راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت بەیانی ئەمڕۆ دەسەڵاتدارانی ئێران حوكمی لەسێدارەدانیان بەسەر (وەحید مەزڵومین) ناسراو بە "پادشای لیرە"و (محەمەد ئیسماعیل)دا جێبەجێ كرد. بەپێی بریاڕی دادگای تارانی پایتەخت، ئەو دوو كەسە بە "بڵاوكردنەوەی گەندەڵی لەسەر زەوی" تۆمەتباركراون، ئەوەش لەڕێگەی دروستكردنی تۆڕێكی گەندەڵیو كێشە لە سیستمی ئابوریو داراییو دراوی ئێرانو مامەڵەكردنی نایاساییو رێگەپێنەدراو و قاچاخچێتی مادەو پارەو زێڕ. ناوەڕاستی مانگی تەموزی ئەمساڵ كاتێك بەرپرسی پۆلیسی تاران دەستگیركردنی كەسێكی بە (2 تەن) لیرەی زێڕەوە لە پایتەخت راگەیاندو ئەو كەسەی بە "پادشای لیرە" ناساند، (وەحیدی مەزڵومین) كەسێكی ناسراو نەبوو لەلای ئێرانییەكان. پۆلیسی تاران ئەوكات وتی:" ئەو كەسە فەرمانیداوە بە هەموو هاوكارەكانی بەبێ لەبەرچاوگرتنی نرخی لیرە، لیرە لە بازاڕدا بكڕن، تاوەكو لە رۆژانی داهاتوودا خۆی نرخ لەسەر لیرە دابنێت". دواتر باسلەوەكرا، ئاغای مەزلومین (2 تەن) لیرەی نەكڕیوە، بەڵكو "ئەو لەگەڵ كوڕەكەیدا بەبەهای زیاتر لە 2 تەن لیرە كڕینو فرۆشتیان كردووە". لەم دۆسیەیەدا "پادشای لیرە" بەتەنیا نەبووە، مانگی ئەیلولی رابردوو دەسەڵاتی دادوەری ئێران رایگەیاند، 18 كەس لەسەر ئەم كەیسە تۆمەتبارن. وەحید مەزڵومینو محەمەد ئیسماعیل چەند ساتێك پێش لەسێدارەدانیان وەحید مەزڵومین كێیە ؟ سەرەتای تەموزی رابردوو بەهای لیرەی زێڕ لە ئێران (ملیۆنێكو 200 هەزار) تمەن بوو، لەگەڵ بەرزبونەوەی نرخی دراو، نرخی لیرەش بەرزبونەوەی بەخۆوەبینی. هەر لەو مانگەدا هاوكات لەگەڵ راگەیاندنی هەواڵی دەستگیركردنی وەحید مەزڵومین، بەهای لیرە گەیشتە سەرو (3 ملیۆن) تمەن، بەرپرسانی دەسەڵاتی دادوەری لە ئێران باوەڕیانوایە ئاغای مەزڵومینو هاوبەشەكانی بە كۆكردنەوەی لیرە لەناو بازاڕدا، بونەتەهۆی بەرزكردنەوەی نرخو كەمكردنەوەی ئاستی خستەڕووی زێڕ لە بازاڕدا. ئاغای مەزڵومین تەمەنی (56) ساڵە، بەقسەی ئەو كەسانەی كە لە نزیكەوە دەیناسن، ماوەی زیاتر لە 30 ساڵ بووە لە بازاڕی دراو و زێڕدا كاریكردووە، ئاژانسی هەواڵی (میزان) كە ئاژانسێكی ئێرانییە، ئەوكاتەی مەزڵومین لە زیندان بوو، بەدواداچونێكی لەسەر كردبوو، ئەو بە رۆژنامەنوسەكەی ئاژانسی (میزان)ی وتبوو" من ناو و ناوبانگێكم هەیە كە لەناو چینی خۆم كەسێك نییە نەمناسێت". ئاغای مەزلومین وتویەتی:" ئەگەر جارێكی تر چانسی گەڕانەوەم هەبێت بۆ بازاڕ كە نیمە، دووبارە هەمان كار دەكەمەوە". دوكاندارەكانی بازاڕی (وەنەك) لە تاران، ئاغای مەزڵومین بە "ئاغا وەحید" ناودەهێنن. رۆژنامەی (شرق) بەمدواییە راپۆرتێكی لەسەر ئەو بازاڕە بڵاوكردەوە كە نوسینگەكەی ئاغای مەزڵومینی تێدایە، بەپێی قسەی شایەتحاڵەكان، ئەو هەر لەو دوكانەدا دەستگیركراوە. یەكێك لە دوكاندارەكان بە رۆژنامەكەی وتووە:" ئاغا بلیمەت بوو، نانی بلیمەتی خۆی دەخوارد، تازە دەركەوتوو نەبوو، 40 ساڵ بوو كاری دەكرد، چەند ساڵ پێشتر هاتنو ئەویان برد، ماوەیەك هەواڵی نەبوو، دواتر جارێكی تر گەڕایەوە سەر كار، ئیشاڵا ئەمجارەش بگەڕێتەوە، هەرگیز ئەو قسانە لەسەر ئاغا ناچەسپێت". لەسەر ئەو بنەمایە، لە بازاڕی (سەبزە میدان) هەندێك كەس دەڵێن، دوای دەستگیركردنەكەی لە چەند ساڵی پێشتردا، ئاغای مەزڵومین دەستی لە كاركردن لە بازاڕی دراو هەڵگرتووەو هەموو كارەكانی خۆی بۆ بازاڕی زێڕ گواستوەتەوە. مەبەستی ئەو كەسانە لە دەستگیركردنی ساڵانی پێشتر، پێدەچێت ساڵانی 2012- 2013 بێت، واتە ئەو كاتانەی كە بە تۆمەتی "دروستكردنی كێشە لە سیستمی ئابوری ئێران" لە بازاڕی دراودا بۆ ماوەی (7) مانگ دەستگیركرابوو. بەپێی راگەیەندراوی دەسەڵاتی دادوەری ئێران، حەمید مەزڵومینو كوڕەكەی (محەمەدرەزا مەزڵومین) لەو سەردەمەدا دەستگیركراونو حوكمدراون، بەڵام بانكی ناوەندی بە دادگای وتووە كە "كاری ئەو كەسانە بە هەماهەنگی بووە". ئەوكات بانكی ناوەندی وتویەتی:" ئێمە ئەو دۆلارانەمان خستووەتە بەردەستیان". لە كۆتایدا ئاغای مەزڵومینو كوڕەكەی ئازادكرانو دادگاش رایگەیاند" ئەو كەسانە تاوانی لەوجۆرەیان نەكردووە". ئاژانسی هەواڵی (ئیرنا)، ماوەیەك لەمەوپێش بەبڵاوكردنەوەی ڤیدیۆیەك رایگەیاند، مەحمود بەهمەنی سەرۆكی ئەوكاتی بانكی ناوەندی لەسەردەمی دەوڵەتی مەحمود ئەحمەدی نەژاددا شەفاعەتی كردووە بۆ ئازادكردنی "سوڵتانی لیرە". تێكدانی بازاڕی دراو و لیرە تۆمەتێكی ترە كە ساڵی 1992 ئاڕاستەی ئاغای مەزڵومین كراوە، هەندێك لەوانەی كە لە بازاڕدا كاردەكەن دەڵێن ئاغای مەزڵومین زانیاری پێشوەختەی هەبووە لەناو بازنەی بڕیاردا لە ئێران، ئەمە وایكردووە لە كەسانی تر زیاتر دەستی بە رەشنوسی ئەو رێنماییانە بگات كە بڵاونەكراونەتەوە. بەوتەی مورتەزا تورك جێگری داواكاری گشتی تاران، وەحید مەزڵومین لەمانگی تشرینی یەكەمی 2012دا ویستویەتی بەشێوەیەكی "نایاسایی" لە مەرزی مەریوانی رۆژهەڵاتی كوردستانەوە لە ئێران هەڵبێت، واتە بێتە هەرێمی كوردستان، بەڵام لەلایەن وەزارەتی ئیتڵاعاتەوە دەستگیركراوە. وەحید مەزڵومین لەگەڵ ژمارەیەك لە تۆمەتبارانی تری كەیسەكەی حوكمی لەسێدارەدان تۆمەتی ئاغای مەزڵومین " افساد فی الارض "ە لەڕێگەی تێكدانی سیستمی ئابورییەوە. لەم مانگانەی كۆتایدا بەر لە داڕمانی نرخ، نرخی دراو و زێڕ لە ئێران بەرزبووەوە تا ئاستێك بەهای دۆلاری ئەمریكی گەیشتە سەرو (19 هەزار) تمەنو بەهای لیرەش گەیشتە زیاتر لە (5 ملیۆن) تەمەن، دواتر لەڕێگەی دەستوەردانی دەوڵەتەوە كەمێك نرخەكە دابەزێندرا. لەگەڵ بەرزبونەوەی نرخدا، ئایەتوڵا عەلی خامنەیی رابەری باڵای كۆماری ئیسلامی مۆڵەتیدا بە دەستگیركردنی تۆمەتبارانی تاوانە ئابورییەكان. بەپێی قسەی دەسەڵاتدارانی دەسەڵاتی دادوەری ئێران، بەهای ئاڵوگۆڕی دارایی ئاغای مەزڵومینو هاوبەشەكانی گەیشتوەتە (14) ملیار تمەن. ئاژانسی هەواڵی (میزان)ی سەربە دەسەڵاتی دادوەری ئێران رایگەیاند" لە تۆڕەكەی وەحید مەزڵومیندا 170 هەزار مامەڵەی دارایی لەڕێگەی 219 ئەژمارەوە ئەنجامدراوە". ئاغای مەزڵومین بەوەی تۆمەتباركراوە لەڕێگەی "بوونی زانیاری لەناو ناوەندی بڕیاربەدەستی ئێران" نرخی دراو و لیرەی بەئارەزووی خۆی بەرەو سەر یاخود بەرەو خوار بردووە، بەمەش سیستمی ئابوری ئێرانی دوچاری كێشە كردووە. ساڵی 1999 بانكی ناوەندی ئێران لیستی ناوی ژمارەیەك كەسی بڵاوكردەوە كە لە بازاڕی دراو و لیرەدا كێشەیان دروستكردووە، وەحید مەزڵومین ناوی لەو لیستەدا بوو، دواتر كوڕەكەی ئاغای مەزڵومین (محەمەدرەزا) بەفەرمانی دادگا دەستگیركرا. دەسەڵاتی دادوەری دەیوت، كوڕەكەی ئاغای مەزڵومین ئەندامی "تۆڕێكی رێكخراوی قاچاخی دراو بووەو بە رێنمایی باوكیو كەسێك بە ناوی شاهین سیمرغ كاری قاچاخچێتی كردووە". بەپێی قسەی دەسەڵاتی دادوەری ئێران" ئاغای مەزڵومینو هاوبەشەكانی "بەشێوەیەكی ئاگایانەو بەلەبەرچاوگرتنی درخی ئابوری وڵات ئەو گروپەیان دروستكردووەو ئەنقەست كاریان كردووە بۆ تێكدانی سیستمی ئابوری ئێران لەرێگەی قاچاخچێتی لیرەو دراوەوە". سەرچاوە: بی بی سی فارسی
