری زۆربه‌ی سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی ، بۆیه‌ له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیدا ناچار كرا ده‌ست له‌كار‌ی وته‌بێژی بكێشێته‌وه‌ ، چونكه‌ له‌لێدوانه‌كانیدا زیاتر به‌لای پارتیدا ئه‌یشكانده‌وه‌و باسی له‌كێشه‌ راسته‌قیینه‌‌كانی ناو كۆبونه‌وه‌ دوو قۆڵییه‌كانی وه‌فده‌كانی پارتی ویه‌كێتی‌ نه‌ئه‌كرد. هه‌ر له‌و رۆژانه‌شدا دوای وه‌ستاندنی گفتوگۆكانی یه‌كێتی له‌گه‌ڵ پارتیدا ، یه‌كێك له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كیتی له‌باڵه‌ زه‌رده‌كه هه‌وڵیدابو یه‌كێتی وه‌فدێك بنێرێته‌ لای پارتی بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی نێوانیان ئه‌ویش به‌قسه‌ی خۆی له‌سه‌ر داوای سه‌ركردایه‌تی پارتی ، به‌ڵام كاتێك وه‌فده‌كه‌ی یه‌كێتی ئه‌چێته‌ لای پارتی بۆی ده‌رئه‌كه‌وێ كه‌ ئه‌وان هیچ داوایه‌كیان له‌یه‌كێتی نه‌كردوه‌ بۆ كۆبونه‌وه‌ ، به‌مه‌ش كۆبونه‌وه‌كه‌ هیچ ئه‌نجامێكی لێنه‌كه‌وته‌وه‌‌ . وه‌فده‌كانی یه‌كێتی بۆ دانوستان له‌سه‌ر پێكهێنانی كابینه‌ی نۆیه‌می حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌هه‌مان ده‌ردی وته‌بێژه‌كه‌ چوون ، به‌تایبه‌تیش له‌مدواییانه‌دا زۆرتر له‌موجامه‌له‌كردنی پارتیدا بون و ، جیددیه‌تێك نه‌بوه‌ له‌لایان بۆ سه‌پاندنی داواكارییه‌كانی یه‌كێتی به‌قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ی به‌پینه‌وپه‌ڕۆ ویستویانه‌ باڵانسه‌كه‌ رابگرن و وه‌زعه‌كه‌ له‌گه‌ڵ پارتی تێك نه‌ده‌ن. بۆیه‌ پێویست بو ئه‌ویش گۆڕانكاری به‌سه‌را بێت و ده‌موچاوی تازه‌ بێنه‌ پێشه‌وه‌ كه‌ ئه‌جینداكانیان یه‌كێتیانه‌ بێت، لێره‌وه‌ یه‌كێتی له‌مدواییه‌نه‌دا وه‌فدی دانوستانكاری خۆی گۆڕی به‌ ئومێدی ئه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌یان جدییانه‌تر بچێته‌ ناو گفتوگۆكان و خاڵه‌كان‌ بخاته‌ سه‌ر پییته‌كانه‌وه‌ . وه‌ڵامی پارتیش بۆ ئه‌م هه‌نگاوه‌ی یه‌كێتی ئه‌وه‌ بو، هه‌رچی كه‌سایه‌تی تووندڕه‌و وسه‌ركێشی ناو سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌یانه‌ كه‌ خۆیان به‌ دوژمنی بابه‌ گه‌وره‌ی یه‌كێتی ئه‌زانن كرانه‌ ئه‌ندامی وه‌فدی پارتی بۆ دانوستانه‌كان ، ئه‌مه‌ش نییه‌تی راسته‌قیینه‌ی پارتی ده‌رخست كه‌ نیازی تێكدانی ره‌وشه‌كه‌یه‌ نه‌وه‌ك چاره‌سه‌ركردنی. ئاشكرایه‌ پارتی هیچكات رێزو حورمه‌ت له‌به‌رامبه‌ره‌كه‌ی‌ ناگرێ ، سیاسه‌ته‌كانی چه‌ند ساڵه‌ی