(درەو): محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق راوێژكارێكی تایبەت بە كاروباری دەستوری بۆ خۆی دامەزراند، راوێژكارەكە (حەسەن یاسری)یە. دوای كۆبونەوە لەگەڵ نوێنەری سێ سەرۆكایەتییەكە (حكومەت، پەرلەمان، دەسەڵاتی دادوەریی) بۆ دیاریكردنی نەخشەرێگای چۆنیەتی ئەنجامدانی هەموار لە دەستوردا، یاسری دەستبەكاردەبێت. سودانی زیندوكردنەوەی هەوڵی ئەنجامدانی هەموار لە دەستوردا بۆ رێگری لە روودانەوەی "بنبەستی سیاسی" لە عێراق ناودەبات‌و دەیبەستێتەوە بە بانگەوازەكانی ئەنجومەنی باڵای دادوەریش بۆ ئەنجامدانی هەموار لە دەستوردا. ساڵی 2021 هەڵبژاردنی پەرلەمانی پێوەخشتە لەعێراق بەڕێوەچوو، ئەنجامی ئەم هەڵبژاردنە "بنبەستی سیاسی" بەدوای خۆیدا هێنا، ئەم بنبەستە ماوەی ساڵ‌و نیوێكی خایاند‌و لە كۆتایدا بەریەككەوتنی چەكداری لەنێوان لایەنگرانی رەوتی سەدرو چوارچێوەی هەماهەنگیی لێكەوتەوە‌و سەدر وەكو براوەی یەكەمی هەڵبژاردن لە پەرلەمان كشایەوە. پرسی چۆنیەتی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار بەربەستی سەرەكی بەردەم سەدرو هاوپەیمانەكانی بوو، دادگای باڵای فیدراڵی عێراق ئەوكات حوكمی خۆی لەبارەی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمارەوە دەركردو سازدانی دانیشتنی پەرلەمانی بۆ ئەو مەبەستە بە نیسابی (دوو لەسەر سێ) دیاریكرد، ئەمە كێشمەكێشی زۆری دروستكردو لەوكاتەوە جارێكی تر قسەوباس لەبارەی هەمواری دەستور لە عێراق هاتە پێشەوە. ساڵی 2019 لەبەر رۆشنایی خۆپیشاندانی تشرینییەكان، پەرلەمانی عێراق لیژنەیەكی بۆ هەمواری دەستور پێكهێنا، بەڵام بەهۆی ناكۆكی سیاسی لەبارەی هەموارەكانەوە، لیژنەكە هیچ هەنگاوێكی هەڵنەگرت. پێشبینی دەكرێت هەنگاوەكەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانیش بۆ هەمواری دەستور هەمان چارەنوسی لیژنەكەی پەرلەمانی هەبێت. وا لێكدەدرێتەوە ئەم هەنگاوەی سودانی بۆ رازیكردنی موقتەدا سەدری رێبەری رەوتی سەدر بێت، رەوتێكی كە خۆی ئامادەكردووە بۆ روبەڕووبونەوەی حكومەتەكەی لە ساتی روودانی هەر قەیرانێكدا، پێشتر یەكێك لە خواستەكانی سەدر ئەوە بوو هەندێك لە بڕگەكانی دەستور هەموار بكرێت. هەمواری دەستور لەناو شیعەو كوردو سوننەشدا بە هەستیارییەوە تەماشادەكرێت، بۆیە هەرجۆرە هەموارێك بەبێ تەوافوقی هەرسێ پێكهاتە سەرەكییەكە ئەستەمە تێپەڕێت‌و بخرێتە راپرسی گشتییەوە، سەرباری ئەمە سازدانی راپرسی بۆ هەمواری دەستور پێویستی بە دابینكردنی دارایی‌و كات‌و رێوشوێنی هونەریی هەیە‌و حكومەتی سودانی ماوەی تەمەنی خۆی بە ساڵ‌و نیوێك دیاریكردووە‌و بانگەشەی سازدانی هەڵبژاردنێكی پێشوەختەی تر دەكات. ئەو ماددانەی كە دەستور كە پێویستیان بە هەمواركردن‌و هەیە‌و خواستی هەمواریان لەسەرە بریتین لە ماددەكانی تایبەت بە: • یاسای دادگای فیدراڵی • سیستمی حوكمڕانی عێراق‌و گۆڕینی لە سیستمی پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتیی یان نیمچە سەرۆكایەتیی • یاسای لێپرسینەوە‌و دادپەروەریی • بڕگەی تایبەت بە پارێزگاكان • بڕگەی تایبەت بە ژمارەی ئەندامانی پەرلەمان • یاسای نەوت‌و غاز • ماددەی 140ی تایبەت بە ناوچە جێناكۆكەكان لەنێوان هەرێمی كوردستان‌و حكومەتی ناوەندیدا • یاسای دەستە سەربەخۆكان • دەسەڵاتەكانی سەرۆك وەزیران لە هەڵبژاردنی وەزیرو پارێزگارەكان‌و لادانیان
.jpg)
درەو: یاسین تەها/ گۆڤاری ئایینناسی/ سەنتەری لێكۆڵینەوەی ئاییندەیی دەستپێك: مەرجەعیەت دامەزراوەیەكی ئایینی هەڵسوڕێنەرە لە ناو پەیڕەوانی شیعە، سروشتی پێكهاتەكەشی وەهایە تاكە كەسێكە لە شێوەی دامەزراوە، هەروەها بە جوگرافیا و وڵاتێكی دیاریكراویشەوە پەیوەست نییە، بەڵام فاكتەرە مێژویی و جیۆپۆلەتیكییەكان لە سەردەمی جیاوازدا سەنگ و قورسایی بە هەندێكیان بەسەر ئەوی تردا بەخشیوە. ئەم بابەتە هەوڵێكە بۆ هەڵوێستە لەبارەی چەمكی مەرجەعیەت و جوگرافیای دابەشبوونی لە نێوان هەردوو حەوزەی نەجەف و شاری قوم. بۆشایی مەهدی بیرۆكەی مەرجەعیەت لە ئایینزای شیعەدا بۆ پڕكردنەوەی بۆشایی ئیمامی دوازدەیەمی كۆتا زنجیرەی ئیمامەتی شیعەیە (المهدي)، كە بەپێی بیروباوەڕی ئەم تائیفەیە لە ئێستادا پەنهان و غەیبە، تا ئەو كاتەشی سەر لەنوێ دەردەكەوێتەوە، ئەوە پەیڕەوانی شیعە له‌سه‌ریان فه‌رزه بۆ ڕاییكردنی كاروباری ئایینی خۆیان بگەڕێنه‌وه بۆ ئه‌و شه‌رعزانانه‌ی پله‌ی موجته‌هیدیان هه‌یه له هه‌ڵهێنجانی حوكمەكانی شه‌ریعه‌ت، یان ئه‌وانه‌ی مۆڵەتیان هەیە بۆ فەتوادان و پلەكەیان «عەللامە» و «ئایەتوڵڵا» یە. لە سەرچاوە عەقیدەییەكانی شیعەدا، ئیمام مەهدی ڕابەر و پێشەوای كۆتاییە لە زنجیرەی ئیمامەت، غه‌یب بوونیشی دوو قۆناغی هەیە؛ یەكێكیان كاتی و بچووك بووە (الغیبة الصغری)، ئەوی تر درێژخایەن و تا كۆتایی دنیایە (الغیبة الكبری)، لە غەیب بوونە بچووكەكەشدا پەیڕەوانی شیعە گەڕاونەتەوە بۆ سەر چوار كەسایەتی كە بانگەشەی بریكاری و نوێنه‌رایەتی ئیمام مه‌هدی كوڕی حەسەنی عەسكەری-یان كردووە و بە «السفراء الأربعة» لە ناو شیعەدا ناسراون (1)، ئه‌م چوار كەسە (عثمان سعید العمری، محمد عثمان سعید العمری، الحسین روح النوبختی، وعلی محمد السمری)، نزیك له حه‌فتا ساڵ مەرجەعی شوێنكەوتەكانی ئایینزای شیعە بوون، ئەویش لە پاش مردنی ئیمام حه‌سه‌ن عه‌سكه‌ریی باوكی مەهدی ساڵی 260 ك _ 874ز له عێراق و ئه‌سپه‌رده‌كردنی له سامه‌ڕا، كە شیعەكان باوەڕیان وایە ژەهرخوارد كراوە. (2) مه‌رگی كۆتا كه‌س له‌و چوار نوێنەرەش ساڵی 329 ك_ 941، قۆناغی باڵیۆزەكانی مەهدی كۆتایی دێت، ئەمەش بوو بە دەستپێك و سەرەتای سەرهەڵدانی مەرجەعیەت له‌ناو جیهانی شیعه، كه بریكار و نوێنه‌ری ئیمامی زەمانن (المهدي)، بەڵام بەشێوەیەكی دوورتر لە نوێنەرایەتی و نامەبەریی ڕاستەوخۆ (3). چونكه پاش بزربوونی بچووك، بزربوونی گه‌وره و یه‌كجاریی مه‌هدی ده‌ستپێده‌كات و ساڵی 329 ك_ 941ز دەستپێدەكات و تا ئه‌وكاته درێژە ده‌كێشێت كه مه‌هدی ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر زه‌وی لە كۆتایی دونیا بۆ «به‌رپاكردنی دادگه‌ری»(4)، ئەم گەڕانەوەیەش هاوكات دەبێت لەگەڵ كۆتاییهاتنی دنیا، ئەمەش بیرۆكەی ڕزگاركەر (المخلص) و چاوەڕوانی كردنییەتی لە ئاسمانەوە. هەرچەندە مێژووی سه‌رهه‌ڵدانی مەرجەعیەت و ده‌زگا ئایینییه‌كانی شیعە ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌ده‌ی چواره‌می كۆچی/ ده‌یه‌می زایینی له به‌غدا، به‌ڵام له سه‌رده‌می سه‌فه‌وییه‌كاندا له ئێران له سه‌ده‌ی شانزه‌دا زیاتر په‌ره‌یسه‌ندووه و گه‌یشتووه‌ته لوتكه و به‌ر له سه‌رده‌می سه‌فه‌وی مێژووی مه‌رجه‌عیه‌ت ناڕوون و تێكه‌ڵ و پێكەڵە و وێنەیەكی ڕوون نادات بە دەستەوە. سەرهەڵدانی مەرجەعیەت مەرجەعەكان، كە جێگرەوەی نوێنەرەكانی مەهدی (السفراء)ن، بە گوێرەی ئاست و شارەزایی و پێگەكەیان، نازناوی تایبەت بەخۆیان هەیە، كە لە نێوان «ئایەتوڵڵا» و «ئایەتولڵای عوزما»، مێژووی بەكارهێنانی ئەم زاراوەیەش دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی مەغۆلەكان و بۆ یەكەمجار بۆ رێبەر و لێكۆڵەری شیعە «ابن المطهر الحلي» بەكارهاتووە كە لە سەدەی چواردەیەمی زایینی ژیاوە (م. 1325ز) (5)، بەم پێیەش سەرهەڵدانی شتێكی تازە و نوێیە لە سەردەمی ئیمامەكانی شیعەدا نەبووە. شوێنكەوتنی مەرجەع و تەقلیدكردنی فەتواكانی ئاره‌زوومه‌ندانه نییه و ناچارییە، به پێی گێڕانه‌وه‌كانی شیعه هه‌ركه‌س لاری لێی هه‌بێت ئه‌وه تانه‌ی له حوكمی خوا داوه (6)، ئەم شوێنكەوتنەش نامۆ نییە بە كولتووری مەزهەبە ئیسلامییەكان كە سەردەمێكی زۆر شوێنكەوتنی سەرمەزهەبەكانیان بە واجب و پێویست زانیوە، بەو پێیەی هیچ كەس ناتوانێت راستەوخۆ لە ئەحكامەكانی شەریعەت بگات بەبێ گەڕانەوە بۆ ڕاڤە و هەڵهێنجانی ئەو پێشەوایانە، بەڵام لەناو شیعەدا زیاتر جەختی لێ كراوەتەوە و بەبێ ئەوە ئایینداری و خەرجكردنی زەكات و مافە شەرعییەكان جێبەجێ ناكرێت. لە ئایینزای سووننەدا شەرعزانەكان زۆرجار لایەنگری دەسەڵاتدارن، یان لانیكەم لەگەڵیدا هەڵدەكەن و خۆیان بەدوور دەگرن لە بەریەككەوتنی، بەم جۆرەش زۆركەم وەك ڕكابەر، یان سەربەخۆ لە دامەزراوەی حوكمڕانی دەردەكەون، بەڵام لە ناو شیعەدا مەرجەعەكان خاوەن شوناس و تایبەتمەندی و تەنانەت ئابووری سەربەخۆی خۆشیانن، چونكە ئەوان جگه له ده‌سه‌ڵاتی ڕۆحی، پاره‌ی خومس و مافه شه‌رعییه‌كان (كەفارەتی سوێند و خێر و نەزر) له خه‌ڵكی باوه‌ڕداری شیعه كۆده‌كه‌نه‌وه، لەوانیشەوە جارێكی تر بەسەر هەندێك لەو چین و توێژانەدا دابەش دەبێتەوە كە شایستەن، یان هەژارن، بەم هۆیەشەوە باكیان به ده‌وڵه‌ت نییه و سه‌ربه‌خۆ و ده‌ستكراوه‌ن له هه‌ڵوێست و مامه‌ڵه‌كردن (7) سروشتی مەرجەعیەتیش وەهایە كە یەكگرتوو نییە، بەو مانایەی دەكرێت لەیەك كاتدا چەند مەرجەعێك لە گۆڕەپانی شیعیدا هەبن، ئەم حاڵەتەش ئەگەرچی لە ڕووی تیۆرییەوە زۆر پەسەندكراو نییە، بەڵام بەو پێیەی بووەتە واقیع، سەدان ساڵە بە ناچاری مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت، هەندێك لە شەرعزانە شیعەكانیش هەوڵیان داوە لایەنە ئه‌رێنییه‌كانی ئه‌م فره مەرجەعییە زەق بكەنەوە، وه‌ك رێگری له پیرۆزكردنی تاكە كەس و به مه‌عسوم زانینی مەرجەعێك، كه‌ڵك وەرگرتن لە جیاوازی دیدگا و بیركردنه‌وه جیاوازەكان بۆ گەیشتن به بڕیاری دروست، به‌هه‌ڵه‌دا نه‌چوون له بڕیار و حوكمه گرنگەكان و هەر