ئامادەو وەرگێرانی: ئارام مەحمود جەنگی جیهانی یەكەم كە جیهان ئاهەنگ دەگێڕێت بە بۆنەی تێپەڕبونی (100) ساڵ بەسەر كۆتاییهاتنی دا، شەڕێكی سەختی لەنێوان ملیۆنان مرۆڤ بەخۆوە بینی، كە تیایدا هەزاران برا پێكەوە دەجەنگان بۆ پارێزگاریكردن لە وڵاتەكانیان، بەڵام خانەوادەی (سۆماس و ئەلیزا) قوربانیەكی تایبەتیان پێشكەش كرد و هەر (8) كوڕەكەیان نارد بۆ بەشداریكردن لەجەنگ. ئەو خانەوادەیە تەنها یەك كوڕی كوژرا لە یەكێك لە شەڕەكانی بەرەی (فەرەنسا)، ئەوەی جێگەی سەرنجە سەرجەم كوڕەكانیان خۆبەخش بوون و بەخواست و ئیرادەی خۆیان بەشدارییان كرد لە جەنگ. ئەو هەڵوێستە دەگمەنە پاڵینا بە ئەنجومەنی تایبەت لە بەریتانیا (ئەنجومەنی ڕاوێژكاری تایبەت بەپادشا) بۆ ناردنی وتارێك بە ناوی پادشا (جۆرجی پێنجەم) لەساڵی (1915)، بۆ سوپاسكردنی قوربانیدانی ئەو خانەوادەیە و پێشكەشەكردنی ڕۆڵەكانی بۆ بەرگریكردنی لەشانشین و بەشداریكردن لە جەنگ. لە وتارەكەدا كە ئەمینداری ئەنجومەن ئیمزای لەسەر كردبوو، هاتووە" بە بایەخێكی گەورەوە گوێ لەقوربانیدانی ئەو هەشت برایە دەگرم". "لە سەر ڕێنوێنی پادشایەتی پێمخۆشە پیرۆزبایی پادشاتان پێبگەیەنم و جەخت لەوە بكەم كە خاوەنشكۆ پێزانینی زۆری بۆ ئەو گیانە نیشتمانییەی هەیەو خۆی لەم نمونەیەدا بەرجەستە كردووە، لە یەك خانەوادەدا، بۆ قوربانیدان و پاڵپشتی بۆ خاوەنشكۆ و ئیمپراتۆریەت". شتێكی سەرسوڕهێنەر نامە شاهانەییەكە لەگەڵ وێنەی براكان خراوەتە چوارچێوەوە و لای نەوەكانی خانەوادەكە كە لە (بێرمەنگەهام) دادەنیشن، پارێزراوە و بۆیان ماوەتەوە. (جۆن جۆنز)ی تەمەن (76) ساڵ، كە هاوسەری (ڕیتا) كچەزای (ئەلیزا و سوماس)ە، دەڵێت" بەشداری ئەو هەشت برایە لەجەنگ لەیەك كاتدا حاڵەتێكی دەگمەن و ناوازەیە". ئاماژە بەوەشدەكات" سەرجەمیان بەشێوەیەكی خۆبەخش و بەئیرادەی خۆیان بەشداری شەڕیانكردووە، ئەوەش شتێكی سەرسوڕهێنەرە" (سوماس جۆن ئیفەرتۆن)ی باوك، كە لەساڵی (1851)، لەدایكبووە، لەگەڵ (ئەلیزا) هاوسەرگیری كردووە و (10) منداڵیان بووە كە هەشتیان كوڕبوون و دوانیشیان كچ. دوای ماوەیەك بڕیاریانداوە لەناوچەی (ریسیستر شیر)وە بگوێزنەوە بۆ (بێرمەنگەهام) بۆ گەڕان بەدوای هەلێكی كاری باشتر، بەڵام كار كەمبووە و بەوهۆیەشەوە بەدۆخێكی سەختدا تێپەڕیوون. لەساڵی (1881)، ئەلیزا ناچار بووە لەخانەی سەرپەرشییكردنی مێرمنداڵان لەگەڵ پێنج لە منداڵەكانی بمێنێتەوە، دوای دەكردنیان لەماڵەكەیان و شكستهێنانی هاوسەرەكەی لە فەرامەهەكردنی شوێنی نیشەجێبون و سەرچاوەیەكی بژێوی بۆ خانەوادەكەی. زۆری نەبرد جارێكی تر خانەوادەكە لەدەوری یەك كۆبونەوە، دوای ئەوەی (سوماس) كارێكی نوێی لە ئەنجومەنی شاری (بێرمەنگەهام) دەستكەوت، وەك كرێكاری چاككردنی ڕێگاوبان و خانوەیەكیشی لە (بۆردی گرین) دەستكەوت. دۆخی خانەوادەكە لەهاوینی ساڵی (1914) سەقامیگری بەخۆوە بینی، كاتێك (بەریتانیا) جەنگی دژی (ئەڵمانیا) لەمانگی ئاب ڕاگەیاند. وڵات پێویستی بە ئامادەكردنی سوپایەكی گەورەبوو، لۆرد (كیچنەر) وەزیری جەنگی بەریتانیا، بانگەوازێكی ئاراستەی هەموو پیاوانی وڵاتەكەی كرد بۆ پەیوەندیكردن بە سوپا. خانەوادەكە بەشداریكردن لە كۆمەكە سەربازییەكان بەلایەوە گرنگ بوو، هەشت كوڕەكەی كە تەمەنیان لەنێوان (23) بۆ (43) ساڵدا بوو، بڕیاریاندا بەشداری شەڕ بكەن و وەك خۆبەخش بچنە ڕیزەكانی سوپا. وێڕایی ئەوەی (ئەلفرێد و فرانسیس) هاوسەریان هەبوو، ئەوانیش بڕیاریاندا هاوسەر و خانەوادەكەیان بەجێبهێڵن و بچن بۆ بەرەكانی جەنگ. هەشت براكە بەسەر بەرە جیاوازەكانی شەڕدا دابەشبون و سەرجەمیان چوونە هیڵەكانی پێشەوەی شەڕ و بەشداریان تیادا كرد. (فرانسیس)،كە دواتر بە فریدریك ناسرا، پێش جەنگ بە (4) مانگ هاوسەرگیری كرد لە مانگی نیسانی ساڵی (1914). لەبەرەكانی شەڕ لە فەرەنساوە كارتێكی ناردبوو بۆ هاوسەرەكەی (گیرترود) كە دەستڕێكی حەریری لەسەر بوو وێنەی پەپولەیەكی لەسەر كێشرابو لەگەڵ دەستەواژەی "ماچێك لە فەرەنساوە". هەروەها نامەیەكی سۆزداریشی بە قەڵەمی رەساس بۆ هاوسەرەكەی نوسیبوو كە بەتێپەڕبونی كات سڕاوەتەوە. دوای (30) مانگ لە جەنگ خانەوادەكە دووچاری یەكەم كارەسات بوو، كاتێك پێیان ڕاگەیەندرا كە دووەمین كوڕە گەورەی (سوماس ولیام) كە تەمەنی (38)ساڵ بوو لە (25)كانون یەكەمی ساڵی (1915) و لەكاتی بەشداریكردنی لە جەنگی (باتڵ ئۆف لووس) لە بەرەی خۆرئاوای فەرەنسا كوژراوە. دوای چەند مانگێك، لەحوزەیرانی ساڵی (1916) فریدریك مۆڵەتی (14) ڕۆژی وەرگرت، دوای مردنی كچەكەی (لیلیان)، كە تەمەنی (21) مانگی تێنەپەڕاندبوو. دوای كۆتایهاتنی جەنگ براكان گەڕانەوە بۆ لای خانەوادەكەیان، خەڵات كران بەهۆی بەشدارییان لە پارێزگاریكردن لەوڵات. جۆنز لە بارەی گەڕانەوەی پاڵەوانەكانەوە دەڵێت" بێگومان ڕێزیان لێنراوە وەك ئەستێرەی كۆمەڵگا". (لیندا ویزی) كچەزای (فریدریك ئیفەرتۆن) و كچی (جۆنز) دەڵێت" ئەو دەزانێت باپیرانی بەبێدەنگی شانازییان كردووە، بەڵام لەهەمانكاتدا ناخۆشی زۆریان بینیوە و بەدەست ڕۆژەكانی جەنگەوە ئازاریان چەشتووە". دەشڵێت" لەبیرمە كاتێك تەماشای ئەو بەڵگەنامانەم دەكرد لەچەند بۆنەیەكدا كاتێك كە منداڵبووم، شتێكە جێگەی شانازییە، ویستان یادی خزمەتی وڵاتەكەیان و پادشا بەشێوەیەكی هەمیشەیی ئامادەبێت". وەك زۆرێك لەو سەربازانەی كە لەهێڵەكانی پێشەوەی شەڕ گەڕانەوە، (فرانسیس فریدریك ئیفەرتۆن)، هەرگیز قەسەی لەسەر ژیانكردنی لەگەڵ ترسناكییەكانی جەنگ و بەرگەگرتنی نەكردووە. (لیری) یەكێك لە كچەكانی كە لە ماوەی جەنگی جیهانی دووەمدا ژیاوە و بەهەمان ئەزمون و ئازاردا ڕۆیشتنی دەستگیرانەكەی بۆ جەنگ تێپەڕیووە. (لیندا) سەردانەكانی بۆ لای باپیری (فریدریك) لە یادە هەموو ڕۆژی شەممانێك، بە یاوەری دایكی. لە بارەی باپیرییەوە دەڵێت "پیاوێكی لەسەرخۆ و موحافزكاربوو، بەڵام بەردەوام هەموو شەمانێك لەوێ بوو". دەشڵێت"دایكم وتی پیاوێكی زۆر ئازا بووە، ئەوەش پرسێكە پێموایە لەو كاتەدا باو بووە". خانەوادەكە، نەوە بەنەوە ماڵە كۆنەكەیان دەپارێزن، (لیندا) دەڵێت بەردەوام"بۆنی یانسۆن"ی لەوێ دێتەوە یاد. بەوەش كۆتایی بەقسەكانی دێنێت" هەندێك لەو كەرەستە بەهادارانەم بردووە بۆ خۆم و زۆربەی كات ماڵی خانەوادەكەمم بیردەخاتەوە". سەرچاوە: بی بی سی
راپۆرتی: ئارام مەحمود سەركردەكانی جیهان لە دوێنێوە پەیتا پەیتا ڕوو لە (پاریس) دەكەن بۆ بەشداریكردن لە ئاهەنگی تێپەڕبونی (100) ساڵ بەسەر كۆتایهاتنی جەنگی جیهانی یەكەم، (ئەنگێلا مێركل) ڕاوێژكاری ئەڵمانیا یەكەمین سەرۆك بوو دوای تێپەڕبونی (100) ساڵ بەسەر ئەو جەنگەدا، دەستی خستە ناو دەستی (ئیمانوێل ماكرۆن) سەرۆكی فەرەنساو تەوقەی لەگەڵ كرد، وەك ئاماژەیەكی سیمبوليی بۆ ئاشتی و دۆستایەتی لەنێوان هەردوو وڵات. جەنگی جیهانی یەكەم لە (11) تشرینی دووەمی ساڵی (1918)دا كۆتایهات و ژمارەیەكی بێشومار قوربانی لێكەوتەوە، كە تەنها بەشێكی نەهامەتیيەكانی كۆتایپێهێناو وڵاتانی ئەوروپا نەیانتوانی ئەو كارەسەتە تێپەڕێنن، ئەوەش زەمینەی خۆشكرد بۆ دەركەوتنی دیكتاتۆرێكی وەك (ئەدۆلف هێتلەر)و سەرهەڵدانی كارەساتێكی جیهانی گەورەتر. جەنگی جیهانی یەكەم كە بە یەكێك لە توندترین ململانێكانی مێژوو ئەژمار دەكرێت، لە ئەوروپا دەستیپێكرد كۆتاییەكەی جیهانی بوو، زیاتر لە (4)ساڵ درێژەی كێشاو ڕێگەی بۆ كۆمەڵێك گۆڕانكاری گەورە خۆشكردو هۆكاری سەرهەڵدانی چەندین شۆڕش بوو لە وڵاتە جیاوازەكان. هۆكارەكانی جەنگ هۆكاری ڕاستەوخۆی سەرهەڵدانی جەنگی جیهانی یەكەم، ڕوداوی كوشتنی (فرانز فێردیناند) جێنیشتنی پادشای (نەمسا) بوو لەلایەن خوێندكارێكی (سرب)ی بەناوی (گافریلۆ پرینسیب) لە (28) حوزەیرانی ساڵی (1914) لەكاتی سەردانی بۆ (سەرایڤۆ). بەڵام لێكۆڵەڕەوەكان باس لە هۆكار گەلێكی تر دەكەن كە دیارترینیان: • ئاڵۆزبونی پەیوەندییە نێودەوڵەتیيەكان لە سەرەتای سەدەی بیستەم بەهۆی قەیرانە یەك لەدوای یەكەكان، لەنمونەی قەیرانی (بەڵكان)و ململانێی (فەرەنساو ئەڵمانیا) لەسەر سنور. • گەشەكردنی كەڵكەڵەی نەتەوایەتی لە ناوخۆی ئەوروپاو خواستی هەندێك لە كەمینەكان بۆ سەربەخۆیی. • فراوانبونی كێبڕكێی ئابوری و بازرگانی لەنێوان وڵاتە داگیركەرەكان و دابەشەكردنی پێگەو دەسەڵاتیان لە جیهان و كۆنتڕۆڵی بازاڕو ساغكردنەوەی بەرهەمی پیشەسازی، وێڕای بەدەستهێنانی كەرەسەتەی سەرەتایی. • دروستكردنی هاوپەیمانێتی سیاسی و سەربازی و پێشبڕكێی خۆپڕچەككردن لەنێوان دەوڵەتە دژ بە یەكەكاندا. سەرهەڵدانی شەڕ دوای تێپەڕبونی مانگێك بەسەر كوژرانی جێنشینی پادشای (نەمسا)، ئەو وڵاتە جەنگی لەدژی (سڕبیا) ڕاگەیاند، بەوەش میكانیزمی هاوپەیمانێتیيەكان كاردانەوەی جیاوازی بەدوای خۆیدا هێنا، (ڕوسیا) پشتیوانی بۆ (سڕبیا)و جەنگی لەدژی (نەمسا) ڕاگەیاند، (ئەڵمانیا)ش جەنگی لەدژی (ڕوسیا) راگەیاند. لەسەرەتادا دوو جەمسەر بەشدارییان لە شەڕەكەدا كرد: • هاوپەیمانی سیقۆڵی بەسەرۆكایەتی (بەریتانیا) • دەوڵەتانی ناوەند بەسەرۆكایەتی ئەڵمانیا • لەگەڵ فراوانبونی بازنەی شەڕ چەندین وڵات پاڵیاندا بەیەكێك لەلایەنە شەڕكەرەكان لەساڵی (1916) جەنگەكە توندتر بووەوە، جەنگی (فەردان) كە حەوت مانگی خایاند نزیكەی (770) هەزار كوژارو برینداربوونی لێكەوتەوە، جەنگی (سوم)یش كە چوار مانگ بەردەوام بوو، (ملیۆنێكو 200 هەزار) كوژراو و بریندارو ونبووی لێكەوتەوە، كە هەردوو جەنگەكە لەسەر خاكی (فەرەنسا) بەڕێوەچوو، بۆ یەكەمجار (تانك) لە گۆڕەپانی شەڕدا بینرا، ئەڵمانیا ناچاری پاشەكشێی كراو سوپا ڕاهێنراوەكەی تێكشكێنرا. زیانەكانی شەڕ • جەنگی جیهانی یەكەم بووە هۆی كوژرانی زیاتر لە (8) ملیۆن كەس و ونبوون و برینداربوونی ملیۆنانی تر. • زیانێكی ئابوری گەورەی لێكەوتەوە كە هەژاری و بێكاری بەدوای خۆیدا هێنا. • وڵاتانی بەشداربووی شەرەِكە دووچاری قەیرانێكی دارایی كوشندە بوون، بەهۆی تێچووی قورسی شەڕ. • قەرزەكانی سەر وڵاتانی ئەوروپا زیاتر بوون و هەژمونی ئابورییان لەبەرژوەندی (ئەمریكا و ژاپۆن) پاشەكشێی كرد. • نەخشەی ئەوروپا دوای جەنگ گۆڕا، ئیمپراتۆرییە كۆنەكان هەڵوەشانەوە، خانەوادە حوكمڕانەكان كەوتن. • سنورەكانی كیشوەری ئەوروپاش گۆڕانی بەسەردا هات بەدەركەوتنی كۆمەڵێك دەوڵەتی نوێ. بەهۆی نەبوونی سەرچاوەی متمانەپێكراو، پێدەچێ قسەكردن بەژمارە لەسەر جەنگی جیهانی یەكەم ئەستەم بێت، لێرەدا بە پشتبەستن بە هەندێك لەو ژمارانەی كە ئاژانسی (فرانس پرێس) پشتی پێبەستووە وەك ژمارەی متمانەپێكراوە لەلایەن زۆرێك لە مێژوونوسەكان، بەشێك لە وردەكاری زیانەكانی ئەو جەنگە بەژمارە دەخەینەڕوو: • لەكۆی (70) وڵات، تەنها (20) وڵات بێلایەن بوون، كە زۆرینەیان وڵاتانی ئەمریكای لاتینی و باكوری ئەوروپا بوون، وڵاتانی نیوەی دانیشتوانی گۆی زەویش لەو كاتەدا لە شەڕدابوون. • جەنگ بە (20)ملیۆن سەرباز دەستیپێكرد، كاتێكیش كۆتایهات (70) ملیۆن سەرباز لە جەنگدا بوون، ڕوسیا بە (18) ملیۆن سەربازو ئەڵمانیش بە (13) ملیۆن ژمارەی پێوانەییان تۆماركردبوو. • لەو جەنگەدا (5 بۆ 10) ملیۆن كەس كوژراون، (6) ملیۆن كەس زیندانیكراون، (20) ملیۆن كەس لەژێر داگیركاریدا بوون، (10) ملیۆن كەس لەناو ئەوروپا ئاوارەبوون، (3) ملیۆن ئافرەت بێوەژن بوون و (6) ملیۆن منداڵیش بێداوایك وباوك بوون.
ئامادەکردنی: نامیق رەسوڵ گرانی كرێی شوێنی نیشتەجێبوون لە واشنتۆنی پایتەختی ئەمریكا، كێشەی دارایی بۆ ئەندامانی نوێی كۆنگرێس دروستكردووە، بە تایبەتی ئەو ئەندامانەی لە چینی هەژارەكانەوە بۆ كۆنگرێس سەركەوتوون. واشنتۆنی پایتەختی ئەمریكا لە لیستی 10 هەرە گرانترین شارەکانی جیهاندایە و كرێی شوقە و شوێنی نیشەجێبوون زۆر بەرزە و بە گوێرەی سایتی " بزنس ئینسایدەری" ئابوری كرێی مانگانەی یەك شوقە كە یەك ژووری نوستنی تێدابێت نزیكەی 2160 دۆلارە. ئەندامی كۆنگرێسی ئەمریكا موچەیەكی ساڵانە وەردەگرێت كە 174 هەزار دۆلارە و ژمارەیەكی زۆر لە ئەندامانی كۆنگرێس رایدەگەیەنن رووبەڕووی كێشەی دارایی دەبنەوە بەهۆی ئەوەی دەیانەوێت شوێنی نیشتەجێبوونیان لە واشنتۆن و لەو ناوچانەشی لێوەی هەڵبژێدراون هەبێت . ئەلكساندەریا ئۆكاسیۆ كۆرتیز، گەنجترین ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا، رووبەڕووی كێشەیەك بووەتەوە كە ناتوانێت كرێی خانوو بدات لە واشنتۆنی پایتەخت، چاوەڕوانەی ئەوەیە كانوونی دووەكی داهاتوو بە رەسمی لە كۆنگرێس دەستبەكاربێت و موچە وەربگرێت. كۆرتیزی تەمەن 29 ساڵ ، لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی " نیویۆرك تایمز" رایگەیاند چاوەڕوانە وەك ئەندامی كۆنگرێس موچە وەربگرێت، بۆئەوەی بتوانێت شوێنی نیشتەجێبوون لە واشنتۆن بەكرێ بگرێت. ئەمەش لە كاتێكدا هەینی رابردوو ئەید هێنری پێشكەشكاری بەرنامە لە كەناڵی " فۆكس نیوز" رایگەیاند ئەو ئەندامەی كۆنگرێس راستییەكان بە تەواوەتی ناڵێت چونكە لە چەند وێنەیەكیدا لە بەرگی یەكێك لە گۆڤارەكاندا دەركەوتووە " پۆشاكی وای لەبەركردووە بەهاكەیان هەزاران دۆلارە". لەبەرامبەر ئەوەدا كۆرتیز لە تویتەرەوە وەڵامی دایەوە رایگەیاند ئەو پۆشاكانەی بە شێوەی خواستن بۆ وەرگیراوە بۆ وێنەگرتنی بۆ ئەو گۆڤارە. كۆرتیز دوای بەڕێوەبردنی هەڵمەتێكی بانگەشەی سەركەوتوو، لە بازنەی 14ی هەڵبژاردن لە نیویۆرك بۆ كۆنگرێس هەڵبژێدرا و لە هەڵمەتی بانگەداشەكەشیدا زیاتر بایەخیدا بە پرسەكانی هەژاری، دادپەروەری، دابەشكردنی سامان و كۆچ. كۆرتیز لە گەڕەكی برۆنكس لە نیویۆرد لە دایك و باوكێكی بەرەگەز دوورگەكانی پۆرتۆریكۆ لە دایبكووە، خۆی بەوە وەسفدەكات كە لە چینی كرێكارانە و هەتا سەرەتای 2018 لە چێشتخانەكاندا كاریكردووە بۆ زیادكردنی داهاتی خۆی وەك چالاكێكی كۆمەڵی مەدەنی. كۆرتیز لە لێدوانێكیدا بۆ گۆڤاری " بۆن ئەبیتی" وتی:" سەبارە بە 80%ی بانگەشەكە لەو كیسە كاغەزیی میوەفرۆشییەی پشت ئەو دیوارەوە بەڕێوەمبردووە" لە ئاماژەیدا بۆ كاركردنی لە چێشتخانەكاندا. هەروەها فۆرمی سامانی دارایی كۆرتیزیش ئاماژەی بەوەشداوە كە لە ساڵی رابردوودا 26500 دۆلاری پەیداكردووە. رۆژی پێنجشەممەی رابردوو كۆرتیز لە تویتێكدا لە تویتەر رایگەیاند كێشەی نیشتەجێبوونی هەیە لە واشنتۆن و سیستمی هەڵبژاردن بۆ ئەوە گونجاو نییە كە كە كەسانی چینی كاركەر سەركردایەتی بەڕێوەی ببەن، وای بڵاوبوونەوەی ئەو تویتەشی چەندین كەس هاوسۆزی خۆیان بۆ راگەیاند. سەرچاوە: بی بی سی
( درەو میدیا): ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسا لە هەوڵێكی تیرۆركردنی پلان بۆ داڕێژراو رزگاری دەبێت. كەناڵی "France 2" ی فەرەنسی لەسەر زاری چەند سەرچاوەیەكی تایبەتەوە ئاشكرایكرد كە چەند كەسێكی گومانلێكراو دەستگیركراون كە پلانیان بۆ تیرۆركردنی ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا داناوە لە میانی سەدەمین ساڵیادی كۆتاییهاتنی جەنگی یەكەمی جیهانیی. روونیشیكردەوە ئەو كەسانە لە لێكۆڵینەوەدا دانیانبەوەدا ناوە كە پلانیان داناوە كە لە 7ی تشرینی دووەم لە پاریس لە كاتی ئاهەنگی كۆتاییهاتنی جەنگی یەكەمی جیهانی بە چەكی سپی هێرشبكەنەوە سەر ماكرۆن و بیكوژن. هەروەها بەوتەی ئەو كەناڵە فەرەنسییە ئەو كەسە سەرەكییەی كە هاندەری ئەو هێرشە بووە، هاوڵاتییەكی فەرەنسییە بەناوی " جان پییر" ی تەمەن 62 ساڵ و پێشتر بزنسمان بووە. هەروەا ئاماژەیبەوەشداوە كە هێزە ئەمنییەكانی فەرەنسا لە هەڵمەتێكی بەرفراواندا چەكیان لەناو ئۆتۆمبیلی ئەو بزنسمانەدا دەستبەسەردا گرتووە و ئەو كەسانەی كە بەنیازبوون ماكرۆن تیرۆر بكەن بەكاری بهێنن.