رابردووی هه‌ر له‌ شه‌ڕی ناوخۆوه‌ ، تا ده‌ستگرتن به‌سه‌ر سامانی هه‌رێم و تا قۆڕخكاری ده‌سه‌ڵات و ته‌زویركردنی هه‌ڵبژاردنه‌كان ، ده‌ركردن و ده‌ستگییركردنی ئه‌ندامو لایه‌نگرانی لایه‌نه‌كانی نه‌یاری خۆی ، ته‌نانه‌ت ده‌ركردنی سه‌رۆكی په‌رله‌مانو وه‌زیره‌كانی حكومه‌تیش، ئه‌مانه‌ به‌گشتی عه‌قلییه‌تی ئه‌و حزبه‌ ده‌رئه‌خه‌ن كه‌ ئه‌مڕۆ به‌ناحه‌ق خۆی سه‌پاندوه‌ به‌سه‌ر پرۆسه‌ی سیاسی كوردستانه‌وه‌ . بۆیه‌ پێموایه‌ هیچ رێكه‌وتنێكی سیاسی وستراتیژیش له‌گه‌ڵ ئه‌م حزبه‌دا سه‌ر ناگرێ و هیچیشی لێوه‌ به‌ده‌ست نایه‌. به‌دووریشی نازانم له‌ ئایینده‌د‌ا پارتی ، یه‌كێتی وگۆڕانو حزبه‌كانی تریش بخاته‌ پشت سه‌یته‌ره‌ی دێگه‌ڵه‌وه‌و تاك لایه‌نه‌ زۆنه‌كه‌ی خۆی به‌ڕێوه‌ ببات وحیساب بۆ هیچ كه‌سێكیش نه‌كات . وه‌ك خۆیان وته‌نی له‌ خراپترینه‌كان ، خراپه‌كه‌ هه‌ڵبژێرن. دانانی سه‌رۆكی په‌رله‌مانو جێگرو سكرتێره‌كه‌شی له‌ یه‌گ ره‌نگی‌ زه‌رد، ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی لێژنه‌كانی په‌رله‌مانو، دانانی سه‌رۆكی هه‌رێمو حكومه‌ت و ئه‌نجومه‌نی ئاسایش و وه‌زیری ناوخۆو سامانه‌ سروشتیه‌كان و ده‌ستگرتن به‌سه‌ر سه‌رجه‌م پۆسته‌ گرنگه‌كانی حكومه‌ت ، نیازی راسته‌قیینه‌ی پارتی  ده‌رئه‌خه‌ن كه‌ نایانه‌وێ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك هاوبه‌شی ده‌سه‌ڵاتی بن له‌گه‌ڵ هیچ لایه‌نێكی تردا ، ئه‌مه‌ش زۆر به‌وازحی واتای قۆڕخكاری وتاكڕه‌وی ده‌سه‌ڵاته‌ كه‌ له‌ ئاكامدا حه‌تمه‌ن به‌ره‌و دوو ئیداره‌ییمان ئه‌بات ..

بەیار عومەر عەبدوڵا  زۆربه‌مان هاوڕاین له‌سه‌ر خراپی ده‌سه‌ڵاتی ئێستای كورد، به‌ڵام ئه‌مه‌ بیانو نیه‌ بۆ ئه‌وه‌ی خۆزگه‌ به‌ ڕژێمی سه‌دام بخوازین. بەداخەوە ئێستا خەلکانێک ھەن خراپی دەسەڵاتی کوردیان کردوە بە بیانو بۆ ئەوەی بە شان و باڵی سەدام و دارودەستەکەیدا ھەڵبدەن، بێئاگا لەوەی ئازاری دڵی ھەزارەھا قوربانی ئەنفال و کیمیاباران ئەدەن، و برینی كه‌سوكاری شه‌هیدان ئه‌كولێننه‌وه‌.  ھەروەھا بێئاگا لەوەی کە سەدام ئابوری ئەم وڵاتەی داتەپاند و زۆرینەی سەروەت و سامانی ئەم وڵاتەی لە چەند جه‌نگێكی بێئەنجام و دۆڕاودا بەھەدەردا، تەنھا لە پێناوی خۆپەرستی و بۆ ئه‌وه‌ی خۆی بە سەرۆکی نەتەوەی عەرەب بناسرێت، بە مەرجێک خۆی و بنەماڵەكەی نە بەشداری ڕاستەقینەی جەنگیانکرد و نە قوربانیاندا. ھەروەھا ئەخلاقی بەشێکی گەورەی کۆمەڵگەی عێراقیان تێکدا، و وایانکرد برا جاسوسی بەسەر براوە بکات، لە پێناوی بڕێک پارەدا.  