ئەم فرەییەشیان بە هۆكاری زیندوو مانەوەی فیقهی ئیمامی داوەتە قەڵەم (8)، بەڵام ئەمە زیاتر وەك پاساو هێنانەوەیە، ئەگەرنا گوتاری یەكدەنگی و یەك ڕەگی سیمایەكی زاڵتر لە هەردوو ئەدەبیاتی شیعە و سوونەدا بەرمەبنای ئەو دەقی ئایەت و فەرموودانەی كە باس لە یەكێتی و یەكڕیزی و دووركەوتنەوە لە پەرتەوازەیی دەكەن. مەرجەكانی مەرجەعیەت ئەوانەی سیفەتی مەرجەعیان پێدەدرێت و خەڵك شوێنیان دەكەون، پێویستە چه‌ند مه‌رجێكیان تێدا بێت، له‌وانه‌ش شيعەی ئیمامی بوون، نێر بوون بەو مانایەی ژن نابێت، عه‌داله‌ت، ئیجتیهاد كه كۆشش كردنه بۆ هه‌ڵهێنجانی حوكمی شه‌رع، له‌گه‌ڵ مه‌رجی زانایی له ئه‌حكامی دین و له كاتی زۆریی ژمارەی مه‌رجه‌عه‌كانیشدا زاناترینیان ده‌بێته سه‌ر مه‌شق و ڕێبه‌ر و باڵا (9)، بەڵام بەهۆی ئەوەی دیاریكردنی زاناترین و پێوەرەكانی ئەو دیاریكردنە شتێكی كۆنكرێتی نییە و ڕاجیایی زۆر هەڵدەگرێت، بەتایبەت كە لقەكانی شەرعزانی و عەقیدە زۆرن، هەمیشە جیاوازی لەنێوان پەیڕەوانی شیعەدا هەیە بۆ دیاریكردنی زاناترین و هەر ئەمەش هۆكاری پەرتەوازە بوونیانە بە سەر چەند مەرجەعیەتێكی جیاوازدا، كە هەریەكە لەوانە بانگەشەی زاناترین دەكەن و هەر كۆمەڵە كەسێكیش شوێن یەكێك لە مەرجەعە دڵخوازەكانی خۆیان دەكەون و ئەوانەیان پێ زاناترینە. مه‌رجه‌عه‌كان له ئایینزای شیعه‌دا وه‌ك ئیمامه‌كان، مه‌عسوم نین و ده‌شێت بكه‌ونه هه‌ڵه‌وه، به‌ڵام له هه‌موو حاڵه‌تێكدا ڕە‌خنه لێگرتن و هێرشكردنه سه‌ریان كارێكی ڕە‌وا و ڕێگه پێدراو نییه، مه‌گه‌ر ڕە‌خنه‌كان كۆمه‌ڵێك مه‌رجیان تێدا بێت، كه بریتین لە: بابه‌تی بوون، شه‌رعی بوون، شایسته‌یی و لێوه‌شاوه‌یی كه‌سی ڕە‌خنه‌گره، به جۆرێك ئاستێكی هه‌بێت له مه‌سه‌له شه‌رعییه‌كانی په‌یوه‌ست به ئایینزای شیعه، له كۆتاییشدا دەبێت ڕە‌خنه‌كه له ئه‌دای مه‌رجه‌عه‌كه بگیرێت، نه‌ك فه‌تواكه‌ی، چونكه به‌پێی سه‌رچاوه شیعییه‌كان فه‌توا و هه‌ڵسه‌نگاندنی كاری شه‌رعزانه‌كانه، نه‌ك ڕخنه‌گران و چاودێران(10) بە كورتییەكەی مەرجەعەكان جۆرێك لە پارێزبەندیان هەیە و ڕەخنەلێگرتنیان هەروا كارێكی سانا نییە و لەبەردەم زۆرینەی خەڵكدا كراوە نییە. به‌ر له سه‌رده‌می سه‌فه‌وی مێژووی مه‌رجه‌عیه‌ت ناڕوون و تێكه‌ڵ و پێكەڵە و وێنەیەكی ڕوون نادات بە دەستەوە دەسەڵاتەكانی مەرجەع سه‌رجه‌م سه‌رچاوه و ئاڕاسته شیعییه‌كان كۆك و یه‌كده‌نگن له‌سه‌ر كارایی ده‌سه‌ڵاتی شه‌رعزانه مه‌رجه‌عه‌كان، به‌ڵام له‌سه‌ر سنوری ئه‌و ده‌سه‌ڵاتانه ناكۆكی و جیاوازیان هه‌یه. هه‌ندێكیان لایه‌نگری ویلایه‌تی تایبه‌ت و سنوردارن و په‌یوه‌ستن به هه‌ندێك بواری ته‌قلیدی ئایینییه‌وه (الولایة المقیدة)، هه‌ندێكی تریان له‌گه‌ڵ ویلایه‌تی ڕەها و گشتگیردان (الولایة المطلقة)، ئەمەش له ئێراندا په‌یڕەو ده‌كرێت و مه‌رجه‌عی باڵای وڵات خاوه‌ن دوا قسه‌ی كاروباری سیاسی و حكومی و رێبه‌ری باڵای شۆڕشی ئیسلامییه (11)ئەم پرەنسیپەش لە دەستووری ئێرانیدا جێگیر كراوە و جگە لە عەقیدە هێزی یاسایی هەیە. سنورەكانی دەسەڵاتی مەرجەع و شەرعزان لە فیقهی شیعیدا جێگەی مشتومڕن لە نێوان هەر دوو تێزی ویلایەتی فیقهی ڕەها و ویلایەتی سنوردار، بەڵام سه‌رچاوه شیعییه‌كان به گشتی سێ ئه‌ركی سه‌ره‌كیان بۆ شه‌رعزانی هه‌ڵگری مه‌رجه‌كانی مه‌رجه‌عیه‌ت دیاریكردووه، ئه‌وانیش بریتین له: فه‌توادان، قه‌زاوه‌ت كردن و چاره‌سه‌ری ناكۆكییه‌كانی خه‌ڵك، ویلایه‌ت كه كاروباری كارگێڕی و كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی ده‌گرێته‌وه(12). هه‌ر ئه‌مه‌ش زه‌مینه‌ی كار و سنوری جموجۆڵی مه‌رجه‌عه شیعه‌كانی ئێستایه و سه‌رجه‌میان به‌پێی ده‌سه‌ڵات و ژماره‌ی لایه‌نگرانیان موماره‌سه‌ی ئه‌و ئه‌ركانه ده‌كه‌ن كە زۆرجار لەگەڵ سنورەكانی دەوڵەتدا تێكەڵ دەبن. شوێنكەوتنی مەرجەع و تەقلیدكردنی فەتواكانی ئاره‌زوومه‌ندانه نییه و ناچارییە، به پێی گێڕانه‌وه‌كانی شیعه هه‌ركه‌س لاری لێی هه‌بێت ئه‌وه تانه‌ی له حوكمی خوا داوه مەرجەعیەتی نەجەف مێژووی دروستبوونی حەوزەی ئایینی نەجەف و مەرجەعەكەی وابەستەی مێژووی مەزهەبی شیعەیە، چونكە جگە لەوەی شارەكە پایتەختی دەسەڵاتی ئیمام عەلی بووە (35_40ك/ 656_661ز)، نزیكە لە پیرۆزترین پێگەكانی شیعەشەوە، وەك ئارامگای ئیمام عەلی و ئیمام حوسێن و ئیمام عەباسی كوڕی، هەرەوەها لە نزیك مەڵبەندی غەیببوون و دووبارە دەركەوتنەوەی ئیمام مەهدی دایە لە ژێر زەمینێكی شاری سامەڕا كە پایەیەكی بنەڕەتی عەقیدەی شیعەگەرییە(13)، بەشی زۆری ئەو رووداوە مێژوییانەشی تان و پۆی مەزهەبی شیعە پێكدەهێنن هەر لە عێراق ڕوویانداوە لە شەڕەكانی ئیمام عەلی لەگەڵ نەیارانی و پاشان كوژرانی حسێن و تۆڵەكردنەوەی، هەروەها مەرگی گوماناوی ئیمام موسای كازم لە بەغدا و چیرۆكی مەرگی باوكی مەهدی، كە حەسەنی عەسكەرییە.(14) مێژووی حەوزەی ئایینی نەجەف دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی چوارەمی كۆچی/ دەیەمی زایینی، لەم كاتەدا بەشی زۆری مەلا و رێبەرە شیعەكان بە هۆی باڵادەست بوونی توركە سەلجوقییە سوننەكانەوە لە بەغدای پایتەخت بارگە و بنەی خۆیان پێچایەوە بۆ شاری نەجەف. ئەم كۆمەڵە مەلایەی شیعە كە شێخی تائیفەكە (أبو جعفر الطوسي) گەورەیان بوو،ە پەنا و سایەی گڵكۆی ئیمام عەلیان كردووەتە پایتەختی رێبەرایەتی ئایینی خۆیان و لەوێ دەستیان كردووە بە وانە خوێندن و پیادەكردنی سرووتەكانی شیعەگەری(15)، ئەمەش بەرەنجامێكی ئاسایی تێڕوانینی شیعەكانە بۆ شارەكە، چونكە بەپێی گێڕانەوەكانیان، نەجەف پێگەیەكی زۆر گرنگی هەیە و پێیانوایە پیرۆزترین خاكە بە لای خوداوە، هەر لەبەر ئەمەش نازناوی «الأشرف»ی پێ بەخشراوە، تەنانەت گێڕانەوە شیعییەكان باس لەوە دەكەن ناشتن و بەخاك سپاردن لە گۆڕستانی ئەم شارە، مردووەكە دەپارێزێت لە سزای ناو گۆڕ، هەر لەبەر ئەمەشە گەورەترین گۆڕستانی لێیە كە ناوی «وادی السلام»ـە و موسڵمانی شیعە لە هەركوێی دنیادا بمرن ئاوات بەوە دەخوازن لە نەجەف ئەسپەردە بكرێن.(16) مەرجەعەكان جۆرێك لە پارێزبەندیان هەیە و ڕەخنەلێگرتنیان هەروا كارێكی سانا نییە و لەبەردەم زۆرینەی خەڵكدا كراوە نییە پێگە ئایینی و مێژووییەكەی نەجەف بە درێژایی چەندین سەدە كردویەتی بە مەڵبەندێكی گرنگی شیعەگەری و قوتابخانەیەك بۆ پێگەیاندن و دروستكردنی مەرجەع، لە مێژووی نوێ و هاوچەرخیشدا دوو لە گەورەترین مەرجەعەكانی شیعەی دنیا كە موحسین ئەلحەكیم (1970 مردووە) لەگەڵ ئەبوقاسم ئەلخوئی ( 1992 مردووە)ن، هەر لە شاری نەجەف بوون، لەسەر دەستی ئەوانیش كۆمەڵێك مەرجەع و پیاوی ئایینی شیعە دەرچوون، كە تا هەنووكە كاریگەریان لەسەر ڕەوتی ڕووداوەكان هەیە، دیارترین ئەوانەش سیستانی خوێندكاری نزیكی خوئییە. پێگەی قوم ئەم حەوزەیە لە پەنا ئارامگای فاتیمەی كچی ئیمام موسای كازمی حەوتەم ئیمامی شیعەكان و خوشكی ئیمامی هەشتەمی شیعە عەلی كوڕی موسا (الرضا) دامەزراوە، ریشەی خوێندنگا ئایینییەكەش دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی کۆچی عەشیرەتی ئەشعەری کوفی عێراقی بۆ قوم (سەدەی 1ك/7ز) و دامەزراندنی شارەكە، بەم شێوەیە قوم شانبەشانی کوفە و بەغدا یەکێکە لە سێ کۆنترین مەدرەسە ئایینییەكانی شیعە لە مێژوودا. بەڵام قۆناغی درەوشانەوەی مەدرەسەی قوم لە سەدەی چوارەمی کۆچی/ دەیەمی زایینی، لەسەر دەستی شێخ «محمد بن علي البابویه» بووە كە بە «الشیخ الصدوق»یش دەناسرێت و یەكێكە لە گەورە شەرعزان و لێكۆڵەرەكانی شیعە. لە مێژووی نوێشدا شێخ عەبدولکەریم حائیری دەرچووی حەوزەی نەجەف لە ساڵی 1919ز ڕووی کردە قوم و لەوە بەدوا شارەكە بە تەواوی بووەتە ناوەندێکی سەرکردایەتی مەزهەبی شیعە.(17) پێگە ئایینی و مێژووییەكەی نەجەف بە درێژایی چەندین سەدە كردویەتی بە مەڵبەندێكی گرنگی شیعەگەری جگە لە باكگراوندە ڕۆحییەكەشی، بەهۆی دەسەڵاتی سەفەوییەكانەوە گرنگی زۆر بە شاری قوم دراوە، هەر لەم میانەیەدا كاتێك سەفەوییەكان لەسەرەتای سەدەی 16 زاینی كۆنترۆڵی ئێرانیان كرد و شیعەگەرییان كردە مەزهەبی سەرەكیی دەوڵەتەكەیان، مەلا و بانگخواز و شەرعزانی زۆری شیعەیان لە باشووری لوبنانەوە برد بۆ قوم بە مەبەستی زیاتر پەرەپێدانی(18)، لە سەردەمی پەهلەویشدا بە هۆی ئەوەی لە عێراق دەسەڵات بە دەست زۆرینەی سوننەوە بووە، حەوزەی نەجەف دەرفەتی ئەوەی نەبووە وەك قوم گەشە بكات و لەم میانەشدا جاری وەها هەبووە ڕێبەرایەتی شیعەی جیهان بە عێراقیشەوە كەوتووەتە شاری قوم لە نموونەی سەید حسێن بروجردی، كە تا كۆتایی ژیانی لە 1961 بۆ ماوەی 15 ساڵ مەرجەعی بێ ركابەری شیعەی دنیا بووە.