.gif)
گوڵاڵە سدیق سیستمی پارەدانی ئەلیکترونی ( Electronic payment system ) پارەدانی ئەلکترونی یەکێکە لە خزمەتگوزارییە بانکییەکان کە پێشکەش بە هاوڵاتیان دەکرێت، تا بتوانرێت لەڕێگەی ئەلکترونییەوە هاوڵاتی بەبێ هەڵگرتنی پارەی کاش، ئەو خەرجی و باجانەی دەکەوێتە سەری لەڕێگەی کارت بانکێکەوە پارەکەی بدات. پارەدانی ئەلکترونی بەیەکێک لە خزمەتگوزارییە ئەلکترونییە پێشکەوتوەکان هەژمار دەکرێت لەڕوی کەمکردنەوە (یان پاشەکەوتکردنی) کات و بەفیڕۆدانی توانای بەکاربەر، چونکە خزمەتگوزارییەکە بەشێوازێکە لەڕێگەی کارت بانکەوە دەتوانرێت هەمو کاروبارێکی پارەدانی حکومی، تایبەت، بازرگانی، یان تاکی پێ ڕایی بکرێت لە هەر کات و جێیەک بێت( واتە کارتی هەر بانکێکت پێ بێت، لەهەر شوێنێکی تر کە ژمارە بانکی لە هەر بانکێک هەبێت، بەکاربەر دەتوانێت مامەڵە داراییەکانی پێ جێبەجێ بکات لە هەر حەوت ڕۆژی هەفتەدا وە لە ٢٤ کاتژمێردا). شێوازەکانی پارەدانی ئەلکترونی ١ـ کارت: کاتێک هاوڵاتی ژمارە بانکییەکی هەبێت لەیەکێک لە بانکەکان، وە بڕە پارەیەک لە ژمارە بانکییەکەی هەبێت، ئەوا دەتوانێت لەم جۆرە کارتانە بەکاربهێنێنت( واتە پێویستە لەپێشدا ژمارە بانکییەکە پارەی تێدابێت)، ئەوا لەم کاتەدا هاوڵاتییەکە دەتوانێت هەر کردارێکی کڕین یان باجدان یان هەر مامەڵەیەکی دارایی تر بکات، ئەویش بەداشکانی ئەو بڕە پارەیە لە ژمارە بانکییەکەی و ناردنی بۆ ژمارە بانکی کەسی فرۆشیار یان لایەنی سودمەند. ئەم خزمەتگوزارییە بانکییە بە خزمەتگوزاییەکی ئامن دادەنرێت بۆ هاوڵاتی، چونکە لەکاتی بونی ئەم خزمەتگوزارییەدا، هاوڵاتی ناچار نابێت بڕە پارەی کاش لەگەڵ خۆی هەڵگرێت، چونکە لەکاتی هەڵگرتنی پارەی کاش هەندێ جار هاوڵاتی توشی حاڵەتی دزی یان ونبونی پارە کاشەکەی دەبێت. ٢ـ پێگە ئەلکترونییەکان: بەگرنگترین شێوازی پارەدانی ئەلکترونی دادەنرێت، چونکە دەتوانرێت پارە لە نێوان کەسەکان ئاڵوگۆڕی پێبکرێت لەڕێگەی ئینتەرنێتەوە. ئەم شێوازە بەشێوەیەکی گشتی بەکاردەهێنرێت بۆ خزمەتگوزاری بازاڕگەری ئەلکترونی، کە بەیەکێک لەشێوازە سەلامەتەکان دادەنرێت لەڕێگای ئینتەرنێتەوە، چونکە وەک نێوەندگیرێک دادەنرێت لەنێوان کڕیار و فرۆشیاردا. ٣ـ پارەناردنی بانکی: بەم کردارە هاوڵاتی دەتوانێت لە مۆبایلەکەیەوە لەڕێگەی نامەیەکەوە بۆ بانک، بڕە پارەیەک لە ژمارە بانکییەکەی خۆی بخاتە سەر ژمارە بانکی کەسێکی تر، یان لایەنی سودمەند( حکومی بێت یان تایبەت)، لەهەمان بانک، یان دوو بانکی جیاواز، لەهەمان دەوڵەت، یان لە دوو دەوڵەتی جیاواز. بۆ وەگەڕخستنی سیستمی پارەدانی ئەلکترونی بۆ هاوڵاتیان و فەرمانبەران و دامودەزگاکان، هیچ خەرجییەک ناکەوێتە سەرشانی دەوڵەت، چونکە کۆمپانیاکانی پارەناردن یان IT هەڵدەستن بە جێبەجێکردنی ئەم کارە لەڕێگەی پێشکەشکردنی داواکاری بۆ دەوڵەت ( کەمکردنەوەی نهێنی بۆ وەرگرتنی عمولە) چونکە ئەو کۆمپانیایەی هەڵدەستێ بەجێبەجێ کردنی ئەم کارە، تەنها سود لە وەدەستهێنانی ئەو عمولەیە دەکات کە لەئەنجامی دروستکردنی کارتی بانکی لە هاوڵاتی وەردەگرێت. لەکاتی بەکارهێنانی لەم شێوازە پارەدانە (پارەدانی ئەلکترونی) بەشێوەیەکی بەرچاو گەندەڵی کەم دەکاتەوە، بەتایبەت لەو پرسانەی کە تایبەتن بەو پارەدانەی کە حکومەت لێی سودمەندە( وەک پارەدانی گومرگ، باج، ڕسومات)، چونکە ئەم سیستمە بەجۆرێک دادەنرێت کە لینکی ڕاستەوخۆی لەگەڵ وەزارەتی پەیوەندیدار و دیوانە چاودێرییەکان هەبێت. واتە لەکاتی پێدانی هەر بڕە پارەیەک لەهەر فەرمانگەیەک یان خاڵە گومرگییەک ئوتوماتیکی جوڵەی پارەکە لە وەزارەتی پەیوەندییدار دەردەکەوێت. کاتێک ئەم هەمو بانکە لە کوردستان دەبینرێت، بانکەکە چ حکومی بێت یان ئەهلی، مرۆڤ سەیری لێدێت کە لەکاتی بونی ئەم ژمارە زۆرە لەبانک، بەڵام هاوڵاتیان لە خزمەتگوزارییە بانکییەکان بەتەواوەتی بێبەشن. بەداخەوە بانکە حکومییەکان تەنها ڕوڵیان وەک قاسەیەکی پارەی لێهاتوە، بەدرێژایی مانگەکە چاوەڕوانن موچە لە وەزارەتی داراییەوە بگاتە دەستیان و ئەوانیش دابەشی وەزارەتەکانی بکەن وەک موچە. هەرچی بانکە ئەهلییەکانیش هەیە تەنها ڕۆڵی پێشانگایەکی ئەلکترونی یان ئوتومبێل دەبینن، چونکە تەنها کاریان فرۆشتنی بابەتە ئەلکترونییەکان و ئوتومبێلە بە قست.
.gif)
فەرید ئەسەسەرد تا ئێستا نەزانراوە هۆی وروژاندنی كتوپڕی رێككەوتننامەی ساڵی 1998ی ئەدەنەی نێوان توركیا و سوریا چییە. ئەم رێككەوتننامەیە لە سەردەمی خۆیدا سەركەوتنێكی گەورە بوو بۆ توركیا كە تێیدا سوریا بە سەركردایەتی ئەسەدی باوك هەموو مەرجەكانی توركیای لە كاتێكی پێوانەییدا جێبەجێ كرد و لە كۆتاییدا سەرەنجامی مەسەلەكە بە دەستگیر كردنی سەرۆكی پەكەكە عەبدوڵڵا ئۆجەلان كۆتایی هات. توركیا زۆر قازانجی لە رێككەوتننامەی ئەدەنە كرد. سوریای ناچار كرد واز لە داڵدەدانی پەكەكە بهێنێ، هەروەك ناچاری كرد پەكەكە وەك تیرۆریست بناسێنێ و هەموو بنكەكانی لە ناوچەی بیقاعی لوبنانیش هەڵوەشێنێتەوە. نزیكترین نموونە لە رێككەوتننامەی ئەدەنە، رێككەوتننامەی ساڵی 1975ی جەزایر لە نێوان ئێران و عیراق كە تێیدا هەردوولا لەسەر پاكتاوكردنی شۆڕشی كورد رێككەوتن. بەڵام پێنج تێبینی لەسەر رێككەوتننامەی ئەدەنە هەیە: یەكەم: بەپێچەوانەی رێككەوتننامەی جەزایرەوە كە لەسەر ئاستێكی بەرز واژۆ كراوە (لەلایەن ئێرانەوە شا و لەلایەن عیراقەوە سەدام حسێن)، رێككەوتننامەی ئەدەنە لەسەر ئاستی نزمتر لە وەزیر واژۆ كراوە، تەنانەت هیچ رێوڕەسمیشی بۆ نەكراوە. دووەم: رێككەوتننامەكە لە بەشێكی بڕگەكانی باس لە هاوكاریی نێوان هەردوولا بۆ بەگژداچونەوەی تیرۆر دەكات. لە ڕاستیدا ئەم بەشەی رێككەوتننامەكە لە ساڵی 2011 بەولاوە بە تەواوی پشتگوێ خراوە و لە هەلومەرجی ئێستادا تیرۆر تەنگی بە سوریا هەڵچنیوە نەك بە توركیا و لەبری هاوكاری لە نێوان هەردوولادا، ناتەبایی و ناكۆكی هەیە. سێیەم: رێككەوتننامەی ئەدەنە بە هەمان شێوەی رێككەوتننامەی جەزایر، دورنمایەكی سنووری هەیە و لە هەردووكیاندا هەوڵدراوە لە پاڵ چارەسەركردنی كێشە سیاسییەكان، كێشەكانی سنوریش چارەسەر بكرێن. پاشكۆی ژمارە 3ی رێككەوتننامەی ئەدەنە ناكۆكیی سنووری نێوان هەردوو لای كۆتایی پێ هێناوە و تێیدا هەردووكیان دانیان بەوەدا ناوە كە هیچ لایەكیان مافی لە خاكی ئەوی تر نیە. ئەمەش لەكاتێكدا كە ئەمە بەم واتایە دێت كە سوریا دەستبەرداری تەواوی ویلایەتی ئەنتاكیا بووە كە لەمەوبەر بە ناوی لیوای ئەسكەندەرۆن ناسرا بوو، بەم واتایەش دێ كە توركیا هیچ مافێكی لە باكوری سوریا نیەو ئەوەی كە لە پەیمانی نیشتمانیدا چەسپێنراوە كە گوایە تەواوی ویلایەتی موسڵ و باكوری سوریا بە حەلەب و ئیدلبەوە بەشێكی نیشتمانی گەورەی تورك پێكدێنن، هیچ بنەمایەكی نەماوە. چوارەم: پاشكۆی ژمار 4 رێ بە توركیا دەدات لە كاتی پێویستدا تا قوڵایی پێنج كیلۆمەتر هێز بنێرێتە ناو خاكی سوریا. بەڵام ئەم خاڵە بە تەمومژی ماوەتەوە چونكە ناوەندە سیاسییەكانی توركیا دەڵێن رێككەوتننامەكە لە ساڵی 2010 پێداچونەوەی پێدا كراوە و ئەم بڕگەیەی لێ لابراوە. لەم رووەوە لێدوانێكی وەزیری دەرەوەی توركیا ئەحمەد داود ئۆغڵۆ هەیە كە وتویەتی "داڕشتنە تازەكە رێ بە توركیا نادا بچێتە ناو خاكی سوریا". لە كاتێكدا ئەوەی كە ئێستا دەبینرێ پێچەوانەی دەقەكەیە، چونكە هێزەكانی توركیا بە كردەوە لە ناو خاكی سوریا دان و پشتگیریی ئەو گروپانەش دەكەن كە حكومەتی سوریا بە تیرۆریستیان دادەنێ، لەوانە بەرەی نوسرە كە ناوی خۆی گۆڕیوە بە دەستەی رزگاركردنی شام. پێنجەم: جێبەجێكردنی رێككەوتننامەی ئەدەنە پێویستی بە هاوكاریی هەردوو حكومەتی سوریا و توركیا هەیە. تا پەیوەندیی نێوانیان گرژ و ئاڵۆز بێت، بە دڵنیاییەوە هیچ دەرفەتێك بۆ هاوكاری لە هیچ بوارێكدا نایەتە دی. لە لایەك دیمەشق سوپای توركیا بە داگیركەر دادەنێ و لە لایەكی ترەوە ئەنكەرە دان بە بەشار ئەسەد و رژێمەكەیدا نانێ و لە ساڵی 2011 وە لە هەوڵی رووخاندنیدایە. ئەوەش نیشانی دەدا كە لە دۆخێكی وادا هیچ ئومێدێك لەسەر چاكبوونەوەی پەیوەندییەكانی هەردوولا هەڵناچنرێ. ئەمە دەمانباتەوە سەر بابەتە سەرەكییەكە، ئەویش ئەوەیە چی وای لە توركیا كردووە لاپەڕە كۆنەكان هەڵبداتەوەو باسی رێككەوتنێكی 21 ساڵ لەمەوبەر بكاتەوە؟ هەرچەند مەرج نیە هەموو سیاسەتەكانی دەوڵەتان بەپێی پێوانەكانی لۆجیك بەڕێوە بچن، بەڵام ئەگەر هەوڵی دۆزینەوەی هۆیەك بۆ وروژاندنی رێككەوتننامەیەكی خەوتوو لە ساڵی 1998ەوە بدەین، هەر ئەوەمان بۆ دەمێنێتەوە كە پرسەكە بە هەوڵەكانی دروستكردنی ناوچە ئارامەكەی باكوری سوریاوە ببەستینەوە. پاش بڕیارە كتوپڕەكەی ئەمریكا سەبارەت بە كشانەوەی هێزەكانی لە باكوری سوریا، پڕۆژەی ناوچەی ئارام سەری دەرهێنا. بەڵام پاش ئەوەی ئەمریكا پێداچونەوەی بە بڕیارەكەدا كرد، پرۆژەكە توشی چەقبەستن بوو. لە لایەكی ترەوە روسەكان وای نابینن كە پرۆژەی ناوچەی ئارام لە بەرژەوەندییاندایە و بە دڵنیاییەوە رێگا بە توركیا نادەن كار بۆ دروستكردنی ئەو ناوچەیە بكا. بۆیە، لە هەلومەرجێكی وادا، دەشێ هێنانە ئارای رێككەوتننامەی ئەدەنە هەوڵێكی ئەنكەرە بێ بۆ قەرەبووكردنەوەی شكستی لە پێكهێنانی ناوچە خوازراوەكە. بەڵام ئەستەمە توركیا بەپشت بەستن بە رێككەوتننامەی ئەدەنە دەرفەتێكی گونجاو بۆ پێكهێنانی ناوچەی ئارام بڕەخسێنێ، لانی كەم لەو روانگەیەوە كە رێككەوتننامەی ئەدەنە بە هیچ شێوەیەك نەچۆتە سەر باسكردنی ناوچەی ئارام لە باكوری سوریا و تەنانەت لە دەقە واژۆكراوەكانیش بوارێكی وایان تێدا نادۆزرێتەوە كە بتوانرێ لە شرۆڤەكاندا جێیەك بۆ ناوچەی ئارام بكرێتەوە. ئەم بابەتە لە ناوخۆی توركیا مشتومڕێكی زۆری ناوەتەوە و پێناچێ ئەو مشتومڕە بە سەرەنجامێكی دیاریكراو بگات. بەڵام لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، مەسەلەكە مشتومڕێكی ئەوتۆی نەناوەتەوە، چونكە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی بە بایەخێكی زۆرەوە ناڕوانێتە رێككەوتننامەی ئەدەنە و لەو بڕوایەشدا نیە كە ئەم رێككەوتننامەیە یارمەتیدەر بێ بۆ هێوركردنەوەی گرژییەكان.