به‌شێكی زۆری هاوڵاتیان پێیانوایه‌ كه‌ له‌ سه‌رده‌می سه‌دامدا ئابوری عێراق زۆر باش بوه‌، له‌ كاتێكدا ئه‌مه‌ بۆ چه‌ند ساڵێكی سه‌ره‌تای گرتنه‌ده‌ستی ده‌سه‌ڵاتی سه‌دام ڕاسته‌، چونكه‌ سه‌دام ده‌یویست ڕه‌زامه‌ندی هاوڵاتیان به‌ده‌ستبێنێت و جێپێی خۆی قایمبكات. به‌ڵام هه‌ر كه‌ زانی ده‌سه‌ڵات له‌ده‌ستیدا چڕبۆته‌وه‌، بێدودڵی ده‌ستیدایه‌ جه‌نگه‌ یه‌كله‌دواییه‌كه‌كانی كه‌ نزیكه‌ی ملیۆنێك هاوڵاتی عێراقی تیایدا تیاچون و به‌ ملیاره‌ها دۆلاری ئه‌م وڵاته‌ به‌فیڕۆ چو. له‌ ساڵانی كۆتایی حوكمی سه‌دامدا‌، موچه‌ی مامۆستایه‌ك به‌شی ته‌به‌قێك هێلكه‌ی نه‌ده‌كرد و به‌ڕاده‌یه‌ك برسێتی بڵاوبوبۆوه‌، كه‌ زۆر كه‌س له‌ سلكی سه‌ربازی و مه‌ده‌نیدا ناچاربون چه‌ندین ئیشی نه‌گونجاوبكه‌ن له‌پاڵ كاره‌كه‌ی خۆیاندا بۆ ئه‌وه‌ی بژێوی ژیانیان دابینبكه‌ن.  له‌كاتێكدا هاوڵاتیانی عێراق به‌ گشتی باری ئابوریان زۆر خراپ بو، سه‌دام پاره‌ و نه‌وتی بۆ زۆربه‌ی وڵاته‌ عه‌ره‌بیه‌كان ده‌نارد، كه‌ باری ئابوری هاوڵاتیانیان زۆر له‌ هی عێراق باشتربو، بۆ نمونه‌ ئوردن. ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت كه‌ ئه‌وه‌ی به‌لای سه‌دام و ڕژێمه‌كه‌یه‌وه‌ كه‌مترین بایخ و گرنگی هه‌بوه‌، بژێوی و ڕه‌زامه‌ندی خه‌لكی عێراق بوه‌. ئه‌وه‌شی كه‌ به‌ڕاستی جێی بایه‌خ و گرنگی سه‌دام بوه‌، ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ خۆی وه‌ك قایدی ئومه‌ی عه‌ره‌بی بناسرێت. سه‌ره‌نجام سه‌روه‌ت و سامانی سه‌رزه‌وی و ژێرزه‌وی و توانا مرۆییه‌كانی عێراقیشی خسته‌ خزمه‌ت غه‌ریزه‌ شه‌خسیه‌كانیه‌وه‌. ئه‌وه‌ی كه‌ ئێمه ئه‌مڕۆ‌ ئه‌یبینین هه‌ر له خۆبه‌خاوه‌نزانینی سامانی سه‌رزه‌وی و ژێرزه‌وی وڵات و ته‌خشانكردنی بۆ به‌ده‌ستهێنانی وه‌لائی سیاسی و ده‌ستدانه‌‌ گه‌نده‌ڵی و به‌هه‌ده‌ردانی سامانی وڵات و خۆجیاكردنه‌وه‌ی به‌رپرسه‌كان له‌ خه‌لك و خۆبه‌گه‌وره‌ زانین و خه‌لك به‌كه‌مزانین، هه‌مو ئه‌مانه‌ درێژكراوه‌ی كه‌لتوری ڕژێمی سه‌دامه‌. به‌ كورتیه‌كه‌ی سه‌دام ئه‌م ئاوه‌ی ڕشت و ئه‌مانه‌ی ئه‌مڕۆش به‌ شێوه‌ی جیاجیا پێیتێده‌خه‌ن. بۆیه‌ ئه‌بێت پێش به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی ئه‌مانه‌ی ئه‌مڕۆ، نه‌فره‌ت له‌ ڕژێمی سه‌دام بكه‌ین، كه‌ ئه‌م كه‌لتوره‌ نابه‌جێیه‌ی له‌ عێراقدا داهێنا، كه‌ بۆ سڕینه‌وه‌ی ئاسه‌واره‌كانی پێئه‌چێت چه‌ند ده‌یه‌یه‌كی تری بوێت.