(19) لەپاش سەركەوتنی شۆڕشی گەلانی ئێران و زاڵبوونی تەواوەتی خومەینی بەسەر شۆڕشەكەدا (1979)، دەرفەتی زیاتر ڕەخسا بۆ بووژانەوەی قوم، لە كاتێكدا لە بەری عێراق رژێمی بەعس سەرقاڵی سەركوت و داپڵۆسینی شیعە و قوتابخانەی نەجەف بوو، لەم میانەیەشدا دەكرێت ئاماژە بەوە بكرێت ژمارەی ئەندامانی حەوزەی نەجەف ساڵی 1967 نزیکەی 16 هەزار فەقێ و مامۆستای ئایینی بوون، ئەم ژمارەیەش تا ساڵی 1991 کەم بووەتەوە بۆ تەنها 500 كەس، واتە ڕژێمی بەعس زیاتر لە 90%ی حەوزەی نەجەفی لە ماوەی 24 ساڵدا پووكاندووەتەوە، ئەگەر ئەوە نەبوایە ڕەنگە لە ئیستادا كارمەندانی حەوزەی نەجەف لە سەروو 50 هەزار كەس بوونایە(20) ئەم سیاسەتی بچووككردنەوەیەش حەوزەی نەجەفی داڕنی لە یەكێك لە سەروەرییەكانی، كە فێرخوازە بیانییەكانن، پاكتاوە هاوشێوەكانی تری شارەكەش لە ڕاپەینی 1991 و ساڵانی دواتر وایكرد رێگا بۆ حەوزەی قوم خۆش ببێت، كە ببێتە جێگرەوە و بەدیلی گونجاو بۆ حەوزەی نەجەف. تا ئەو كاتەشی سەدام ڕووخا (2003) ژمارەیەكی زۆری مەرجەع و كەسایەتییە ڕاوەدونراوەكانی شیعە لە شاری قوم گیرسانەوە و تا ئێستاش هەر لەوێ نیشتەجێن لە چەشنی شیرازییەكان و كەمال حەیدەری و ئایەتوڵڵا حائیری، كە سەرجەمیان بە ڕەچەڵەك عێراقین و لایەنگر و شوێنكەوتەی زۆریشیان لە وڵاتی دایكی خۆیاندا هەیە. جیاواز لە باكگراوندی مێژوویی و پێگەی رۆحی، بە هۆی كارتێكەرە نەتەوەیی و سیاسییەكانەوە، دەكرێت بوترێت كێبڕكێیەكی سیاسیی بێدەنگ لە نێوان هەردوو حەوزە و مەرجەعیەتی نەجەف و قومدا هەیە، هۆکاری ئەم ڕكابەرییەش بۆ چەند شتێك دەگەڕێنەوە، وەك: تێزی ویلایەتی فەقیهـ كە لە قوم زاڵە و لە نەجەفدا دەسەڵاتی شەرعزان لەوان بەرتەسكترە لە ڕووی تیۆرییەوە، هەروەها لە شێوازی مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو پانتاییانەی دەكرێت ببنە مەیدانی جموجوڵ ڕا جیاییان هەیە، بە تایبەتی کاتێک هەندێک لە قەیرانەکان لەو وڵاتانەدا سەرهەڵدەدەن کە موسڵمانانی شیعە لەخۆدەگرن و دید و تێڕوانینی جیاواز دەهێننە كایەوە بۆ چۆنێتی مامەڵە کردن لەگەڵیاندا، هەروەها مەرجەعیەتی نەجەف لە كێشمەكێش و هەوڵی بەردەوامدایە بۆ ئەوەی ڕۆڵی مێژوویی ڕۆحی خۆی بپارێزێت و سەربەخۆیی خۆی بە كردەیی پیادە بكات، بەڵام مەرجەعیەتی قوم بەهۆی دەوڵەتی ئێران و ئاوێتە بوونی لەگەڵ ویلایەتی فەقیهـ ئامادەیی زیاتری لە كایەی سیاسیدا هەیە و دەرفەتی زیاترە بۆ دروستكردنی كاریگەریی.(21) پەراوێز و سەرچاوەكان (1)عامر العیدي: السفراء الأربعة، موسوعة أهل البيت، 2004، ص ص 2_5. (2)سید مهدی ایت الهى: الامام حسن العسكری، ترجمه كمال السید، مؤسسة أنصاريان، قم، ص 22 (3) فاضل المالكی: الغیبة الصغرى والسفرا‌ء الأربعة، مركز الأبحاث العقائدية، قم، 1420 هـ، ص 45. (4) صالح الكرباسی: ما هی مراحل غیبه الامام المهدی؟ مركز الاشعاع الإسلامی للدراسات والبحوث، https://bit.ly/3WA67wj . (5) جودت القزوینی: المرجعیة الدینیة العلیا عند الشیعة الإمامیة، دراسة فی التطور السیاسي والدیني، دار الرافدین، 2005، ص 354. (6) الحر العاملي: وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق ونشر: مؤسسة أهل البیت لإحياء التراث، قم، ط2، 1402، ج 27، ص 136 _ 137 (7) جودت القزوینی: المرجعیه الدینیه العلیا، ص 366 (8) محمد سعيد الحكيم: المرجعية الدينية وقضايا اخرى، نشر: دار الهلال، 2010، ج1» ص ص 46_47. (9) محمد تقي بهجت، توضيح المسائل، انتشارات شفق، بيروت، ص 8. (10) ضياء الخباز (9/ 5/ 2018)، هل يصح للناس نقد المراجع، https://aldiaa.net/qa78/ (11) صالح الكرباسي: ما الفرق بين ولاية الفقيه الخاصة و ولاية الفقيه العامة، https://bit.ly/3T8lU2G . (12) معهد الخوئي، الكلام في ولایة الفقیه، https://bit.ly/3ThsmEM (13) العتبة العسكرية، السرداب المقدس، http://www.askarian.iq/pages?id=11 (14) ديوان الوقف الشيعي، دليل المزارات، https://bit.ly/3DZhQwj (15) الذهبی: سیر أعلام النبلاء، مؤسسە الرسالة، 2001، ج 18، ص 335. (16) مركز الرصد العقائدي، الدّفنُ فِي النّجفِ يُنجِي مِن حسابِ البرزخِ، https://bit.ly/3NFijIj (17) علي المؤمن، الحوزة العلمية الشيعية بين النجف وقم، https://bit.ly/3t2XYDq (18) فراس حمیة، هل أصبح شیعة لبنان تابعین لإیران، https://bit.ly/3fDmBDr (19) المعرفة: حسين البروجردي، https://bit.ly/3zJPaGg (20) على المؤمن، سەرچاوەی پێشوو. (21) علاء حمید، الصراع الصامت بين مرجعية النجف وقم، https://bit.ly/3UwmSae
(درەو)- AFP ماوەی نزیكەی دوو مانگە نرخی دیناری عێراقی بەرامبەر بە دۆلار بەرزو نرمی بەخۆوە دەبینێت، پسپۆڕان ئەمە دەگەڕێننەوە بۆ ئەوەی عێراق دەستیكردووە بە پابەندبوون بە رێوشوێنە نێودەوڵەتییەكانی حەواڵەی دارایی بە دراوی قورس، هەندێك لایەنیش لەناوخۆی وڵات بەرپرسیارێتی ئەم پاشەكشێیە دەخەنە ئەستۆی واشنتۆنەوە. لەكاتێكدا نرخی جێگیری فەرمی بریتی بوو لە (1470) دینار بەرامبەر لە یەك دۆلار، لە ناوەڕاستی تشرینی دووەمەوە بۆ سەرەتای هەفتە، نرخی دینار لە بازاڕدا پاشەكشێی كرد بۆ (1600) دینار، ئەمە بەرلەوەی بەپێی ئاژانسی هەواڵەكانی عێراق لە نزیكەی (1570)دا جێگیر ببێت، واتە دراوی عێراقی نزیكەی 10%ی بەهای خۆی لەدەستداوە. ئەمە بە پاشەكشێیەكی گەورە دانانرێت، بەڵام خەریكە عێراقییەكان نیگەران دەكات لە بەرزبوونەوەی نرخی ماددە خۆراكییە هاوردەكراوەكان، لە نمونەی غازو گەنم. مەزهەر ساڵح راوێژكاری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری دارایی بە (فرانس پرێس)ی راگەیاند" هۆكاری گەوهەری‌و بنەڕەتیی ئەم پاشەكشێیە سنورداركردنێكی دەرەكییە". بەڵام هەندێك لە سیاسەتمەدارانی عێراقی پێیانوایە ولایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەپشت ئەم بەرزو نزمییەوەیە. هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح كە نوێنەرایەتی حەشدی شەعبی دەكات‌و گروپەكانی سەربە ئێران لەخۆدەگرێت، رۆژی سێ شەممە لە لێدوانێكدا ئەمریكییەكانی تۆمەتبار كرد بە "دروستكردنی فشار لەسەر عێراق بۆ رێگریكردن لە كرانەوەی بەڕووی ئەوروپا‌و وڵاتانی جیهان"دا. باوەڕی وابوو ئەمریكییەكان "دۆلار وەكو چەكێك بەكاردەهێنن بۆ برسیكردنی گەلان". لەبەرامبەر ئەحمەد تەبقشلی پسپۆڕی ئابوری پێیوایە" بەپێچەوانەی دەنگۆو زانیارییە هەڵەكانەوە، هیچ بەڵگەیەك نییە لەبارەی فشاری ئەمریكا لەسەر عێراق"، وەكو هاوبەشێكی ئابوری‌و بازرگانی گرنگی ئێرانی دراوسێ. "شۆك" لەڕاستیدا، بەرزو نزمی دینار دەبەسترێتەوە بەوەی عێراق دەستیكردووە بە پابەندبوون بە هەندێك لەپێوەرەكانی سیستمی حەواڵەی نێودەوڵەتی (سوێفت)، كە پێویستە لە ناوەڕاستی مانگی تشرینی دووەمەوە بانكەكانی عێراق جێبەجێ بكەن بۆئەوەی دەستیان بگات بە یەدەگی دۆلاری عێراق لە ئەمریكا. عێراق بۆ ئەوەی دەستی بگات بەو یەدەگەی كە دەگاتە (100 ملیار) دۆلار، دەبێت ئێستا پابەند بێت بەو سیستەمەوە" كە دەخوازێت پابەند بێت بە حوكمەكانی روبەڕووبونەوەی شتنەوەی جیهانیی پارە، حوكمەكانی روبەڕووبونەوەی پێدانی پارە بە تیرۆرو ئەوەی پەیوەندیدارە بە سزاكانەوە وەكو ئەوەی سەپێندراوە بەسەر ئێران‌و روسیادا" ئەمە بەپێی قسەی ئەحمەد تەبقشلی. باسلەوە دەكات، بابەتەكە پەیوەندی بە چونەناوەوەی عێراقەوە هەیە بۆ ناو "سیستمی حەواڵەی دارایی جیهانیی كە پێویستی بە شەفافیەتێكی زۆر هەیە"، بەڵام ئەمە "هۆكاری شۆكە بۆ زۆرێك لە بانكە عێراقییەكان" چونكە "لەسەر ئەم سیستمە رانەهاتوون". مەزهەر ساڵح ئاماژە بەوە دەكات، پێویستە لەسەر بانكە عێراقییەكان ئێستا "حەواڵەكانیان بە دۆلار لەسەر پلاتفۆرمی ئەلیكترۆنی" تۆمار بكەن،"داواكارییەكان وردبینییان بۆ دەكرێت.. یەدەگی فیدراڵی هەڵدەستێت بە پشكنینیان‌و ئەگەر گومانی هەبوو، حەواڵەكە رادەگرێت". لەوكاتەوە كە دەستكراوە بە جێبەجێكردنی كۆتوبەندەكات، یەدەگی فیدراڵی رێژەی "80%ی داواكارییەكان"ی حەواڵەی دارایی بانكە عێراقییەكانی رەتكردوەتەوە، بەهۆی گومان لە شوێنی كۆتایی ئەو پارانەی حەواڵە دەكرێن، ئەمە بەپێی قسەی مەزهەر ساڵح. "دۆخێكی كاتیی" ئەم رەتكردنەوەیە كاریگەریی لەسەر خستنەڕووی دۆلار لە بازاڕەكانی عێراقدا دروستكرد، لەبەرامبەر كەڵەكەبوونی خواستدا، خستنەڕوو لەگەڵیدا یەكی نەدەگرتەوە، دواتریش نرخ هاوكات لەگەڵ پاشەكشێی حەواڵەی بانكەكان بە دۆلار، پاشەكشێی كرد. رۆژی سێ شەممە بانكی ناوەندی عێراق لە بەیاننامەیەكیدا باسی لە گەڕانەوەی نرخی دراو كرد بۆ نرخی پێشووی لە ماوەی دوو هەفتەدا، "گێژاوی نرخی دۆلار"ی بە "دۆخێكی كاتیی" ناوبرد. لەم نێوەندەدا، دەسەڵاتدارانی عێراق چەند رێوشوێنێكیان گرتوەتەبەر لەوانە ئاسانكاری بۆ دابینكردنی دارایی بازرگانی كەرتی تایبەت بە دۆلار لەڕێگەی بانكەكانی عێراقەوە، هەروەها كردنەوەی دەروازەكانی فرۆشتنی دراوی بیانی بە هاوڵاتیان لە بانكە حكومییەكان بەمەبەستی گەشتكردن. هەروەك ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا " هەموو لایەنە حكومییەكان پابەند بكات بە فرۆشتنی تەواوی كاڵاو خزمەتگوزارییەكان لەناوخۆی عێراق بە دینارو بە نرخی بانكی ناوەندی كە (1470) دینارە بۆ هەر دۆلارێك". مەزهەر ساڵح وای دەبینێت "ئەم رێوشوێنانە گرنگن، چونكە نیشانی دەدات دەوڵەت ئامادەیە بۆ پاراستنی بازاڕو هاوڵاتی"، یارمەتیدەر دەبێت بۆ "چارەسەركردنی كێشەكە". سەرباری پاشەكشێی دینار، هێشتا رێژەی هەڵاوسان كەمە‌و بەپێی وەزارەتی پلاندانان لە مانگی تشرینی یەكەمی 2022دا بەرێژەی ساڵانە گەیشتوەتە 5,3%، بەڵام مەترسی راستەقینەوە پەیوەندی بە توانای كڕینەوە هەیە لەلایەن دانیشتوانەوە. سەعد تائی كە خانەنشینەو یارمەتی كوڕەكەی دەدات لە بەڕێوەبردنی دوكانێكی بچوك لە ناوچەی (كەڕادە)ی بەغداد، هەست بەوە دەكات بەرزو نزمی نرخی دراو كاریگەری لەسەر توانای كڕین دروستكردووەو دەڵێ" ئەم هەڵچوون‌و داچوونە كێشەیەكی راستەقینەیە بۆ فرۆشیارو بەكاربەریش". باسلەوە دەكات" عێراقییەكان موچەیان سنوردارەو موچەكانیان بە دینار وەردەگرن، من وەكو خانەنشینێك 494 هەزار دینار وەردەگرم.. ئەوكاتەی دۆلار بە 1470 بوو بەهای موچەكەم 336 دۆلار بوو، ئەمڕۆ كە نرخی دراو بووە بە 1570 موچەكەم دەبێت بە 314 دۆلار".