زانا عەبدولڕەحمان دەست بادان و تەحەدی یەكێتی و پارتی خەریكە دەبێتە سیمای سیاسەتكردنی ئێستای ئەم دوو هێزە دووهێز نە بەیەكەوە هەڵدەكەن نە بەیەكیش هیچیان پێدەكریت هەردوولا باش دەزانن دەست بادان هەر دەستی ئەو لایە ناشكێت بە دنیابینی لاكەی تر دۆراوە. بەڵكو دەستی هەردوولا ئەشكێت و كوردستانیش پارچە پارچە ئەكات. ئەوەی تیادا ئەدۆڕێت هەر یەكێتی و پارتیە هەردوولا لە جیاتی پشوودرێژی و قورسایی یەكتری لەبەرچاو بگرن و ئایندە وەكو دوورنمای سیاسەتكردن رەچاو بكەن هێشتا هەر بەكورتبینی و بۆ ئەمرۆ سیاسەت ئەكەن كە دیارە ئەوەی ئەمرۆ ئەكەین لە رابردوو دەرئەنجامەكەی چۆن بووە بۆ ئایندەش هەر وایە، هەر كاتێك كەفوكوڵی بردنەوە و گۆڵكردن بووە خولیای سیاسی دووهێزی چەكدار شتێك نامێنێت بەناوی دۆراندن و ئەوەی چاوەڕێیان ئەكات هەر داڕمان وخاپوری كۆی هەموو ئەو شتانەی كە لەرابردوو بەدەستهاتوون هەمیشە بۆ من پرسیارە كێ سیاسەتی ئەم حیزبانە بەرێوە ئەبات؟ لەژێر كاریگەری چی بریارەكان هەر بە ئاراستەی ناتەبایی ئەروات ؟ سوسیال میدیایە یان وتارنوسەكانی دووبەرەكی ؟ تاكەی عەقلی ناكۆكی زاڵتر ئەبێت بەسەر عەقڵی پێكەوەیی و قبوڵكردنی جیاوازی ؟ یەكێتی و پارتی لەدوای ئەو هەموو ململانێ و رژانی خوێنی هەزاران گەنج هێشتا لەوە نەگەیشتون كە دوو هێزی جیاوازن و لە جیاتی یەكتری بە جیاوازی قبوڵ بكەن، هێشتا خەریكی ئەوەن جێگەی یەكتر بگرن و یەكتر بسرنەوە دەی بەیەكتر سرینەوە نە كوردستانێكی بەهێز دروست ئەبێت و نە هەلی كار و ئاوەدانی. ئەی هەموو شەڕ و ململانێی هەڵبژاردن بۆ ئەم. دروشمانە نەبوو ؟ لە هەفتەی پێشوو بارزانی نامەیەكی سەنگێنی ناردبوو بۆ یەكێتی كە تارادەیەك دەرگای رێكەوتنی بە ڕووی ئەم دوو هێزەدا كردەوە وەڵامەكەی یەكێتی دڵنیایی زیاتری داینی كە بەیەكگەیشتن نزیكە، بەلام كۆبونەوەی پەرلەمان هەر رۆژێك دوای نامەكەی بارزانی دانانی لیژنەی یاسایی بێ یەكێتی جارێكیتر رێكەوتنی خستەوە سەررێگەی نەگەیشتن و ئەوەی روونكردوە هێشتا هەندێك لە ناو پارتی لە نامەكەی بارزانی نەگەیشتون یان پارتی هەرسورە لەسەر دەست بادان تاكۆتایی جارێكتر جەولەی دەست بادانی یەكیتش دەستی پێكردوە بە چوونی وەفدی یەكێتی بۆ بەغداد كەس نازانێت بە دۆخەی ئێستا چەند جەولەی دەست بادانی تر لە نێوان ئەم دوو هێزە دەست پێ ئەكات بەلام دڵنیان كە كوردستان بەرگەی دەست بادانی زیاتر ناگرێت. چونكە كوردستان لەهەموو كات بێ هێزترە و بێكاری تەواو گەنجی ئەم ووڵاتەی ماندوو كردوە كاروانی ئاوەدانیش پەكەی كەوتووە ئەم دۆخە تەنها بەیەك هەنگاو تێ ئەپەرێت كە بارزانی مەكتەبی سیاسی هەردوولا كۆبكاتەوەو ناوەرۆكی ئەو نامەیەی هەفتەی پێشوو روونكاتەوە ئیتر كۆتایی بێنێت بەو نمایشە سیاسییە ناشیرینەی كە ئەم دووهێزە ماوەیەكە خەریكین و خەڵك بەتەواوی وەرزبووە هەردوو هێزەكە بخاتەوە سەر رێی كوردستانێكی بەهێز و هەلی كارو ئاوەدانی
.gif)
بەهادین نوری لەم ماوەیەی دواییدا کە خیلافات لەنێوان پارتی و یەکێتیدا توندتربوو پرسی ( یەک ئیدارەیی ) و ( دوئیدارەیی ) کەوتە سەرزاری زۆرکەس لە هەرێمدا . کەباس لەم پرسە دەکرێ زۆرینەی خەڵک دوئیدارەیی سەردەمی نەوەدەکانی سەدەی پێشوویان بیردەکەوێتەوە کە لە ئەنجامی شەڕی چڕی براکوژیدا هەرێم بەم بچوکیەی خۆی بوو بە دوو دەوڵەتۆکە لە بواری سەربازی و جوگرافی و ئابووری و ئیداریدا ، سەرۆکێکیان مسعود بەرزانی و ئەویدی جلال تاڵەبانی . پێش نەوەدەکاننیش ، لەساڵانی خەباتی چەکداریدا ، ئەم دوئیدارەییە پێشینەی هەبوو : لە شەڕی براکوژی نێوان مەلایی و جلالیدا ، لەساڵی ١٩٦٤ ، مەلایی سەرکەوتن و جلالی هیچ جێگەیەکیان لە کوردستاندا بۆنەما و ناچار چوون بۆ ئێران – هەمەدان . دواتر بوو بەیاساکە لایەنی سەرکەوتوو ، لە جەولەکانی شەڕدا ، دەستبگرێ بەسەر ئەوناوچەیەداو لایەنی دۆڕاویش هەڵێت . ئەوەی ڕوویدا دوای ڕاپەڕینی ١٩٩١ هەر درێژەی ئەو شەڕانەبوو ، بەڵام لە دۆخێکی دیکەدا کە دەسەڵاتی سەدام لەشارەکانی هەرێم نەمابوو . تایێستە ، کە باسی دوو ئیدارەیی بکرێ ئەم خەڵکە شێوازی دوئیدارەیی نەوەدەکانیان دێتە بیر و مووچرکە بە لەشیاندا دێت . لەمەدا هەقیانە و دەبێ ئەوجۆرە لە دوئیدارەیی ڕەتبکرێتەوە . بەڵام دەپرسرێ : ئایا هیچ شێوازێکیتر لە دوئیدارەیی نیە ؟ بۆچی ناکرێ بەبێ شەڕی براکوژی دوئیدارەیی دامەزرێندرێ ؟. ئەو دوئیدارەییەی لە نەوەدەکانی شەڕی براکوژیدا لەم هەرێمەدا بەرپاکرا تا ئەم چرکەیەش هەر زیندووە لە چەند پێگەیەکی سەرەکیدا لە نێو ئەم کۆمەڵگەیەدا : - هەردوولا هێزی چەکداری - میلیشیای - خۆیان پاراستووە و هەرکات پێویستبێ بەکاری دەێنن بۆ بەرگری لەدەسەڵاتی خۆیان . - هەروەها ناوچەی جوگرافی - ئیداری خۆیان پاراستووە - زۆنی زەرد و زۆنی سەوز . - سیستەمی بانکی و ئابووری و کۆمپانیای تایبەت و ..هتد . پاراستووە . خۆشبەختانە ئێستە بەس شەڕە تفەنگ نیە . ئەگینە هیچ کام لەو دوو لایەنە دەسەڵاتی گواستنەوەی پۆلیسێکی نیە لە زۆنەکەیتر . ئاخر ئەمەچیە ئەگەر دوئیدارەیی نەبێ ؟ ئایا ئێمە ، هەموو هاوڵاتیانی هەرێم ، بە درێژایی ئەم ٢٠ ساڵەی ڕابوردوو لە سایەی دوئیدارەییدا نەژیاوین ؟ ئایا لەم ٢٠ ساڵەدا هیچ چاکسازیەکمان بۆ کرا ؟ حکومڕانی قەرەقوشی گۆڕدرا بە دیموکراسی ؟ ئەم یەک ئیدارەییە ڕوکەشە ، کە هەر بەناو یەک ئیدارە بوو ، بە ناوەڕۆک دوئیدارەیی بووە ، تەنها لە خزمەتی دەسەڵاتداراندا بووە ، هیچ کەڵکێکی بۆ ئەم میللەتە بەشخوراوە نەبوو . هەموو کەسێ دەزانێ کە باشترین بژاردە یەک ئیدارەی دیموکراتی شارستانیە ، دوور لە قۆرخکاری و خۆسەپاندن و گەندەڵکاری . دەبێ خەبات بەردەوام بێ بۆ ئەم جۆرە حکومڕانیە و حەتمەن لە کۆتاییدا هەرئەمەش سەردەکەوێ : بەڵام دوپاتی دەکەمەوە کە ئەم هەرێمە لەنەوەدەکانەوە و تا ئەم چرکەیەش بە قۆناخی دوئیدارەییدا تێدەپەڕێت . ئاخر کە دووتاقمی جیا جیا لە وڵاتدا حوکمبکەن ، بە دوهێزی چەکداری جیاوازەوە ، لە دوناوچەی جوگرافی جیاوازدا ، بە دوسیستەمی بانکی – ئابووریەوە ، بە هەوڵ و کۆششێکی چڕەوە هەرکەسێ لە پێناوی قورسکردنی سەنگی خۆیدا دژ بەویتر ، ئەگەر ئەمە دوئیدارەیی نەبێ ئەی چی دوئیدارەییە ؟. بەڵێ برادەرینە ئەمە بەکردار دوئیدارەییەکی زەق و زیندووە . بەڵام بەسەرپۆشێکی چڵکن و خولاوی داپۆشراو ، بەهیوای شاردنەوەی . هیچ سوودێکیش لەم شاردنەوەدا نابینرێ . بەپێچەوانەوە سوودی بۆ حوکمڕانان بووە و بەس . بەرزانی سوودی لەو سەرپۆشە وەرگرت بۆ تێپەڕاندنی بڕیاری ڕیفراندۆمە کارەساتەکەی ٢٥ ئەیلولی ٢٠١٧ . لەژێر ئەو سەرپۆشە چڵکنەدا بەرپرسیارێتی لە هێندێ هەڵەو پۆخڵەواتی گەورە بزرکراوە و دەکرێ . لە هەموو شتیش خراپتر ئەوەیە کە ئەو سەرپۆشە تۆزاویە ڕێگرە لە هەموو کێبڕکێیەکی سوود بەخش لە نێوان هەردوو تاقمی حوکمڕاندا کەبەرژەوەندی ئەم جەماوەرەی تێدابێ . بۆنموونە کام لایەن دەتوانێ کێشەی کارەبا چارەسەربکات یان ، لانیکەم ، سووکتری کات ؟. من لە قۆناخی ئێستەدا دوئیدارەییەکی بێسەرپۆشی ئاشکرام پێباشترە لەمەی ئێستەهەیە . ئەوە لەبەرژەوەندی میللەتدایەو ، تەنانەت بەرژەوەندی هێندێ دەسەڵاتداریشی تێدایە . ئەمە ڕێگە بەرەو دیموکراسی کورت دەکاتەوە . ئەمە دوئیدارەیی داپۆشراو دەکات بەدوئیدارەییەکی سادەو ئاشکرا وەکو لەواقیعدا هەیە . دوئیدارەیی ڕۆژانی شەڕی براکوژیمان تاقی کردەوە ، دوئیدارەیی بێشەڕی سەرپۆش بەسەرمان تاقی کردەوە ، دەبا دوئیدارەیی سادەی ئاشتیانەش تاقیکەینەوە !
