(درەو میدیا): یەكەمین دانیشتنی دادگاییكردنی عومەر حەسەن بەشیر سەرۆكی لەسەر كارلابراوی سودان بەڕێوەچوو لەسەر كەیسی گەندەڵی‌و بەشیر لە دادگاییەكەدا هیچ قسەیەكی لەسەر ئەو تۆمەتانە نەكرد كە ئاراستەی كراون‌و پارێزەرەكانیشی دەڵێن دادگاییكردنەكە هیچ بنەمایەكی نییە. یەكێك لە لێكۆڵەرانیش لەبەردەم دادگادا رایگەیاند بەشر دانیناوە بەوەی كە " چەندین ملۆن دۆلاری لە سعودیە وەرگرتووە". بەوتەی ئاژانسی رۆیتەرز لەمیانی یەكەمین دانیشتنی دادگاییكردنیدا بەشیر هیچ كۆمێنتێكی نەبووە لەسەر ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی كراون. بەوتەی چەند شایەدحاڵێك لەو ناوچەیەی كە بارەگای دادگاكەی تێدایە لە خەرتوومی پایتەخت، رێوشوێنی ئەمنی توند گیراوەتەبەر، ئاژانسی فرانس پرێسیش رایگەیاند بەشیر بە كاروانێكی سەربازیی گەورە گەیەندراوەتە دادگا. تۆمەتەكان عومەر حەسەن بەشیر چەند تۆمەتێكی ئاراستەكراوە لەوانە: *  بوونی دراوی بیانی * گەندەڵی‌ * وەرگرتنی دیاری بەشێوەیەكی نایاسایی نیسانی رابردوو عەبدولفەتاح بورهان سەرۆكی ئەنجومەنی سەربازی سودان رایگەیاند لەماڵەكەی بەشیردا زیاتر لە 113 ملیۆن دۆلار لە دراوی بیانی‌و ناوخۆیی دەستی بەسەردا گیراوە. عومەر حەسەن بەشیر 16ی حوەزیران رابردوو دوای چەندین رۆژ لە خۆپیشاندانی هاوڵاتیانی مەدەنی، لەلایەن سوپای سودانەوە لە پۆستەكەی دوورخرایەوە‌و كۆتایی بە دەسەڵاتی 30 ساڵەی هێندرا. بڕیار بوو بەشیر تەموزی رابردوو دادگایی بكرێت، بەڵام لەبەر هۆكاری ئەمنی دواخرا. كوشتنی خۆپیشاندەران ئایاری رابردوو داواكاری گشتی سودان بەشیری تۆمەتبار كرد بە كوشتنی خۆپیشاندەران، ئەوەش دوای كوشتنی پزیشكێك هات لەكاتی خۆپیشاندانەكاندا. ئەو پزیشكە لە ماڵەكەی خۆیدا بریندارەكانی خۆپیشاندانەكانی چارەسەردەكرد، كاتێك هێزەكانی پۆلیس هێرشیان كردە سەری‌و هەرچەندە پزیشكەكە دەستی بەرزكردەوە‌و هاواری كرد كە ئەو تەنها هەر پزیشكەو هیچی تر، بەڵام لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە گولــلە بارانكراو دەستبەجێ كوژرا.

رۆژنامەی تایمز چیرۆكی هەڵاتنی هاوسەری حاكمی دوبەی بڵاودەكاتەوە وەرگێڕان‌و ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت نزیكەی (10 هەزار) كامێرای چاودێری لە ئیمارەتی دوبەی چێندراوە، ئەمە سەرباری ئەوەی تەنیا لەناو فڕۆكەخانەی دوبەیدا (3 هەزار) كامێرا هەیە، كەواتە شازادە هەیا هاوسەری محەمەد بن راشیدی حاكمی دوبەی چۆن توانی لە كۆشك بێتە دەرەوە‌و بەناو شەقامەكاندا بڕوات‌و لە فرۆكەخانەوە هەڵبێت‌و خۆی بگەیەنێتە ئەڵمانیا‌و لەوێشەوە بچێتە بەریتانیا‌و داوای مافی پاراستن بكات ؟ ماوەیەكە چیرۆكی جیابونەوەی شازادە هەیا‌و محەمەد بن راشدی حاكمی دوبەی بووەتە باسی گەرمی میدیاكانی خۆرئاوا، بەڵام میدیاكانی ئیماراتی عەرەبی بەهیچ جۆرێك باسی ئەم بابەتە ناكەن. چیرۆكی دزێك لە دوبەی رۆژنامەی تایمزی بەریتانی لە بەدواداچونێكدا كە ئەمڕۆ بڵاویكردوەتەوە، گەڕاوەتەوە بۆسەر لێدوانێكی عەقید ناسر ئیبراهیم كازم فەرماندەی پۆلیسی دووبەی كە تێیدا باس لە توانای پۆلیسی دوبەی دەكات، كە لەڕێگەی كامێراكانی چاودێرییەوە شوێنپێی دزێكی هەڵگرتووە كە (7 ملیۆن جونەیهی ئەستەرلینی) دزیوە‌و لە قۆناغی یەكەمی دزیكردنەكەیەوە تاوەكو ساتی دەستگیركردن لە كامێراكانی چاودێریدا وێنەی گیراوە. فەرماندەی پۆلیسی دوبەی لەو