ڕاپۆرت: ئارام مەحمود حكومەتی (ئەنكەرە) لێدوانی جیاواز لەبارەی تەرخانكردنی "پاداشتی دارایی" بۆ ئاشكراكردنی شوێنی (3) سەركردەی (پارتی كرێكارانی كوردستان) لەلایەن (واشنتۆن)ەوە دەدات، جارێك بەچاوی گومانەوە تەماشای دەكات، جارێكیش دەڵێت "ئەرێنیە"و، داوای هەنگاوی كرداری دەكات لە سوریا وعێراق دژ بە (پارتی كرێكاراكانی كوردستان)و (باڵەكانی) سەر بەو پارتە كە مەبەستی (پارتی یەكێتی دیموكراتی_پەیەدە)یە لەخۆئاوای كوردستان. سەرۆكایەتی كۆمار و وەزارەتی دەرەوە هەڵوێستیان جیاوازە (ئیبراهیم كاڵن) وتەبێژی سەرۆكایەتی كۆماری توركیا دوێنێ سێ شەممە لەبایەخی ئەو هەنگاوەی ئەمریكای كەمكردەوەو وتی: توركیا بە "وریاییەوە" دەڕوانێتە ئەو پێشهاتە، هەنگاوەكەی ئەمریكاشی بە " بەدرەنگ وەخت" وەسفكرد، بەڵام وەك خۆی وتی" بەتاڵ نیە لە سود". لەكاتێكدا، ئەمڕۆ وەزارەتی دەرەوەی (توركیا) لەبەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند، (ئەنكەرە) بەچاوی ئەرێنیەوە تەماشای ڕاگەیاندنەكەی (واشنتۆن) دەكات بۆ پێشكەشكردنی پاداشتی دارایی، لەبەرامبەر زانیاری لەسەر (3) ئەندامی پارتی كرێكارانی كوردستان. ئاماژە بەوەشكردووە: (ئەنكەرە) پێشبینی دەكات (واشنتۆن) پشتیوانی بڕیارێك بكات بۆ گرتنەبەری ڕێوشێنی كرداری لە(سوریا و عێراق)، كە پەیوەیستە بە شەڕ دژی پارتی كرێكاران و باڵەكانی سەر بەو پارتە. ڕێككەوتنێكی تازەیە لەدوو ڕۆژی ڕابردودا، (ماسیۆ بالمەر) جێگری یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ كاروباری (خۆرئاوا و ئۆراسیا)، سەردانی (توركیا)ی كرد و لەگەڵ بەرپرسانی ئەوڵاتە كۆبۆوە. دوای سەردانی ئەو بەرپرسەی (ئەمریكا بۆ توركیا)، باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە (توركیا) لەسەر پێگەی ڕەسمی خۆی لەتۆڕی ئینتەرێت بڵاویكردەوە، وەزارەتی دەرەوەی (ئەمریكا) بڕیاریداوە پاداشتی دارایی ئەو كەسە بكات كە زانیارییەكانی دەبێتە هۆی دیاریكردنی شوێنی (3) سەركردەی پارتی كرێكارانی كوردستان كە ئەوانیش (موراد قەرەیڵان) و (جەمیل بایك)و (دوران كاڵكان)ن. بۆ هێوكردنەوەی ئەنكەرەیە بەوتەی چاوێران، ئەم هەڵوێستە تازەیەی (ئەمریكا) لەچوارچێوەی هەنگاوەكانی (واشنتۆن) دایە بۆ باشكردنی پەیوەندییەكانی لەگەڵ (ئەنكەرە)، بەتایبەت دوای نیگەرانیەكانی (توركیا) لە گەڕانی مەفرەزە هاوبەشەكانی سوپای ئەو وڵاتە و (هێزەكانی سوریای دیموكرات) لەسەر سنوری خۆرئاوای كوردستان، ئەوەش دوای بۆردومانكردنی ڕێڕەوە سنورییەكانی شاری (كۆبانی و گرێ سپی) و ڕاگرتنی پرۆسە سەربازییەكانی هێزەكانی سوریای دیموكرات دژ بە ڕێكخراوی (داعش). ئەمریكا و توركیا تێڕوانیی جیاوازیان هەیە لەگەڵ ئەوەی حكومەتی (توركیا) بەردەوام لەهەوڵدایە (ئەمریكا) (یەكینەكانی پاراستنی گەل-یەپەگە) كە بڕبڕەی پشتی (هێزەكانی سوریای دیموكرات)ن وەك بەشێك لە(پارتی كرێكارانی كوردستان)بناسێنێت، بەڵام حكومەتی (واشنتۆن) لەگەڵ ئەوەی (پەكەكە)ی خستۆتە لیستی ڕێكخراوە "تیرۆرستیەكانەوە" لەهەوڵی پێچەوانەی بەردەوامدایە بۆ جیاكردنەوەی (پەكەكە و پەیەدە) و پێدانی شەرعییەت بە پەیوەندیی و هاوكارییەكانی بۆ شەڕڤانانی كورد لەخۆرئاوای كوردستان. دوێنێ سێشەممە، باڵیۆزخانەی (ئەمریكا) لە (توركیا) ڕایگەیاند: وەزارەتی دەرەوەی وڵاتەكەی بڕیاری داوە پاداشتی دارایی بەبڕی (12) ملیۆن دۆلار ئەو كەسانە بكات كە زانیارییەكانیان دەبێتە هۆی دیاریكردنی شوێنی (3) سەركردەی پارتی كرێكارانی كوردستان كە ئەوانیش: 1-(موردا قەرەیڵان) لە بەرامبەریدا (5) ملیۆن دۆلار وەك خەڵات دەساتنیشانكراوە. 2-(جەمیل بایك) لە بەرامبەریدا (4) ملیۆن دۆلار وەك خەڵات دەساتنیشانكراوە. 3-(دوران كاڵكان) لەبەرامبەریدا (3) ملیۆن دۆلار وەك خەڵات دەساتنیشانكراوە. پێشتر تاقیكراوەتەوە تا ئێستا (پارتی كرێكارانی كوردستان) بەرامبەر بەم هەنگاوەی ئەمریكا هیچ كاردانەوەو ڕاگەیاندراوێكی بڵاونەكردۆتەوە، بەڵام وەك بەشێك لەچاودێران دەڵێن، لەگەڵ ئەوەی پێشهاتێكی تازەیە لە هەماهەنگی نێوان ئەمریكا و دژایەتیكردنی (پەكەكە)، لەهەمانكاتدا شتێكی تازەنیە بەنیسبەت (پەكەكە) بەوپێیەی ساڵانێكی زۆرە حكومەتی (ئەنكەرە) لیستی (سور)ی كردۆتەوە و پاداشتی ملیۆنان دۆلاری بۆ لەناوبردنی سەركردەكانی (پەكەكە) وەك خەڵات دیاریكردووەو لەوەش زیاتر كردەوەی هەواڵگریشی لەدەرەوەی خاكی خۆی لەدژیان ئەنجامداوە و سەركەوتوونەبووە.
ڕاپۆرت: ئارام مەحمود ئەنجامە سەرەتاییە ناڕەسمییەكانی "هەڵبژاردنی تازەكردنەوەی نیوەیی" لەئەمریكا، كە لە میدیاكانی ئەووڵاتە بڵاوبۆتەوە، دەریدەخەن، دیموكراتەكان تائێستا (221) كورسی (ئەنجومەنی نوێنەران)یان بەدەستهێناوە، لەبەرامبەردا كۆمارییەكان (199) كورسییان بەدەستهێناوە، بەڵام لە (ئەنجومەنی پیران) ئەنجامەكە لەبەرژوەندی كۆمارییەكان (51) كورسی بەرامبەر (45) كورسی بۆ دیموكراتەكان. تۆڕی هەواڵی (ئێن، بی ، سی) ئەمریكی پێشبینی دەكات، دوای جیاكردنەوەی تەواوی دەنگەكان و ڕاگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی، كورسی دیموكراتەكان لەئەنجومەنی (نوێنەران) بگاتە (229) كورسی، لەبەرامبەر (206) كورسی بۆ كۆمارییەكان، لەكاتێكدا (219) كورسی بەسە بۆ بەدەستهێنانی زۆرینە لە ئەنجومەنی نوێنەران. پێشتریش تۆڕی هەواڵی (فۆكس نیوز) بڵاویكردەوە، دیموكراتەكان بەرەو بردنەوەو بەدەستهێنانی زۆرینەی ئەنجومەنی نوێنەران هەنگاو دەنێن لە (هەڵبژاردنی نیوەیی) كۆنگرێسی ئەمریكا. گەڕانەوەی هەژمونی دیموكراتەكان بەسەر ئەنجومەنی نوێنەران و بردنەوەی زۆرینەی پەرلەمانیی لەكاتێكدایە ماوەی (8) ساڵ بوو ئەو پارتە زۆرینەی پەرلەمانیی لەدەستدادبوو، سەركەوتنی ئەمجارەش بە لێدانی "زللەیەكی بەهێز" لەسەرۆكی ئەمریكا و سیاسەتەكانی دادەنرێت كە پێشبینی دەكرێت لەئایندەیەكی نزیكدا ڕوبەڕوی ئاستنەگی گەورەبێتەوە لەئەنجومەنی نوێنەران. پێش "هەڵبژاردنی تازەكردنەوەی نیوەیی" هاوكێشەی هێزەكان لەهەردوو ئەنجومەنەكەی كۆنگرێسی ئەمریكا بەمشێوەیە بووە. • لەكۆی (435) كورسی ئەنجومەنی نوێنەران، كۆمارییەكان كە پارتەكەی سەرۆكی ئەمریكا (دۆناڵد ترەمپ)ە، (236) كورسیان هەبوو، لەبەرامبەر دیموكراتەكان (193) كورسیان هەبوو. • لەئەنجومەنی پیران كە ژمارەی كورسیەكانی (100) كورسییە، كۆمارییەكان (51) كورسیان هەبوو، لەبەرامبەردا دیموكراتەكان (47) كورسیان هەبوو. (دۆناڵد ترەمپ) سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا ئەمڕۆ لەتویتێكدا هەڵبژاردنەكەی بەسەركەوتنێكی گەورە وەسفكرد. هاوكات (نانسی بیلوسی) سەركردەی دیموكراتەكان لەئەنجومەنی نوێنەران ڕایگەیاند" دیموكراتەكان ئەم سەركەوتنە و بەدەستهێنانی زۆرینەی پەرلەمانیی دەخەنە خزمەتی جێبەجێكردنی خشتەیەكی كار كە جێی ڕەزامەندی هەردوو پارتەكە بێت، لەوڵاتێك كە زۆری بەدەست دابەشبونەوە چەشتووە".
( درەو میدیا): بەپێی ئەنجامە بەراییەكان لە كۆی 435 كورسی ئەنجومەنی نوێنەران تا ئێستا دیموكراتەكان 218 كورسی بەدەستهێناوەو پێشبینی دەكرێت دیموكراتەكان 229 كورسی و كۆمارییەكان 206 كورسی بەدەستبهێنن لە ئەنجومەنی پیران لە كۆی 100 كورسیەكە كۆمارییەكان 50 كورسی و دیموكراتەكان 39 كورسی بەدەستهێناوەو هێشتا 11 كورسی ماوە بۆیە دیموكراتەكان لە ئەنجومەنی نوێنەران سەركەوتنیان بەدەستهێناوەو كۆمارییەكانیش لە ئەنجومەنی پیران.