.jpg)
درەو: لەم چەند رۆژەی ڕابردودا قەیرانی غاز لەئێران قوڵتربووەتەوە، لەگەڵ زیادبونی بەكارهێنانی لەسەر ئاستی ناوخۆ، ئەوەش وڵاتانی هاوردەكاری غازی ئێرانی، لەسەروشیانەوە، عێراق و توركیا دووچاری قەیران كردووە. كەمی هەناردەكردنی غاز لەئێرانەوە، قەیرانی كارەبای لەعێراق سەختركردووەو، كاتژمێرەكانی بڕانی كارەبای نیشتمانی زیاتر كردووە، كە هاوكاتە لەگەڵ شەپۆلێكی سەرماو سۆڵەی توند، كە وڵاتی گرتووەتەوە. ئەحمەد موسا وتەبێژی وەزارەتی كارەبای عێراق، هۆكاری كەمبونەوەی كاتژمێرەكانی كارەبای نیشتمانی، گێڕاوەتەوە بۆ قەیرانی هاتنی غاز لەئێرانەوە، كە بووەتە هۆی راوەستاندنی تەواوەتی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا. قەیرانی كەمی كارەبا لەعێراق، هاوكاتە لەگەڵ كەمبونەوەی هەناردەكردنی غازی ئێران بۆ توركیا، بەجۆڕیك تاران 70% هەناردەی غازی بۆ ئەنكەرە كەمكردووەتەوە لەئەنجامی هەڵەیەك، كە خواست لەسەری لەم وەرزەدا گەیشتوەتە لوتكە. هەناردەی غازی ئێران هەناردەی غازی ئێرانی، بۆ هەریەك لەعێراق و توركیا بەشێوەیەكی بەرچاو كەمیكردووە، بەجۆرێك رێژەكەی بۆ 72% دابەزیوە، هۆكاری سەرەكی پاشەكشێی هەناردەی غازی ئێران، بۆ زیابونی بەكارهێنانی لەسەر ئاستی ناوخۆ دەگەڕێتەوە، ئەوەش وای لە جەواد ئەوجی وەزیری نەوتی ئێران كردووە، زیادبونی ساڵانەی بەكارهێنانی غازی سروشتی لەلایەن هاوڵاتیان و كۆمپانیاكانی وڵاتەكەی بە "بێ وێنە" وەسفبكات. خواست لەسەر بەكارهێنانی غاز لەسەر ئاستی ناوخۆ بەبری 60 ملیۆن مەتر سێجای رۆژانە زیادیكردووە، لەكاتێكدا بەرهەمی وڵات لەناوەراستنی مانگی كانونی دووەمەوە، تەنها 25 ملیۆن مەتر سێجا زیادكردووە، بەبەراورد بەساڵی رابردو. غازی ئێران، دووەم گەورە سەرچاوەی وزەی هەناردەكراوە بۆ توركیا دوای روسیا، كە لەساڵی 2021دا، بڕی غازی هەناردەكراو لەتارانەوە بۆ ئەنكەرە، خۆیداوە لە 9.43 ملیار مەتر سێجا، ئەوەش بەپێی ئاماری دەستەی رێكخستنی وزەی توركیا. ساڵی پاریش لەم كاتەدا و لەمانگی كانونی دووەمی 2022دا، هەرناردەكردنی غازی ئێران بۆ توركیا كەمیكرد، كاتێك تاران هەناردەی غازی بۆ ماوەی دوو هەفتە لە ئەنكەرە بڕی بە پاساوی لێچون، كە ئەوەش ئەنكەرەی ناچاركرد پێدانی غاز بەكەرتی پیشەسازی ناوخۆی كەمبكاتەوە. هەناردەكردنی غاز بۆ عێراق بەشێكی گەورەی كەرتی كارەبای عێراق، بۆ پڕكردنەوەی پێداویستی وێستگەكانی بەرهەمهێنان، پشت بە غازی ئێران دەبەستێت، كە ساڵی رابردوو چەند جارێك بەهۆی كەمكردنەوەی هەناردەی غاز، قەیرانی كەمبونەوەی كارەبا سەریهەڵدا. ئەحمەد موسا وتەبێژی وەزارەتی كارەبای عێراق رایگەیاندووە: ناكۆكییە سیاسییەكان وایكردووە دۆسییەی كارەبا وەك تۆپێكی ئاگری لێبێت، هەر لایەنەو دەیەوێت هەڵیبدات بۆ لایەنەكەی تر، لەكاتێكدا پێویستە جەخت لەوە بكرێت كە بەرپرسیارێتییەكە پەیوەستە بەهەموان. موسا لەلێداوانێكدا بۆ كەناڵی رافیدەین، ئاماژەی بەدانانی پلانی زەمەنی كردووە لەپێناو چارەسەركردنی شكستەكانی كارەبا، جەختیشی كردووە لەوەی، دواكەوتنی پەسەندكردنی بودجە، قەیرانی كارەبای لەعێراق زیاتر كردووە. عێراق لەماوەی چەند مانگی رابردودا، كۆمەڵێك قەیرانی بەخۆوە بینیوە، لەئەنجامی هەناردەی غازی ئێران كە تاران برەكەی كەمكردەوە، بەهۆی كەڵەكەبونی قەرزەكانی لەسەر عێراق. نەدانی شایستەكانی غازی ئێران لەساڵی 2020دا ، بووە هۆكاری ئەوەی ئێران بڕی هەناردەی غاز بۆ عێراق بۆ 8.5 ملیۆن مەتر سێجای رۆژانە كەمبكاتەوە، لەكۆی 50 ملیۆن مەتر سێجای رۆژانە لەزستانداو، 70 ملیۆن مەتر سێجا لەهاویندا، ئەوەش وایكرد سیستمی كارەبای عێراق نزیكەی 7 هەزار و 500 میگاوات لەدەستبدات. چارەسەرەكانی قەیرانی كارەبا لە عێراق وەزارەتی كارەبا رۆژی سێ شەممەی رابردوو 10ی كانونی دووەمی 2023 رایگەیاند: رووی لەچوار وڵاتی دراوسێ كردووە بۆ گرێدان و راكیشانی كارەباو، ئاراستەكانی بەستنیشی دەستنیشانكردووە، دوو پلانیشی هەیە وەك ئامادەكاری بۆ وەرزی هاوینی داهاتوو. وتەبێژی وەزارەتەكە ئاماژەی بەوەداوە، هەموو هەوڵەكان بەرەو هەمەجۆركردنی وزەیە لەڕێی پرۆژەكانی گرێدان و راكێشانی كارەبا، رونیشكردووەتەوە، كارەكان لەگەڵ ئوردون بەردەوامە، بۆ دامەزراندنی هێڵێك وێستگەی قائیم بە وێستگەی ریشە لەناو ئوردون گرێبدات. هاوكات خاڵەكانی گرێدانیش لەگەل سعودییە دەستنیشانكراوە، لەگەڵ میكانیزم و بڕی وزەكەش لەڕێی گرێدانی هاوبەش، رێككەوتنی كۆتایی گرێدانیش لەگەڵ توركیا بۆ پێدانی 300 میگاوات بۆ پارێزگاكانی باكور ئەنجامدراوە، وێستگەیەكی ئاڵوگۆڕیش بەتوانای 400 میگاوات دامەزریێنراوە، بەڵام بەرزبونەوەی نرخی وزە لەتوركیا وایكردووە عێراق پەلەنەكات لەجێبەجێكردنی رێككەوتنەكە، لەگەڵ دەستەی گرێدانی كەنداویش لەگفتوگۆدان بۆ دامەزراندنی هێڵێك، وێستگەی فاو كە تەواوكراوە، بە وێستگەی وەفرە لەناو كوەیت گرێبدرێت و، لەقۆناغی یەكەمی گرێدانەكەدا 500 میگاوات كارەبا بۆ پارێزگای بەسرە دابین بكات. زیادبونی بەكارهێنانی وزە لەئێران قەیرانی غازی ئێرانی هەر بەوەوە نەوەستاوە كێشە لەعێراق و توركیا دروست بكات، بەڵكو قەیرانەكەی لەسەر ئاستی ناوخۆش قوڵتركردووەتەوە، بەهۆی زیادبونی بەكارهێنانی وزە. جەلیل سالاری جێگری وەزیری نەوتی ئێران و سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای نیشتمانی و دابەشكردنی بەرهەمە نەوتییەكانی ئێران رایگەیاندووە: تێكچونی هاوسەنگی غاز لەوڵات وایكردووە ئێران زیاتر لە دوو ملیار لتر(12.579ملیۆن بەرمیل) سوتەمەنی شل، لەماوەی 9 مانگی رابردوودا بەكاربهێنێت. جێگری وەزیری نەوتی ئێران وتوشیەتی: لەم رۆژانەدا وێستگەكانی كارەباو ئۆتۆمبیلەكان لەناوخۆی ئێران، پشكی گەورەی سوتەمەنی بەكاردەهێنن، بەجۆریك وێستگەكانی كارەبا 30% كۆی سوتەمەنی بەكاردەهێنن، ئۆتۆمبیلەكانیش 16 لیتر سوتەمەنی بۆ هەر 100 كیلۆمەترێك بەكاردەهێنن. سالاری ئاماژەی بەوەشكردووە، دوای هێوربوونەوەی پەتای كۆرۆنا بڕی بەكارهینانی سوتەمەنی لەوڵات بەڕیژەی 20% زیادیكردووە، كە 105 ملیۆن لیتر دەكات لەرۆژێكدا. سەرچاوە: پێگەی وزە
.jpg)
شیكاری: درەو بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە تەواوی ساڵی (2022)دا؛ # (ملیارێک 208 ملیۆن) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە. # بە تێکڕای ڕۆژانە زیاتر لە (3 ملیۆن و 311 هەزار) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. # حکومەتی عێراق بەتێکڕا بەرمیلێک نەوتی بە (95.53) دۆلار فرۆشتووە. # کۆی داهاتی نەوتی عێراق (115 ملیار و 466 ملیۆن) دۆلار بووە. # لەو بڕە نەوتەی عێراق هەناردەی کردووە (27 ملیۆن) بەرمیلی بە ڕێژەی (2%)ی لە نەوتی کێڵگەکانی پارێزگای کەرکوک بووە، بەهاکەشی (2 ملیار 600 ملیۆن) دۆلار بووە. یەکەم: داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە ساڵی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق (وەک لە خشتەی ژمارە (1)دا هاتووە)، کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" لە (12) مانگی ساڵی (2022)دا بڕی (1 ملیار و 208 ملیۆن و 531 هەزار و 119) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بە تێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 311 هەزار و 416) بەرمیلی فرۆشراو، هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە لەو ماوەیەدا بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (95.53) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە. کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (115 ملیار و 466 ملیۆن و 245 هەزار) دۆلار. ئەگەر ئەو ئامارانە وردتر بکەینەوەو بەپێی مانگەکانی ساڵەکە ئاماژەیان پێبدەین، ئەوا داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق بەم شێوەیە دەبێت. (بڕوانە چارتەکانی ژمارە (1، 2، 3)) 1. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی (2022) بڕی (99 ملیۆن و 286 هەزار و 78) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 202 هەزار و 777) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (83.83) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (86.51) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (2.69) دۆلار هەرزانتر ساغکردووەتەوە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 322 ملیۆن 679 هەزار) دۆلار. 2. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی شوباتی 2022 هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی شوباتی (2022) بڕی (92 ملیۆن و 790 هەزار و 173) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 313 هەزار و 935) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (94.94) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (97.13) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (2.19) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 809 ملیۆن و 162 هەزار) دۆلار. 3. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئازاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئازاری (2022) بڕی (100 ملیۆن و 579 هەزار و 612) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 244 هەزار و 504) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (108.5) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (117.25) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (8.75) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (10 ملیار و 913 ملیۆن و 197 هەزار) دۆلار. 4. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی نیسانی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی نیسانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 390 هەزار و 662) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 379 هەزار و 689) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (104.63) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (104.58) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (0.5) دۆلار گرانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (10 ملیار و 609 ملیۆن 252 هەزار) دۆلار. 5. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئایاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئایاری (2022) بڕی (102 ملیۆن و 303 هەزار و 20) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 300 هەزار و 97) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.19) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (113.34) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (1.15) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (11 ملیار و 477 ملیۆن 496 هەزار) دۆلار. 6. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی حوزەیرانی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 191 هەزار و 236) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 373 هەزار و 41) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.20) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (122.71) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (10.51) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (11 ملیار و 354 ملیۆن و 544 هەزار) دۆلار. 7. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی تەموزی 2022 لە مانگی تەموزی (2022) بڕی (102 ملیۆن و 385 هەزار و 49) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 302 هەزار و 744) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (101.26) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (111.93) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (10.67) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (10 ملیار و 368 ملیۆن و 352 هەزار) دۆلار. 8. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئابی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئابی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 859 هەزار و 528) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 258 هەزار و 791) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (95.12) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (100.45) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (5.33) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (9 ملیار و 688 ملیۆن و 903 هەزار) دۆلار. 9. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئەیلولی 2022 وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئەیلولی (2022)دا بڕی (98 ملیۆن و 765 هەزار و 153) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 292 هەزار و 172) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (89.56) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (89.76) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (0.20) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 845 ملیۆن و 411 هەزار) دۆلار. 10. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی تشرینی یەکەمی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی تشرینی یەکەمی (2022) بڕی (104 ملیۆن و 831 هەزار و 120) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، ئەمەش بەرزترین ئاستی هەناردەکردنی نەوتە لە تەواوی ساڵەکەدا، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 381 هەزار و 649) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (88.53) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (93.33) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (4.80) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لە تشرینی یەکەمی ساڵدا بریتی بووە لە بڕی (9 ملیار و 281 ملیۆن 602 هەزار) دۆلار. 11. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی تشرینی دووەمی 2022 وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئەیلولی (2022)دا بڕی (99 ملیۆن و 868 هەزار و 29) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 328 هەزار و 934) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (82.00) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (91.42) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (9.42) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 189 ملیۆن و 602 هەزار) دۆلار. 12. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی کانونی یەکەمی 2022 پاڵپشت بە ئامارە سەرەتاییەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی کانونی یەکەمی (2022) بڕی (103 ملیۆن و 281 هەزار و 459) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، ئەمەش بەرزترین ئاستی هەناردەکردنی نەوتە لە دوای مانگی تشرینی یەکەمی ساڵی (2022)ەوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 331 هەزار و 660) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (73.64) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (81.00) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (7.36) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لە کانونی یەکەمی ساڵەکەدا بریتی بووە لە بڕی (7 ملیار و 606 ملیۆن) دۆلار. خشتەی ژمارە (1) داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە ساڵی 2022 چارتی ژمارە (1) چارتی ژمارە (2) چارتی ژمارە (3) دووەم: بڕ و ڕێژە و داهاتی نەوتی کەرکوک لە هەناردەی گشتی نەوتی عێراق لە ساڵی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق (وەک لە خشتەی ژمارە (2)دا هاتووە)، کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" لە ساڵی (2022)دا بڕی (1 ملیار و 208 ملیۆن و 531 هەزار و 119) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش تەنها (27 ملیۆن و 43 هەزار و 971) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.23%)ی نەوتی کێڵگەکانی پارێزگای کەرکوک بووە، هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە لەو ماوەیەدا بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (95.5) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە. واتە کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی کەرکوک لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە (2 ملیار و 600 ملیۆن و 302 هەزار و 737) دۆلار. ئەگەر ئەو ئامارانە وردتر بکەینەوەو بەپێی مانگەکانی ساڵەکە ئاماژەیان پێبدەین، ئەوا داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بەم شێوەیە دەبێت. (بڕوانە چارتی ژمارە (4)) 1. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی کانونی دووەمی 2022 وەک پێشتر ئاماژەمان پێدا، بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی (2022) بڕی (99 ملیۆن و 286 هەزار و 78) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 545 هەزار و 656) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.56%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (83.83) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (213 ملیۆن 389 هەزار و 614) دۆلار. 2. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی شوباتی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی شوباتی (2022) بڕی (92 ملیۆن و 790 هەزار و 173) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش (1 ملیۆن و 475 هەزار و 345) بەرمیلی بە ڕێژەی (1.59%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (94.94) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (140 ملیۆن 63 هەزار و 353) دۆلار. 3. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئازاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئازاری (2022) بڕی (100 ملیۆن و 579 هەزار و 612) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش (1 ملیۆن و 488 هەزار و 395) بەرمیلی بە ڕێژەی (1.48%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (108.5) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (161 ملیۆن 495 هەزار و 323) دۆلار. 4. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی نیسانی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی نیسانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 390 هەزار و 662) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 991 هەزار و 60) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.95%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (104.63) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (312 ملیۆن 954 هەزار و 608) دۆلار. 5. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئایاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئایاری (2022) بڕی (102 ملیۆن و 303 هەزار و 20) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (3 ملیۆن و 2 هەزار و 133) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.93%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.19) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (336 ملیۆن 809 هەزار و 301) دۆلار. 6. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی حوزەیرانی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 191 هەزار و 236) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 910 هەزار و 887) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.88%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.20) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (326 ملیۆن 601 هەزار و 521) دۆلار. 7. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی تەموزی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی تەموزی (2022) بڕی (102 ملیۆن و 385 هەزار و 49) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 344 هەزار و 536) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.29%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (101.26) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (237 ملیۆن 407 هەزار و 715) دۆلار. 8. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئابی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئابی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 859 هەزار و 528) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (1 ملیۆن و 109 هەزار و 528) بەرمیلی بە ڕێژەی (1.09%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (95.12) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (105 ملیۆن 538 هەزار و 303) دۆلار. 9. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئەیلولی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئەیلولی (2022) بڕی (98 ملیۆن و 765 هەزار و 153) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 169 هەزار و 180) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.20%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (89.56) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (194 ملیۆن 271 هەزار و 761) دۆلار. 10. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی تشرینی یەکەمی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی تشرینی یەکەمی (2022) بڕی (104 ملیۆن و 831 هەزار و 120) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 417 هەزار و 893) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.31%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (88.53) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (214 ملیۆن 56 هەزار و 67) دۆلار. 11. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی تشرینی دووەمی 2022 لە مانگی تشرینی دووەمی (2022) بڕی (99 ملیۆن و 868 هەزار و 29) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 363 هەزار و 20) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.37%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (82) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (193 ملیۆن 767 هەزار و 640) دۆلار. 12. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی کانونی یەکەمی 2022 بەپێی ئامارە سەرەتاییەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی کانونی یەکەمی (2022) بڕی (103 ملیۆن و 281 هەزار و 459) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 226 هەزار و 338) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.16%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (73.64) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (163 ملیۆن 947 هەزار و 530) دۆلار. خشتەی ژمارە (2) داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە چوارچێوەی نەوتی عێراق لە ساڵی 2022 چارتی ژمارە (4) سەرچاوەکان؛ ڕاگەیەنداوەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق، دەربارە داهات و هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی کۆپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) لە سەرجەم مانگەکانی ساڵی 2022، لەم لینکانەی خوارەوە بەردەستن؛ ڕاگەیەنداوەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق، دەربارە داهات و هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی کۆپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) لە سەرجەم مانگەکانی ساڵی 2022، لەم لینکانەی خوارەوە بەردەستن؛ وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر كانون الثاني الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=909 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر شباط الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=951 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر آذار الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1003 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر نیسان الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1039 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر ایار الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1099 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر حزيران الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1123 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر تموز الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1161 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر اب الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1218 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر ایلول الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1240 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر تشرين الاول الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1306 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر تشرين الثاني الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1359 وزارة النفط تعلن عن الاحصائية الاولیة للصادرات النفطية لشهر کانون الاول الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1365
(درەو)- AFP علیا عەبدولڕەزاق كە موسڵ دەژی‌و ماوەی 10 ساڵە هاوسەرگیری كردووە، ژیانی بووە بە دۆزەخ، ئەم ژنە نە خۆی گرێبەستی هاوسەرگیری هەیە‌و نە چوار منداڵەكەشی بڕوانامەی لەدایكبوون، هاوشێوەی نزیكەی (ملیۆنێك) هاوڵاتی تری عێراقی بەدەست نەبوونی ناسنامە‌و بەڵگەنامە فەرمییەكانەوە دەناڵێنێ. بەپێی ڕاپۆرتێكی كۆمسیۆنی باڵای پەنابەرانی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكان، نەبوونی ئەم بەڵگەنامە فەرمییانە رێگری دەكات لە "دەستگەیشتن بە خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكانی وەك پەروەردە، تەندروستی‌و یارمەتییەكانی بیمەی كۆمەڵایەتی"، هەروەها دەتوانێت رێگری بكات لە "ئازادی جوڵەو مەترسی راگرتن‌و دەستگیركردنیش زیاد دەكات". ئەوانەی ئەم كاغەزانەیان نییە، خۆیان بە گیرخواردووی دەبیننەوە لەناو شەڕە دادوەرییە بێكۆتاكاندا، ئەمەش بەهۆی بیرۆكراسی ئاڵۆزو كەمی دارایی‌و هاوكات بەهۆی شۆكی جەنگ‌و ئاڵنگاری چاكبوونەوەی دوای ئازارچەشتن لەگەڵ پێشێلكارییەكانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامیدا. علیا عەبدولڕەزاق بۆ رێكخستنی بارودۆخی خۆی یارمەتی بێبەرامبەر لە پارێزەرێك وەردەگرێت لە رێكخراوی "لیژنەی رزگاركردنی نێودەوڵەتی". علیا كە تەمەنی 30 ساڵە دەڵێ" چی بكەم؟ پارێزەری تایبەت داوای 700 بۆ 800 هەزار دینار دەكات، من بەشی خواردن‌و خواردنەوەم نییە، لە كوێ بیدەم ؟". شوقەكەی لە موسڵ بەڵگەی خراپی بارودۆخەكەیەتی: زەوییەكەی چیمەنتۆیە‌و بە هیچ دانەپۆشراوە، دۆشەك‌و فەرشەكانی تەنكن، پەنجەرەكانی شكاون‌و بە كارتۆن داپۆشراون. علیا ساڵی 2012 لە شارۆچكەیەكی نزیكی موسڵی باكوری عێراق هاوسەرگیری كردووە. لە ساڵی 2013 كچی یەكەمی لەدایكبوو، ساڵێك دوای ئەمە، جیهادییەكان ناوچەكەیان داگیركرد‌و موسڵیان كرد بە "پایتەخت"ی خۆیان، لەوێ ئیدارەی تایبەت بە خۆیان دانا‌و دامەزراوە حكومییەكانیان دەرپەڕاند. ناردنی منداڵەكان بۆ خوێندنگە ئەمڕۆ ئاڵنگارییەكی راستەقینەیە بۆ علیا، هەروەها ناتوانێت لەڕێگەی (كۆبۆن)ەوە بەشەخۆراك وەربگرێت كە خۆی‌و هاوسەرە دارتاشەكەی زۆر پێویستیان پێیەتی. "گۆڕانكاری لە سیاسەتدا" پارێزەرەكەی دەستی بە رێوشوێنە یاساییەكان كردووە بۆ ئەوەی هاوسەرگیری‌و منداڵەكانی بەفەرمی بناسرێن، بڕیارە لەم مانگەدا دادگا بڕیاری خۆی لەبارەی دۆسیەكەوە بدات، لەكاتێكدا ئەم ژنە سەركەوتنێكی بچوكی بەدەستهێناوە، كە كچە گەورەكەی (نازك) بەمزوانە تەمەنی دەبێت بە 10 ساڵ، چوەتە قوتابخانەوە. بۆ ئەوەی مۆری دەزگای هەواڵگری بدرێت لە دۆسیەی خۆی‌و خێزانەكەی، علیا سێجار هەوڵیداوە، لەسەر دۆسیەكەی علیا عەبدولڕەزاق نوسراوە براكەی لە زینداندایە‌و تۆمەتبارە بەوەی سەربە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامییە. لە وڵاتێكدا كە دوای پێنج ساڵ هێشتا برینەكانی جەنگ ساڕێژ دەكات، نزیكەی (یەك ملیۆن) كەس لانی كەم تەنیا یەك بەڵگەنامەی فەرمیشیان نییە، ئەمە بەگوێرەی ئەو ئامارانەی كە نەتەوە یەكگرتووەكان بڵاویكردوەتەوە. چەندین گرێبەستی هاوسەرگیری هەن كە لەژێر كۆنترۆڵی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامیدا كراون‌و دەبێت یەكلایی بكرێنەوە، عەلی عەباس جهانگیر وتەبێژی وەزارەتی كۆچ‌و كۆچبەران باسلەوە دەكات ئەو منداڵانەی كە لەو هاوسەرگیرییانەوە لەدایكبوون، هێشتا بەشێوەی فەرمی دانیان پێدا نەنراوە، هەروەك ئۆفێسی دامودەزگا فەرمییەكان بەهۆی كردەوە سەربازییەكان‌و كۆنترۆڵكردنی دەوڵەتی ئیسلامییەوە وێرانبوون. جهانگیر ئاماژە بەوە دەكات، تیمە گەڕۆكەكانی وەزارەتی ناوخۆ بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتەكەیان بەناو كەمپەكاندا دەگەڕێن بەمەبەستی یارمەتیدانی ئاوارەكان‌و دەستپێكردنی رێوشوێنەكانی دەركردنی ناسنامە بۆیان. خاتوو جوردان لیسیر- روی وتەبێژی "لیژنەی رزگارگردنی نێودەوڵەتی" لە عێراق جەخت لەسەر بایەخی كاری رێكخراوە ناحكومییەكان دەكات لەگەڵ سەرجەم ئاستە حكومییەكاندا لەپێناو ئاسانكاری‌و خێراكردنی رەوتی ئەو رێوشوێنانە. دەڵێ" دەبێت رەزامەندی موختار وەربگرین، بەڵام هاوكات دەبێت گۆڕانكاری لە سیاسەتی گشتیدا بكرێت"، داوای زیادكردنی بودجەی بەڕێوەبردنی گشتی كاروباری مەدەنی‌و چڕكردنەوەی ئەركی تیمە گەڕۆكەكان دەكات. لە نێوان ساڵی 2019 بۆ ناوەڕاستی 2022 بەهۆی پشتیوانی كۆمسیۆنی باڵای كاروباری پەنابەران‌و هاوبەشەكانییەوە، (150 هەزار) دۆسیەی فەرمی یەكلاكراونەتەوە. "ناچمە دەرەوە" راپۆرتی چەند رێكخراوێكی ناحكومی كە مانگی ئۆكتۆبەر دەرچوو، ئاماژە بەو بەربەستانە دەكات كە روبەڕووی خێزانی ئەو كەسانە دەبێتەوە "گومان دەكرێت سەربە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی" بن. لەپێناو بەدەستهێنانی بڕوانامەی لەدایكبووندا هەندێكجار دەبێت دایك پشكنینی DNA ژمارەیەك خەڵك لە كەسە نزیكەكانی باوكە بێسەروشوێن یان مردووەكە پێشكەش بكات، ئەم شیكارییانەش بە تەنیا لە بەغداد دەكرێن. ساڵی 2017 كاتێك لە شەڕەكان لەگەڵ رێكخراوی داعشدا لە موسڵ هەڵاتووە، حسێن عەدنان ناسنامەكەی ونكردووە، دوای ئەوە هێزە ئەمنییەكان رایانگرتووە‌و ماوەی پێنج مانگی لە زیندان بەسەر بردووە، ئەمە بەر لەوەی ئەستۆپاكی بۆ دەربچێت‌و ئازاد بكرێت. حسێن لەو ماوەی كە داعش لە موسڵ بووە هاوسەرگیری كردووە‌و كوڕێكی بووە، بە یارمەتی پارێزەرێكی "لیژنەی رزگاركردنی نێودەوڵەتی" دوای تۆماركردنی هاوسەرگیرییەكەی‌و كوڕە شەش ساڵانەكەی كە هێشتا بڕوانامەی لەدایكبوونی نییە، توانی جیابونەوەكەی لە هاوسەرەكەی بكات بە یاسایی، بەهۆی شوكردنەوەی هاوسەری پێشووی‌و دووگیانبوونی، رێكارەكان زیاتر ئاڵۆزبوون. هەروەها دەستیكردووە بە رێوشوێنەكانی دەرهێنانی ناسنامەی نوێ‌و دەڵێ" تاوەكو ناسنامەكەم بەدەستدەهێنم لە ماڵەوە دەمێنمەوە". سەرباری فشارە خێزانی‌و داراییەكان، حسێن بێكار دانیشتووە. ئەم گەنجە كە تەمەنی 23 ساڵە‌و پێشتر وەكو گارسۆن كاریكردووە باسلەوە دەكات، لە زینداندا روبەڕووی "لێدان‌و ئەشكەنجە"و هێشتا دەترسێت لەوەی جارێكی تر دەستگیربكرێتەوە. دەڵێ" ناتوانم لەماڵ بچمە دەرەوە، دەترسم لە خاڵێكی پشكنیندا رامبگرن‌و داوای ناسنامەم لێ بكەن.. ئەوەی بەسەرمدا هات دووبارە دەبێتەوە".