لێدوانەیدا كە مێژووەكەی بۆ بەر لە چەند ساڵێك دەگەڕێتەوە باس لەوەدەكات، كامێرای چاودێری لە هەموو شوێنێكی دوبەی دانراوە. رۆژنامەی تایمز لە راپۆرتەكەیدا باس لە قەبارەی كۆنترۆڵ‌و چاودێری ژیانی رۆژانەی (3 ملیۆن) بیانی‌و كەسانی غەریبە دەكات لە ناو دوبەی، بۆ ئەمەش ئاماژەی بەبەشێكی تری قسەكانی عەقید كازم كردووە كە دەڵێ:" سیستمەكەمان فراوان كردووە‌و كامێرامان لە هەموو ناوچەیەكی نوێ داناوە‌و گەشەی پێدەدەین"، سەرباری ئەمە كامێراكان بەستراونەتەوە بە تەكنەلۆژیای ناسینەوەی روخساری كەسەكانەوە، بۆیە هەر كەسێك كە دەچێتە دوبەی، هەر لە فڕۆكەخانەوە تا ئەو كاتەی كە ئیمارەتەكە بەجێدەهێڵێت لە چاو ون نابێت، تەنیا لە فڕۆكەخانەی دوبەیدا (3 هەزار) كامێرای چاودێری دانراوە كە ئاڕاستەی هاتنەناوەوە‌و دەرچوونی كەسەكان تۆمار دەكات، بۆیە لە دوبەی شوێنی شاراوە نییە‌و بەردەوام لەژێر چاودێریدایت. سەرباری لێدوانە كۆنەكەی فەرماندەی پۆلیسی دوبەی، ریچارد سبنسر پەیامنێری رۆژنامەكە كە خۆی ماوەی سێ ساڵ لە ئیمارات ژیاوە، لە راپۆرتەكەدا باسی لە وێنای خۆی بۆ ژیان لە دوبەی كردووە‌و ئەمەی بەستوەتەوە بە چیرۆكی هەڵاتنی شازادە هەیا‌و پێشتریش چیرۆكی هەڵاتنی شازادەكانی تری دوبەی. هەڵاتنی شازادە هەیا رۆژنامە بەریتانییەكە لەبارەی شازادە هەیاوە پرسیاری ئەوەی كردووە، ژنێك كە پێگەی كۆمەڵایەتی‌و توانای ماددی هەبووە، چۆن لە كۆتایدا بووە بە هەڵاتوویەك لە دوبەی هاوشێوەی دزەكان، باسلەوەدەكات چۆن میدیاكانی دوبەی بە مانشێتی گەورە باسی ئەو دەستكەوت‌و كەموكورتییانە دەكەن كە لە ئیمارەتەكەیاندا هەیە، بەڵام لە پرسی هەڵاتنی شاژن‌و شازادەكانی تر ئیمارەتەكەیان بێدەنگن‌و پەردەپۆشی دەكەن، ئەم بابەتە چۆن لای دەسەڵاتدارانی ناوچەكە كەوتوەتە بەشی خواری خوارەوە لیستی رووداوەكانەوە، بەدیاریكراویش چیرۆكی هەڵاتنی هاوسەری حاكمی دوبەی كە هەموو جیهانی سەرسام كردووە، چیرۆكێك كە هیچ پێشینە‌و ئاماژەیەكی پێشوەختە نەبووە‌و لە پڕێكدا بڵاوبووەتەوە، وەكو رۆژنامەكە باسی دەكات، ئەمە دەیسەلمێنێت ناكۆكی نێوان حاكمی دوبەی‌و هاوسەرەكەی بابەتێكی نوێ نەبووە‌و هەڵاتنی شازادە هەیا بابەتێك بووە كە پێشوەختە ئامادەكاری بۆ كراوە. رۆژنامەكە لەبارەی شازادە هەیاوە ئاماژەی بەوەكردووە، ئەو ژنە هەر لە سكی دایكییەوە نازناوی شازادەی هەڵگرتووە، چونكە ئەو كچی مەلیك حسێنی پادشای ئوردنە لە خاتوو  سورەیاوە (شازادە هەیا زڕخوشكی شا عەبدوڵای پادشای ئێستای ئوردنە، واتە شا حسێن زیاتر لە هاوسەرێكی هەبووە)، كە هاوسەرگیری لەگەڵ حاكمی دوبەی كردووە وێنەیەكی هاوشێوەی چیرۆكە خەیاڵییەكان بەخشییوە بە هاوسەرگیرییەكەی، بەتایبەتی ئەوەی كە شازادە هەیا تەنیا هاوسەری حاكمی دوبەی نەبووە، بەڵكو كەسایەتییەكی گشتی بووە كە لە میدیاكانەوە دەركەوتووە‌و لە بۆنە جیهانییەكاندا لەپاڵ كارەكانی لە بواری كۆمەڵایەتی‌و وەرزشی ئامادەگی هەبووە، ئەمەش تایبەتمەندییەك بووە كە هاوسەرەكانی تری محەمەد بن راشید نەیانبووە، بەڵام هەڵاتنەكەی لە دوبەی پشتی پەردەی هاوسەرگیرییەكەی ئاشكراكرد، بەتایبەتیش ئەوەی لەگەڵ (فیونا شاكلتۆن) رووی لە بەریتانیا كرد، كە ئەو پیاوە دیارترین پارێزەرەكانی بواری جیابونەوەی هاوسەرەكانە لە بەریتانیا. یەكەم دەركەوتنی شازادە هەیا لەبەردەم دادگای لەندەن دوای هەڵاتنی چەند پرسیارێك  لە یەكێك لە رۆژەكانی مانگی