ڕاپۆرت: ئارام مەحمود (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا وردەكاری ئەو كەرتانەی ئێران بڵاودەكاتەوە كە سزاكانی ئەمدواییەی ئەمریكا دەیانگرێتەوەو مامەڵەكردن لەگەڵیاندا سزا هاوشێوە بەدوای خۆیدا دەهێنێت. یەكەم: كەرتی بانكەكان لە هەر دوو بواری (بانكیو داریی)دا، سزاكان ئەو بانكە ئێرانیانەی بەدیاریكراوی كردوەتە ئامانج كە خاوەندارێتی یان لەلایەن ئەو كەسانەوە بەڕێوەدەبرێن كە پشتیوانی حكومەتی (تاران)یان كردووە لەم بوارانەدا وەكو ئەوەی ئەمریكییەكان دەڵێن. • تیرۆری نێودەوڵەتی • بڵاوبونەوەی چەكی كۆكوژ • ئامرازەكانی پەیوەندیكردن • پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ. زیاتر لە (70) دامەزراوەی داراییو كۆمپانیا بیانیو ناوخۆییەكانی پەیوەست بە ئێران خراونەتە لیستی كەسایەتییە قەدەغەكراوەكان. "بانكی میللی"و لقەكانی ئەم گروپە لە سزاكان، هەریەك لە بانكەكانی (بانكی میللی)و (ئاریان بانك)و 12 لقی تر دەگرێتەوە كە خاوەندارێتییەكەیان بۆ (بانكی میللی) دەگەڕێتەوە یان لەژێر كۆنتڕۆڵی ئەودایە، كە ئەوانیش: (بانكی كار گوشای)، (بانكی ملی بی. ئێل. سی)، (گروپی میللی وەبەرهێنان)، (كۆمپانیا میللی وەبەرهێنان)، (كۆمپانیای نیشتمانی بۆ پیشەسازیو كانزاكان)، (كۆمپانیای بیشەهر بۆ پێشخستنی پیشەسازی)، (كۆمپانیای پێشخستنو دروستكردنو وەبەرهێنانی چیمەنتۆ)، (كۆمپانیای میللی نێودەوڵەتی بۆ بونیاتنانو پیشەسازی)، (بی، ئێم، ئای، ئای، سی نێودەوڵەتی بۆ بازرگانی گشتی)، (كۆمپانیای چیمەنتۆی شومال)، (سابز كارافارارینان خەلیج)، (بانكی میر بۆ كار)، (بانكی موستەقبەل)، (گەشەپێدانی هەناردەكردن). (بانكی موستەقبەل) كارو بەرژوەندییەكانی قەدەغەكراوە بەهۆی ئەوەی (بانكی مللی)و (بانكی هەناردەكردن) كە سزادراون، خاوەنی زیاتر لە 50% پشكەكانی ئەو بانكەن. هەروەها سزاكانی ئەمریكا (بانكی گەشەپێدانی هەناردەكردنی ئێران)ی، گرتوەتەوە بەهۆی تۆمەتباركردنی بەپشتیوانیو هاوكاریكردنی داراییو تەكنەلۆژی بۆ خزمەتگوزرای دارایی بە (بانكی میر بۆ كار)، سێ لقی تریشی سزادراون كە ئەوانیش بریتین لە بانكەكانی (ئای.دی.بی، ئای ئێكسچاینج)، (ئای.دی.بی، ئای ئێكسچاینج بوركریدج)، (بانكۆ ئینتەرناسیونال دودیسار وللو). سزادانی بانكەكانی (ئێرانی-فەنزوێلی، غافامین، سپاە) وێڕایی سزادانی ئەو بانكانە، سزاكانی ئەمریكا (بانكی نیشتمانی ئێرانی-ڤەنزوێلی) كردوەتە ئامانج بەهۆی پێشكەشكردنی خزمەتگوزرای بە (بانكی گەشەپێدانی هەناردەكردنی ئێرانی)، هاوكات (بانكی غافامین)ی كردوەتە ئامانج بەهۆی پشتیوانی لە (ئێل.ئی،ئێف)ی ئێرانی تایبەت بەخزمەتگوزرایو كاڵا، هەروەها (بانكی سپاە) سزادراوە بەهۆی پشتیوانی لە وەزارەتی بەرگریو هێزە چەكدارەكانو (بانكی پیشەسازی و كانزاكان) بەهۆی پشتیوانی لە (بانكی سپاە). بازنەی سزاكان بانكی (ئی، ئای، ئێچ)ی گرتوەتەوە، بەهۆی ئەوەی لەژێر كۆنتڕۆڵی (بانكی پیشەسازیو كانزاكان)و پشتیوانی یان هەوڵی پشتیوانی لە (بانكی سپاە)ی داوە. (پۆست بانك ئێران) بەهۆی پشتیوانی لە (بانكی سپاە) سزادراوە، هەروەها (بانكی تیجارەت) بەهەمان هۆكار سزادراوەو بەهۆی هاوكاریشی بۆ كۆمپانیای (ماهان ئایەر)، سزاكان (تراید كابیتاڵ بانك)یشی گرتوەتەوە كە بارەگاكەی لە (بیلا ڕوسیا)یە، بەهۆی ئەوەی خاوەندارێتییەكەی دەگەڕێتەوە بۆ (بانكی تیجارەت). سزادانی بانكەكانی (ئایندەو دای بانك) سزاكانی ئەمریكا (ئایندە بانك)ی كردوەتە ئامانج بەهۆی هاوكاریكردنی لە (دەستەی ئێستگەو تەلەفیزۆنی ئێرانی)، هاوكات (دای بانك) سزادراوە بەهۆی هاوكاریكردنی (دامەزراوەی شەهید)، لەگەڵ 14 لقی تر كە خاوەندارێتی دەكات كە ئەوانیش (عەتیە سازان دای، كۆمپانیای بوالی بۆ وەبەرهێنان، ئیدیداری ئێرانی قابزە، كۆمپانیای رویای ئەی روز كیش بۆ وەبەرهێنان، دای بۆ بازرگانی ئەلەكترۆنی، كۆمپانیای توز-ئەی دنیا شەهر شەهر كوهان، كۆمپانیای دماوند بۆ بەرهەمهێنانی وزە، كۆمپانیای ئومیدبوونیان بۆ خزمەتگوزاری دڵنیایی، كۆمپانیای عمران فامسكن ئاباد دای، كۆمپانیای دای ئێرانی بۆ خزمەتگوزرای دراییو وردبینی). سزاكانی ئەمریكا (بانكی فارسی نێودەوڵەتی)و (بانكی هەناردەكردنی شەرق ئەول)و (كۆمپانیای بانكی میلەت ) گرتوەتەوە، بەهۆی ئەوەی لەژێر سایەی (بانكی میلەت)دایە. دووەم: كەرتی گواستنەوە لەكەرتی گواستنەوەی ئاویدا ئەو كۆمپانیایانەی كراوەتە ئامانج سەربە حكومەتی ئێراننو بریتین لە: • هێڵەكانی گواستنەوەی كۆماری ئیسلامی ئێران • كۆمپانیای نەوتی نیشتمانی ئێران بەپێی لیستی نوسینگەی سەرپەرشتیاری موڵكو ماڵە بیانییەكان لە وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا، سزاكانی ئەمریكا خەڵكانی پەیوەست بە هێڵەكانی گواستنەوەی حكومەتی گرتوەتەوەو ناوی (122) كەسو كەشتی دیاریكردووە، بەوپێیەی موڵكدارییەكەیان دەگەڕێتەوە بۆ كۆمپانیای (ئای، ئاڕ، ئای، ئێس، ئێڵ)یان بەرژەوەندی هەیە تێَیدا. یەكێك لە كۆمپانیاكانی سەر بە كۆمپانیای (ئای، ئاڕ، ئای، ئێس،ئێڵ)، (كۆمپانیای وەلفەجر بۆ گواستنەوەی ئاوی)یە، كە سوپای پاسداران بەشێوەیەكی ڕێكخراو بەكاریدەهێنێت (ئای، ئار، جی، سی) بۆ گواستنەوەی سەرنشینو كاڵاو كۆنتێنەرو فەرمانبەرانی بەندەرەكان كە سوپای پاسداران كۆنتڕۆڵی كردووە بۆ بەندەرە سەرەكییەكانی ناوچەی كەنداو. هاوكات (كۆمپانیای حافز دەریا بۆ گواستنەوەی ئاویی كە سەربە كۆمپانیای گواستنەوەی دایك (ئای، ئاڕ، ئای، ئێس،ئێڵ)ە، كەلوپەلی (ڕێكخراوی پیشەسازی بەرگری ئێرانی) گواستوەتەوە، كە لە چالاكیو هاوكاری ماددی پێشخستنی پرۆگرامە ئەتۆمیو موشەكییەكانی ئێران بەشداربووە. لەساڵی 2017، (كۆمپانیای سفیران بایام داریا بۆ گواستنەوە) كە سەر بە (ئای، ئاڕ، ئای، ئێس، ئێڵ)ی دایكە، هەستاوە بەگواستنەوەی زیاتر لە 136 هەزار تۆن لە نەوتی سوك لە ئێرانەوە بۆ سوریا. (52)كەشتی بەر سزاكانی ئەمریكا كەوتوون بەهۆی بەشدارییان لە (كۆمپانیای نەوتی نیشتمانی ئێرانی)، هەموو ساڵێك ئەو كەشتیانە دەیان ملیۆن بەرمیل نەوتو ئێران دەگوازنەوە هەروەها گازی سروشتی كە سەرچاوەیەكی سەرەكی داهاتەكانی رژێمی ئێران بۆ ئەنجامدانی چالاكییەكانی، كە بەپێی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا، ڕێگەگرتن لە گەیشتنی ئەو داهاتە زۆرە بۆ ئێران كارێكی پێویست بووە. لەنێو ئەو كەشتیانەی كۆمپانیای (ئای، ئاڕ، ئای، ئێس، ئێڵ) كە سزاكان بە ئامانجی گرتوون، (4) كەشتین كە بەمدواییە ناوەكانیان گۆڕاوە، بەڵام هێشتا لەچوارچێوەی موڵكەكانی هەمان كۆمپانیادان. سێیەم: ڕێكخراوی وزەی ئەتۆمی ئێران وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا، (ڕێكخراوی وزەی ئەتۆمی ئێرانی)و 23 كۆمپانیاو كەسایەتی پەیوەنداری بۆ سزاكان زیادكردووە، بەوپێیەی یەكێكە لە دەزگاكانی حكومەتی ئێرانو دەسەڵاتی بەكاربردنو ڕێكخستنی پرۆگرامی ئەتۆمی ئێرانی هەیە، بەرپرسیارێتی لێكۆڵینەوەو پێشخستنی ئەتۆمیشی لەئەستۆدایە. وێڕایی ئەوانە، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا سزای (مورتەزا ئەحمەدی بەهزاد)ی داوە بەهۆی ئەوەی بەشێوەیەكی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ كردووە نوێنەرایەتی كۆمپانی (پێشڕەو)ی كردووە، لەكاتێكدا ئەو كۆمپانیایە لە لیستی حكومەتی ئەمریكادایە بەوەی بەشدارە لە هەوڵەكانی گەڕانو پێشخستنی پڕۆگرامە ئەتۆمییەكە. چوارەم: فڕۆكەوانیی مەدەنی كۆمپانیای فڕۆكەوانی (ئێران ئایەر) كە كۆمپانیایەكی نیشتمانی ئێرانە، یەكێكی ترە لەو كۆمپانیایانەی كە سزاكانی ئەمریكا گرتویەتیەوە، بەهۆی ئەوەی لەلایەن حكومەتی تارانەوە خاوەندارێتی دەكرێت، هاوكات (67) بارهەڵگری لە فەرمانگەكانی كۆمپانیاكەش خراونەتە ناو لیستەكەوە. وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا ڕێگەی گرتووە لە سەرجەم مامەڵەیەكی ئەمریكییەكان یان ئەو كەسانەی دانیشتونی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكان بەو مامەڵانەشی بە ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكادا تێپەڕدەبنو ئەوكەسانەشی بەشداری لە مامەڵەیەكی دیاریكراو دەكەن لەگەڵ ئەو قەوارەو كەسایەتیانەی سزادراون، خۆیان ڕوبەڕوی سزا دەكەنەوەو هەمان ئەو سزایانەیان بەسەردا دەسەپێنرێت. سەرچاوە: ئاژانسەكان