.gif)
ئاراس فه‌تاح مێژوونووسی ئه‌ڵمانیی (شتێفان ڤۆله) له چاوپێكه‌وتنێكدا ده‌ڵێت، له‌سه‌رده‌می حوكمڕانی ئه‌ڵمانیای خۆرهه‌ڵاتدا خۆگێلكردن فۆرمێك بوو له ئۆپۆزیسیۆنبوون. هاوڵاتیان هێنده له ده‌سه‌ڵاته دیكتاتۆرییه‌كه‌ی SED (حیزبی یه‌كێتی سۆسیالیستی ئه‌ڵمانیا) ده‌ترسان كه كه‌س نه‌یده‌وێرا باسی سیاسه‌ت بكات. گه‌ر بتویستبایه ڕای هاونیشتمانییه‌ك له‌سه‌ر ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی و سیاسه‌تی حیزب و سه‌رۆكه‌كه‌ی بزانیت، خۆی وا نماییشده‌كرد كه گێلێكی ته‌مام عه‌یاره، هیچ نازانێت، هیچ له سیاسه‌ت تێناگات و ئاگای له هیچ شتێكیش نییه. ئه‌م ده‌وڵه‌ته دیكتاتۆرانه جۆرێك له هاوڵاتیی خۆگێلكه‌ر به‌رهه‌مده‌هێنن كه ئاماده نییه ڕای خۆی له‌سه‌ر هیچ شتێك بڵێت په‌یوه‌ندیی به سیاسه‌ته‌وه هه‌بێت. ئه‌م فۆرمه له خۆگێلكردن چه‌نده ئامانجی خۆپاراستن بوو، هێنده‌ش فۆرمێكی تایبه‌تی ئۆپۆزیسیۆنبوون و كرده‌ی به‌رگریی بوو، چونكه هاوڵاتیی مه‌دح و سه‌نای حیزب و سه‌رۆك و ده‌وڵه‌تی نه‌ده‌كرد و به میتۆدی خۆگێلكردن خۆی ڕزگارده‌كرد. ئه‌م كولتووری خۆگێلكردنه شۆڕده‌بێته‌وه ناو خێزانه‌كان و كاراكته‌ری خۆگێلكه‌ر له دایك و باوكه‌وه ده‌گواسترێته‌وه بۆ په‌روه‌رده‌ی منداڵه‌كان و فێریانده‌كه‌ن چۆن له‌ده‌ره‌وه‌ی ماڵه‌كه‌یان، خۆیان له هه‌موو شتێك گێلبكه‌ن كه په‌یوه‌ندیی به سیاسه‌ت و حیزب و سه‌رۆكه‌وه هه‌بێت. له عێراقی سه‌رده‌می به‌عسیشدا خۆگێلكردن فۆرمێك بوو له فۆرمه‌كانی ئۆپۆزیسیۆنبوون. ئه‌م ترسه له قۆناغێكدا هێنده قووڵ شۆڕبووبوه‌وه بۆ ناو په‌یوه‌ندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان كه مرۆڤ له‌ناو خودی خێزانه‌كه‌شیدا ده‌ترسا باسی سیاسه‌ت بكات و ڕای خۆی به ڕاشكاوانه ده‌بڕێت. به‌كورتی هێزی سیاسیی ئۆپۆزیسیۆن لهم جۆره سیسته‌مانه‌دا بوونی نه‌بوو، مرۆڤ گه‌ر ڕایه‌كی جیاواز و پێچه‌وانه‌شی هه‌بایه، سه‌ره‌تا ستاییشی سه‌رۆك و حیزب و ده‌زگاكانی ئاساییش و له‌شكری ده‌كرد و داوای له‌خودا ده‌كرد بیانپارێزێت و ته‌مه‌نیان درێژبكات، چونكه هه‌ر ئه‌وانن وڵات پێشده‌خه‌ن و له دوژمنان ده‌یپارێزن، ئه‌وسا له‌كۆتایی ئه‌م هه‌موو ڕاووڕێوییه‌دا جورئه‌تی ئه‌وه‌ی ده‌كرد ئه‌و گله‌ییه‌ی كه له دڵیا بوو، به‌ترس و دڵه‌ڕاوكێوه ده‌ڕیببڕێت. خۆگێلكردن له دۆخی سیاسیی و له خراپیی دۆخی مافی مرۆڤ ده‌رئه‌نجامی پرۆسه‌یه‌كی سامناكی ترساندن و ته‌خوینكردن بوو. مرۆڤ له ده‌سه‌ڵات ده‌ترسا و له‌ترساندا باسی سیاسه‌تی نه‌ده‌كرد. هه‌ركاتێكیش به‌نهێنیی باسی سیاسه‌تیشی بكردبایه، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی به‌ده‌نگێكی نزم و به چرپه‌وه قسه‌یده‌كرد، به‌رده‌وام ته‌ماشای لای ڕاست و چه‌پی خۆشیده‌كرد، بۆئه‌وه‌ی بزانێت كه‌س گوێی له قسه‌كانی نییه! ئه‌م دۆخه تراژیدییه‌ش حیكایه‌تی كۆمیدیی هاوڕێیه‌كی بیرهێنامه‌وه كاتێك یه‌كێتی قوتابیانی به‌عس له زانكۆكان هه‌وڵیانده‌دا خوێندكاره كورده‌كان بكه‌ن به به‌عسیی، په‌نایان بۆ هه‌موو میتۆدێك ده‌برد. یه‌كێتی قوتابیان چه‌ند جارێك بانگیانكردبوو چه‌ند پاداشتێكیان خستبووه به‌رده‌م و به‌رامبه‌ر به‌وه دوایان لێكردبوو ببێت به به‌عسیی و ئه‌ندامی یه‌كێتیی قوتابیان. هه‌موو هه‌وڵه‌كانیان سه‌ری نه‌گرتبوو. له كۆتاییدا كچێكیان بۆلای ناردبوو، بۆئه‌وه‌ی قه‌ناعه‌تی پێبكات. كچه‌كه لێیپرسییبوو، بۆچی ناته‌وێت ببیت به به‌عسیی؟ ئه‌ویش له وه‌ڵامدا لێی پرسی بوو، „حیزبی به‌عس خه‌ڵكی به‌شه‌ره‌فی ده‌وێت؟“ كچه‌كه‌ش به „به‌ڵێ“ وه‌ڵامی دابووه. پاشان له كچه‌كه‌ی پرسیبوو، „ئه‌م حیزبه خه‌ڵكی به‌شه‌ره‌ف و عاقڵ و ئازای ده‌وێت؟“ كچه‌كه دووباره به „به‌ڵێ“ وه‌ڵامی دابووه‌وه. له ئه‌نجامدا هاوڕێكه‌م پێیگوتبوو: „من پیاوێكی بێشه‌ره‌ف و گێل و ترسنۆكم، بۆیه به كه‌ڵكی ئه‌و حیزبه نایه‌م و جێگام تێدا نابێته‌وه!“ سیاسه‌تكردن له‌ده‌سه‌ڵاته دیكتاتۆره‌كاندا مانای ڕوبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی مه‌ترسیی گه‌وره بوو كه زۆرینه‌ی كاته‌كان به گرتن و ئه‌شكه‌نجه‌دان و كوشتن كۆتاییده‌هات. بۆیه خۆگێلكردن له سیاسه‌ت چه‌نده فۆرمێك بوو له خۆپاراستن، هێنده‌ش كرده‌یه‌كی ناڕازییبوون بوو له ده‌سه‌ڵات. ساڵانێكی زۆری دوای ڕاپه‌ڕین، هاوڵاتیانی هه‌رێمیش له شار و شارۆچكه‌كاندا هه‌مان دۆخی وڵاته دیكتاتۆره‌كانیان هه‌بوو. هاونیشتیمانییه‌ك كاتێك باسی سیاسه‌تی ده‌كرد، ده‌بوایه نه‌ك ته‌ماشای ڕاست و چه‌پی خۆی بكات، به‌ڵكو سه‌یرێكی پێشه‌وه و پشته‌وه و سه‌ره‌وه و خواره‌وه‌‌ش بكات. ترسێكی گشتگییر سه‌روه‌ر كرابوو كه بووبوو به به‌رهه‌مهێنانی فۆرمێك له خۆكۆنتڕۆڵكردنی ناوه‌كیی و چیتر ده‌سه‌ڵات له زۆر شوێندا پێویستی به چاندنی هه‌واڵگر و جاسوس نه‌بوو، چونكه مرۆڤه‌كان خۆیان به سانسۆركردنی خۆیان هه‌ڵده‌ستان. له هه‌موو وڵاتێكدا سه‌ره‌تای سه‌رهه‌ڵدانی ئۆپۆزیسیۆنبوون مانای ده‌ستپێكی له‌دایكبوونی وشیاریی و بوێرییه. وشیاریی به‌رامبه‌ر به مه‌ترسییه‌كانی ده‌سه‌ڵاتدارێتیی ناداپه‌روه‌ر و دیكتاتۆریی، بوێرییش له ده‌رخستنی گه‌نده‌ڵیی و كه‌موكوڕییه‌كانی. له وڵاتی ئێمه‌شدا بناغه‌دانه‌ری ئه‌م فۆرمه له ئۆپۆزیسیۆنبوون، سه‌ره‌تا نووسه‌ر و ڕۆشنبیر و ڕۆژنامه‌نووسه سه‌ربه‌خۆكان بوون، نه‌ك پارته سیاسییه‌كان و میدیا و ڕۆشنبیره فه‌رمانبه‌ره‌كانی. كاتێكیش هێزی ئۆپۆزیسیۆن سه‌ریهه‌ڵدا رووبه‌رێكی گه‌وره‌تر و ڕێكخراو بۆ كاری سیاسیی و وشیاركردنه‌وه فه‌راهه‌مبوو. ڕووبه‌رێك كه خه‌ڵكی ئاسایی هه‌رێم ترسه‌كانی له ده‌سه‌ڵات شكاو كه‌وته ڕه‌خنه‌گرتن له گه‌نده‌ڵیی و پاوانخوازیی حیزبه‌كان و ژیانی پاشایانه‌ی سه‌رۆك و منداڵه‌كانیان و نه‌بوونی خزمه‌تگوزاریی و وێرانكردنی وڵات. بۆڵه‌بۆڵی كۆمه‌ڵایه‌تیی و گازنده‌ی په‌نهانی خه‌ڵك گۆڕا بۆ ڕه‌خنه‌ی ڕاسته‌خۆ و به‌یانكردنی ئاشكرای ناڕه‌زایه‌تیی گروپه كۆمه‌ڵایتییه‌كان له ده‌سه‌ڵات. خۆپیشاندان و مانگرتن و ناڕه‌زایه‌تیی سیاسیی و كۆمه‌ڵایه‌تیی چووه ئاستێكی ڕێكخراوتر و به‌رفراوانتر. به‌مچه‌شنه منداڵێكی لاساری سیاسیی نوێ له‌دایكبوو كه ناوی ئۆپۆزیسیۆن بوو. له پرۆسه‌ی وشیاركردنه‌وه‌ی سیاسیی و فه‌راهه‌مكردنی زه‌مینه‌ی قسه‌كردن و ڕه‌خنه‌گرتن و شكاندنی ترسیشدا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان پشكی شێری به‌رده‌كه‌وێت. به‌ڵام دوای كۆچیدوایی نه‌وشیروان مسته‌فا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان نه‌ك هه‌ر نه‌یتوانی هه‌ڵگری ئه‌و باره سه‌نگینه‌ی بوێریی ئۆپۆزیسیۆنبوون بێت كه ساڵانێك جه‌ماوه‌ری خۆی پێ گۆشده‌كرد، به‌ڵكو هه‌نگاوی خێراش ده‌نێت بۆ نائومێدكردنی ته‌واوی ئه‌و هێزه ڕه‌خنه‌ییه‌ی ناو خۆی و ئه‌و هێزه كۆمه‌ڵایتییه ده‌نگده‌ره ناڕازییانه‌ی كه له‌ده‌وری به‌رنامه‌كه‌ی كۆبووبوونه‌وه. كاری ئۆپۆزیسیۆن له وڵاتی ئێمه‌دا چووه‌ته قۆناغێكی مه‌ترسیداری خۆگێلكردن. خۆگێلكردن بووه به مۆدێلێكی نوێی سیاسه‌تكردن؛ خۆگێلكردن له گوتار و مژده و په‌یمانه‌كانی پێشوو، خۆگێلكردن له ته‌زویری هه‌ڵبژاردنه‌كان، خۆگێلكردن له گه‌نده‌ڵیی و ده‌رئه‌نجامی سیاسه‌تی كاره‌ساته نیشتیمانییه‌كانی وه‌ك به‌شداربوونی ئه‌كتیڤ و پاسیڤ له ریفراندۆم، خۆگێلكردن له پڕۆژه‌ی مه‌ترسییداری به‌سوڵتانییبوونی ته‌واوی جه‌سته‌ی سیاسیی حیزبیی و حكومیی و په‌رله‌مانیی و به یاساییكردن و زه‌مینه‌سازیی بۆ ده‌ستووریكردنی لهم خوله‌دا، خۆگێلكردن له ڕۆڵی میدیای ئازاد و ڕۆژنامه‌نووسان و ڕۆشنبیرانی سه‌ربه‌خۆ و نماییشكردنی خۆیان وه‌كو ئه‌وه‌ی ئه‌مه‌ی كه ئێستا هه‌یه و به‌رهه‌مهاتووه به‌ته‌نها موڵكی تۆپخانه‌كانی میدیا و عه‌قڵی سیاسیی و بوێریی ئه‌وان بێت و له كۆتاییشدا خۆگێلكردن له گرتن و ئه‌شكه‌نجه‌دان و كوشتنی خه‌ڵكی ناڕازیی و ڕۆژنامه‌نووسان. كرده‌ی خۆگێلكردن لای هاوڵاتییه‌كی ئاسایی له‌ناو سیسته‌مێكی دیكتاتۆرییدا، كرده‌یه‌كی عه‌فه‌ویی و ئاسایی جودایه له پرۆسه‌ی خۆگێلكردنی سیاسیی. خۆگێلكردنی سیاسیی وه‌كو خۆگێلكردنی كۆمه‌ڵایه‌تیی مانای ئۆپۆزیسیۆنبوونێكی پاسیڤ نییه، به‌ڵكو ترسنۆكییه‌كی