ئازاری رابردوودا بابەتەكە ئاشكرا بوو، بەبێ ئەوەی وردەكارییەكەی بزانرێت، شازادە هەیا توانی رێڕەوە پارێزراوەكانی كۆشك‌و رێگەی سەرەكی شاری دوبەی ببڕێت كە شەقامی شێخ زایدە‌و خۆی بگەیەنێتە فڕۆكەخانە، كە یەكێكە لە قەرەباڵغترین فڕۆكەخانەكانی جیهان‌و بەرەو ئەڵمانیا گەشت بكات، لەوێشەوە بەرەو لەندەن بڕوات‌و لە بەندەن داوای مافی پاراستن بكات، ئەمە دەریدەخات گەشتەكەی جگە لە دەسەڵاتدارانی بەریتانیا بۆ خەڵكی تریش ئاشكرابووە، بەریتانیا چۆن یارمەتی حكومەتی دوبەی نەدا هاوشێوەی ئەو یارمەتییەی كە پێشترو لە ساڵی 2000دا پێشكەشی دەسەڵاتدارانی دوبەی كرد، كاتێك ئامادەكاری كرا بۆ پرۆسەی رفاندنی شازادە (شەمسە) لە لەندەن‌و گەڕاندنەوەی بۆ ئیمارەتی دوبەی ؟ چۆن وردەكارییەكانی پرۆسەی هەڵاتنی شازادە هەیا بەبێ وەڵام ماونەتەوە ؟ چۆن هەڵات ؟ كەی ؟ ئایا شێخ محەمەد بن راشد ئاگادار بوو ؟ ئەگەر بیزانیایە ئایا رێگری لە هەڵاتنی دەكرد ؟   رۆژنامە بەریتانییەكە ئاماژەی بە سەربوردەی چەندین چیرۆكی هەڵاتنی شازادەكان كردووە لە كۆشكی محەمەد بن راشد، لەوانە هەڵاتنی ساڵی رابردووی شازادە لەتیفەی خوشكی شازادە شەمسە لەڕێگەی عومانەوە‌و دواتر دەستگیركردنی لەلایەن هێزەكانی ئیمارتەوە بە یارمەتی هێزە دەریاییەكانی هیندستان، پاشان گەڕاندنەوەی بۆ دوبەی، كە لەو كاتەوە تائێستا هاوشێوەی خوشكەكەی بێسەروشوێنەوە‌و هیچ هەواڵێكی نییە. ئایا پارە خۆشبەختی دەهێنێت ؟ پرسیارێك كە رای جیاوازی لەسەرە بڵقی سەرئاو نوسەری راپۆرتەكە باس لەوە دەكات، ژیانی بیانییەكان لە دوبەی وەكو بڵقی سەرئاوە، بیانییەكان كە رێژەی 85%ی دانیشتوانی ئیمارەتی دوبەی پێكدەهێنن، بە موچەیەكی ساڵانەی زۆر زیاتر لە هاوڵاتییەكی ئەوروپی  كاریان دەستدەكەوێت‌و مافیان هەیە خانوی گرانبەها‌و ژیانێكی خۆشیان هەبێت، بەڵام لە بەرامبەردا بەبێ نیشاندانی ناسنامەكەیان ناتوانن هیچ جموجوڵێك بكەن‌و لەژێر چاودێری توندوتۆڵدان‌و هەموو جوڵەیەكی چونەناوەوە‌و هاتنەدەرەوەیان لەڕێگەی پەنجەمۆری ئەلیكترۆنیی‌و وێنەی چاوەوە تۆماردەكرێت. راپۆرتەكە باس لەو روداوانە دەكات كە ئیمارەتی دوبەی لە هەناوی خۆیدا شاردونیەتەوە، بەتایبەتی شوێنە دورەدەستەكانی كاركردن‌و دۆخی كرێكاران لە ناوچە پیشەسازییەكان‌و كەمپەكانی كاركردن لە بیابان‌و ناوچەكانی تر، كە قسەكردن تێیاندا قەدەغەیە‌و كەس ناتوانێت ناڕەزایەتی دەربڕێت‌و گوزارشت لە بۆچونی خۆی بكات. هاوكات باسی چیرۆكی مێژووی پەیوەندییەكانی نێوان ئیماراتی عەرەبی‌و بەریتانیا ‌و سیاسەتە ئابورییەكانی دەكات، لەمەدا نمونە بە بەخشینی باج لەسەر ئەو كاڵایانەی دەهێنێتەوە كە پەیوەندی نێوان هەردوو وڵاتی بەهێزكردووە، نمونە بە شایەتیدانی چەندین كەس دەهێنێتەوە كە لە دوبەی ژیاون‌و سەرباری ئەوەی بۆ ماوەیەكی زۆریش لەوێ ماونەتەوە، بەڵام نەبوون بە خاوەنی رەگوڕیشە، ئەمە دەكات بە نمونە بۆ ئەوەی بڵێت مرۆڤ هەرچەندە پەیوەندی ماددی بە شوێنێكەوە ببەستێتەوە، بەڵام ماددە ناتوانێت وای لێ بكات هەست بە بەختەوەری بكات‌و ناچار دەبێت دواجار جانتاكەی كۆبكاتەوە‌و بەبێ هیچ ئەنجامێك بگەڕێتەوە. لێرەوەیە نوسەری راپۆرتەكە دەیەوێت بڵێت" شازادە هەیا پێدەچێت لەم جۆرە پەیوەندییەی لەگەڵ دوبەی هەبوبێت، كە ئەوەش پەیوەندییەكی مادییە‌و مێژوو دروستناكات‌و رەگوڕیشەی نابێت، پارە بە تەنیا بۆشایی پڕناكاتەوە‌و بەختەوەری راناكێشێت".