ڕاپۆرت: ئارام مەحمود سبەینێ سێ شەممە (6) ی تشرینی دووەم، ئەمریكییەكان ڕوو لەسندوقەكانی دەنگدان دەكەن بۆ بەشداریكردن لە "هەڵبژاردنی تازەكردنەوەی نیوەیی" كە هەردوو ساڵ جارێك بەڕێوەدەچێت و خۆی لەزنجیرەیەك پرۆسەی هەڵبژاردندا دەبینێتەوە لەسەر هەردوو ئاستی نیشتمانی و ناوخۆیی (ویلایەتەكان و هەرێمەكان) و زیاتر وەك جۆرێك لە ڕاپرسیشی لێدێت بۆ بڕیاردان لەسەر حوكمی دوو ساڵی ڕابردووی سەرۆكی ئەمریكا لەڕێی پاداشتكردنی حزبەكەی یان سزادانی و پاراستنی زۆرینە یان لەدەستدانی لەیەكێك لەئەنجومەنەكانی كۆنگرێس (ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پیران) یان هەردووكیان پێكەوە. ئەمریكییەكان لەم هەڵبژادنەدا ڕوخساری نوێی كۆنگرێسی ئەمریكا و نیوەی دووەمی ولایەتی (دۆناڵد ترەمپ) سەرۆكی ولایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا ڕەنگدەكەن، دیموكراتەكان هەوڵی وەرگرتنەوەی زۆرینەی دەدەن لەكۆمارییەكان لەیەكێك لەئەنجومەنەكانی كۆنگرێس ( ئەنجومەنی پیران یان ئەنجومەنی نوێنەران) یاخود هەردووكیان پێكەوە. دەنگدەران لە "هەڵبژاردنی تازەكردنەوەی نیوەیی" دا، دەنگ بۆ 35 كورسی ڕیپێدراو لەئەنجومەنی پیران و 435 كورسی ئەنجومەنی نوێنەران و 36 حاكمی نوێ بۆ ویلایەتەكان دەدەن. هەڵبژاردنی نیوەیی چییە؟ هەڵبژاردنی نیوەیی هەڵبژاردنە بۆ دیاریكردنی ئەندامانی هەردوو ئەنجومەنی كۆنگرێس (ئەنجومەنی پیران و نوێنەران)، لەهەندێك لەویلایەتەكانیش دەنگ بۆ هەڵبژاردنی حاكمی نوێ دەدرێت، ئەو هەڵبژاردنە بە"نیوەیی" ناودەبرێت چونكە دوای نیوەی ماوەی سەرۆكایەتی سەرۆكی ویلایەتەیە كگرتوەكانی دێت. كورسیە ڕێپێدراوەكان لەئەنجومەنی پیران كامانەن؟ كۆمارییەكان خاوەنی زۆرینەیەكی لاوازن لەئەنجومەنی پیران كە (51) كورسیە بەرامبەر (47) كورسی دیموكراتەكان و دوو كورسی سەربەخۆكان. هەڵبژاردنی نیوەیی بۆ (9)كورسی كۆمارییەكان لەئەنجومەنی پیران و دوو كورسی سەربەخۆ و 24 كورسی دیموكراتەكان بەڕێوەدەچێت، ئەوەش مانای ئەوەیە دەرفەتی پارێزگاریكردنی كۆمارییەكان لەزۆرینەكەیان زیاترە لە لەدەستدانی. كورسیە ڕێپێدراوەكان لەئەنجومەنی نوێنەران كامانەن؟ لەئەنجومەنی نوێنەران، كۆمارییەكان خاوەنی زۆرینەیەكی (236) پەلەمانتارن بەرامبەر بە (193)پەرلەمانتاری دیموكراتەكان، لەگەڵ بونی (6) كورسی بەتاڵ. دیموكراتەكان كە هەوڵی زۆرینە دەدەن لەئەنجومەنی نوێنەران پێویستیان بە لانی كەم بەدەستهێنانی (218)كورسییە، ئەوەش درەفەتێكی باشتری بۆ ڕەخساندون، چونكە هەڵبژاردن بۆ سەرجەم كورسیەكانی ئەنجومەنی نوێنەران دەكرێت. كاریگەری هەڵبژاردنی نیوەیی لەسەر ترەمپ چییە؟ ئەو حزبەی زۆرینەی كۆنگرێس بەدەستبهێنێت ململانێ لەسەر هەندێ لەیاسا گرنگەكان یەكلادەكاتەوە، لەگەڵ هەندێك لەسیاسەتەكانی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا كە دیموكراتەكان دژین و كۆمارییەكانیش پشتیوانی جێبەجێكردنی دەكەن. سەركەوتنی كۆمارییەكان لەم هەڵبژاردنەدا نیوەی دووەمی حوكمی ویلایەتەكەی ترەمپ زۆر ئاسان دەكات، كە دەرچەیەكی باش دەبێت بۆ جێبەجێكردنی هەندێك لەیاساكان، لەنمونەی توندكردنەوەی یاساكانی كۆچ. خراپترین ئەگەرەكان سیناریۆی "مۆتەكە" بۆ سەرۆكی ئەمریكا، خۆی لەسەركەوتنی دیموكراتەكاندا دەبینیتەوە، دواتریش لەكارخستنی لەپۆستی سەرۆكایەتی، كە ئەگەرێكی دوور نیە. بەڕای (رودی غیلیانی) پارێزەری تایبەتی ترەمپ"هەڵبژاردنی نیوەیی خۆی لە دورخستنەوەو مانەوەی ترەمپ دا دەبینێتەوە" ڕاشیگەیاندووە"ڕێوشێنەكانی دورخستنەوە دەستپێدەكات ئەگەر دیموكراتەكان ببنە زۆرینە لەئەنجومەنی نوێنەران". ئەگەر دیموكراتەكان كۆنتڕۆڵی كۆنگرێس بكەن، چاوەڕوان دەكرێت ڕوبەڕوی كۆمەڵێك یاسا ببنەوە كە ترەمەپ هەوڵی جێبەجێكردنیان دەدات كە دیارترینیان بەدەستهێنانی پارەیە بۆ دروستكردنی دیواری جیاكەرەوە لەگەڵ (مەكسیك) و ڕەتكردنەوەی ئەو سیستمە تەندروستیەی (باراك ئۆباما) داینا. سەرچاوە: ئاژانسەكان
راپۆرتی : ئارام مەحمود ئەمڕۆ چەردەی دووەمی سزاكانی (ئەمریكا) بۆ سەر (ئێران) چوونە بواری جێبەجێكردن، كەسێكتەرەكانی وزە و دارایی و گواستنەوەی ئاویی كردۆتە ئامانج. (حەسەن ڕۆحانی) سەرۆكی (ئێران) لە وتەیەكدا كە ئەمڕۆ تەلەفیزیۆنی وڵاتەكەی بڵاویكردەوە ڕایگەیاند" ئێران نەوتەكەی دەفرۆشێت و سزاكان دەشكێنێت كە سەرلەنوێ ویلایەتە یەكگرتووەكانی بەسەریدا سەپاندویەتی". (مایك پۆمپیۆ) وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ڕایگەیاند، ئەو سزایانەی وڵاتەكەی بەسەر (ئێران)دا سەپاندویەتی، (600) كەسایەتی و كۆمپانیای بواری دارایی دەگرێتەوە. (پۆمپیۆ) لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ تۆڕی (فۆكس نیوز)ی ئەمریكی وتیشی" ئەو سزایانە ئێران لەبازاڕی نەوت دادەبڕێت" هاوكات ئاماژەی بەوەشدا" گەلی ئێران لەو سزایانە زەرەر مەند نابێت". لەبارەی وردەكاری ئەو جیاكارییەی (واشنتۆن) بۆ ئەو (8) وڵاتەی كردووە بەردەوامبن لەكڕینی نەوتی (ئێران)، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بەبێئەوەی ناوی ئەو وڵاتانە ئاشكرابكات وتی: ئەو جیاكاریی و لێخۆشبونە بۆ ماوەی (6) مانگە و ئەو وڵاتانەی ڕێگەیان پێدراوە دەتوانن نەوتی (ئێران) بكڕن، بەو مەرجەی ئەو پارەیەی نەوتەكەی پێدەكڕدرێت بخرێتە حسابێكی زامنكراوە (لایەنی سێیەم دەسەڵاتی هەبێت بەسەریدا). تەئكیدی كردووە، حكومەتی (تاران) دەتوانێت ئەوپارەیەی لەفرۆشی نەوت دەستیدەكەوێت لەچوارچێوەی پێویستی مرۆیی دیاریكراودا خەرجبكات. سزا نوێكان ڕێگە لە (ئێران) دەگرێت دۆلاری ئەمریكی لەكاری بازرگانیدا بەكاربهێنێت، ئەوەش بە گورزێكی " گورچكبڕ" دادەنرێت بۆ هەناردەكردنی نەوتی (ئێران) كە سەرچاوەی سەرەكی داهاتی ئەو وڵاتەیە. پێشبینی دەكرێت سزاكان كاریگەری لەسەر وڵاتانی تریش دابنێت، حكومەتی (واشنتۆن) سزا بەسەر ئەو وڵاتانەدا دەسەپێنێت كە پابەندنابن بەسزاكان و بەردەوام دەبن لەئاڵوگۆڕی بازرگانی لەگەڵ (ئێران). قۆناغی یەكەمی سزاكان * قەدەغەكردنی ئاڵوگۆڕ بەدۆلار لەگەڵ حكومەتی ئێران، لەگەڵ قەدەغەكردنی مامەڵەی بازرگانی بە كانزا بەنرخەكان و بەتایبەتیش ئاڵتون و سزادانی ئەو دامەزراوە و حكومەتانەی مامەڵە بە (ڕیاڵ)ی ئێران و مامەڵە بانكییەكان لەگەڵ (ئێران). * قەدەكردنی هاوردە یاخود كڕینی لیستێك لەكانزاكانكە دیارترینیان (ئەلەمنیۆم و ئاسن و پۆڵا)یە، لەگەڵ سەپاندنی بەربەست بەسەر كەرتی دروستكردنی ئۆتۆمبیل و فەرش لە(ئێران). *قەدەغەكردنی هاوردەو هەناردەی تەكنەلۆژیای پەیوەست بەر بەرنامەی پیشەسازی كە بەدوو هەردوو مەبەستی مەدەنی و سەربازی بەكاردێت. قۆناغی دوەمی سزاكان *سەپاندنی سزا بەسەر ئەو كۆمپانیایانەی ئیدارەی بەندەرەكانی ئێران دەدەن، لەگەڵ ئەوكۆمپانیایانەی لەبواری گواستنەوەی ئاویی و دروستكردنی كەشتی كاردەكەن. *سەپاندنی سزای گشتگیر بەسەر كەرتی وەزی ئێران و بەتایبەت كەرتی نەوت. *سەپاندنی سزا بەسەر بانكی ناوەندیی ئێران و مامەڵە داراییەكانی. مەرجەكانی ئەمەریكا بۆ هەڵگرتنی سزاكانی سەر ئێران 1- رێگا بە ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی بدرێت كە تەواوی زانیارییەكان لەسەر چالاكی سەربازیی پرۆگرامە ئەتۆمییەكانی پێشوو بزانێت و دەبێت ئێران بە تەواوی دەست لەو جۆرە چالاكییانە هەڵبگرێت. 2- واز لە پیتاندن بهێنێت و هەرگیز هەوڵی دووبارە بەكارهێنانی پلوتۆنیۆم نەدات و تیشكدەرەوە ئاوییەكانی دابخات. 3- رێگا بە ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمیی بدرێت بچێتە سەرانسەری پێگە ئەتۆمییەكان لە ئێران. 4- كۆتایی بە زیاكردنی مووشەكە دوورهاوێژەكانی بهێنێت و گەشەدان بە سیستمی مووشەكی ئەتۆمیی رابگرێت. 5- هەموو هاووڵاتیانی ئەمەریكا و هاوپەیمانانی ئەمەریكا ئازاد بكرێن لە زیندان. 6- كۆتایی بە پشتگیری گروپە تیرۆرستییەكانی وەك حزبوڵڵا، حەماس و گروپە جیهادییەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بهێنێت. 7- هەموو هێزەكانی لە سووریا بكشێنێتەوە. 8- واز لە پشتگیریكردنی تاڵیبان و گروپە تیرۆرستییەكانی ئەفغانستان و ئەلقاعیدە بهێنێت. 9- كۆتایی بە هەڕەشەكانی بەرامبەر بە هاوپەیمانەكانی ئەمەریكا بهێنێت كە وڵاتانی سعودییە، ئیمارات و ئیسرائیلیش دەگرێتەوە، هەروەها هێرش لە رێگای پۆستی گەیاندن و ئینتەرنێت نەكات. 10- رێز لە سەروەری عێراق بگرێت و رێگا بدات میلیشیا شیعەكان هەڵبوەشێندرێنەوە. 11- دەبێت سوپای قودس دەست لە پاڵپشتیكردنی باڵەكانی لە تەواوی جیهان هەڵبگرێت. 12- پشتگیری حوسییە یاخییەكانی یەمەن نەكات و هەوڵی بەرقەراركردنی ئاشتی و سەقامگیری لە یەمەن بدات. دوای (6) مانگ لەكشانەوەی تاكلایەنەی (ئەمریكا) لەڕێككەوتنە ئەتۆمییەكەی لەگەڵ (ئیران)، (دۆناڵد ترەمپ) سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لەڕۆژی (7)ی ئابی ئەمساڵ قۆناغی یەكەمی سزاكانی بەسەر (تاران)دا، سەپاند، ئەمڕۆش (5) تشرینی دووەم قۆناغی دووەمی سزاكانی ئەمریكا چوونە بواری جێبەجێكردنەوە، كە بەتوندترین سزا دادەنرێت تائێستا بەسەر (ئێران)دا، سەپێنرابێت.