بێوێنه‌ی سیاسیی و پشتكردنه له خه‌می گشتی و ڕێزدانه‌نانه بۆ ده‌نگده‌ران و به‌رهه‌مهێنانی نائومێدبوونێكی سیاسیی نوێیه. كۆمه‌ڵگای ئێمه له‌مڕۆدا چۆته قۆناغێكی مه‌ترسییداری بێئۆپۆزیسیۆنبوون و خۆگێلكردن له هه‌موو ئه‌و دروشم و به‌ڵێنانه‌ی كه به ده‌نگده‌ران و هاونیشتیمانیانی ناڕازیی دران. ئه‌م قۆناغه‌ش وه‌كو قۆناغی پێش دروستبوونی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسیی، ده‌شێت به متبوونێكی سیاسیی و كۆمه‌ڵایه‌تیی كورت یان درێژدا تێپه‌ڕێت، تاوه‌كو كۆمه‌ڵگای ئێمه ئایدیا و هیواو و فۆرمی به‌رگریی تر به‌رهه‌مده‌هێنێت. له‌ئێستادا پارتی یه‌كه‌می بێركابه‌ره، ترسی له هیچ و له كه‌س نه‌ماوه، چونكه خه‌ریكه هه‌موو حیزبه سیاسییه‌كان ده‌سته‌مۆ و گێژ و گێلبكات. هێزێكی كاریگه‌ر نه‌ماوه كه پێی بڵێت نه‌خێر من به‌شداریی لهم مه‌هزه‌له سیاسییه‌دا ناكه‌م. پارتی به‌پۆستبارانكردنی گۆڕان و په‌رتبوونی به‌ره‌ی هێزی ئۆپۆزیسیۆن و تێكشكانی هه‌موو كولتوورێكی به‌رگریی پێكه‌وه‌یی و، هاوكات به گێلێتیی یان به خۆگێلكردنی هێزه ئۆپۆزیسیۆنه سه‌ره‌كییه‌كانیش، توانی چوار فلته‌ری یاسایی ئه‌ستوور بۆ هه‌موو لاساربوونێكی سیاسیی له‌داهاتوودا دابنێت. یه‌كه‌میان فلته‌ری كۆنترۆڵكردنی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان بوو، دووهه‌میان فلته‌ری قۆرخكردنی سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه كه له په‌رله‌مانه كۆنترۆڵكراوه‌كه‌یه‌وه ده‌نگی زۆرینه به‌ده‌ستده‌هێنێت، سێهه‌میان فیلته‌ری تێپه‌ڕاندنی یاسای سه‌رۆكایه‌تی و زامنكردنی ده‌نگه‌كان ده‌بێت بۆ هه‌ڵبژاردنی به‌زۆرینه‌یه‌كی تێر و له كۆتاییشدا فلته‌ری لیژنه‌ی یاسایی بوو كه زۆرینه‌ی تێدا مسۆگه‌ر كرد و له‌مه‌ودا هیچ یاسایه‌ك به‌بێ ڕه‌زامه‌ندی ئه‌و ده‌سته‌یه تێناپه‌ڕێت و ئه‌و ئه‌زموونه تاڵه‌ی خولی پێشوو جارێكی تر دووباره نابێته‌وه كه به لۆژیكی خۆی گه‌له‌كۆمه‌كێی سیاسیی لێبكه‌ن و به ئیمزای چه‌ند په‌رله‌مانتارێك پڕۆژه یاسا ببرێته ناو په‌رله‌مان. ئه‌م فیلته‌ره یاسایی و سیاسییانه‌ی پارتی بۆ ئه‌م خوله‌ی داناوه چه‌نده مانای كۆنترۆڵكردنی ته‌واوی جومگه‌كانی ده‌سه‌ڵاتی یاسادانان و جێبه‌جێكردنه، هێنده‌ش زه‌منیه‌سازییه‌كی پێرفێكته بۆ پاكنووسكردنی كۆتایی و تێپه‌ڕاندنی ده‌ستوورێكی سوڵتانیی „ڕێكوپێك“ بۆ سیسته‌می سیاسیی له هه‌رێمی كوردستاندا. به‌بۆچوونی من خۆگێلكردن له پرۆسه‌ی ته‌وریسی سیاسیی له‌ناو گۆڕان و حیزبه‌كانی تریشدا ته‌واوكه‌ری ستراتیژی خۆگێلكردنه له پرۆسه‌ی ته‌وریسی سیاسیی ناو هه‌ره‌می ده‌سه‌ڵاتدارێتی كوردیی. ته‌سلیمكردنی ڕه‌های هه‌موو ده‌سه‌ڵاته‌كانیش له په‌رله‌مان و حكومه‌ت و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم و لیژنه‌ی یاسایی به پارتی، سه‌ره‌تای دامه‌زراندنی ده‌ستووریی و یاسایی و سیاسیی سیسته‌مێكی سوڵتانییه كه ساڵانێكه خه‌ون و ستراتیژی یه‌كه‌می سیاسه‌تی ئه‌و حیزبه‌یه له هه‌رێمی كوردستاندا. گه‌ر دۆخه‌كه به‌مشێوه‌یه به‌رده‌وام بێت، ئه‌م خوله زێڕینترین سه‌رده‌می سیاسییه بۆ پارتیی، چونكه به پشتیوانیی ئه‌كتیڤ و پاسیڤی زۆرینه‌ی ڕه‌های هێزه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن و یه‌كێتیی، هه‌موو زه‌مینه‌سازییه‌كی كردووه كه به یاسایی و به‌بێ به‌رگرییه‌كی گه‌وره پڕۆژه سوڵتانییه‌كه‌ی جێبه‌جێبكات و خه‌ونه سیاسییه‌كانی بێسه‌رئێشه بهێنێته‌دی. ئۆپۆزیسیۆنی سیاسیی به پێچه‌وانه‌ی هاونیشتیمانییه‌كی ئاساییه‌وه كه له ترساندا خۆی له سیاسه‌ت گێلده‌كات، بۆئه‌وه دروستنابێت خۆی له سیاسه‌تی پاوانخوازیی خێزانیی ڕه‌های حیزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌كان گێلبكات، یان گێلانه به‌شداری دامه‌زراندن و سه‌قامگیریی سیسته‌مێكی سیاسیی و یاسایی و ده‌ستووریی سوڵتانیی بێت. هه‌موو حیزبه ئۆپۆزیسیۆنه‌كانی دوێنێ ده‌توانن تاماوه‌یه‌ك خۆیان لهم ئه‌گه‌ره واقیعییه مه‌ترسییدارانه گێلبكه‌ن و پاساوی كۆمیدیی سیاسیی و نه‌ته‌وه‌یی و یاسایی بۆ بهێننه‌وه، به‌ڵام له‌داهاتوودا باجه‌كه‌ی هه‌م بۆ خۆیان و هه‌م بۆ خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان زۆر گه‌وره و كاره‌ساتئامێز ده‌بێت.
.gif)
پەیڕەو ئەنوەر وا بڕیارە بەیانی تڕەمپ و کیم جۆنگ ئون لە هانۆی پایتەختی ڤێتنام دیدارێک لەگەڵ یەکتردا ساز بکەن. سەرەتا دەگەرێینەوە بۆ (ڤێتنام) وەک پانتایی، مەیدانی جەنگ و ململانێ لە ئەدەبیاتی سیاسی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا. دیارە ڤێتنام وەک رووبەرێکی سیاسی لای ئەمەریکییەکان گەڕانەوەیە بۆ یادەوەرییەکی تاڵ، خەمناک و پڕ کێشە! ڤێتنام لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستەمدا نوێنەرایەتی بەشێکی جەنگی سارد دەکات؛ ڤێتنام وەک سێوێکی دوو لەت دەردەکەوێت! دوو ئایدۆلۆژیا (کاپیتاڵیزم و سۆسیالیزم) خانەکانی خۆیان لەنێو جەستەی ڤێتنامدا بەرهەمدێننەوە! بەدوای هەژموون و باڵایی و سەروەری ئایدۆلۆژی و سیاسیدا دەگەڕێن. بڕیار وایە بەیانی ئەم دوو سەرۆکەی جیهان باس لە موشەکی ئەتۆمی و ئاشتی نیمچە دوورگەی کۆریا بکەن! یەکێک لە کێشەکانی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان دۆخی ئەنارکیزم و کەیۆس/پاشاگەردانی و ئاژاوەیە! لەدوای سەردەمی وێستفاڵیاوە هەوڵدراوە لەڕێگەی [هاوسەنگی هێز و ئاسایشی بە کۆمەڵ] دۆخێک بەرهەم بێت جۆرێک لە ئاسایش، دڵنیایی و مانەوەی تێدابێت. دیارە تڕەمپ لەژێر فشاری دیمۆکراتەکان دایە! دەیەوێت بەیانی جۆرێک لە ڕێککەوتننامە، تێگەیشتن دروستبێت. رێککەوتن لەگەڵ کۆریای باکوور بۆ تڕەمپ و کۆمارییەکان خاڵێکە پڕە لە ئاسایش و گەیشتن بەماناکانی ئاسایش؛ گەڕانەوەیە بۆ هاوسەنگی هێز. دیارە مەبەست لە هاوسەنگی هێز ئەوەیە کە لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا هەموو ئەکتەرەکان لەڕووی قەبارە و توانای هێزەوە لەیەکتر نزیک بن تا جۆرێک لە دڵنیایی لەنێوان ئەکتەرەکان ئامادەبێت! دواتریش ئەم دڵنیاییە بگۆڕن بۆ ئاسایشی نێودەوڵەتی! ئەم دیدە زیاتر ریاڵیستەکان پێداگری لەسەر دەکەن و پێیان وایە کە نەبوونی هێز، حکومەتێکی جیهانی، دەسەڵاتێکی سەروو-دەوڵەتی جۆرێک لە ئەنارکیزمی دروستکردووە تەنها لەرێگەی هاوسەنگی هێزەوە هێڵ و شەپۆلەکانی ئەو پاشاگەردانییە تێکدەشکێت و کەم دەبێتەوە. لەڕاستیدا کیم جۆنگ ئونیش لەژێر فشاردایە. کۆریای باکوور وەک چوارچێوە تۆتالیتارە ! یەکەیەکە هەموو گۆشەکانی دونیا ناوەکییەکەی خۆی کۆنتڕۆڵ کردووە! دەسەڵات لە هەموو خاڵێکی کۆمەڵگەدا ئامادەیی هەیە و دەجوڵێت و چاودێری بونەوەرەکانی نێو جەستەی دەکات! لەڕاستیدا کۆریای باکوور بەتەواوی وێنەیەکی کۆپیکراوی دیمەنەکانی نێو رۆمانی ١٩٨٤ ی جۆرج ئۆروێڵە! کیم لەژێر فشاری بێدەنگی ئەندامانی کۆمەڵگەکەی دایە. بێدەنگبوون جۆرێکە لە بەرەنگاری و رووبەڕووبوونەوە، قسەکردن و بێداربوونەوە! ئامانجی سەرەکی کیم جۆنگ ئۆن لەگەڵ تڕەمپدا گەیشتنە بە چوارچێوە، دۆخێکی تایبەت لە ئارامی بۆ نیمچە دورگەی کۆریا. ئەم دوو سەرۆکە بە دوو میتۆد و ئاڕگیۆمێنتەوە بەدوای ئاسایش و هاوسەنگی هێزدا دەگەڕێن. تڕەمپ دەیەوێت لەڕێگەی کۆریای باکوورەوە ئاسایش لە سیاسەتی نێودەوڵەتی بەرهەمبێنێت؛ کیم دەیەوێت لەڕێگەی ئەمەریکا و پڕۆسەی پارچە پارچەبووینی هێزەوە بگات بە ئاسایش لە نیمچە دورگەی کۆریادا. ئەم فۆڕمە لە پەیوەندیی و نزیکبوونەوە لەیەکتر ململانێیە لەسەر جیۆپۆلەتیک و ناسنامە؛ ئەمەریلا لەڕووی جیۆپۆلەتیکەوە گەردوون بە قوڵایی ستڕاتیژی خۆی دادەنێت، کۆریای باکوور نیمچە دوورگەیەکی کردووە بە قوڵایی ستڕاتیژی خۆی! ئەم ململانێی و قسەکردنە بەزمانی جیۆپۆلەتیک هەوڵ و گەڕانە بەدوای ئاسایش و هاوسەنگی هێز لە سیاسەتی نێودەوڵەتیدا`
.gif)