راپۆرتی: بی بی سی  وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ حكومەتی دوورگەی گرینلاندی سەر بە دانمارك رایگەیاند: پێشوازی لە وەبەرهێنانی دەرەكی دەكات، بەڵام دوورگەكە بۆ فرۆشتن نیە، ئەوەش دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە چەند لێدوانێكیدا ئاماژیدابوو بە ئەگەری كڕینی ئەو دوورگەیەی سەر بە دانمارك لەلایەن واشنتۆنەوە. لایخۆشیەوە لارس راسمۆسین، سەرۆك وەزیرانی پێشووی دانمارك، وتی:" لێدوانەكەی ترەمپ هیچ نیە, جگە لە شۆخییەكی هاوشێوەی درۆی یەكی نیسان". ترەمپ بە نیازە ئەیلولی داهاتوو سەردانی دانمارك بكات‌و بەگوێرەی چەند راپۆرتێكیش داوای لە راوێژكارەكانی كردووە بیرۆكەی كڕینی گرینلاند تاوتوێ بكەن، كە بنكەیەكی سەربازیی ئاسمانی ئەمریكای تێدایە. " گرینلاند" گرینلاند گەورەترین دوورگەیە لە جیهاندا، رووبەرەكەی 2 ملیۆن كیلۆمەتر چوارگۆشەیە، مافی ئۆتۆنۆمیی لەلایەن دانماركەوە پێبەخشراوە‌و خاوەنی حكومەت‌و پەرلەمانی خۆیەتی‌و 80%خاكەكەی سەهۆڵ دایپۆشیوە‌و لە ساڵێكدا دوو مانگی تەنها رۆژە‌و شەوی نیە. دانمارك دوو لەسەر سێی بودجەی گرینلاند دابیندەكات‌و بەشێكی تری بودجەی دوورگەكەش بەهۆی راوكردنەوە لە دەریادا دابیندەكرێت‌و ئەگەری ئەوەش هەیە لە داهاتوودا دۆزینەوەی گاز‌و نەوت‌و كانزاكانی تر كۆمپانیاكانی وەبەرهێنان بۆ دوورگە رابكێشێت. قەتیسبوونی گەرما پرۆسەی توانەوەی سەهۆڵی لە جەمسەری باكوری گۆی زەویی خێراكردووە‌و ئەوەش گەیشتن بە سەرچاوە  كانزاییەكانی دوورەگەكە ئاسان دەكات. ژمارەی دانیشتوانی دوورگەكە 57 هەزار كەسە‌و مەسیحین‌و بە هەردوو زمانی دانماركی‌و گرینلاندی قسەدەكەن‌و بەدەست چەندین كێشەی كۆمەڵایەتییەوە دەناڵێنن وەك ئالودەبوونی خواردنەوە كهولییەكان, بەهۆی ئەوەی زستانێكی سەخت‌و دووردرێژی هەیە. مارگرێتی دووەم پادشای دانمارك‌و گرینلاندە‌و كیم كیلیسن كە پێشتر ئەفسەری پۆلیس بووە، لە ساڵی 2014ەوە سەرۆك وەزیرانی دوورگەكەیە. ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ماوەیەكی دوورودرێژە چاوی بڕیوەتە گرینلاند، چونكە پێگەیەكی ستراتیژی هەیە‌و لە سەرەتای جەنگی ساردیشەوە وێستگەیەكی راداری لە ناوچەی " تۆل" داناوە.   بیرۆكەیەكی نوێ‌ نیە ترەمپ یەكەم كەس نیە بیری لە كڕینی دوورگەی گرینلاند كردبێتەوە، بیرۆكەكە دەگەڕێتەوە بۆ شەستەكانی سەدەی نۆزدەیەم كاتێك ئەندرۆ جاكسۆن سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بوو. راپۆرتێكی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا كە مێژووەكەی بۆ ساڵی 1867 دەگەڕێتەوە، باس لە بایەخی ستراتیژی گرینلاند دەكات‌و ئاماژە بە سەرچاوەی ئەو سامانە سروشتییانە دەدات, كە لە داهاتوودا دەدۆزرێنەوە‌و بیرۆكەی دەستگرتن بەسەریدا بە نمونەیی دادەنێت. یەكەم جوڵەی رەسمی بۆ كڕینی گرینلاند ساڵی 1946 كرا, كاتێك هاری ترومان سەرۆكی ئەمریكا داوای لە دانمارك كرد دوورگەكە بەرامبەر بە 100 ملیۆن دۆلار بفرۆشێت، پێشتریش پێشنیازی گۆڕینەوەی چەند پارچە زەوییەك لە ئالاسكا كرابوو بەرامبەر چەند ناوچەیەكی ستراتیژی گرینلاند. لە رابردوودا چەندینجار ئەمریكا زەوی لە وڵاتانی تر كڕیوە لەوانە: *  ساڵی 1803  لویزیانا كە رووبەرەكەی 2 ملیۆن كیلۆمەتر چوارگۆشەیە لە فەرەنسا كڕیی بە 15 ملیۆن دۆلار. * ساڵی 1867 ئەلاسكای لە روسیا كڕی بە 7.2 ملیۆن دۆلار. * ساڵی 1917 دوورگەكانی ئەندیزی خۆرئاوای دانماركی كڕی‌و ناوی دوورگەكانی ڤێرجین" پاكیزە"ی ئەمریكی لێنا. چەند وێستگەیەكی گرنگە مێژووی گرینلاند * 982 ئەریك ئەحمەری نەرویژی گرینلاندی دۆزیەوە‌و ئەو ناوەی لێنا كە بەتاوای " خاكی سەوز" دێت، ساڵی 986 جارێكی تر لەگەڵ چەندین كەسدا گەڕایەوە دوورگەكە، بەڵام بەهاتنی ساڵی 1600 جگە لە ئەسكیمۆكان كەسی تێدا نەمایەوە. * 1721 یەكەمین كەمپی نیشتەجێبوون لەلایەن دانماركەوە لە نزیك شاری " نوك" پایتەختی ئێستای گرینلاند بونیاتنرا. * 1940 دانمارك لەلایەن ئەڵمانیاوە داگیركرا، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە درێژایی جەنگەكە ئەركی پاراستنی گرینلاندی لە ئەستۆگرت. * 1953 گرینلاند بە رەسمی بوو بە بەشێك لە خاكی پادشانشینی دانمارك. * 1979 دوای راپرسییەك گرینلاند مافی ئۆتۆنۆمیی لەلایەن دانماركەوە پێبەخشرا. * 1999 دادگای باڵای دانمارك بە بڕیارێك دانینا بەوەی ساڵی 1953 ئەسكیمۆكان لە باكوری گرینلاند لەسەر خاكەكەیان دوورخراونەتەوە بۆ فراوانكردنی بنكەی سەربازی ئەمریكا لە " تول"، بەڵام مافی گەڕانەوەی پێنەدان. * 2008 لە راپرسییەكەدا دانیشتوانی گرینلاند دەنگیاندا بۆ دەسەڵاتی زیاتر لە چوارچێوەی مافی ئۆتۆنۆمیدا‌و زیاتر كۆنترۆڵكردنی سەرچاوەكانی وزە‌و زمانی كالالیسۆت یان زمانی گرینلاندی خۆرئاوا ببێتە زمانی فەرمی لەبری زمانی دانمارك. *2010 توێژینەوەكان جەختیانكردەوە كە سەهۆڵبەندانی گرینلاند بە ئاستێكی زۆرخێرا دەتوێتەوە‌و ئەوەش ئاستی ئاوی دەریا‌و زەریاكان بەرزدەكاتەوە.