ڕاپۆت: ئارام مەحمود لەگەڵ ئەوەی (دۆناڵد ترەمپ) سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەشدار نیە لە"هەڵبژاردنی نیوەیی" وڵاتەكەی وەك بەربژێرێك، كەبڕیارە ڕۆژی سێ شەممەی داهاتوو بەڕێوەبچێت، بەڵام بەشێكی بەرچاو لەئەمریكییەكان پێیانوایە هەڵبژاردنی ڕۆژی (6)ی ئەم مانگە وەك ڕاپرسی وایە لەسەر شەخسی سەرۆك (ترەمپ). ناوهێنانی ترەمپ دوو سەرەیە لەویلایەتە موحافزكارەكانی وەك (كەنساس و كارولاینای باشور) هیچ شتێك نیە وا لەكاندیدە كۆمارییەكان بكات خۆیان لە (ترەمپ) بەدوور بگرن، بەڵكودەتوانن پشتی پێببەستن و بەكاریبهێنن بۆ كۆكردنەوەی دەنگ بەهۆی ئەو پشتیوانیە جەماوەرییە بەرفراوانەی هەیەتی لەو ناوچانە. لەكاتێكدا توندبونەوەی كێبڕكێ لەنێوان ڕكابەرە كۆمارییەكان و دیموكراتەكان لەژمارەیەك بازنە، وای لەكۆمارییەكان كردووە لەهەڵمەتەكەیاندا تەركیزیان لەسەر ئابورییەكی بەهێزبێت و خۆیان لە (ترەمپ) بەدوور بگرن، لەبەرامبەردا كۆمارییەكانیش سیاستە جێ مشتومڕەكانی (ترەمپ) بیر دەنگدەران دەخەنەوە بەتایبەت لەپرسەكانی (كۆچ و تەندروستی و بازرگانی). (ترەمپ) لەماوەی دوو ساڵی سەرۆكایەتیكردنیدا لەهەردوو دۆسیەی ڕەخساندنی هەلی كار و كەمكردنەوەی هەڵئاوسان پێشكەوتنی بەدەستهێناوە، بەڵام ئەمە چەكی دەربازبون ناداتە دەستی بۆ رزگاربون لەمەترسیەكان، یەكێك لەو گرەوانەی لەسەر سەركەوتنی كۆمارییەكان دەكرێت ئەوەیە، بەدرێژایی زیاتر لە 150ساڵی ڕابردوو بەدەگمەن ئەو حزبەی لەدەستدا بووە لە سزای دەنگدان ڕزگاری بووە، ئەوەش وای لەكۆمارییەكان كردووە ترسی جدیان هەبێت لەدۆڕاندن و لەدەستدانی زۆرینە لەكۆنگرێس، چونكە گەر دیموكراتەكان زۆرینەی ئەنجومەنی نوێنەران بەدەستبهێنن، ئەگەری میكانیزمەكانی لەكارخستنی (ترەمپ) زیاتر دەبێت. هاوكات لێكۆڵینەوەكانیش فراوانتر دەبن لەكۆنگرێس دژ بە ئیدارەی (ترەمپ) بەتایبەت لەبارەی ئەو گومانانەی كە لەسەر تێوەگلانی تیمی هەڵمەتی (ترەمپ) هەیە لەگەڵ (ڕوسیا) لە هەڵبژاردنەكانی 2016دا. ئەگەر دیموكراتەكان توانیان زۆرینەی ئەنجومەنی پیرانیش بەدەستبهێنن، ڕەنگە كاربكەن بۆ دروستكردنی بەربەست لەبەردەم هەموو دامەزراندنەكانی (ترەمپ) لەدادگای باڵا و سیستمی دادگای فیدڕاڵی و پۆستە جێبەجێكارییەكان لەئیدارەكەی، چونكە ئەنجومەنی پیران قسەی یەكلاكەرەوەی هەیە لەو بژاردانەی سەرۆكایەتیدا. كێبڕێكە توندە و ئەگەری بەشداری فراوان هەیە لەگەڵ ئەوەی هەندێك لەڕاپرسییەكان ئاماژە بەوەدەكەن "هەڵبژاردنی نیوەیی" دەنگدەران بەلای خۆیدا ڕاناكێشێت، بەڵام چاوەڕواندەكرێت ئاستی بەشداری ژمارەی پێوانەی تۆمار بكات بەهۆی ئەو بانگەشە فراوانەی ڕكابەرەكانی (ترەمپ) دەیكەن، بەتایبەت گەنجان. هەڵبژاردن بۆ تەواوی كورسیەكانی پەرلەمان دەكرێت لە"هەڵبژاردنی نیوەیی"دا، هەڵبژاردن بۆ سەرجەم ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران دەكرێت كەژمارەیان (435) پەرلەمانتارە، لەئێستا كۆمارییەكان خاوەنی (236) كورسی بەرامبەر(193) كورسی دیموكراتەكان و (6)كورسی بەتاڵ، زۆرینەی ئەنجومەنی نوێنەرانیان لەدەستدایە، بۆ ئەوەی دیموكراتەكان ئەو زۆرینەیەیان لەدەست دەربهێنن پێویستیان بە بە دەستهێنانی(23) زیاترە لەئێستا. سێ یەكی كورسیەكانی ئەنجومەنی پیران تازە دەكرێنەوە ئەنجومەنی پیران كە لە(100) كورسی پێكدێت، هەر دوو ساڵ جارێك سێ لەسەریەكی كورسییەكانی تازە دەكرێنەوە، كە ژمارەیان (35) كورسییە. كۆمارییەكان لەئێستادا خاوەنی زۆرینیەكی لاوازن كە (51) كورسییە، بەرامبەر (49) كورسی دیموكراتەكان، بەڵام وەك سەرچاوە ئاگادارەكان دەڵێن، هاوكێشەی هەڵبژاردن بۆ ئەنجومەنی پیران لە بەرژوەندی دیموكراتەكان نیە، چونكە پێویستە لەسەریان بەرگری لە (26) كورسی خۆیان بكەن كە (6)یان هەڕەشەی لەدەستدانیان لەسەرە، لەبەرامبەردا (9) كورسی كۆمارییەكانیش هەڕەشەیان لەسەرە. ئەندامانی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا بۆ ماوەی (6) ساڵ هەڵدەبژێرێن و ویلایەتەكەیان لەسەرەتای مانگی كانونی دووەمەوە دەستپێدەكات. لەڕووی كردارییەوە، سەرجەم ئەنجومەنە ناوخۆییەكان (ئەنجومەنی یاسادانان و ئەنجومەنی پیرانی ویلایەتەكان) تازەدەكرێنەوە، لەگەڵ دیاریكردنی (36) حاكمی نوێ لە كۆی (50) ویلایەت و تازەكردنەوەی چەندین پۆستی تر ( سەرۆكی شارەوانیەكان و ناوچەكان و دادوەرە ناوخۆییەكان....هتد). سەرچاوە: ئاژانسەكان
راپۆرتی: ئارام مەحمود سبەی دووشەممە، وادەی جێبەجێكردنی سزا نوێیەكانی ئەمریكایە بەسەر (ئێران)دا، كە سێكتەرە هەستیارەكانی ئابوری ئەو وڵاتەی كردۆتە ئامانج و ئەمریكییەكان بەتوندترین سزا وەسفیدەكەن كەتائێستا بەسەر حكومەتی (تاران)دا سەپاندبێتیان. (عەلی لاریجانی) سەرۆكی پەرلەمانی ئێران پێش چوونە بواری جێبەجێكردنی سزاكان، كە بە چەردەی دووەمی سزاكان دادەنرێت لەدوای كشانەوەی تاكلایەنەی واشنتۆن لەڕێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ساڵی 2015، ڕایگەیاند" ئێران هەڵوێستی هەندێك لە وڵاتانی ناوچەكە لە یادناكات كە پشتیوانی ڕەفتارەكانی ئەمریكا و ئیسرائیل یان كردووە". (لاریجانی) لەو لێدوانەیدا كە لەبارەگای پەرلەمانی ئێران پێشكەشیكرد، تەئكیدكردووە" ئێرانیەكان بۆ (دوناڵد ترەمپ) سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكای دەسەلمێنن كە ملكەچ ناكرێن". "لەكۆتایدا سەردەكەوین" دوێنێش، (عەلی خامنەیی) ڕابەڕی شۆڕشی ئیسلامی ئێران لەمیانی دیدارێكدا لەگەڵ خوێندكاران بەبۆنەی چونە ناوەوەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا ڕێكیخستبوو، كە ئەمڕۆ یەك شەممە ساڵیادیەتی، ڕایگەیاند" ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا نزیكەی (40) شەڕێكی سەربازی و ئابوری و میدیایی دژ بەئێران دەگێڕێت، ئەنجامەكەشی لەبەرژوەندی تاران بووە لەكۆتایدا" . (خامەنەیی) ئاماژەی بەوەداوە" ئامانج لەسزا ئابورییەكانی ئەمریكا كە بەسەر ئێراندا دەیسەپێنێت، وێرانكردنی ئابوری و پاشەكشێ پێكردنی وڵاتە، لەكاتێكدا ئەوەی لەڕاستیدا ڕوویدا، جوڵەكردنە بەشێوەیەكی خێراتر لەلایەن تارانەوە بەرەو "تێراخۆ" و زیادكردنی بەرهەمی ناوخۆیی. تاران چاوی لەبەڵێنەكانی خۆرئاوایە دوای پەیوەندییەكانی (محەمەد جەواد زەریف) وەزیری دەرەوەی ئێران بە بەرپرسانی ئەوروپا بۆ تاتوێكردنی پرسی پێویستی پاراستنی ڕێككەوتنە ئەتۆمییەكە و ئەو گەرەنتیانەی پێویستە لەسەر وڵاتانی خۆرئاوا بیدەن بە بۆ پابەندبونی (تاران) بە بەڵێنە ئەتۆمییەكانی، ڕۆژی شەممە وەزارەتی دەرەوەی ئێران، بەیاننامەیەكی درێژی بڵاوكردەوەو تیایدا چەردەی دووەمی سزاكانی ئەمریكای ئیدانە كرد. لەبەشێكی بەیاننامەكەدا هاتبو" سەپاندنی جارێكی تری سزاكان شكستێكی ئەخلاقی و سیاسی گەورەی ئیدارەی دەسەڵاتداری ئەمریكا دەگەیەنێت و دەسەڵاتدارانی ئێران ڕێگەنادەن ترەمپ و ئیدارەكەی ئامانجە ناشەمروعەكانیان بەدیبهێنن". دوای شەش مانگ لەكشانەوەی ئەمریكا لەڕێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ (ئێران) و گێڕانەوە چەردەی یەكەمی سزاكان بۆ سەر (تاران) لەمانگی ئابی ڕابردودا، بڕیارە سبەی(5)تشرینی دووەم چەردەی دووەمی سزاكان بچێتە بواری جێبەجیكردنەوە، كە كەرتی و وزە و دارایی كردۆتە ئامانج. بەپێی سزاكان ڕێگە بەهیچ دەوڵەت و قەوارەو كۆمپانیایەكی بیانی نادرێت بچێتە بازاڕەكانی ئەمریكا، ئەگەر بەردەوامبێت لەكڕینی نەوتی (ئێران) یاخود مامەڵە لەگەڵ بانكەكانی ئەووڵاتەدا بكات، جگە لەو 8 وڵاتەی كە ئەمریكا لێخۆشبونی مەرجداری بۆ كردون بەشێوەیەكی كاتی. ڕوسیا بەردەوامدەبێت لەهاوكاریكردنی ئێران (ئەلكسەندەر نوڤاك) وەزیری وزەی ڕوسیا بەڕۆژنامەی (فاینەنشاڵ تایمز)ی وتووە" مۆسكۆ چاوی لەپێشخستنی بازرگاكانیەكانێتی بەنەوتی ئێران كە بە وڵاتانی تری دەفرۆشێت بەپێی ڕێككەوتنی نەوت بەرامبەر بە شتومەك لەگەڵ تاران". وەزیری وزەی ڕوسیا تەئكیدی كردووە" ئەو بازرگانیە هەفتەی داهاتوش بەردەوامبێت" وەك تەحەدایەك بۆ سزاكانی (واشنتۆن) و پابەندنەبونی (مۆسكۆ) پێوەی. ئەوە لەكاتێكدایە، هەفتەی ڕابردوو بەرپرسانی (ئەمریكا)، (ڕوسیا)یان، لە ئەگەری هاوكاریكردنی (ئێران) لەفرۆشتنی نەوتەكەی ئاگاداركردەوە.