د. هەردی مێد لهم رۆژانه‌ی پێشوو به ڕێكه‌وت له تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان ئه‌م كاریكاتێره‌م به‌رچاوكه‌وت، كه له لای خواره‌وه دایده‌نێم. گرنگی و هێزی ئه‌م كاریكاتێره له‌وه‌دایه زۆر نایابانه كۆی ئه‌و ململانێیه‌ی كه له ساڵی ٢٠٠٥ه‌وه سیسته‌می سیاسی و كۆمه‌ڵگا به‌یه‌كداده‌دات به پوختی نیشانده‌دات. له بیرمان نه‌چێت له ساڵی ٢٠٠٥ هه‌م موچه‌ی په‌رله‌مانتاران زیاد ده‌كرێت، هه‌م یاسای خانه‌نشینیان بۆ داده‌نرێت، هه‌م بودجه بۆ ئۆتۆمبیل و بۆ جوڵان و كاری فه‌رمیان، هه‌مش خانوو و شوێنی حه‌وانه‌وه له هه‌ولێر. له ٢٠٠٥ وه تا ئه‌مڕۆ، پاشان له‌گه‌ڵ نزیكبونه‌وه‌ی هه‌ر هه‌ڵبژاردنێكی په‌رله‌مان و ماوی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌شێكی زۆری ناوه‌ڕوه‌كی رۆژنامه و ماڵپه‌ڕه‌كان ته‌رخان ده‌كرێت به ره‌خنه‌گرتن و سه‌ركۆنه‌كردنی موچه و نازونیعمه‌تی په‌رله‌مانتاران. بێگومان دیارده‌ی ره‌خنه‌گرتن و سیخوڕمه‌گرتن له موچه و دۆخی ماددی په‌رله‌مانتاران هه‌ر په‌یوه‌ند نییه به كوردستان به‌ڵكو یه‌كێكه له‌و دیاردانه‌ی له زۆرینه‌ی وڵاتان به‌دیده‌كرێت. له ١٩٠٦ وه‌ختێ په‌رله‌مانی فه‌ره‌نسا موچه‌ی په‌رله‌مانتاران زیاد ده‌كات، هاوتا بودجه‌ی تایبه‌ت بۆ كار و چالاكیه‌كانیان ته‌رخان ده‌كات، رۆژنامه‌كانی فه‌ره‌نسا ته‌ژیده‌بن له ره‌خنه و سه‌ركۆنه‌كردن له دژی ئه‌م بڕیاره، تا ئه‌و شوێنه‌ی له هه‌ندێ شوێن خۆپیشاندانش ساز ده‌كرێت بۆ ئه‌م مه‌به‌سته. ئه‌م ره‌خنه و سه‌ركۆنه‌كردنانه دوور له بیری عه‌وام و حوكمی به‌ها بریتیه له ململانێی نێوان كۆمه‌ڵگا و كایه‌ی سیاسی. كۆمه‌ڵگا ده‌یه‌وێت كایه‌ی سیاسی و ئه‌كته‌ره‌كانی، پاشان دینامیكی كایه‌كه و لۆژیكه‌كانی ملكه‌چ بكات به پرانسیپ، نۆرم و به‌هاكانی خۆی. كۆمه‌ڵگا نایه‌وێت كایه‌ی سیاسی سه‌ربه‌خۆ و ئۆتۆنۆم بێت و به پێی لۆژیك و نۆرمه‌كانی خۆی بچێته‌ڕێوه. كۆمه‌ڵگا ده‌زانیت گه‌ر پیاوه سیاسیه‌كان له رووی ئابورییه‌وه سه‌ربه‌خۆبوون و كایه‌كه بێده‌ربه‌ستی و ئازادی ئابوری به‌ده‌ستهێنا، هه‌روا ئیتر مل بۆ كۆمه‌ڵگا و به‌هاكانی نادات. بۆیه كۆمه‌ڵگا هه‌میشه له شه‌ڕێكی ده‌سته‌ویه‌خه‌دایه بۆ ئه‌وه‌ی كایه‌ی سیاسی ده‌سته‌مۆ بكات و به‌هاكانی خۆی به سه‌ردا بسه‌پێنێت. وه‌لێ له به‌رامبه‌ر په‌له‌مار و هه‌ڵمه‌تی كۆمه‌ڵگا، كایه‌ی سیاسی ده‌یه‌وێت ئۆتۆنۆم بێت و ملكه‌چ و وابه‌سته‌ی به‌ها كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان نه‌بێت. كایه‌ی سیاسی ده‌یه‌وێت خۆی بڕیار له ڕێساكانی چونه‌ڕێوه‌ی خۆی بدات، هه‌ر خۆشی نۆرم و یاساكانی دروست بكات. ئه‌مڕۆ، نه‌ك هه‌ر له كوردستان به‌ڵكو له خۆرئاوا و زۆرینه‌ی وڵاتانی دی كایه‌ی سیاسی به ئاقاری سه‌ربه‌خۆبوون و ئازادیدا ده‌چێت و هێدی هێدی به‌رامبه‌ر سیسته‌می كۆمه‌ڵایه‌تی و كۆمه‌ڵگا بێده‌ربه‌ست ده‌بێت. بۆردیۆ هه‌میشه جه‌ختی له‌وه‌ده‌كرده‌وه كه كایه‌ی سیاسی هه‌ر هیچ نه‌بێت له فه‌ره‌نسا كایه‌یه‌كی داخراوه. واته له لایه‌ك ئازاده به‌رامبه‌ر به نۆرمه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان، له لایه‌كی دیش ئه‌كته‌ره‌كانی نێوی بونه‌ته پیشه‌مه‌ند و كایه‌كه‌یان داگیركردوه. ئه‌مه جگه له‌وه‌ی بۆردیۆ پێیوایه كایه‌ی سیاسی خاوه‌ن دونیابینی، ئێتۆس و هابیتوسی خۆشێتی. به هه‌رحاڵ، كۆمه‌ڵگا ده‌توانێت ڕێ له هه‌ندێ ڕێكاری و پێودانگی په‌رله‌مانتار بگرێت، به‌ڵام باوه‌ڕ ناكه‌م بتوانێت ڕێ له‌وه بگرێت كه په‌رله‌مانتار نه‌بێت به په‌رله‌مانتێر.
.gif)
ئومێد حەمەعەلی ئەوەی ئێستا روودەدات تەنیا گرێدراوی ژمارەی کورسی پەرلەمانی نییە, راستە پارتی زۆرینەی پەرلەمانی هەیە و دەتوانێت بەدەنگدان پرسە یاساییەکان یەکلابکاتەوە. بەڵام دۆخی حوکمڕانی و دامەزراوەیی و, هاوکێشەی سیاسی هەرێمی کوردستان بەشیوەیە پێکهاتووە, کە رەوایەتی سیاسی بۆ دەسەڵاتی پارتی پێویستی بە شەرعییەتپێدانی زیاتر لەدەنگی پەرلەمانە, ئەمەش تەنیا لەرێگەی هاتنی هێزە سیاسییەکانی دیکەوە دەبێت بۆ ئەو گۆڕەپانی یاریکردنەی ئەو حیزبە دەستنیشانی دەکا و هەڵیدەبژێرێت. بەهەر پاساوێکی سیاسییەوە بچیتە چوارچێوەی یاری سیاسی سیستەم و دەسەڵاتەوە ناتوانیت لەخزمەتی ئەو دەسەڵاتە خۆت بدزیتەوە. دەبێ بڵێین, کاتێک دەسەڵاتی پارتی قەبوڵی دەکات و رێگەت پێدەدات بەشداری بەشێک لە جوڵە بچوکەکانی ناوەوەی ئەو سیستەم و دەسەڵاتە بکەیت, بەدڵنیایی لەجیگەیەکەوە خزمەت, یان شەرعییەتی سیستەمەکە زیاددەکەیت. قایمترین پایەی هەژمونی پارتی, بەبڕوای من, ئەوەیە هێزە سیاسییە رکەبەرەکانی پارتی لە کات و جێیەکدا, بەتەواوی پاشەکشەدەکەن لەوەی خۆیان وەک بەدیلی دەسەڵاتی ئەو حیزبە پیشانبدەن. ئەم پاشەکشەیەش لەسەر دوو ئاستە, ئاستی یەکەمیان دووبارەکردنەوەی هەمان مۆدێلی حیزبایەتییە لەناوخۆی خۆیاندا, کە خۆی لە ئەزمونی ناشیرینی تەوریسی سیاسی و تەعامولی فاشییانەدا بەرانبەر رەخنە و دیدی جیاوازدا, دەبینێتەوە . دووەمیان رۆیشتنیانە بۆ ناو چوارچێوەی سیاسەت و سیستەمی دڵخوازیی ئەو حیزبە و نوخبەیەکی سیاسی خۆسەپێنی خێڵەکییەوە.
زانا عەبدولڕەحمان داویی دوو هەڵبژاردن سەرئەنجام سەركردایەتی و ئەندام ولایەنگرانی یەكێتیی مەرگی تاڵەبانی رێبەری وكارێزمایی رۆژهەڵاتی ناوەراست یان بە ناچاری قبوڵ كرد، ئەو كە پاڵەوانی دانوستان و پێك هاتن و هەستانەوە و ئاراستەكردنی حیزبەكەی وئەوانی تریش بوو، ئیستا بەتەواوی هەست بە بۆشایەكەی ئەكەین . تاڵەبانی كە دەیان جار حیزبەكەی و كوردستانی لە لێواری هەڵدێر و نەمانی حەتمی رزگاركردوە،ئەوانەی كە هاورێ و هاوخەباتی بوون چی لێ فێربوون ؟ چیبكەن تا یەكێتیی لەم قوناغەش دەربازبكەن ؟ تاڵەبانی لەداوی هەموو مەترسی و كەوتنێك كە ئەهاتەوە مەیدان یەكەم كار میدیاو مەكتەبی راگەیاندنی رێك ئەخستەوە بەجۆرێك كە لەگەل قۆناغەكە بسازێت و بتوانێت بە خێرایی كاریگەری لەسەر ئەندام لایەنگرانی یەكیتیی دروست بكات ئامادەیان بكات بۆ پێشهاتە نوێكان دەیان كۆبونەوەی لەگەل كارمەندانی راگەیاندنی یەكێتیی ئەكرد باوەریی تەواوی بەهێزی راگەیاندنی حیزبەكەی بوو بۆیە ئەركی سەركردایەتی یەكێتیی و ماڵی تالەبانی ئەوەیە قوناغێكی میدیایی نوێ بۆ یەكێتیی دروست بكەن بە خێرایی گۆرانكاری بكەن لە شێوازی بەرێوەبردنی دەزگاكانی راگەیاندنی یەكێتیی و ستراتیجی نۆێ دابرێژین تا ئەو هێز و سەرەوەتە مرۆیەیی كە ئیستا لە ناو دەزگاكانی راگەیاندنی یەكێتی خەفەكراون وبێ ئەرك و ستراتیج مانەتەوە ناچار نەبن بچنە میدیایی لایەنەكانی تر دژی بەوپرسیپ ومەبدەئەی پێ گوشكراون كاربكەن. هیچ كاتێك وەكو ئیستا راگەیاندنی یەكێتیی لەبەردەم دارمان و داروخان نەبووە كە بە هەموو دەزگا میدیایە و ئەوە هەموو كادرە لێهاتوە ناتوان بچوكترین پەیام و نامەی حیزبكەی بگەێنێتە ئەندام لایەنگرانی ، كە تەنها یەك هۆكاری هەیە ئەوەش خراپی بەرێوەبردن و گۆڕانكاری نەكردن لەناو دەزگاكان، نەك پارە و نەبوونی بودجە ،كە زۆر جار بۆ پاساو هێنانەوە بۆ مانەوەی ئەم دۆخەی میدیایی یەكێتیی باسی لێوە ئەكرێت.بۆیە دەبێت سەكردایەتی یەكێتیی لەوە بگات میدیاكەی ستراتیجی نیە نەك پارە ، دەزگاكانی خراپ بەریوەئەبرێن دەنا سەدان كادریی لێهاتوو هەیە هەتا میدیایی یەكێتیی راست نەكرێتەوە.یەكێتیی توانی پاراستنی كارێزماكانی نابێت كە هەر رۆژە پەلاماری یەكێكیان ئەدرێت و هەموو هێزی میدیایی ئەوانی تر خراوەتە خزمەتی شكاندن و ناشیرنكردنی یەكێتیی،چونكە هەموو دڵنیان كە تەنها یەكێتیی ناتوانیت لە روو میدیایی بەرگری خۆی و سەركردەكانی بكات. تەنانەت ئێستا دەست بۆ كارێزمای تاڵەبانیش ئەبرێت هەمووشی بێوەڵام تێپەریوە لەكاتێدا لەسەردەمی تاڵەبانی میدیایی یەكێتیی سەنگەر بوو بۆ هەموو ئازادیخواز و ئەوانەی كە زوڵمی لایەنەكانی تریان قبوڵ نەبوو كەچی ئێستا ئەوە زوڵمی لێ ئەكرێت یەكێتیی و مام و مێژووەكەیەتی هاورێكی كۆنی ناو راگەیاندنی یەكێتیی بۆ گێرامەوە ووتی لە كاتی شكان و پاشە كشەمان بۆ سنور لە ٣١ ئاب تاڵەبانی جیهازی بۆ كردین ووتی هەمووشت جێبهێڵن تەنانەت چەكەكانیشتان بەس جیهاز و پێداواستی رادیۆكە بهێنن هاورێكەم. ئەیوت مام پێوابوو هێزی هەستانەوەیەی یەكێتیی میدیایەكەتی نەك چەكدارەكانی چونكە ئەگەر میدیایەك نەبێت هیزە چەكدارەكەی ئاراستەبكات و وورەیان بداتێ و كادرو لایەنگرەكانیان بۆ جۆش بدات چۆن یەكێتیی هەڵئەسێتەوە پرسیار ئەوەیە ئیستا سەركردایەتی یەكێتیی چی بۆیان گرنكە میدیا یان شتێكی تر ؟ ماڵی مام بەجێ پێ تاڵەبانی ئەرۆن یان جێ پێ خۆیان ؟