(درەو میدیا): چەند میدیایەكی ئێران ئاشکرایانکرد محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوە دوو خانوی گرانبەهای لە ئەمریكا هەیە، ئەوەش زەریفی رووبەڕووی ناڕەزایەتییەكی زۆری هاوڵاتیانی ئێران كردەوە، بە تایبەتی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا. لە ماوەی رابردوودا ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا سزای بەسەر محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێراندا سەپاند‌و بڕیاریدا هەرچی موڵك‌و ماڵێكی هەیەتی لە ئەمریكا دەستی بەسەردا بگیرێت. لە كاردانەوەی ئەو بڕیاری واشنتۆندا، جەواد زەریف لە تویتێكیدا لە تۆڕە كۆمەڵایەتی تویتەر رایگەیاند "سزاكانی ئەمریكا هیچ كاریگەرییەكیان لەسەر خۆی‌و خێزانەكەی نابێت، چونكە هیچ موڵك‌و سامانێك یان بەرژەوەندییەكی لە دەرەوەی ئێران نییە". كەناڵی " ئازادی" نزیك لە باڵی موحافیزكارانی ئێران رۆژی هەینی لە ئەكاونتی خۆیدا لە تۆڕی تێلیگرام رایگەیاند جەواد زەریف دوو خانووی لە ئەمریكا هەیە. بەهۆی ئەو هەواڵەوە وەزیری دەرەوەی ئێران رووبەڕووی رەخنە‌و ناڕەزایەتییەكی زۆری هاوڵاتیانی ئێران بووەوە, بە تایبەتی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان‌و كەناڵەكانی " ئامەد نیوز"،  "ئاوا تودەی"‌و " دیدنیها". هاوكات جەواد زەریف رووبەڕووی رەخنەیەكی زۆری بەرەی موحافیزكاران‌و توندڕەوەكانی ئێران بووە‌و رۆژنامەی " ئیعتمیادی" باڵی ریفۆرمخوازانیش ئەو ناڕەزایەتییەی بە هەوڵێك بۆ بە ئامانجگرتنی وەزیری دەرەوە تۆمەتباركرد. رۆژنامەی ئیعتیماد لەسەر زاری چەند سەرچاوەیەكی ئاشكرایكرد جەواد زەریف خانوی یەكەمی لە 1998 بۆ 2002 كڕیوە, كاتێك لە تیمی ئێران بووە لە نەتەوە یەكگرتووەكان‌و خانوەكەی بەناوی كۆمپانیای " میری" یەوە تۆماركردووە. ئاماژەی بەوەشكردووە" خانووی دووەم تایبەت بووە بە نیشتەجێبوون‌و مانەوەی زەریف لە شارۆچكەی سكیردیل لە شاری نیویۆرك‌و جەواد زەریف ئەم خانووەی نەكڕیوە, بەڵكو لە 1988 ەوە بۆ 1990 بە كرێ تێیدا بووە. بە گوێرەی میدیاكانی ئێران نرخی خانویی یەكەم بە ملیۆنێك‌و 50 هەزار دۆلار‌و خانوی دووەم بە 480 هەزار دۆلار دەخەمڵێندرێت. هەتا ئێستا حكومەتی ئێران یان وەزارەتی دەرەوە هیچ روونكردنەوەیەكیان دەربارەی ئەو خانوانەی زەریف بڵاونەكردوەتەوە.

(درەو میدیا): دانوستانەكانی توركیا‌و ئەمریكا لە بارەگای وەزارەتی بەرگری  توركیا دەربارەی دامەزراندنی ناوچەیەكی ئارام لە  رۆژئاوای كوردستان " باكوری سوریا" كۆتایی هات‌و ئەنكەرەو واشنتۆن رێككەوتن. وەزارەتی بەرگری توركیا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، رێككەوتن كراوە لە قۆناغی یەكەمدا‌و لە زووترین كاتدا ئەو رێوشوێنانە بگیرێنەبەر كە نیگەرانییەکانی توركیا دەڕەوێننەوە. ئاشكراشیكرد بەپێی رێككەوتنەكە بەزوویی سەنتەرێكی ئۆپەراسیۆنی هاوبەش لە توركیا پێكدەهێنرێت بۆ هەماهەنگی‌و بەڕێوەبردنی ناوچە ئارامەكەی سوریا. وەزارەتی دەرەوەی توركیا ئاماژەی بەوەشداوە رێككەوتن لەگەڵ لایەنی ئەمریكی كراوە بۆئەوەی ناوچە ئارامەكە بكرێتە رێڕەوێكی ئاشتی‌و هەموو رێوشوێنێك بیگرێتەبەر بۆ گەرەنتیكردنی گەڕانەوەی سورییەكان بۆ وڵاتەكەیان. لە راگەیەندراوێكیشدا باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە ئەنکەرە ئاماژەی بەوە كردووە سەنتەرێكی ئۆپەراسیۆنی هاوبەش لە توركیا بەزووترین كات هەماهەنگی و كار بۆ دامەزراندنی ناوچەی ئارام پێكەوە بكرێت و وەفدیفدی ئەمریكا و توركیا لەسەر ئەم خاڵانە رێككەوتون:. - جێبەجێكردنی دەستبەجێی رێكارە سەرەتاییەكان بۆ رەواندنەوەی نیگەرانییە ئەمنییەكانی توركیا.  - دامەزراندنی سەنتەرێكی ئۆپەراسیۆنی هاوبەش لە توركیا بەزووترین كات بۆئەوەی هاوئاهەنگی و كار بۆ دامەزراندنی ناوچەی ئارام پێكەوە بكرێت. - دەبێت ئەو ناوچە ئارامە ببێتە رێڕەوێكی ئاشتی و دەبێت هەموو هەوڵێك بدرێت بۆئەوەی سوورییەكان بگەڕێنەوە وڵاتی خۆیان.  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا سزای بەسەر محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێراندا سەپاند‌و ئەوەش هەنگاوێكە رەنگە زیان بە هەلی دانوستانی دیپلۆماتی بگەیەنێت لە كاتێكدا ناكۆكی‌و ململانێكانی نێوان تاران‌و واشنتۆن ڕۆژبەڕۆژ بەرەو ئاڵۆزی‌و گرژی زیاتر هەنگاودەنێت. ستیڤن مینۆچین، وەزیری گەنجینەی ئەمریكا لە بەیاننامەیەكدا وتی:" جەواد زەریف ئەجێندا بێسەروبەرەكانی رابەری باڵای ئێران پیادە دەكات‌و ئەو وتەبێژی رژێمەكەیە لەسەرتاسەری جیهاندا‌و ویلایەتە یەكگرتووەكان پەیامێكی روون‌و ئاشكرا ئاراستەی رژێمی ئێران دەكات‌و ئاگاداری دەكاتەوە كە ئەو رێبازەی لەمدواییەدا گرتویەتیەبەر هەرگیز مایەی قبوڵكردن نیە". سزاكان چین؟ بە گوێرەی سزاكان زەریف هەر موڵك‌و ماڵ‌و بەرژەوەندییەكی لە ئەمریکا هەبێت بلۆكدەكرێت, هاوكات ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ ئاشكرایكرد بڕیاری پێویست دەدات دەربارەی پێدانی ڤیزا بە زەریف بۆ ئەمریكا‌و لەنێویشیاندا ڤیزای سەردانكردنی نەتەوە یەكگرتووەكان‌و هێشتا روون نییە كە ئایا زەریف بێبەش دەبێت لە ئامادەبوون لە كۆبوونەوەی ساڵانەی كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە ئەیلولی داهاتوودا‌و ئەگەر زەریف ڤیزای سەردانكردنی نیویۆرك بەدەستبهێنێت ئەوا هەلی ئەنجامدانی پەیوەندی راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆی لەگەڵ ئەمریكا لە نیویۆرك بۆ دەڕەخسێت كە ساڵانە زۆرینەی سەركردەكانی جیهان ئامادە دەبن. "سوپاستان دەكەم" زەریف كە لە تەمەنی 17 ساڵییەوە لە ئەمریكا بووە‌و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی لە سان فرانسیسكۆ‌و دێنڤەر خوێندووە‌و پاشان لە 2002ەوە تا 2007 باڵیۆزی ئێران بووە لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە كاردانەوەیدا بەرامبەر بە بڕیارەكەی ئەمریكا لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسیویەتی:" ئەو هۆكارەی كە پاڵی بە ویلایەتە یەكگرتووەكانەوە ناوە بۆ ئەو بڕیارە ئەوەیە، من وتەبێژی رەسمیی ئێرانم لەسەرتاسەری جیهاندا... ئایا راستی تا ئەو رادەیە ئازاربەخشە؟ ئەم هەنگاوە هیچ كاریگەریی لەسەر خۆم‌و خێزانەكەم نابێت، هیچ موڵك‌و بەرژەوەندییەكم لە دەرەوەی ئێران نیە، سوپاس بۆ ئێوە كە من وەک مەترسییەكی گەورە لەسەر ئەجێنداكانتان دەبینن". " رەفتارێکی منداڵانەیە" حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری ئێرانیش هەنگاوەكەی ئەمریكای دەربارەی زەریف بە " رەفتاری منداڵانە" وەسفكرد‌و رایگەیاند: ئەو بڕیارە لە ترسەوە سەرچاوەی گرتووە. رۆحانی لە وتەیەكیدا كە تەلەفزیۆنی ئێران راستەوخۆ پەخشیكرد وتی:" دەگەڕێنەوە بۆ رەفتاری منداڵانە، هەموو رۆژێك ئەوە دەڵێنەوە كە دەمانەوێت گفتوگۆ بكەین بەبێ‌ مەرجی پێشوەخت... پاشان سزا بەسەر وەزیری دەرەوەدا دەسەپێنن". رۆحانی وتیشی:" وڵاتێك كە باوەڕی وایە بەهێزەو هێزێكی جیهانی گەورەیە لە دیدارەكانی وەزیری دەرەوەمان دەترسێت، كاتێك دكتۆر زەریف لە نیویۆرك دیدارێكی ئەنجامدا... ئەمریكییەكان وتیان وەزیری دەرەوەی ئێران رای گشتیمان چەواشە دەكات، چی بەسەر ئەو ئازادی و دیموكراتییەدا هات كە بانگەشەتان بۆدەكرد، كۆڵكەكانی كۆشكی سپی وا بونیاتنراوە كە بە وشە‌و لۆجیكی  پیاوێكی فیداكار‌و بەئاگا بلەرزێت". كاردانەوەی ناوخۆی ئەمریكا كریس مێرڤی سیناتۆری