.jpg)
درەو: وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی كانونی دووەمی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت گەیشتوەتە (7ملیارو 606ملیۆن) دۆلار، واتا ( 11 ترلیۆن و 400ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو گەیشتوەتە (103ملیۆن‌و 281ملیۆن و 459هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 331هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی كانونی دووەم گەیشتوەتە (73.644) دۆلار. داهاتی مانگی (11)ی نەوتی عێراق زیاتر لە ( 8ملیار )دۆلاربووە وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی تشرینی دووەمی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی تشرین دووەمی رابردوودا گەیشتوەتە (8ملیارو 231ملیۆن) دۆلار، واتا ( 11 ترلیۆن و 934 ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو گەیشتوەتە (99ملیۆن‌و 867 ملیۆن و 946 هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 329 هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی تشرینی دووەم گەیشتوەتە (82.4) دۆلار.
راپۆرت: درەو بڕیارە ئەیلولی ساڵی داهاتوو هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە عێراق بەڕێوەبچێت، لە ئێستاوە شەڕی ئەنجامەكانی ئەو هەڵبژاردنە لەناو پێكهاتەی سوننە دەستیپێكردووە، شەڕێك كە بەشێك لە ماڵی شیعەی لەخۆی گلاندووە‌و رەنگە لە داهاتوویەكی نزیكیشدا بەشێك لە كورد داخلی ئەم ململانێیە بكات، حەلبوسی هەڕەشەی دەستلەكاركێشانەوە لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان دەكات، مالیكی‌و خەزعەلی پشتیوانی لە عەزم دەكەن، وردەكاری زیاتر لەم راپۆرتەدا. فەرمانێك لە حەلبوسییەوە محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لە فەرمانێكدا كە ئاڕاستەی پەرلەمانتارانی كردووە، پاڵپشت بە ماددەی (3)ی هەمواری دووەمی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان داوایان لێدەكات سەرپەرەشتی‌و چاودێری كاری پارێزگارو جێگرەكانیان بكەن. ماددەی سێ ئەم یاسایە كە ساڵی 2019 هەموار كراوە، بڕیاریداوە بە: • كۆتایهێنان بە كاركردنی ئەنجومەنی پارێزگاو قەزاو ناحیەكان (مەبەست لەو پارێزگایانەیە كە لەچوارچێوەی هەرێمدا رێكنەخراون، واتە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان ناگرێتەوە). • بەردەوامبوونی پارێزگارو جێگرو سەرۆكی یەكە ئیدارییەكان لە ئەركەكانیان (تا ئەوكاتەی هەڵبژاردنێكی نوێی پارێزگاكان دەكرێت). • بەپێی هەموارەكە، لەبری ئەنجومەنی پارێزگاكان، پەرلەمانتاران هەریەكەو بەپێی ئەو پارێزگایەی كە نوێنەرایەتی دەكات، دەبێت ئەركی سەرپەرەشتیكردن‌و چاودێریكردنی كاری پارێزگارو جێگرەكانی بگرێتە ئەستۆ. دەركردنی ئەم فەرمانە لەلایەن حەلبوسی‌و بیرخستنەوەی پەرلەمانتاران بەوەی هەریەكەیان بەگوێرەی پارێزگاكەی خۆیان دەبێت چاودێری كاری پارێزگارەكان بكەن، لەكاتێكدایە ئەم رۆژانە سوننەكان لەناوخۆیاندا بە ناكۆكییەكی قوڵدا تێپەڕ دەبن، ناكۆكییەك كە گەیشتوەتە ئاستی ئەوەی حەلبوسی بەمدواییە لەچاوپێكەوتنێكدا بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ هۆشداری بە لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی دا، ئەگەر پشتیوانی لێ نەكەن، ئەو ساڵی داهاتوو دەست لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان دەكێشێتەوە‌و ئەگەری هەیە پەنا بۆ بژاردەی دورتر لەمەش ببات. كه‌مپه‌ینێكی پێشوه‌خته‌ی هه‌ڵبژاردن هاوشێوەی كوردو شیعە، ناكۆكی ناو ماڵی سوننەكانیش نوێ نییە، بەڵام هەرجارەو لە بەرگێكی نوێدا خۆی دەردەخات. ناكۆكی ئەمجارە زیاتر لەنێوان حزبی (تەقەدوم)ی محەمەد حەلبوسی‌و هاوپەیمانی (عەزم)ی موسەننا سامەڕائی قوڵ بوەتەوە. حەلبوسی‌و سامەڕائی هەر لە سەرەتای قەیرانی سیاسی دوای هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئۆكتۆبەری 2021وە، هاوشێوەی پارتی‌و یەكێتی دابەشبوون بەسەر ناكۆكی ناو ماڵی شیعەدا، حەلبوسی لەگەڵ بارزانی رۆیشت‌و پاڵپشتی لە بەرەكەی موقتەدا سەدر كرد، سامەڕائیش لەگەڵ بافڵ تاڵەبانی چووە بەرەی لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی كە پێیان دەوترێت بەرە ئێرانییەكە‌و پێكدێن لە هەریەكە لە (مالیكی+ عامری+ خەزعەلی+ فالح فەیاز+ عەممار حەكیم+ حەیدەر عەبادی). كشانەوەی سەدر لە پەرلەمان، حەلبوسی ناچار كرد پەیوەندی بە بەرەكەی ترەوە بكات، ئەمە بە ناچاری لەگەڵ موسەننا سامەڕائی كۆیكردەوە‌و پێكەوە لەچوارچێوەی ئیئتیلافی "ئیدارەی دەوڵەت"دا پشكی سوننەیان لە كێكی حكومەت بەسەر خۆیاندا دابەشكرد. چەندینجار بە نێوەندگیری وڵاتانی ناوچەكە‌و هەندێكجاریش هۆزەكان، ئاشتەوایی لەنێوان ئەم دوو لایەنە سوننەدا كراوە، بەڵام هەركاتێك وادەی هەڵبژاردن نزیكدەبێتەوە ناكۆكییەكانیان سەرهەڵدەداتەوە. ئەو ململانێیەی ئێستا سەریهەڵداتەوە زیاتر پەیوەندی بە هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی پارێزگاكانەوە هەیە كە بڕیارە مانگی (ئەیلول)ی ساڵی داهاتوو بەڕێوەبچێت، ئەمە لەپاڵ هەندێك پۆستی تردا كە لە كابینەی نوێی حكومەتی عێراقدا پشكی سوننەكانە. توندوبوونەوەی شەڕی راگەیاندانی نێوان هەردوو بەرە ناكۆكەكەی سوننە لە ناوەڕاستی هەفتەی رابردووەوە دەستیپێكرد، ئەمەش دوای ئەوە هات لە چاوپێكەوتنێكدا محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان لەبارەی ئیدارە خۆجێییەكانەوە قسەی كرد‌و باسی لەوە كرد، ئەو دوو پارێزگارەی كە لە (ئەنبار)و (نەینەوا) سەربە حزبی (تەقەدوم)ن سەركەوتوون لە كارەكانیاندا، بەڵام بەوتەی ئەو، پارێزگای (سەلاحەدین) كە سەربە هاوپەیمانی (عەزم)ە، شكستی هێناوە. لەو كاتەوە شەڕێكی میدیایی نوێ لەناو لایەنە سوننەكاندا دەستی پێكردووە، میدیای نزیك لە لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیش بە نەرمی داخڵی ناو ململانێكان بوون‌و وا دەبینرێت پاڵپشتی لە موسەننا سامەڕائی دەكەن دژی حەلبوسی، لەم شەڕەدا هەردوو بەرەكە دژی یەكتر دەست بۆ دۆسیەی (گەندەڵی دارایی)و (خراپی بەڕێوەبردن) دەبەن لە ناوچە ئازادكراوەكانی ژێر دەسەڵاتی "داعش"، تا دەگاتە تۆمەتباركردنی یەكتر بە كاركردن لەگەڵ (ئێران)، كە ئەمەش بابەتێكی هەستیارە لەناو شەقامی سوننەدا. هاوپەیمانی عەزم‌و هەندێك لەو سیاسەتمەدارانەی تری سوننە كە دژی حەلبوسین دەڵێن تێبینیان لەسەر ئەدای حەلبوسی هەیە‌و ئاڕاستەیەك دروستبووە بۆ ئەوەی لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان لاببرێت. لەدوای روخانی رژێمی سەددامەوە بەپێی ئەو نەریتەی داكەوتووە، پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق گەورەترین پۆستە كە پشكی پێكهاتەی سوننەیە، ئەمە وایكردووە هەر كەسێك ئەم پۆستەی بەدەستەوە بێت وەكو سەركردەی ژمارە (1)ی سوننەكان مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت، حەلبوسی بۆ خولی دووەم پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی وەرگرتەوە، سەركەوتنی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان پێگەی وەكو كارەكتەری ژمارە (1)ی سوننە بەهێزتر دەكات. شیعه‌و كورد له ناكۆكی ناو ماڵی سوننه‌دا عەزم‌و نەیارەكانی تری، حەلبوسی تۆمەتبار دەكەن بەوەی دەیەوێت دەست بەسەر حكومەتە خۆجێییەكاندا بگرێت، بەوتەی ئەوان بۆ ئەمەش حەلبوسی سود لە هەژموونی خۆی وەردەگرێت وەكو سەرۆكی پەرلەمان، لەم شەڕەدا هەردوو بەرە سود لە هۆزە سوننەكان وەردەگرن. سەركردەكانی هاوپەیمانی عەزم كە لەسەرەتای قەیرانی سیاسی ئەمجارەوە پاڵپشتیان لە لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی كرد دژ بە موقتەدا سەدر، دەیانەوێت لەم شەڕەدا دژی حەلبوسی سود لە پاڵپشتی شیعەكانی چوارچێوە وەربگرن. بەگشتی چوارچێوەی هەماهەنگیی بۆ ئەم قۆناغە هەستیارە كە حكومەتەكەیان لەسەرەتای كاركردندایە‌و لە دەرەوەش چاوی موقتەدا سەدریان لەسەرە، زیاتر هەوڵی راگرتنی ئیئتیلافی حوكمڕان "ئیدارەی دەوڵەت" دەدەن بەمەبەستی سەرخستنی كابینەی محەمەد شیاع سودانی، بەڵام سەرچاوە ئاگادارەكان لەناو چوارچێوەی هەماهەنگیی باسلەوە دەكەن هەریەكە لە نوری مالیكی‌و قەیس خەزعەلی لەوانەن كە پاڵپشتی هاوپەیمانی عەزم دەكەن بۆ خستنی محەمەد حەلبوسی، لەناو شیعەكانی چوارچێوەدا هەندێكی تریان بۆچونی جیاوازیان هەیە‌و پێیانوایە مانەوەی حەلبوسی باشترە، چونكە توانای مامەڵەكردن هەیە لەگەڵیدا. پرسی لادانی حەلبوسی لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان لەناو لایەنە سوننەكاندا نوێ نییە، بەڵام بەربەستی سەرەكی ئەم هەنگاوە لەوەدایە نەیارەكانی حەلبوسی لە پەرلەمان قورسایی گەورەیان نییە، بۆیە هەر جارێك پەنا بۆ جوڵاندنی ئەم كەیسە دەبەن، ناچار دەبن لەبری هەنگاوی پەرلەمان بۆ لادانی، پەنا بۆ جوڵەی شەقام یان بەدەستهێنانی پشتیوانی لایەنە كاراكانی تری ناو گۆڕەپانی سیاسی دەبەن، بەتایبەتی شیعەكان‌و كورد، سامەڕائی دۆستی بافڵ تاڵەبانییە‌و حەلبوسیش بەمدواییە بەهۆی هاوپەیمانێتییە سێقۆڵییەكەی (سەدر+ بارزانی+ حەلبوسی) زیاتر لە بارزانی نزیك بووەوە. لەبەرامبەردا حەلبوسی جگە لەو زۆرینەی كە لەناو پەرلەمان هەیەتی، بۆ روبەڕووبونەوەی نەیارە سیاسییەكانی لە شەقامی سوننەدا پەنا بۆ نیشاندانی ئەو خزمەتگوزاری‌و ئاوەدانییە دەبات كە حزبەكەی (تەقەدوم) لە هەردوو پارێزگای ئەنبارو نەینەوا پێشكەشی كردووە‌و ئەمە بەراورد دەكات بە خراپی دۆخی پارێزگای سەلاحەدین كە بەدەست هاوپەیمانی عەزمەوەیە. بۆ ئەم شەڕە نوێیە، حەلبوسی دەیەوێت سود لە بەرنامەی كابینەی نوێی محەمەد سودانی وەربگرێت كە دەیەوێت پێداچونەوە بە كاری پارێزگارەكاندا بكات‌و ئەمە بەشێكە لە بەرنامەی كاری حكومەتە ئیئتیلافییەكە.