.gif)
دانا سۆفی برایم یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان خۆی بە ھێزێکی ئایدۆلۆژیایی میانڕەو و مۆدێرنی ئیسلامی لە کوردستانی باشور خۆی ئەنوێنێت، تەمەنی ئەم ھێزە سیاسییە چارەگە سەدەیێکە و ھەردووک بژاردەی چوونە دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنی تاقیکردۆتەوە بۆ کابینەی نۆیەمیش ھەر زوو به‌رهه‌ڵستكار بوونی خۆی راگەیاند،! بەشێکیش لە ھێزە سیاسیەکانی تریش بە ھێزێکی ئیخوانی و نزیک لە پارتی و پارتی داد و گەشەپێدانی تورکی (ئاک پارتی) فه‌رمانڕه‌وای ولاتی توركیا ناوزەنگکراوە و دەکرێت. یەکگرتوو و جه‌ماوه‌ر و پارتی لە دوای ساڵی ٢٠١٣ لە پێکھێنانی کابینەی (٨) ھەشته‌م یەکگرتوو خاوەنی (١٠) دە کورسی پەرلەمانی بوو دوایی 4 چوار ساڵ له بوونی ئۆپۆزسیۆندا بڕیاریدا بچێتە حکومەتەوە بە کۆمەڵێک بڕیاری قەبەوە! ئه‌م هێزه به سیاسه‌تێكی ئاپۆریا(ئالۆز و نارۆشن) له شه‌قام ناوده‌برێت، به‌ڵێنه‌كانی یه‌كگرتوو ئه‌وه‌نده قه‌به‌بوون ته‌نانه‌ت ھێزە فەرمانڕەواکانیش توانای جێبەجێکردنیان نەبوو، بەڵام پێشتر ئەم ھێزە سیاسیە بژاردەی ئۆپۆزسیۆن بوونی تاقیکردبۆیەوە، بە کۆمەڵێک خەونی خۆش و قوڵ و خەیاڵیشەوە بەژداری کابینەکەی کرد. یه‌كگرتوو ویستی هه‌ر زوو متمانه‌ی ده‌نگده‌رانی كه پێدراوه جێبه‌جێی بكات، به‌ڵام بێ ئاگا له‌وه‌ی خه‌ونه‌كه‌ی له‌بار ده‌برێـ و سه‌قفێكی زه‌مه‌نی و رێككه‌وتنێكی كۆنكرێتی بۆ واژوو نه‌كاربوو، ئه‌و كات له كابینه‌كه‌دا وه‌زاره‌تێكی پێدارا ئه‌ویش وه‌زاره‌تی كاره‌با بوو، له سه‌ره‌تادا ئاماژه‌كان و هه‌وڵی وه‌زیرای كاره‌باكه‌ی یه‌كگرتوو ئه‌وه بوو ئه‌وه‌ی یه‌كێتی و پارتی پێیان نه‌كرا ئه‌وان بیكه‌ن!، به‌ڵام وه‌ك پێشتر ئاماژه‌مان پێدا هه‌ر زوو خه‌ونی ئه‌م پارته له گۆڕنرا و وه‌زیره‌كه‌شی ده‌ستی له كار كێشایه‌وه، ئه‌مه‌ش هیچ نه‌بووبێـت بوو به یه‌كه‌م وه‌زیر له كایبنه‌ی رابردوو ده‌ست له كاربكێشێته‌وه به هۆی هاوكاری نه‌كردن و كێشه دروستكردن بۆی. تا ده‌هات یه‌كگرتوو زیاتر له كابینه‌كه به نزیكی پارتی و رێكه‌وتنی بێده‌نگبوون ناوزه‌نگ ده‌كرا، ده‌نگده‌ر و شه‌قامیش تا ده‌هات لهم هێزه سیاسیه زیاتر ده‌كشانه‌وه و متمانه‌یان كه‌م ببۆیه‌وه، یه‌كێكی تر له‌وه‌ی لهم هێزه لێی بۆته به‌ڵا مۆته‌كه به‌سه‌ر شانیه‌وه یاسایی هه‌مواری سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بوو كه نیوه به نیوه دابه‌ش بوون له په‌رله‌مان، هێزه ئیسلامیه‌كه نه‌ی توانی ئارگۆمێنیتی خۆی بۆ جه‌ماوه‌ر و پارتی یه‌كلای بكاته‌وه، به‌ڵام یه‌كگرتووه باجی ئه‌م دابه‌ش بوونه‌ی دا به توره بوونی چه‌ند سه‌ركردایه‌تێك و نیوه‌ی ده‌نگده‌ری خۆی كه پایه‌ی و كۆڵه‌كه‌ی هه‌موو هێزێكی سیاسی ده‌نگده‌ریه‌تی، ئه‌م هێزه‌ش وه‌ك دابه‌ش بوونی ئه‌ندامانی فراكسیۆنه‌كه‌ی ئه‌و كات له په‌رله‌مان بوو به نیوه له واقعیه‌تی ئێستای له‌سه‌ر میتۆدی كاری رابردووی له حكومه‌ت و په‌رله‌مان. كابینه‌ی (9) نۆ و یه‌كگرتوو هه‌ر زوو ئه‌م هێزه سیاسیه بڕیاریدا ئه‌نجامی هه‌ڵبژارده‌نه‌كان قه‌بووڵ ناكه‌ن،! به‌ڵام داواتر بینیمان قه‌بووڵیان كرد!؟ وتیان ده‌بینه ئۆپۆزسیۆنێكی كارا،! ئه‌مه‌ش وه‌ك پێشتر باسمان كرد جه‌ماوه‌ر و شه‌قام ئه‌م هێزه‌ی كرد به نیوه، جارێ زووه باسی ئه‌م هێزه بكه‌ین له ئۆپۆزسیۆن، چونكه ناكرێت بیان شوبهێنین بۆ سالی 2009 ئه‌و كات كه‌سایه‌تیێكی سیاسی عه‌سكه‌ری نوێنه‌رایه‌تی شه‌قام و ئۆپۆزیسیۆنی ده‌كرد ئه‌ویش ره‌وانشاد نه‌وشیروان مسته‌فا بوو وه رێژی كورسی ئۆپۆزسیۆنیش زیاتر بوو له چاو ئێستا كه زیاتر كاریگه‌ریان هه‌بوو ڕیالیزمی ئێستادا، له ئێستادا نه‌وه‌ی نوێش هێزێكی سیاسیی نوێیه و ئۆپۆزسیۆن بوونی خۆی راگه‌یاندووه، هه‌رزوو ئه‌م دوو هێزه دانوویان پێكه‌وه نه‌كوڵاو له میدیا و سۆشیاڵ میدیاوه هێرشیان كرده سه‌ر یه‌ك و پردی كاركردنی نێوانیان رووخاند. پارتی و یه‌كگرتوو پێشتر له میدیاوه وه پیشانده‌درا په‌یوه‌ندێكی تووند و تۆڵیان هه‌بێـت، به‌ڵام وه نه‌بوو په‌یوه‌ندیێكی نیمچه حكومه‌تداریان هه‌بوو، له كۆبوونه‌وه‌ی په‌رله‌مانی كوردستان خولی پێنجه‌میش له رۆژی 26/2/2019 سه‌باره‌ت به كارا كردنی لیژنه‌كانی په‌رله‌مان به تایبه‌تیش لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مان ئه‌وه‌مان بینی پارتی یه‌ك ئه‌ندام لیژنه‌ی یاسایشی به‌م هێزه ڕوا نه‌بینی و ئه‌ڵته‌رناتیڤێكی تری له جێگای یه‌كگرتوو دانا ئه‌ویش هێزه توركمانه‌كان بوون. لێره‌وه تێگیشتنێكمان بۆ دروست ده‌بێـت له‌سه‌ر یه‌كگرتووی ئیسلامی كوردستان كه خۆیان بوون به‌وه‌ی ئێستا هه‌ن و سیاسه‌تی دوێنێیان زه‌ڕبه‌ی لێدان بۆ ئه‌مرۆ و دۆسته‌كانیشان پشتییان تێكردن و به ته‌نیا له‌سه‌ر رێگایێكه‌ی تاریك و درێژ مانه‌وه و كه پێشتر هیزه‌كانی تر ئه‌مه‌یان به‌م هێزه سیاسیه ده‌وت كه به‌جێهێڵدراو هاوڕێ و هاوخه‌باتی نیوه رێگا بوون، به‌ڵام ئێستا هه‌م له شه‌قام و هه‌میش لای دۆسته‌كه‌یان له حكومه‌ت پشتگوێخران و له هه‌ردوولاشه‌وه زه‌ره‌دمه‌ندی بوون و له چاوه‌ڕوانی مانه‌وه. پرسیارێك دێته پێشمانه‌وه ئایا یه‌كگرتوو لهم رێگا و یاریگا تاریكه بۆ 4 ساڵی داهاتوو به ته‌نها چۆن سیاسه‌تی خۆی وه‌ك خۆی ده‌ڵێـت یاریكه‌رێكی میانڕه‌وانه جێبه‌جێ ده‌كات و به‌ره‌و سه‌رو‌تر یان به‌ره‌و خوارتر هه‌نگاو ده‌نێت؟!
.gif)
عەبدوڵای مەلا نوری لە رابردودا بە پلەی یەکەم یەکێتی بە پاشکۆیەتی و لاوازی خۆی دەرفەتی تەواوی بۆ گەورەکردن و بەهێزکردنی پارتی لە زۆربەی جومگەکانی حکومڕانی و دەسەڵاتدا رەخساند. لەم خولەی پەرلەماندا، گۆڕان درێژەی بە کارە کۆنەکەی یەکێتی بۆ پارتی دا. بۆ پارتی جۆری سیستەم گرنگ نیە، بەڵکو دەسەڵات گرنگە. کام سیستم هێزو دەسەڵات و سەقامگیری و هاوسەنگی بۆ بنەماڵەی بارزانی و پاشان پارتی دەستەبەر بکات، ئەوە سیستمێکی دڵگیرو پەسەندە. لە سەردەمێکدا کە پارتی لە پەرلەماندا زۆرینەی رەهای نیە، هەر لەم کاتەدا کە بەرژەوەندی بنەماڵەو حیزب وا دەخوازێت مەسعود بارزانی وەک تاکمەرجەع لە لوتکەی دەسەڵاتدا بێت، ئا لەم کاتەدا سیستمی سەرۆکایەتی دڵخوازی پارتیە. لەم قۆناغەدا لە پاڵ پارتیدا ئەو لایەنەی تر کە گۆڕوتین و هێز دەبەخشێتە پرۆژەکەی پارتی یەکێتیە. یەکێتیە یاسای سەرۆکایەتی هەرێم بە دەسەڵاتێکی رەهاو پێگەیەکی بەهێزەوە بۆ مەسعود بارزانی دەشەرعێنێ، یەکێتیە کەمپینی هەڵبژاردن بۆ بارزانی دەکات، یەکێتیە ویلایەتی مەسعود بەرزانی درێژ دەکاتەوە، یەکێتیە سەرچاوەی هەمەڕەنگکردنی شەرعیەتدان بە پرۆژەکەی پارتی، کە لە مەسعود بارزانیەکی دەسەڵاتداردا خۆی دەبینێتەوە. لەم قۆناغەدا راستە لە پاڵ مەسعود بارزانیدا نێچیرڤانی برازاش هەیە، بەڵام نێچیرڤان جگە لە سێبەری مەسعود بارزانی هیچی تر نیە. واتە بون و نەبونی نێچیرڤان بارزانی لە پرسە گرنگەکاندا جێی بایەخ نیە. وەلێ لە قۆناغێکی تردا کاتێک ژمارەی کورسیەکانی پارتی لە پەرلەماندا هەڵدەکشێ و، پێشتریش مەسعود بارزانی لە بەشداری دەسەڵاتە فەرمیەکان دور کەوتوەتەوەو، پێویستی و هاوکێشەو هاوسەنگی هێز لە ناو پارتیدا گۆڕانی بە سەردا هاتوە، لەم کاتەدا بەرژەوەندی پارتی و بنەماڵە وا دەخوازێت نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانی پێکەوە وەک دوانەی دەسەڵاتدار بێنە پێشەوەو، پێکەوە کارەکەی مەسعود بارزانی تەواو بکەن. لەم قۆناغەدا ئەم دوانە هیچیان سێبەری ئەوی تریان نیە، بەڵکو پێویستی بنەماڵە وا دەخوازێت لە هەردوکیاندا پێگەو دەسەڵاتەکانی مەسعود بارزانی بەرجەستە بکرێت. ئیدی ئەم پێشهات و گۆڕانکاریە نوێیە پێویستی پارتی لە سیستمی سەرۆکایەتیەوە، لە هەڵبژاردنی سەرۆک لە ناو خەڵکەوە دەگۆڕێت بۆ درۆی سیستمی پەرلەمانی و، درۆی لێکتێگەیشتن. کە لە بنچینەدا ئەمە نەک لێکتێگەیشتن نیە بەڵکو پرۆژەو تاکتیکی ئەم قۆناغەی پارتیە بۆ درێژەدان بە حاکمیەتی خۆی لە فۆرمێکی تردا. لە قۆناغی یەکەمدا کە یەکێتی شەرعیەت بە دەسەڵاتدارێتی بنەماڵەی بارزانی و سەقامگیری پارتی دەدات، لە قۆناغی ئێستادا ئەوە