دیموكراتی لە لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوە گومانی خۆی دەربڕی دەربارەی سودی ئەو هەنگاوی كە حكومەتی ئەمریكا لەدژی وەزیری دەرەوەی ئێران گرتویەتیەبەر‌و لە تویتێكدا نوسیویەتی:" ئەگەر بە راستی هەڵوێستمان ئەوەیە كە دانوستان لەگەڵ ئێران بكەین، پێویست نەبوو لەسەرمان  سزا بەسەر دانوستانكاری سەرەكییاندا بسەپێنین". هاوكات ویندی شیرمان، كە لە سەردەمی باراك ئۆباما سەرۆكی پێشووی ئەمریكا، گەورە دانوستانكاری ئەمریكا بوو لە دانوستانەكانی رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران هەمان بۆچونی سیناتۆر مێرڤی دووپاتكردەوەو رایگەیاند سەپاندنی سزا بەسەر زەریفدا " سەرچڵییە لە سنوری دروستكردنی بارگرژییەكی مەترسیداردا". شیرمان بڕیارەكەی ئیدارەی ئەمریكاشی بەستەوە بە قسەكانی جۆن بۆڵتۆنەوە دەربارەی نوێكردنەوەی لێبوردنی سزاكانی تایبەت بە پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران كە ریێگە بە روسیا‌و چین‌و وڵاتانی ئەوروپا دەدات بەردەوام بن لە هاوكارییەكانیان لە بواری وەزەی ئەتۆمیی مەدەنییدا لەگەڵ تاران. شیرمان كە بەڕێوەبەی سەنتەری سەركردایەتی گشتییە لە كۆلێژی هارڤارد كنیدی وتی:" گریمانەی ئەوە هەیە سزادانی زەریف بەهای ئەو لێبوردنەیە‌و وادەردەكەوێت كە شەڕی بەرەی جەنگ یان دیپلۆماسیەت لەناو ئیدارەی ئەمریكادا لەكڵپە سەندندایە". محەمەد جەواد زەریف كێیە؟ محەمەد جەواد زەریف ساڵی 1960 لە تارانی پایتەخت‌و لە خێزانێكی ئاینی‌و دەوڵەمەند لە دایكبووە‌و خێزانەكەی لە بواری بازرگانیدا زۆر چالاك بوون، لە تەمەنی هەرزەكاریدا خانەوادەكەی رەوانەی كالیفۆرنیای ئەمریكای دەكەن، چونكە لەو كاتەدا بەهۆی ئەندامێتی لە كۆمەڵەی خوێندكارانی ئیسلامیدا زۆری نەمابوو لەلایەن دەسەڵاتدارانی رژێمی پاشایەتی ئێرانەوە دەستگیربكرێت. زەریف لە ئەمریكا‌و لە زانكۆی " دێنڤەر" بڕوانامەی دكتۆرای لە یاسای نێودەوڵەتی بەدەستهێناوە‌و پاشان پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی خوێندووەو رۆشنبیرییەكی ئەمریكی بەرفراوانی هەیە‌و پسپۆری دانوستانە بە پلەی" نایاب"‌و هەندێك بە " گەورەترین شەیتان" وەسفیدەكەن. هەر لەماوەی مانەوەیەدا لە ئەمریكا بە خانەوادەی هاشمی رەفسەنجانی‌و كەسایەتی تری گرنگی ئێرانی ئاشنابووە‌و بە كوڕی رژێمی ئێستای ئێران‌و بەرگریكاری سەرسەختی دادەنرێت لە هەشتاكانی سەدەی رابردوەوە‌و نوێنەرایەتی وڵاتەكەی كردووە لە چەندین دانوستاندا لەگەڵ ئەمریكاو وڵاتانی ئەوروپا. " هەمیشە دەم بەخەندە" زەریف لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك‌و تویتەر هەوادارێکی زۆری هەیە‌و تاكە وەزیری حكومەتی ئێرانە ئەو تۆڕە كۆمەڵایەتییانە بەكاردەهێنێت كە لە ئێراندا چاودێری بەردەوامیان لەسەرە. زەریف بەوەناسراوە  رێكپۆش‌و جوانپۆشە‌و هەمیشە دەم بەخەندەیە‌و خاوەنی جەماوەرێكی زۆرە لە ریزی رۆشنبیران‌و گەنجانی ئێرانداو ئابی 2013 وەك وەزیری دەرەوەی ئێران دەستنیشانكرا‌، پێش ئەوەش لە 2002 بۆ 2007 باڵیۆزی وڵاتەكەی بوو لە رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان. ئەندازیاری رێككەوتنە ئەتۆمییەكە زەریف بە بڕبڕەی پشتی دیپلۆماسیەتی ئێران دادەنرێت‌و رۆڵێكی سەرەكی بینیوە لە دانوستانەكانی رێككەوتنە ئەتۆمییی وڵاتەكەی لەگەڵ وڵاتانی زلهێزی جیهان لە 2015 دا، بەڵام دوای كشانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنەكە روبەڕووی فشاری زۆری توندڕەوەكانی ئێران بوەوەو ئەوەش وایكرد دەست لەپۆستەكەی بكشێنێتەوە‌و بەڵام دەستلەكاركێشانەوەكەی لەلایەن حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری ئێرانەوە رەتكرایەوە.