.jpg)
(درەو): سەرۆك وەزیرانی عێراق داوا لە وەزارەتی دەرەوە دەكات پاسپۆرتی دیپلۆماسی لەو كەسانە وەربگرێتەوە كە شایستە نین، پەرلەمانتارانی كورد لە بەغداد جگە لە خۆیان بۆ خێزانەكانیشیان ئەم پاسپۆرتەیان وەرگرتووە. محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق داوای لە وەزارەتی دەرەوە كرد پێداچوونەوە بە هەموو ئەو كەسانەدا بكات كە هەڵگری پاسپۆرتی دیپلۆماسین، هەر كەسێك شایستە نەبوو لێی وەربگرنەوە. مانگی رابردوو وەزارەتی ناوخۆی عێراق ئاشكرایكرد، لە ئۆكتۆبەری 2021ەوە بۆ ئۆكتۆبەری ئەمساڵ واتە لەماوەی تەنیا یەك ساڵدا زیاتر لە (4 هەزار) پاسپۆرتی دیپلۆماسی لە عێراق دەركراوە. هەڵگرانی پاسپۆتی دیپلۆماسی عێراق دەتوانن بەو پاسپۆرتەوە سەردانی 13 دەوڵەت بكەم كە بریتین لە (كوەیت، توركیا، ئێران، سوریا، ئوردن،تونس، كۆلالەمپور، ئازەربایجان، چین، ڤەنزوێلا، سربیا، ڤێتنام). بەگوێرەی یاسا پاسپۆرتی دیپلۆماسی دەبەخشرێت بەم كەسانە: • سەرۆك كۆمارەكان • سەرۆكەكانی ئەنجومەنی وەزیران • سەرۆكەكانی پەرلەمان • سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی • سەرۆكەكانی هەرێمی كوردستان • سەرۆك حكومەتەكانی هەرێمی كوردستان • ئەندامانی پەرلەمانی فیدراڵ (ئەوانەی ئێستا‌و ئەوانەی پێشوو)، بەپێی زانیارییەكانی (درەو) ئەندامانی كوردی خولی ئێستای پەرلەمانی عێراق لە هەموو فراكسیۆنە جیاوازەكان پاسپۆرتی دیپلۆماسییان وەرگرتووە، ئەم پاسپۆرتە هاوسەرو منداڵەكانیشیان لێی سودمەند دەبن • پلە تایبەتەكان • وەزیری دەرەوە دەسەڵاتی پێدراوە بۆ هەر كەسێكی بكات بە گونجاوی بزانێت یان لە هەر كەسێكی وەربگرێتەوە كە تۆمەتی لەسەر بێت پاسپۆرتی عێراق لەسەر ئاستی جیهان ناوبانگێكی خراپی هەیە، بەگوێرەی راپۆرتی یەكەمی ساڵی 2022ی كۆمپانیای راوێژكاری جیهانی بواری هاوڵاتیبوون‌و مانەوە، پاسپۆرتی عێراقی لە ریزبەندی (110)دایە لەسەر ئاستی وڵاتانی جیهان.
.jpg)
درەو: وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی تشرینی دووەمی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی تشرین دووەمی رابردوودا گەیشتوەتە (8ملیارو 231ملیۆن) دۆلار، واتا ( 11 ترلیۆن و 934 ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو گەیشتوەتە (99ملیۆن‌و 867 ملیۆن و 946 هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 329 هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی تشرینی دووەم گەیشتوەتە (82.4) دۆلار. درەو: وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی تشرینی یەكەمی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی تشرین یەكەمی رابردوودا گەیشتوەتە (9ملیارو 258 ملیۆن) دۆلار، واتا ( 13ترلیۆن و 424ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی تشرینی یەكەمی گەیشتوەتە (104ملیۆن‌و 831هەزارو 120هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 382هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی تشرینی یەكەمی گەیشتوەتە (88.3) دۆلار. وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی ئەیلولی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی ئەیلولی رابردوودا گەیشتوەتە (8 ملیارو 773ملیۆن) دۆلار، واتا ( 12ترلیۆن و 720ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی ئەیلولی گەیشتوەتە (98 ملیۆن‌و 765 هەزارو 153 هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 292 هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی ئەیلولی گەیشتوەتە (88.83) دۆلار. وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی ئابی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی ئابی رابردوودا گەیشتوەتە (9 ملیارو 784ملیۆن) دۆلار، واتا (14ترلیۆن و 620ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی ئابی گەیشتوەتە (101ملیۆن‌و 859هەزارو 528هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 286هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی ئابی گەیشتوەتە (96) دۆلار. وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی تەموزی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی تەمووز رابردوودا گەیشتوەتە (10ملیارو 608ملیۆن) دۆلار، واتا (15ترلیۆن و 381ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی تەمووز گەیشتوەتە (102ملیۆن‌و 385هەزارو 49هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 303هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی تەمووز گەیشتوەتە (103) دۆلار.
.jpg)
شیكاری: درەو بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە (10) مانگی ساڵی (2022)دا؛ # زیاتر ملیارێک بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە. # بە تێکڕای ڕۆژانە زیاتر لە (3 ملیۆن و 307 هەزار و 640) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. # تێکڕای بەهای بەرمیلێک نەوت لە بازاڕەکانی جیهان (103.71) دۆلار بووە، بەڵام حکومەتی عێراق بەتێکڕا بەرمیلێک نەوتی بە (99.05) دۆلار فرۆشتووە. # کۆی داهاتی نەوتی عێراق زیاتر بووە لە (99 ملیار و 646 ملیۆن 996 هەزار) دۆلار. # لەو بڕە نەوتەی عێراق هەناردەی کردووە (22 ملیۆن و 454 هەزار) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.23%)ی لە نەوتی کێڵگەکانی پارێزگای کەرکوک بووە، بەهاکەشی (2 ملیار 242 ملیۆن) دۆلار بووە. گرافیکی ژمارە (1) یەکەم: داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە (10) مانگی ساڵی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق (وەک لە خشتەی ژمارە (1)دا هاتووە)، کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" لە (10) مانگی ساڵی (2022) بڕی (1 ملیار و 5 ملیۆن و 381 هەزار و 631) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بە تێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 307 هەزار و 640) بەرمیلی فرۆشراو، هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە لەو ماوەیەدا بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (99.05) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە. کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (99 ملیار و 646 ملیۆن و 996 هەزار) دۆلار. ئەگەر ئەو ئامارانە وردتر بکەینەوەو بەپێی مانگەکانی ساڵەکە ئاماژەیان پێبدەین، ئەوا داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق بەم شێوەیە دەبێت. (بڕوانە؛ گرافیکەکانی (2، 3، 4 و 5)) 1. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی (2022) بڕی (99 ملیۆن و 286 هەزار و 78) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 202 هەزار و 777) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (83.83) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (86.51) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (2.69) دۆلار هەرزانتر ساغکردووەتەوە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 322 ملیۆن 679 هەزار) دۆلار. 2. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی شوباتی 2022 هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی شوباتی (2022) بڕی (92 ملیۆن و 790 هەزار و 173) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 313 هەزار و 935) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (94.94) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (97.13) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (2.19) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 809 ملیۆن و 162 هەزار) دۆلار. 3. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئازاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئازاری (2022) بڕی (100 ملیۆن و 579 هەزار و 612) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 244 هەزار و 504) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (108.5) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (117.5) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (9) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (10 ملیار و 913 ملیۆن و 197 هەزار) دۆلار. 4. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی نیسانی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی نیسانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 390 هەزار و 662) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 379 هەزار و 689) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (104.09) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (104.63) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (0.54) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (10 ملیار و 609 ملیۆن 252 هەزار) دۆلار. 5. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئایاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئایاری (2022) بڕی (102 ملیۆن و 303 هەزار و 20) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 300 هەزار و 97) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.19) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (112.73) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (0.54) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (11 ملیار و 477 ملیۆن 496 هەزار) دۆلار. 6. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی حوزەیرانی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 191 هەزار و 236) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 373 هەزار و 41) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.20) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (122.71) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە زیاتر (9) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (11 ملیار و 354 ملیۆن و 544 هەزار) دۆلار. 7. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی تەموزی 2022 لە مانگی تەموزی (2022) بڕی (102 ملیۆن و 385 هەزار و 49) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 302 هەزار و 744) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (101.26) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (111.93) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە زیاتر (10) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (10 ملیار و 368 ملیۆن و 352 هەزار) دۆلار. 8. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئابی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئابی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 859 هەزار و 528) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 258 هەزار و 791) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (95.12) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (100.45) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (5) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (9 ملیار و 688 ملیۆن و 903 هەزار) دۆلار. 9. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئەیلولی 2022 وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئەیلولی (2022)دا بڕی (98 ملیۆن و 765 هەزار و 153) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 292 هەزار و 172) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (89.56) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (89.76) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (0.20) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 845 ملیۆن و 411 هەزار) دۆلار. 10. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی تشرینی یەکەمی 2022 پاڵپشت بە ئامارە سەرەتاییەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی تشرینی یەکەمی (2022) بڕی (104 ملیۆن و 831 هەزار و 120) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، ئەمەش بەرزترین ئاستی هەناردەکردنی نەوتە لە (10) مانگی ڕابردوودا، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 381 هەزار و 649) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (88.31) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (93.40) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (5) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لە تشرینی یەکەمی ئەمساڵدا بریتی بووە لە بڕی (9 ملیار و 258 ملیۆن) دۆلار. خشتەی ژمارە (1) داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە (10) مانگی ساڵی 2022 گرافیکی ژمارە (2) گرافیکی ژمارە (3) گرافیکی ژمارە (4) گرافیکی ژمارە (5) دووەم: بڕ و ڕێژە و داهاتی نەوتی کەرکوک لە هەناردەی گشتی نەوتی عێراق بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق (وەک لە خشتەی ژمارە (2)دا هاتووە)، کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" لە (10) مانگی ساڵی (2022)دا بڕی (1 ملیار و 5 ملیۆن و 381 هەزار و 631) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش تەنها (22 ملیۆن و 454 هەزار و 613) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.23%)ی نەوتی کێڵگەکانی پارێزگای کەرکوک بووە، هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە لەو ماوەیەدا بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (99) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە. واتە کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی کەرکوک لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە (2 ملیار و 242 ملیۆن و 55 هەزار 631) دۆلار. ئەگەر ئەو ئامارانە وردتر بکەینەوەو بەپێی مانگەکانی ساڵەکە ئاماژەیان پێبدەین، ئەوا داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بەم شێوەیە دەبێت. 1. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی کانونی دووەمی 2022 وەک پێشتر ئاماژەمان پێدا، بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی (2022) بڕی (99 ملیۆن و 286 هەزار و 78) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 545 هەزار و 656) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.56%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (83.83) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (213 ملیۆن 389 هەزار و 614) دۆلار. 2. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی شوباتی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی شوباتی (2022) بڕی (99 ملیۆن و 286 هەزار و 78) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش (1 ملیۆن و 475 هەزار و 345) بەرمیلی بە ڕێژەی (1.59%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (94.94) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (140 ملیۆن 63 هەزار و 353) دۆلار. 3. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئازاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئازاری (2022) بڕی (100 ملیۆن و 579 هەزار و 612) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش (1 ملیۆن و 488 هەزار و 395) بەرمیلی بە ڕێژەی (1.48%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (108.5) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (161 ملیۆن 495 هەزار و 323) دۆلار. 4. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی نیسانی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی نیسانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 390 هەزار و 662) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 991 هەزار و 60) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.95%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (104.09) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (312 ملیۆن 954 هەزار و 608) دۆلار. 5. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئایاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئایاری (2022) بڕی (102 ملیۆن و 303 هەزار و 20) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (3 ملیۆن و 2 هەزار و 133) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.93%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.19) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (336 ملیۆن 809 هەزار و 301) دۆلار. 6. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی حوزەیرانی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 191 هەزار و 236) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 910 هەزار و 887) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.88%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.20) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (326 ملیۆن 601 هەزار و 521) دۆلار. 7. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی تەموزی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی تەموزی (2022) بڕی (102 ملیۆن و 385 هەزار و 49) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 344 هەزار و 536) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.29%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (101.26) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (237 ملیۆن 407 هەزار و 715) دۆلار. 8. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئابی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئابی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 859 هەزار و 528) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (1 ملیۆن و 109 هەزار و 528) بەرمیلی بە ڕێژەی (1.09%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (95.12) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (105 ملیۆن 538 هەزار و 303) دۆلار. 9. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئەیلولی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئەیلولی (2022) بڕی (98 ملیۆن و 765 هەزار و 153) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 169 هەزار و 180) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.20%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (89.56) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (194 ملیۆن 271 هەزار و 761) دۆلار. 10. داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی تشرینی یەکەمی 2022 بەپێی ئامارە سەرەتاییەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی تشرینی یەکەمی (2022) بڕی (104 ملیۆن و 831 هەزار و 120) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 417 هەزار و 893) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.31%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (88.31) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (213 ملیۆن 524 هەزار و 131) دۆلار. خشتەی ژمارە (2) داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە چوارچێوەی نەوتی عێراق لە (10) مانگی ساڵی 2022 سەرچاوەکان؛ ڕاگەیەنداوەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق، دەربارە داهات و هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی کۆپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) لە (10) مانگی ساڵی 2022، لەم لینکانەی خوارەوە بەردەستن؛ - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر كانون الثاني الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=909 - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر شباط الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=951 - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر آذار الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1003 - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر نیسان الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1039 - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر ایار الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1099 - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر حزيران الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1123 - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر تموز الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1161 - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر اب الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1218 - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر ایلول الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1240 - وزارة النفط تعلن عن الاحصائية الاولیة للصادرات النفطية لشهر تشرين الاول الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1250
.jpg)
درەو: وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی تشرینی یەكەمی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی تشرین یەكەمی رابردوودا گەیشتوەتە (9ملیارو 258 ملیۆن) دۆلار، واتا ( 13ترلیۆن و 424ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی تشرینی یەكەمی گەیشتوەتە (104ملیۆن‌و 831هەزارو 120هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 382هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی تشرینی یەكەمی گەیشتوەتە (88.3) دۆلار. وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی ئەیلولی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی ئەیلولی رابردوودا گەیشتوەتە (8 ملیارو 773ملیۆن) دۆلار، واتا ( 12ترلیۆن و 720ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی ئەیلولی گەیشتوەتە (98 ملیۆن‌و 765 هەزارو 153 هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 292 هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی ئەیلولی گەیشتوەتە (88.83) دۆلار. وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی ئابی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی ئابی رابردوودا گەیشتوەتە (9 ملیارو 784ملیۆن) دۆلار، واتا (14ترلیۆن و 620ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی ئابی گەیشتوەتە (101ملیۆن‌و 859هەزارو 528هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 286هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی ئابی گەیشتوەتە (96) دۆلار. وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی تەموزی 2022 راگەیاند: • داهاتی نەوت لە مانگی تەمووز رابردوودا گەیشتوەتە (10ملیارو 608ملیۆن) دۆلار، واتا (15ترلیۆن و 381ملیار) دینار • تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی تەمووز گەیشتوەتە (102ملیۆن‌و 385هەزارو 49هەزار) بەرمیل رۆژانە (3 ملیۆن و 303هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. - تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی تەمووز گەیشتوەتە (103) دۆلار.