گۆڕانە پرۆژەو هەیمەنەی پارتی و بنەماڵە لە ژێر ناونیشانی سیستمی پەرلەمانیدا بۆ پارتی درێژە پێدەدات. ئەم شوێنگۆڕکێیەی یەکێتی بە گۆڕان جگە لە تاکتیک و گۆڕینی ئامرازەکانی درێژەدان بە حکومڕانی مۆدێلی پارتی لە ژێر ناوی جیاجیادا هیچی تر نیە! گۆڕان و پارتی لە رابردودا لە پرسە جەوهەریەکانی حکومڕانیەکی خەڵکسالاردا خاڵی هاوبەشیان زۆر کەمبو. بەڵام کاتێک خەونی گۆڕان لە پرۆژەی بەدیلی حکومڕانیەوە دەگۆڕێت بۆ خەونی شوێنگرتنەوەی یەکێتی و پاشکۆیەتی پارتی ، ئیدی ئەم پاشەکشێیەی گۆڕان ئۆتۆماتیکی یەکسانە بە رازیبون بە براگەورەیی و هەیمەنەی پارتی، یەکسانە بە دروستبونی خاڵی هاوبەش لە نێوان پارتی و گۆڕاندا، رازیبونە بە یاساو رێساکانی حکومڕانی بەوجۆرەی پارتی نەخشەی بۆ دەکێشێ. بۆ گەیشتن بە شوێنەکەی یەکێتی ئاسانترین رێگا ئەوەیە، ئەوەی پێشتر یەکێتی بۆ پارتی دەکرد ئێستا گۆران بیکات. پارتی کاتێک هەست بەم پاشەکشەیە دەکات لە هێزێکی رادیکاڵی وەک گۆراندا، بێگومان ئیدی چاوی لەوەیە گۆڕان بکات بە بەدیلی یەکێتی. چونکە بەمە جگە لەوەی لە ئاستی حکومرانیدا بۆشایی یەکێتی بۆ پارتی بە هێزێکی تەڕو تازە پڕ دەکاتەوە، هاوکات تەسلیم بونی هێزێکی رادیکاڵ واتە بێهیواکردنی خەڵک، واتە کوشتنی روحی بەرانگاربونەوەو نەخێرکردن لە ناو هاوڵاتیاندا. لەوەها دۆخێکدا بۆ پارتی چەندە تەسلیمبونی گۆران وەک حیزب بۆ گرنگە، هێندەو زیاتریش کپبون بێهیواکردنی خەڵکی ناڕازی و کوشتنی دەنگی زیندوی شەقام گرنگەو، سەقامگیری زیاتر بۆ حکومڕانیەکەی جوت ئامۆزا دەستەبەر دەکات. بەشداری و بێدەنگی زۆرینەی فراکسیۆنەکان لە دانیشتنەکانی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی پەرلەمان و لیژنەی یاسایی بە قازانجی پارتی، ئاماژەیەکی رونن بۆ سەرەتای قۆناغێکی نوێ لە حکومڕانی ڕەهای ئەو حیزبە. بەڵام تەمەنی ئەم دۆخە نوێیە چەند درێژ دەبێت، ئەمە پرسێکی ترەو پێموانیە زۆر بڕ بکات. ۲٦/۲/۲٠۱۹
.jpg)
ئه‌حمه‌دی حاجی ره‌شید هەڵبژاردنی لیژنە پەرلەمانییەکان لەنێوان هەرێم‌و عێراقدا ستەمە لەیەکگرتو هەرپەرلەمانێک بۆ رایکردنی کاروبارەکانی لەبواری یاسادانان‌و چاودێریدا پشت دەبەستێت بەلیژنەکانی، هەتا دەگاتە ئەوەی رۆڵی کاریگەری لێژنەکان یەکلاکەرەوەیە بۆ زۆربەی بابەتەکان بەبابەتە جیاوازو هەستیارەکانیشەوە، چونکە کاتیک لیژنەیەک تاوتوێ بابەتێک دەکات‌و دواجار بڕیاری کۆتایی دەدات و هەندێ جاریش بریارەکانی لێژنەکان بەرێکەوتن ئەنجامدەدرێن بۆ ئەوەی بریارەکان تەعبیر لەرای تەواوی پەرلەمان بکەن، بەمەش تەواوی حیزبە سیاسیەکان بەشدار دەبن لەو بڕیارەدا. بەدیوەکەی تریشدا ئەگەر بابەتێک راجیایی لەسەر هەبوو ئەوا نوێنەری پارت‌و لایەنیکی سیاسی دەتوانیت رای پارتە سیاسیەکەی تەرجەمە بکات لەو بابەتەدا و بەراشکاوی رۆلیان هەبیت لەتیپەراندن یان تینەپەراندنی یاسایەک یان بابەتیکی دیکە، بۆیە دەبێت لێژنەکان رەنگدانەوەی پیکهاتە سیاسی‌و نەتەوەیی وهەتا مەزهەبیش بێت تاهەموان بەتەواوەتی بتوانن لەپرۆسەی بڕیارداندا رۆڵیان هەبیت، چونکە یاسا لە هەروڵاتیک واتای سەقامگیریەو دواجار یاساکان دەبێت مۆرکی تەواوی یان زۆرینەی هیزەکانی پیوە بێت، بون لەلیژنە جیاوازەکان ئینتیمای پارت و لایەنی سیاسی زیاتر دەکات بۆ کۆی پرۆسەکە خۆ ئەگەر هێزە زۆرینەکان بەنیازن یاسان تەنها رەنگدانەوەی ئەوانی پێوە بێت ئەوا پێویستان بەپەرلەمان نیەو حوکمی قەرەقوش جێبە جێبکەن. ئەگەر موقارەنەیەکی فراکسیۆنی ئیمە کە تەنها دوو ئەندامین لە پەرلەمانی ئیتیحادی و ئەو قیاس و حسابات و کیتاباتە بکەین کە لیژنەکانی پی دادەنریت ئەوا (۲۸) لیژنەی پەرلەمانیمان هەیە هەرلیژنەیەکیش لە (۷) کەمتر نابیت ولە (۲۱) زیاتر نابیت ئیمە لە دوو لێژنەی هەرەگرنگ دانراوین کە لیژنەکانی یاسایی و داراییە و یەکگرتووی ئیسلامیش کە تەنها دوو ئەندامن لە دوو لێژنەی گرنگی دارایی و پەیوەندیەکاندا ئەندامن بۆیە هەمیشە هەست بەوە دەکەین کە پەرلەمانی فیدراڵ زیاتر ریگە دەدات بەشداری کردن فراوان بێت، بەپیچەوانەوە ئەوەی ئەمڕۆ لە پەرلەمانی کوردستان رویدا بەتەواوی مانا قۆرخ کردنەو هیچی ترو بەدیوەکەی دیکەدا ستەمە لە هیزیکی سیاسی وەک یەکگرتوو کە نەیانهێشتوە ئەندامی هەبێت لەو لێژنەیەدا.بەرتەسکردنەوەی بەشداریکردنی زۆربەی هیزە سیاسیەکان لە لێژنەکاندا ئەوەمان پیدەڵێت دیموکراسی بۆ هەموان نیەو مۆنۆپۆلکردن زاڵە بەسەر عەقلیەتی هیزە زۆرینەکانی کوردستاندا، لەراستیشدا ئەو هیزە زۆرینانە دڵنیان زۆرینەکەیان ساختەیە بۆیە ئامادە نین بەشداری راستەقینەی هیچ هیزیک بکەن.
.gif)
ئاسۆ حاجی یەکێتی تا دێ بە گژ ھەموو ئەو دروشمانەی خۆیدا دەچێتەوە کە چل ساڵ زیاترە بە خەڵکی دەفرۆشنەوە، لە پرسی مافی چارەنووسەوە بگرە کە لە شازدەی ئۆکتۆبەر لە ئاوێیان کرد تا پرسی دیموکراسیەت کە ئێستا بەھەموو ھێزیەوە لە دژی وەساتوەتەوە و تەنھا لە بەر ئەوەی لە ھەڵبژاردن نیوە کەمتر لە کورسیەکانی رکابەرە تەقلیدیەکەی خۆی پارتی دیموکراتی کوردستانی ھێناوە خەریکە بیانگە بە دار و بەرد بگرێ و رێگری بکا لە پێکھێنانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان بە گوێرەی بەرکەوتەی ھەر ھێزێک کە دەرئەنجامی ھەڵبژاردن پێی بەخشیوە. یەکێتی نیشتیمانی کوردستان کە لە ھەردوو ھەڵبژاردنی پەڕلەمانی عێراق و پەڕلەمانی کوردستان زۆرترین تەزویری بەسەر ساغ بۆوە ئەوجا قەبارەکەی وەک ئەوەی ئێستا ماوەتەوە، ئێستا پەنا بۆ ھەندێک دەستەواژە دەباتەوە کە پێشتر بەخۆی رەخنەی لێدەگرت و بە حیساب لە دژیان بوو، یەکێتی بەھێنانەوە گۆڕێی پرسی شەرعیەتی شۆڕشگێڕی و مێژووی خەبات و ژمارەی شەھیدان و قوربانی دان کە بۆی بخرێتە سەر ژمارەی کورسیەکانی لە پەڕلەمان و بەوە ژمارەکەی بۆ زیاد بکرێ تا ڕادەی پەنجا بە پەنجا لەگەڵ پارتی، ئەوە لە پوچ کردنی ھەلبژاردن و پڕۆسەی دیموکراسی و بەگژداچوونەوەی بڕیار و ئیرادەی خەڵک زیاتر نیە. یەکێتی بە درێژایی تەمەنی ھەڵگری دروشمی ئەوەندە قەبە و خواستراو و داتاشراو بووە کە ئێستا شانی لە بنیانەوە خوار بووە و جۆڕکی دیرۆکەکەی کوون بووە و ھێدی ھێدی ئەو دروشمانەی بە پاشەڵی دا دێنەخوارێ، یەکێتی لە سەرەتای دروست بوونی و دواتر بە دەنگی بڵند بانگەشەی بۆ ئەوە دەکرد کە ئەوان دژی حیزبی بنەماڵەیین،بانگەشەی ئەوەشیان دەکرد کە لە ناو یەکێتی ئازادی بۆچوون ھەیە و بڕیاردان بە شێوازێکی دیموکراسیە، بەڵام ئێستا بە راست و چەپیان خۆزگە بە گۆپاڵەکەی مام جەلال دەخوازنەوە تا بگەڕێتەوە سەرپشتیان و لە ترسی گۆپاڵەکە وەک برا بن لەگەڵ یەکدی، ئێستا یەکێتی نەک حیزبی بنەماڵەیەکە بەڵکو حیزبێکە بنەماڵەکان ئەوەندە لێکیان ڕاکێشاوە شەنگیان لێ بڕیوە، ئازادیەکەشیان تا ئەو ڕادەیە کە ھەموو کەس لە نێو یەکێتی ئازادە رەخنە لە نەیارانی یەکێتی بگرێ و جوێنیان پێبدا وخۆپیشاندانیان لە دژ بکات،بەڵام بینیمان کاتێک مامۆستایان بۆ موچە ھاتە سەر شەقام و ناوی یەکێتی و ئەندامانی بنەماڵەی تاڵەبانی بوونە بەشێک لە دروشمی ناڕەزایی مامۆستایان بە کەمتر لە نیو کاتژمێر زیاتر لە سەت و سی کەسیان ڕاپێچی زیندان کرد، ئەوەشمان بینی چۆن بارەگا و بنەکەی تەڤگەری ئازادی سەر بە پەکەکەیان پێچایەوە و لە سلێمانیان وەدەرنان. ھەڕەشە و چاوسوورکردنەوەکانی یەکێتی ئێستا کە لە گۆڕانی دەکا بەوەی رێککەوتنی لەگەڵ پارتی کردووە بۆ چوار ساڵی ئایندە بەبێ پرسی یەکێتی، ھەروەھا ھەڕەشەکانی لە پارتی کە ئەگەر بە خواست و ویستی یەکێتی رازی نەبێت ئەوە دۆخەکە باش نابێ و ئاڵۆز دەبێ،ھەروەھا لە ھەموویان سەیرتر ھەڕەشەکانی یەکێتی لە خەڵک و قەوارەی دەستووری ھەرێمی کوردستان بەوەی ئەگەر پارتی و گۆڕان لە بەغدا پاڵپشتی نەکەن بۆ وەرگرتنی وەزارەتی داد و لە کەرکوک پارێزگارێکی یەکێتی لە گرووپی سازدەی ئۆکتۆبەر و لە ھەولێریش ھەر پەنجا بە پەنجای جاران نەبێ ئەوە یەکێتی دوو ئیدارەیی بە چارەسەرێکی گونجاو دەزانێ و کاری بۆ دەکا! بە وردبوونەوە لە مێژووی یەکێتی و ھەڵوێستەکانی رێک ئەو گووتنەی بۆ دەشێ کە دەربارەی سیاسەتی ئینگلیز گوتراوە، کە دەڵێ:"ئامادەم ھەموو دونیا بسوتێنم تا ھێلکەیەک بۆ خۆم بکوڵێنم".