ڕاپۆرت: ئارام مەحمود خۆرهەڵاتی فورات جارێكی تر بووەوە باسی گەرمی دۆسیەی سوریا، دوای ئەوەی سوپای توركیا چەند ناوچەیەكی سەربە هێزە كوردییەكانی كردە ئامانج كە لەلایەن ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكاوە پشتیوانی دەكرێت، هەڕەشەكانی توركیا بۆ ئەنجامدانی پرۆسەی سەربازی لەو ناوچەیە تادێت توندتر دەبێت، چونكە مەترسی ئەنكەرە لە دروستبوونی هەرێمێكی كوردی لەناوچەی باكوری سوریا، وەك جۆرێك لە نەخۆشی درێژخایەنو فۆبیای لیهاتوو. هەسەدە هەڕەشە دەكات هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە)، فشارەكانی بۆسەر واشنتۆن چڕكردوەتەوە تا دەستوردان بكات بۆ ڕاگرتنی هێرشەكانی سوپای توركیا بۆ سەر ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی، (هەسەدە) لەڕێی ڕاگرتنی پرۆسە سەربازییەكانی دژ بە ڕێكخراوی "داعش" لە ناوچەی (ریفی دێرزوری خۆرهەڵات)، دەیەوێت ئەمریكییەكان ناچاربكات فشار بكەن بۆ راگرتنی هێرشی توركیا بۆسەر ناوچەكە. هێزەكانی سوریای دیموكرات لەبەیاننامەیەكدا كە دوێنێ چوارشەمە بڵاویكردەوە دەڵێت" توركیا هەڕەشەو هێرشەكانی لەسنوری باكوری سوریا توندكردوەتەوە، ئەمەش دوای لێدوانەكانی ڕەجەب تەیب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا دوای كۆتایهاتنی كۆبونەوەی چوارقۆڵی (ئەستەنبوڵ) ڕایگەیاند. ئەو هێرشەی كە توركیا ئێوارەی ڕۆژی سێ شەممەی ڕابردوو بۆ سەر باكوری سوریا ئەنجامیدا، ڕێڕەوی سنوری شاری (گرێ سپی) كردە ئامانج، بەوهۆیەوە پاسەوانێكی ڕێڕەوەكە كوژراوەو یەكێكی تر برینداربوو. (هەسەدە) لەبەیاننامەكەیدا ئاماژەی بەوەداوە" هێرشەكانی توركیا بۆ سەر باكوری سوریا بوەتە هۆی ڕاگرتنی شەڕی ڕوبەڕوبونەوەی تیرۆر بەشێوەیەكی كاتی كە هێزەكانمان لەدواین پێگەی ڕێكخراوی (داعش) ئەنجامیدەدەن"، هۆشداریشداوە لەوەی بەردەوامبونی ئەو هێرشانە"دەبێتە هۆی ڕاگرتنی هەڵمەتی سەربازی دژی داعش بۆ مایەكی درێژ". واشنتۆن نیگەرانە ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا "نیگەرانی قوڵی" لەهێرشە سەربازییەكەی توركیا دەربڕیوە، (ڕۆبێرت بالادینۆ) وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا بە ڕۆژنامەنوسانی ڕاگەیاند" وەشاندنی گورزی سەربازی لەباكوری سوریا لەهەر لایەكەوە بێت، بەتایبەت كە ئەندامانی سوپای ئەمریكا ڕەنگە لەو ناچەیەدا بن یان لەنزیكی ئەو شوێنە بن، بوەتە سەرچاوەی دروستبوونی نیگەرانییەكی قوڵ بۆیان". ئەوەش لەكاتێكدایە بەرپرسانی توركیا دەڵێن، نیازی دەستوەردانی سەربازییان هەیە لەخۆرهەڵاتی فورات بۆ دورخستنەوەی هەر هەڕەشەیەك كە لە ئایندەدا لەسەر وڵاتەكەیان دروستببێت لەئاكامی بوونی هێزە كوردییەكان كە "تۆمەتبارییان" دەكەن بە هەوڵدان بۆ دامەزراندنی هەرێمێكی كوردی لەباكورو باكوری خۆرهەڵاتی سوریا. هەژمونی هەسەدە لەخۆرهەڵاتی فورات هێزە كوردییەكان زۆرینەی ناوچە (خۆرهەڵاتی فورات)یان لەژێر دەستدایە كە خۆی لەم ناوچانەدا دەبینێتەوە: • بەشێكی زۆری پارێزگای (ڕقە) • بەشێكی گەورە لە ناوچەی (ڕیفی دێرزور) • باكوری دەریاچە فورات • لەگەڵ كۆنتڕۆڵكردنی زۆربەی ناوچەكانی پارێزگای (حەسەكە)، كە بەدەوڵەمەندترین ناوچەكانی سوریا ئەژماردەكرێن، لەڕووی سامانی ئاو و كشتوكاڵو نەوتەوە وێڕایی دوو چوارگۆشەی ئەمنیی كە بەدەست رژێمی سوریاوەیە لەهەردوو شاری (قامیشلیو حەسەكە)و چەند بەشێك لە (ڕیفی حەسەكە)، هێزە كوردییەكان ناوچەیەكی فراوانی (ڕیفی باكوری خۆرهەڵاتی حەلب) لە خۆرهەڵاتی دەریاچەی فوراتو زنجیرەیەك گوندی باشوری دەریاچەی فوراتیان لەدەستدایە كە لە خۆرئاوای شاری (تەبقە)ەوە درێژدەبێتەوە تا خۆرهەڵاتی شاری (ڕەقە) بەدرێژایی (60) كیلۆمەتر.
ڕاپۆرت: ئارام مەحمود ڕۆژی 6 مانگی داهاتوو، ئەمریكییەكان ڕوو لە سندوقەكانی دەنگدان دەكەن بۆ بەشداریكردن لە هەڵبژاردنی نیوەیی وڵاتەكەیان، كە ڕوخساری نوێی كۆنگرێسی ئەمریكا و نیوەی دووەمی ویلایەتی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا ڕەنگدەكات. لەم هەڵبژاردنەدا دیموكراتەكان هەوڵی وەرگرتنەوەی زۆرینەی دەدەن لە كۆمارییەكان لە یەكێك لە ئەنجومەنەكانی كۆنگرێس ( ئەنجومەنی پیران یان ئەنجومەنی نوێنەران) یاخود هەردووكیان پێكەوە. دەنگدەران لە هەڵبژاردنی "نیوەیی" دا، دەنگ بۆ 35 كورسی ڕیپێدراو لە ئەنجومەنی پیران و 435 كورسی ئەنجومەنی نوێنەران و 36 حاكمی نوێ بۆ ویلایەتەكان دەدەن. هەڵبژاردنی نیوەیی چییە؟ هەڵبژاردنی نیوەیی هەڵبژاردنە بۆ دیاریكردنی ئەندامانی هەردوو ئەنجومەنی كۆنگرێس (ئەنجومەنی پیران و نوێنەران)، لە هەندێك لە ویلایەتەكانیش دەنگ بۆ هەڵبژاردنی حاكمی نوێ دەدرێت، ئەو هەڵبژاردنە بە"نیوەیی" ناودەبرێت, چونكە دوای نیوەی ماوەی سەرۆكایەتی سەرۆكی ویلایەتەیە كگرتوەكانی دێت. كورسییە ڕێپێدراوەكان لە ئەنجومەنی پیران كامانەن؟ كۆمارییەكان خاوەنی زۆرینەیەكی لاوازن لە ئەنجومەنی پیران كە (51) كورسیە بەرامبەر (47) كورسی دیموكراتەكان و دوو كورسی سەربەخۆكان. هەڵبژاردنی نیوەیی بۆ (9) كورسی كۆمارییەكان لە ئەنجومەنی پیران و دوو كورسی سەربەخۆ و 24 كورسیدیموكراتەكان بەڕێوەدەچێت، ئەوەش مانای ئەوەیە دەرفەتی پارێزگاریكردنی كۆمارییەكان لە زۆرینەكەیان زیاترە لە لەدەستدانی. كورسیە ڕێپێدراوەكان لە ئەنجومەنی نوێنەران كامانەن؟ لەئەنجومەنی نوێنەران، كۆمارییەكان خاوەنی زۆرینەیەكی (236) پەلەمانتارن بەرامبەر بە (193) پەرلەمانتاری دیموكراتەكان، لەگەڵ بوونی (6) كورسی بەتاڵ. دیموكراتەكان كە هەوڵی زۆرینە دەدەن لە ئەنجومەنی نوێنەران پێویستیان بە لانی كەم بەدەستهێنانی (218)كورسییە، ئەوەش درەفەتێكی باشتری بۆ ڕەخساندون، چونكە هەڵبژاردن بۆ سەرجەم كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەران دەكرێت. كاریگەری هەڵبژاردنی نیوەیی لەسەر ترەمپ چییە؟ ئەو حزبەی زۆرینەی كۆنگرێس بەدەستبهێنێت ململانێ لەسەر هەندێ لە یاسا گرنگەكان یەكلادەكاتەوە، لەگەڵ هەندێك لە سیاسەتەكانی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا كە دیموكراتەكان دژین و كۆمارییەكانیش پشتیوانی جێبەجێكردنی دەكەن. سەركەوتنی كۆمارییەكان لەم هەڵبژاردنەدا نیوەی دووەمی حوكمی ویلایەتەكەی ترەمپ زۆر ئاسان دەكات، كە دەرچەیەكی باش دەبێت بۆ جێبەجێكردنی هەندێك لە یاساكان، لە نمونەی توندكردنی یاساكانی كۆچ. خراپترین ئەگەرەكان سیناریۆی "مۆتەكە" بۆ سەرۆكی ئەمریكا، خۆی لە سەركەوتنی دیموكراتەكاندا دەبینێتەوە، دواتریش لەكارخستنی لەپۆستی سەرۆكایەتی، كە ئەگەرێكی دوور نیە. بەڕای (رودی گیلیانی) پارێزەری تایبەتی ترەمپ"هەڵبژاردنی نیوەیی خۆی لە دوورخستنەوەو مانەوەی ترەمپ دا دەبینێتەوە" ڕاشیگەیاندووە"ڕێوشێنەكانی دوورخستنەوە دەستپێدەكات ئەگەر دیموكراتەكان ببنە زۆرینە لە ئەنجومەنی نوێنەران". ئەگەر دیموكراتەكان كۆنگرێس كۆنترۆڵبكەن، چاوەڕوان دەكرێت ڕووبەڕووی كۆمەڵێك یاسا ببنەوە كە ترەمپ هەوڵی جێبەجێكردنیان دەدات و دیارترینیان بەدەستهێنانی پارەیە بۆ دروستكردنی دیواری جیاكەرەوە لەگەڵ (مەكسیك) و ڕەتكردنەوەی ئەو سیستمە تەندروستییەی (باراك ئۆباما) داینا. سەرچاوە: ئاژانسەكان