(درەو): نەخشەی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بەپێی پارت‌و كەسایەتییە سیاسییەكان: • وەزارەتەكانی (تەندروستی- دارایی- ناوخۆ- سەرچاوە ئاوییەكان- كارەبا) كاندیدەكانیان لەلایەن محەمەد شیاع سودانی كاندیدی سەرۆك وەزیرانەوە دیاریكراوە كە كاندیدی لایەنە شیعەكانە. • وەزارەتەكانی (نەوت- وەرزش‌و لاوان- كشتوكاڵ) لەلایەن ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسای نوری مالیكییەوە بەڕێوەدەبرێن. • وەزارەتەكانی (گواستنەوە- كارو كاروباری كۆمەڵایەتی- گەیاندن) بەر هاوپەیمانی فەتح كەوتووە كە (هادی عامری) سەرۆكایەتی دەكات، لەناو ئەم هاوپەیمانێتییەدا وەزارەتی گواستنەوە دراوە بە رێكخراوی (بەدر)، وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی دراوە بە كوتلەی (سەنەد). • وەزارەتی (خوێندنی باڵا) دراوە بە (عەسائیبی ئەهلی حەق) كە (قەیس خەزعەلی) سەرۆكایەتی دەكات كە گروپێكی شیعەی سەربە ئێرانە. • وەزارەتەكانی (پلاندانان- رۆشنبیری‌و شوێنەوار) دراوە بە حزبی (تەقەدم)ی محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان كە حزبێكی پێكهاتەی سوننەیە. • وەزارەتەكانی (بەرگری- بازرگانی) دراوە بە هاوپەیمانی (عەزم)ی سوننەكان بە سەرۆكایەتی (موسەننا سامەڕائی). • وەزارەتەكانی (پەروەردە+ پیشەسازی) دراوە بە (خەمیس خەنجەر) سەرۆكی هاوپەیمانی (سیادە)ی سوننەكان. • وەزارەتی (داد) دراوە بە یەكێتی نیشتمانی كوردستان. • وەزارەتی (دەرەوە) دراوە بە پارتی دیموكراتی كوردستان. • وەزارەتی كۆچ‌و كۆچیەران دراوە بە بابلیۆن كە (رەیان كلدانی) سەرۆكایەتی دەكات‌و مەسیحییە بەڵام بووە بە حەشدی شەعبی.
(درەو): دوای ساڵێك لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن، سەرەتای ئاسۆی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لە عێراق دەركەوت، له یه‌كه‌م كاریدا له‌تیف ره‌شید دوای هه‌ڵبژاردنی وه‌كو سه‌رۆك كۆمار، محه‌مه‌د شیاع سودانی كاندیدی لایه‌نه‌كانی چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگیی راسپارد به پێكهێنانی كابینه‌ی نوێی حكومه‌ت. به‌پێی ده‌ستور، سه‌رۆك كۆماری نوێ ده‌یتوانی له‌ماوه‌ی (15) رۆژدا كاندیدی سه‌رۆك وه‌زیران به پێكهێنانی حكومه‌ت راسپێرێت، به‌ڵام به‌هۆی ئه‌و ماوه زۆره‌ی كه دوای هه‌ڵبژاردن به‌هۆی ناكۆكی لایه‌نه سیاسییه‌كانه‌وه به‌فیڕۆ چوو، دوێنێ هه‌ر دوای هه‌ڵبژاردنی، سه‌رۆك كۆماری نوێ یه‌كسه‌ر كاندیدی سه‌رۆك وه‌زیرانی به پێكهێنانی حكومه‌ت راسپارد، محه‌مه‌د شیاع سودانی ماوه‌ی (30) رۆژی له‌به‌رده‌مدایه بۆ ئه‌وه‌ی كابینه‌كه‌ی بخاته به‌رده‌م په‌رله‌مان به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی متمانه‌و ده‌ستله‌كاربوون. محەمەد شیاع سودانی كێیە ؟ محەمەد شیاع سودانی ئێستا ئەندامی پەرلەمانی عێراقە، ئەمینداری رەوتی (الفراتین)ە، ساڵی 1970 لە پارێزگای میسان لەدایكبووە، هاوسەرگیری كردووە‌و خاوەنی چوار كوڕە، بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە زانستی كشتوكاڵ لە زانكۆی بەغداد‌و ماستەری لە (بەڕێوەبردنی پرۆژەكان) بەدەستهێناوە. • لە تەمەنی 10 ساڵیدا‌و بە دیاریكراوە لە ساڵی 1980، بە تاوانی ئەندامێتییان لە حزبی (دەعوە)دا، رژێمی پێشووی عێراق باوكی‌و پێنج كەس لە ئەندامانی خێزانەكەی لەسێدارەداوە. • سودانی ئەندامی رێكخراوی ناوخۆی حزبی دەعوە بووە، ساڵی 1991 بەشداریكردووە لە راپەڕینی شەعبانی شیعەكاندا، بەهۆی بارودۆخی ئەمنیی ئەوكاتەوە رووی لە بەغداد كردووە‌و ماوەی سێ ساڵ لەوێ ماوەتەوە‌و خوێندنی زانكۆی تەواو كردووە. • ساڵی 1997 لە بەڕێوەبەرایەتی كشتوكاڵی پارێزگای میسان دامەزرێندراوە. • ساڵی 2003و دوای روخانی رژێمی بەعس بووە بە رێكخەری پەیوەندییەكانی نێوان دەستەی سەرپەرەشتیاری بەڕێوەبردنی پارێزگای میسان‌و دەسەڵاتی كاتیی هاوپەیمانان بە سەرۆكایەتی (پۆل بریمەر) حاكمی مەدەنی ئەمریكا لە عێراق. • ساڵی 2004 بووە بە قایمقامی شاری عەمارە. • ساڵی 2005 بووە بە پارێزگاری میسان. • ساڵی 2011 بووە بە (وەكالەت) بووە بە سەرۆكی دەستەی باڵای لێپرسینەوە‌و دادپەروەریی (تایبەت بە لێپرسینەوەی بەعسییەكان). • ساڵی 2013 بووە بە وەزیری كشتوكاڵ بە (وەكالەت). • ساڵی 2014 بووە بە سەرۆكی دامەزراوەی زیندانیانی سیاسی بە (وەكالەت). • هەر لە ساڵی 2014دا بووە بە (وەكالەت) بووە بە وەزیری كۆچ‌و كۆچبەران. • بەهەمان شێوە لە 2014 بەشێوەی (وەكالەت) پۆستی وەزیری دارایی وەرگرتووە. • كۆتا جار لە ساڵی 2014دا دیسان پۆستی وەزیری كارو كاروباری كۆمەڵایەتی وەرگرتووە. • ساڵی 2014 پۆستی وەزیری بازرگانیی بە (وەكالەت) وەرگرتووە. • ساڵی 2016 پۆستی وەزیری پیشەسازیی بە (وەكالەت) وەرگرتووە. محەمەد شیاع سودانی لە دەستەی دووەمی سەركردە دیارەكانی پێكهاتەی شیعەیە لە عێراق، كە دەوترێت لەدوای وەرگرتنی چەندین پۆستی حكومیی لە گەندەڵی تێوە نەگلاوە‌و لەلایەن جەمسەرە ناكۆكەكانی ناو ماڵی شیعەوە رێزلێگیراوە‌و كەس "ڤیتۆ"ی لەسەر نییە، به‌ڵام سه‌درییه‌كان محه‌مه‌د شیاع سودانی به لایه‌نگری مالیكی و حزبی ده‌عوه ناوده‌به‌ن و ده‌ڵێن ئه‌ویش وه‌كو ئه‌وانی تر كاره‌كته‌رێكی تاقیكراوه‌یه‌و پێشتر پۆستی هه‌بووه. سەرچاوەكان باسلەوە دەكەن، دوای خۆپیشاندانەكانی ئۆكتۆبەری 2019 كە عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی ئەوكات ناچار بە دەستلەكاركێشانەوە كرا، ئێرانییەكان (محەمەد شیاع سودانی)یان پێشنیاز كردووە بۆ ئەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران وەربگرێت، بەوپێیەی بەوتەی ئەوان پیاوێكی بێلایەنە، بەڵام ئەوكات لە گۆڕەپانی خۆپیشاندانەكانەوە كاندیدكردنی رەتكرایەوە‌و بەوە تۆمەتبار كرا كە پێشتر ئەندامی حزبی (دەعوە) بووە‌و ئەم حزبە ماوەی (15) ساڵی حكومی عێراقی دوای روخانی سەددامی بەدەستەوە بووە‌و سەرچاوەی قەیرانەكانی ئێستای عێراق.
(درەو): دەسەڵاتەكانی سەرۆك كۆماری عێراق: سیستمی حكومڕانی عێراق سیستمی پەرلەمانییە، سەرۆك كۆمار لە عێراق، ئەگەرچی بە گوێرەی ماددەی (66) دەستور بەشێكە لە دەسەڵاتی جێبەجێكردن، بەڵام زۆربەی دەسەڵاتەكان دراون بە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران‌و دەسەڵاتەكانی سەرۆك كۆمار دەسەڵاتێكی تەشریفاتین. بە گوێرەی ماددەی (73)ی دەستوری هەمیشەیی عێراق سەرۆك كۆمار ئەم دەسەڵاتانەی هەیە: یەكەم: دەركردنی لێبوردنی تایبەت لەسەر راسپاردەی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، بەمەرجێك ئەوانە نەگرێتەوە كە بەهۆی مافی تایبەت‌و تاوانی نێودەوڵەتی‌و تیرۆرو گەندەڵی دارایی‌و ئیدارییەوە حكومدراون. دووەم: پەسەندكردنی پەیماننامەو رێككەوتنە نێودەوڵەتییەكان، پاش وەرگرتنی رەزامەندی ئەنجومەنی نوێنەران. سێیەم: پەسەندكردن‌و دەركردنی ئەو یاسایانەی ئەنجومەنی نوێنەران پەسەندیان دەكات، یاساكانیش بە پەسەندكراون دەژمێردێن پاش تێپەڕبوونی 15 رۆژ بەسەر ناردنیان بۆ سەرۆك كۆمار. چوارەم: بانگهێشتكردنی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ كۆبوونەوە دوای پەسەندكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان بەماوەیەكی دیاریكراو بە مەرجێك لە 15 رۆژ تێپەڕنەكات. پێنجەم: بەخشینی نیشانەو مەدالیا بە راسپاردەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بەگوێرەی یاسا. شەشەم: پەسەندكردنی باڵیۆزەكان. حەوتەم: دەركردنی مەرسومیی كۆماریی. هەشتەم: پەسەندكردنی حكومی لەسێدارەدان كە لەلایەن دادگا تایبەتمەندەكانەوە دەردەچێت. نۆیەم: هەڵدەستێت بە ئەركی سەركردایەتی باڵای هێزە چەكدارەكان بەمەبەستی پرۆتۆكۆل‌و ئاهەنگ گێڕان. دەیەم: هەر دەسەڵاتێك كە لە دەستوردا دیاریكرابێت. هەروەها بە گوێرەی مادەی (63) ی دەستور، سەرۆك كۆمار مافی ئەوەی هەیە داوای سەندنەوەی متمانە لە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، پێشكەش بە ئەنجومەنی نوێنەران بكات، یاخو لەسەر داوای سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان پەسەند بكات. موچەو دەرماڵەو بودجەی سەرۆك كۆمار سەرۆك كۆماری عێراق‌و سەرۆكایەتی كۆمار، بە بەراورد بەو دەسەڵاتە تەشریفاتییەی هەیەتی، لە بودجەی عێراقدا بڕێكی زۆر پارەی بۆ تەرخانكراوە، بەگوێرەی چەند سەرچاوەیەكی نافەرمیی، سەرۆك كۆماری عێراق مانگانە بڕی (80 ملیۆن) دینار موچەكەیەتی كە نزیكەی (حەوت دەفتەر) دۆلاری ئەمریكی دەكات، جگە لە نەسریەیەكی زۆر و چەندین دەرماڵەو خەرجیی جۆراوجۆر و چەند لیوایەك پاسەوان‌و راوێژكارو بەڕێوەبەری گشتی و كۆنترۆڵكردنی چەندین كۆشك‌و باڵاخانە لە ناوچەی جادریەی بەغدادی پایتەخت.
(1).gif)
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