كەمال چۆمانی  شاسوار عەبدولواحید سەرۆکی حیزبێکە و سامانەکەشی زیاتر لە نیو ملیار دۆلارە. پێشنیازی کردوە حکومەتی هەرێم رێیبدات و رێگای سماقوڵیی چاک بکات. لە راستییدا، ئەوە ئیشی شاسوار عەبدولواحید نییە، بەڵام ئەو حکومەتی هەرێم دەخاتە بەردەم مەوقیفێکی زۆر ئیحراجکەرەوە؛ ئەگەر رێی پێ بدات دەیکاتە دەستکەوتێکی گەورە بۆ خۆی، ئەگەریش رێی پێ نەدات، ئەوا دەیکاتە کەرەستەیەکی باشی بانگەشە و لێدان لە حکومەتی هەرێم. شاسوار عەبدولواحید تا رادەیەکی باشیش دڵنیایە حکومەتی هەرێم/ینک و پدک رێی پێ نادەن، هەر بۆیە زۆر بەبێمنەتیی ئەو تەحەدایە دەکات. ئیشی شاسوارعەبدولواحید و بزوتنەوەکەیەتی کە لەڕێی فراکسیۆن و خەڵکەکەیەوە فشار لە حکومەت بکەن تا چاکی بکات. بەڵام شاسوار عەبدولواحید بۆچی لە خۆی ناپرسێت لە ماوەی ئەو چەند ساڵەی کە خاوەنی ملیۆنان دۆلار بوە، خاوەنی چەند پڕۆژە بوە کە ببێتە هۆی گەشەپێدانی مرۆیی و کەلتوریی؟ یان چەند پڕۆژەی خێرخوازیی هەبوە؟ بەڵێ، ئێنئاڕتیی پڕۆژەیەکی باش بو بەڵام دواتر کردیە دەزگایەکی پڕۆپاگاندە و بۆ بەرژەوەندیی خۆی بەکارهێنا، ئێستا ئێنئاڕتیی زیاتر لە روداو و کوردستان٢٤ بەحیزبییکراوە. پێشنیازی من بۆ شاسوار عەبدولواحید ئەوەیە: لەبری چاککردنی پڕۆژەی تێكشکاوی حکومەت کە تۆ ناتوانیت هەمویان چاک بکەیتەوە، تۆ دەتوانی ببیتە خاوەنی پڕۆژەی خۆت. بۆ نمونە؛ دەتوانیت دەزگایەکی لێکۆڵینەوەی ستراتیجیی تایبەت بە حکومەتداریی دروستبکەیت و بەتەواوی دەرفەتیان پێبدەیت سەربەخۆ بن تا لەسەر کۆی کایەکانی حکومڕانیی پڕۆژە پێشکەشبکەن. یان دەتوانی نەخۆشخانەیەکی خێرخوازیی دروستبکەیت تایبەت بە جۆرێک نەخۆشیی کە چارەسەرییەکەی گرانە و خەڵکی فەقیر سودمەند بن لێی. یان دەتوانیت سکۆلارشیپێک رابگەیەنیت تایبەت بە پشتیوانیکردنی خوێندکارە هەژارەکان، ساڵانەش هەوڵبدەیت چەند کەسێک سپۆنسەر بکەیت و بچێت لە دەرەوە بخوێنێت، بێگومان لە بوارێک کە هەرێمی کوردستان پێویستییەتی. یان دەتوانیت پەیمانگایەکی پیشەیی دروستبکەیت و ساڵانە دەیان و سەدان گەنج فێری کاری پیشەیی بکەیت. ئەوەی من پێشنیازم کردوە پڕۆژەی کاریگەرن بۆ بونیادنان و داهاتو، کاریگەرییەکەشی زۆر لەوە زیاترە کە هەرکەسێک پێشبینیی دەکات. دەکرێت ئەوە هاندەرێکیش بێت بۆ دەوڵەمەندەکانی دی کە کاری لەو جۆرە دەستپێبکەن، بەتایبەت کە هیچتان باجێکی ئەوتۆ نادەن و هیچ بەرپرسیارێتییەک لە بەرانبەر خەڵک و نیشتیمان هەڵناگرن.  من چاوەڕێی ئەوە ناکەم شاسوار عەبدولواحید رێگای سماقوڵیی چاک بکاتەوە چونکە ئەوە هیچ شتێک چارەسەرناکات، بەڵام چاوەڕێدەکەم ئەو و هەر دەوڵەمەندێکی تر ئەو هەستە بەرپرسیارێتییەیان لا دروستبێت کە ئەرکیانە کارێک بکەن نەوەکانی ئێستا و داهاتو سودمەن بن لێی.