.gif)
رێبوار کەریم وەلی (1) ئەڵبەتە جارێ لانیكەم تا چوار ساڵی دیكەش پارتی بیر لەوە ناكاتەوە كە بەبێ یەكێتی (وەك شەریكێكی سەرەكی) حكومەت پێكبێنێ و حوكمڕانی بكات. بۆیە ئەمجارەش یەكێتی دوای شكستی لە دانوستاندنەكانی پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەت، وەك ساڵی 2014 دەبێتە (بەشێك) لە حوكمڕانی. لە كاتێكدا كە دەبوو رێككەوتنی سیاسی پارتی و یەكێتی ببێتە بناغەی حوكمی كوردستان، ئێستا رێككەوتنەكەی گۆڕان و پارتی حوكم دەكات و، هەر رێككەوتنێكی دیكە لە نێوان پارتی و یەكێتیدا ئیمزا بكرێ، دەبێ بە پاشكۆی ئەو رێككەوتنەی گۆڕان و پارتی. لە دوای دووی ئۆكتۆبەرەوە كە یەكێتی تاكلایەنە پۆستی سەرۆك كۆماری بەغدای برد، پارتیش بەهەمان نەزمی یەكێتی یاری دەكات؛ كارتی بەغدای لە دەست یەكێتی دەرهێنا. بەشێوەیەك كە ئێستا حزووری سەرۆككۆمار لە بەغدا بۆ یەكێتی هیچ دەستكەوتێكی نییە و ناتوانێ وەزیرێك بۆ یەكێتی دابنێت. لە دانانی پارێزگارێكی یەكێتیش بۆ كەركووك فەشەلیان هێنا، عاقیبەت لە هەردوو بابەتەكەدا پەنایان هێنایەوە بەر پارتی. 18ی شوباتیش ئیسپاتی كرد كە یەكێتی لەسەر ئاستی كوردستان هێزێكی بێ پەنایە و تەنها وجودی پارتییە كە مانا بە یەكێتی دەبەخشێت. ئەوەی لە 19ی ئابی 2015 ویسترا دەرهەق بە پارتی بكرێت و سەری نەگرت، ئەمجارەیان زۆر بە ئاسانی لە 18ی شوبات دەرهەق بە یەكێتی كرا. مەبەستی پارتی تەنها نیشاندانی هێز سیاسیی خۆی بوو. ویستی بڵێ كە بەبێ یەكێتیش دەتوانم، چونكە پارتی زۆر لەوە دڵنیایە كە یەكێتی نە دەتوانێ لە دەرەوەی دەسەڵات بێت و نە دەشتوانێ (تەنانەت ئەگەر لە رووی نێودەوڵەتیشەوە رێگەپێدراو بێت) دوو ئیدارەیی رابگەیەنێت. بۆیە ئەو گەمە مەترسیدارەی سەركردایەتی یەكێتی بەناوی هەستانەوەی یەكێتی و مل لەبەر مل نانی پارتی دەیكات، تەنها و تەنها بریتییە لە تەسفیە حیساباتی پێش و پاش شانزدەی ئۆكتۆبەر و نیشاندانی ئەوەی ئەمڕۆ قسەی ئەوەڵ و ئاخیر لای بازنەیەكی ناو سەركردایەتییە كە هەمیشە 38 ئیمزایان حازرە و، مەكتەبی سیاسیش بەدوای خۆیاندا پەلكێش دەكەن. یەكێتی زۆر لەوە وێرانترە كە خۆشیان مەزەندەی دەكەن. 112 رۆژ بەسەر سوێندخواردنی ئەندامانی پەرلەماندا تێپەڕی نەیانتوانی لەسەر كاندیدێك بۆ سەرۆكی پەرلەمان رێكبكەون (ئێستا گوایە دوو ساڵ بە دوو ساڵ بۆ رێواس و بێگەرد دەبێ)! ئەوەش خەتای پارتی بوو؟ ئینجا ئەگەر یەكێتی راست دەكات، با دوای پێكهاتنی حكومەت بوێرێ كۆنگرە ببەستێ، ئەوجا دەردەكەوێ كە یەكێتی ماوە یان نا؟ پارتی دێتە پێش (2) بیانووەكانی یەكێتی كۆتاییان نایەت و پارتیش ناچارە نەرمی بنوێنێ. سەیرترین شت ئەوەیە كە یەكێتی لە مەسەلەی دانانی پارێزگاری كەركووك بە شێوەیەك رەفتار دەكات وەك ئەوەی پارتی موسەبیبی شانزدەی ئۆكتۆبەر بووبێت و، پارتی نەجمەدین كەریمی لادابێت (تەنانەت هەوڵی كوشتنیشی دابێت) و راكان جبووریی لە جێگە دانابێت! بەڵام دیسانیش پارتی ئەم داوایەی یەكێتی قەبوڵ دەكات و هەوڵی بیانووبڕكردنی یەكێتی دەدات. سیغەی پارتی بۆ رێككەوتن لەسەر ئەو بابەتە ئەوەیە كە ئەو باسە تەنها پەیوەست نییە بە پارتی و یەكێتی و پێكهاتەكانی دیكەش دەبێ تێیدا بەشدار بن. ئەڵبەتە من لەجیاتی پارتی بام، رەزامەندیم لەسەر ئەوە دەدا كە یەكێتی كێ دەكاتە پارێزگار (تەنانەت ئۆكتۆبەرچییەكانیش) ؛ ئەو كاتە دەردەكەوت كە یەكێتی بە چ مەرامێك بەردی كەركووك و موڵكدارێتیی ئەو شارە لە سینگی خۆی دەدات! شینی یەكێتی بۆ كەركووك نییە و بۆ تەنكەرە نەوتەكانیەتی، ئەگەرنا بە دەیان خەڵكی تێكۆشەری كوردپەروەر هەن كە دەتوانن كەركوك لەو دۆخە نەخوازراوەی ئێستا رزگار بكەن. یەكێتی تا پێش 18ی شوبات وایدەزانی پارتیی بەگیر هێناوە و دەتوانێ هەموو شەرتەكانی خۆی بەسەردا فەڕز بكات، بەڵام دەركەوت پارتی وا بە ئاسانی تەسلیم نابێت. بۆیە نەرمی دەنوێنێ، بەڵام ملكەچی هیچ ئەمری واقیعێك نابێت كە یەكێتی بیەوێ بەسەریدا بسەپێنێ. یەكێتی لە ئاستانەی پارچە پارچە بوونێكی دیكەدایە كە دوور نییە گەورەترین كوتلەیان بەقەدەر ئێستای گۆڕان بێت. هەر لەبەر ئەوەشە كە پارتی گۆڕانێكی 12 كورسیی راستەقینەی پێ لە یەكێتییەكی 21 كورسی باشترە. پارتی مار و یەكێتی شوان (3) حیكایەتێك هەیە دەڵێ كابرایەكی شوان هەموو رۆژێ قاپە شیرێكی لەپێش كونی مارێك دادەنا و مارەكەش كە شیرەكەی دەخوارد، لیرەیەكی زێڕی بۆ لەبەردەمی كونەكەی دادەنا. رۆژێك كابرای شوان نەخۆش كەوت و كوڕەكەی چووە بەر مەڕان، باوكی پێیگوت هەمان كاری ئەو بكات. كوڕە تەماحی لێ نیشت و گوتی بۆ مارەكە نەكوژم و بە یەكجار هەموو لیرەكان ببەم؟ بە قەسدی كوشتن پەلاماری مارەی دا و كلكی قرتاند، مارەش پێیوەدا و كوشتی. كە كابرای شوان چا بووەوە، دیسان بە رەسمی جاران قاپێك شیری لەبەردەم كونی مارە دانا، مارە شیرەكەی خوارد و لیرەیەكی دیكەی دایە، بەڵام گوتی چیدیكە شیرم بۆ مەهێنە. شوانە گوتی: بۆ؟ گوتی: نە من ئازاری كلكی قرتاوم لە بیر دەچێتەوە و نە تۆش ئازاری كوڕی مردووت.! راستە پارتی و یەكێتی مەحكومن بەوەی پێكەوە ئەو وڵاتە بەڕێوەبەرن، بەڵام بە راستی برینی هێندە قووڵ لە نێوانیان درووست بووە كە وا بە ئاسانی لەبیرناچنەوە و بچووكترین پریشك بەسە بۆ ئەوەی ئاوڕێكی وای لێ بكەوێتەوە كە دانەمركێ.
محەمەد گەردش ساڵانێ بوو دانیشتوانی شاری سلێمانی ئەیان ناڵاند بەدەس کێشەی نەخۆشخانەی فریاکەوتنەوە، کێشەکەش لەوەدابوو کە ئەم نەخۆشخانەیە هەم بچوک بوو لەڕووی ڕووبەرەوە کە نەدەکرا ژمارەیەکی زۆر قەرەوێڵە لەخۆبگرێ، هەم ژمارەی کارمەندەکانی بەگوێرەی قەرەباڵغیەکەی نەبوو. لەگەڵ ئەمانەشدا تەنیا نەخۆشخانەیەک بوو لەم شارە گەورەیەدا کە تایبەت کرابوو بە حاڵەتی کت وپڕی وەک ڕووداوی هاتوچۆ و فیشەک و چەقۆ و شکستەوە.. هتد، ئەمە سەرەڕای ئەوەی ببووە نەخۆشخانەیەکی سەربازیش کە لەبری نەخۆشخانەکانی شۆڕش کاری دەکرد، ئەم بارگرانیەش زۆر بە زەقی دەرکەوتبوو لەکاتی شەڕی نەگریسی داعشدا. ئەوکاتانەو ئێستەشی لەگەڵ بێ هاوارەکان بۆئەوە بوون کە بوونی تەنها یەک نەخۆشخانەی لەوجۆرە فریای خەڵکی شارەکەو میوانەکانی ناکەوێ، بەڵکو پێویستە لەسەر بەرپرسانی شارەکەو کەرتی تەندروستی کە بیرێکی جدی و بەپەلە بکەنەوە لەوەی دوو یان سێ نەخۆشخانەی فریاکەوتن لەم شارەدا دابنێن، کە بەوشێوەیە لەڕووی زانستی یەوە هاوتای ژمارەی دانیشتوان دەبێتەوە. جا ئیتر نان لەدەمی هەرکەسێک ئەگرنەوە یان لەهەرکوێ بودجەی بۆئەهێنن با بیهێنن چونکە ئەمە بووەتە پێویستیەکی حەتمی و بەپەلە. ساڵ هات و ڕۆیشت نەخۆشخانەی شار ( چوارسەد قەرەوێڵەیی ) کرایەوە، کە هەموان بەهیوابوون ئەم نەخۆشخانەیە لەپاڵ نەخۆشخانەی فریاکەوتندا ببنە دوو نەخۆشخانەی تایبەت بە حاڵەتی کت و پڕ. کەچی نەک هەروا دەرنەچوو بەڵکو زۆرجار بەهەرهۆکارێک بووبێ ئەبوایە نەخۆش، پاش چوونی بۆ شار، دووبارە بۆ چارەسەر یان پشکنین بگەڕێتەوە بۆ نەخۆشخانەی فریاکەوتن، ئەم حاڵەتەش ئەوەندە دووبارە بــبووەوە کە وای لێهاتبوو بە نەخۆشخانەی فریاکەوتن بووترێ (مــاڵە گــەورەکە). هەرچۆنێک بێت نەخۆشخانەی شار بەشی فریاکەوتنی تیاکرایەوە کە تاڕادەیەک بارگرانیی لەسەر خەڵک و کارمەندان هەڵپەساردبوو، هەرچەن نەخۆشخانەی شار بەتەنها تایبەت نەکرابوو بە وەرگرتنی حاڵەتی کت وپڕ بەڵام بە شار و ماڵەگەورەکە ئەرکی سەرشانی خەڵکیان ئاسان کرد . بەڵام ئەوە بۆ ماوەیەکە ماڵەگەورەکە خەریکە ئەڕمێ، چونکە دەنگوباسی تێکدان یان تەعمیرکردنەوەی لەئارادایە و هیچ ئاسۆیەکی ڕوونیش بەدی ناکرێ لە دووبارە بنیاتنانەوەی، نەک هەرئەوە بەڵکو واباس دەکرێ کە ئەو زەویەی نەخۆشخانەکەی لەسەر بنیاتنراوە بکرێتە شتێکی تر یان پرۆژەی بازرگانی. ئەم دەنگوباسە ڕاست بێ یان نا بەقەد ئەوە گرنگ نیە کە سلێمانی دووبارە گەڕاوەتەوە خاڵی سەرەتا، بەوەی دیسان شارەکە دەبێتەوە خاوەنی تەنها یەک نەخۆشانەی فریاکەوتن لە ئێستادا، هەرچەن بوونی نەخۆشخانەی ئەهلی شوێنی ئەم جۆرە نەخۆشخانانە ناگرێتەوە لەبەر گرانیی نرخەکانیان لەسەر گیرفانی بەتاڵی خەڵک . بەهەرحاڵ تەنهایی نەخۆشخانەی شار و هەڵکەوتەی شوێنەکەی کە لە دەروازە سەرەکیەکانی شاردا هەڵنەکەوتووە، دیسان ئاستەنگ بۆ گەیاندنی حاڵەتی کت و پڕ دروست دەکاتەوە، چونکە سەرەڕای گۆڕینی ئاڕاستەی هەندێ لە شەقامەکانی سلێمانی، بەڵام هێشتا ئامبولانسەکان بەخێرایی پێویست ناگەنە شار، کە ئەمەش بۆ خەڵکی ئاسایی کە بە ئوتومبیلی خۆیان دەچنە نەخۆشخانە سەختترە. جا پرسیارەکە لەوەدایە کە چارەنوسی ماڵەگەورەکە چی دەبێ ؟! یان ئایا بەرپرسانی کەرتی تەندروستی و سلێمانی لێ ئەگەڕێن دووبارە شار تەنها بکەوێتەوە ؟! یان پلانی خێرایان هەیە بۆ ئەم کێشەیە. وەیان دەبێ لەمەولا بەمەحزونی بەنزیک شوێنی ماڵەگەورەکەیا تێپەڕبین و گۆرانیەکەی هونەرمەندی کۆچکردوو (ڕەفیق چالاک )مان بیربێتەوە کە دەیوت: دووئاوانەکەی شوێن ماڵەگەورە سەرەوخوار ئەڕۆن بە پێچ و دەورە
.png)