(درەو میدیا): محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران لە نامەیەكیدا بۆ عەلی خامنەیی رابەری باڵای كۆماری ئیسلامیی ئێران هەڕەشەی دەستلەكاركێشانەوە لە پۆستی وەزیری دەرەوە دەكات، ئەگەر ئەو هەڵمەتی سوكایەتی‌و تەنگپێهەڵچنینە رانەگیرێت كە نەیارەكانی لە بەرەی موحافیزكارەكان لەدژی بەرپایان كردووە. رۆژنامەی " ئیعتیماد"ی سەر بە باڵی ریفۆرمخوازەكانی ئێران رایگەیاند: زەریف بەمدواییانە نامەیەكی بۆ خامنەیی ناردووە‌و لە قەبارەی ئەو سوكایەتی‌و تەشهیرە ئاگاداری كردوەتەوە كە رووبەڕووی بوەتەوە‌و ئاماژیبەوەشداوە كە ئەگەر ئەوە بەردەوام بێت ناتوانێت لە كارەكەی لە وەزارەتی دەرەوە بەردەوام بێت. رۆژنامەكە ئاشكراشیكرد زەریف لە نامەكەیدا ئاماژەی بە زنجیرە درامای " گاندۆ" داوە كە تەلەفزیۆنی رەسمی حكومیی لە سەرەتای تەموزەوە دەستی بە پەخشكردنی كردووە‌و دامەزراوەیەكی سەر بە سوپای پاسداران بەرهەمیهێناوە. زەریف نوسیویەتی:" لەم ماوەیەی دواییدا‌و دوای پەخشكردنی زنجیرەی گاندو رووبەڕووی شەپۆلێك لە جوێن‌و سوكایەتی پێكردن بومەتەوە‌و هەتا ئەگەر بەشێك لەو رەخنانەش دروست بن، ئەوا خزمەتكردن لە وەزارەتی دەرەوە مایەی قبوڵكردن نەماوە". رۆژنامەی ئیعتیماد ئاماژیبەوەشداوە كە خامنەیی لە وەڵامی نامەی زەریفدا جەختیكردوەتەوە " بەهیچ شێوازێك بە كەمترین سوكایەتیكردن بە زەریف رەزامەند نیە". 25ی شوباتی رابردوو وەزیری دەرەوەی ئێران لە رێگەی پۆستێكەوە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئینستاگرام دەستی لەكاركێشایەوە، بەڵام دوو رۆژ دواتر بە فشاری حەسەن روحانی سەرۆكی ئێران پاشگەزبوەوە. بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەكی ئێرانی ئاگادار، رۆحانی فەرمانیداوە كە سزای دەستەی رادیۆ‌و تەلەفزیۆنی حكومەت بدرێت بەهۆی بەرهەمهێنان‌و پەخشكردنی زنجیرەیەكی ئەمنیی كە بووەتە مایەی سەرهەڵدانی ناكۆكی لە نێوان لێپرسراوانی حكومەت و باڵی موحافیزكاران‌و لە پێش هەموشیانەوە سوپای پاسداران. ئاژانسی فارس نیوزیش رایگەیاند روحانی لە كۆبوونەوەیەكدا لەگەڵ محەمەد جەواد زەریف پرسی كەمكردنەوەی بودجەی دەستەی رادیۆ‌و تەلەفزیۆنی حكومەتیان تاوتوێكردووە بەهۆی بەرهەمهێنانی ئەو زنجیرەیەوە كە باس لە "دۆسیەیەكی ئەمنی هەستیار دەكات‌و قەیرانی لەناو حكومەتدا دروستكردووە". سێ‌ حوەزیرانی رابردوو كەناڵی سێی ئێران زنجیرەی تەلەفزیۆنی " گاندو"ی پەخشكرد كە باس لە پرۆسەی ئاڵوگۆڕكردنی زیندانیان دەكات لە نێوان ئەمریكا‌و ئێراندا لەسەردەمی باراك ئۆبامای سەرۆكی پێشووی ئەمریكا‌و باس لە پرسەی گۆڕینەوەی رۆژنامەنەسوێكی ئێرانی ئەمریكی دەكات بەناوی جیسۆن رەزائیان كە وەك پەیامنێری رۆژنامەی واشنتۆن پۆست كاریكردووە‌و تۆمەتباركراوە بە سیخوڕیكردن بۆ ئەمریكا. بە گوێرەی میدیاكانی ئێران بیرۆكەی  زنجیرەی " گاندو" كە لە 30 ئەڵقە پێكدێت باس لە كێبركێ‌و ململانێی نێوان سوپای پاسداران‌و حكومەتەكەی رۆحانەی دەكات. هەروەها زنجیرەكە وردەكاری ئەمنیی دەربارەی پەیوەندیی رەزائیان‌و هەندێك بەرپرسی حكومەت لە نێوشیاندا وەزیری دەرەوە ئاشكرادەكات لەگەڵ نهێنییەكانی ئازادكردنی لە بەرامبەر هەڵگرتنی قەدەغە لەسەر بڕێك پارەی بلۆككرای ئێران كە ملیارێك‌و 700 ملیۆن دۆلارە.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت ئەمریكا دوای 16 ساڵ جارێكی تر دەگەڕێتەوە‌و هێزی سەربازی لە سعودیە جێگیردەكات، بەریتانیاش هۆشداری بە ئێران دەدات‌و لە مەترسییەكانی سنورداركردنی جموجوڵی دەریاوانی لە گەرووی هورمز ئاگاداری دەكاتەوە. پادشا رەزامەندی نیشاندا شا سەلمان بن عەبدولعەزیز پادشای سعودیە رەزامەندی نیشاندا لەسەر جێگیربوونی هێزی ئەمریكی لە خاكی وڵاتەكەی. ئاژانسی هەواڵی سعودیە رایگەیاند، نیشاندانی رەزامەندی بۆ "میوانداریكردنی" سوپای ئەمریكا لەلایەن شا سەلمانەوە بۆ پتەوتركردنی ئاسایش‌و سەقامگیرییە لە ناوچەكە. وەزارەتی بەرگری ئەمریكا "پێنتاگۆن" لەبەیاننامەیەكدا لەبارەی ناردنی هیزی سەربازی بۆ سعودیە دەڵێ:" ئەوە بەرپەرچدانەوەی زیاترە بەڕووی هەڕەشەكاندا". ناردنی هێزی سەربازی بۆ سعودیە لەكاتێكدایە ئاڵۆزی نێوان واشنتۆن‌و تاران لەناوچەی كەنداوی عەرەبیدا زیادی كردووە‌و كاریگەری لەسەر بازاڕەكانی نەوتی لە جیهاندا دروستكردووە. هێزی ئەمریكی لە سعودیە ؟ ئاژانسی هەواڵی سعودیە لەزاری سەرچاوەیەكەوە لە وەزارەتی بەرگری ئەمریكا بڵاویكردەوە، بڕیاری ناردنی هێزی ئەمریكی بۆ سعودیە ئامانج لێی "بەرزكردنەوەی ئاستی كاری هاوبەشە بۆ بەرگیركردن لە ئاسایش‌و سەقامگیری‌و زامنگردنی ئاشتی لە ناوچەكەدا". ئاژانسی رۆیتەرز لەزاری بەرپرسێكی تری ئەمریكییەوە كە ناوەكەی ئاشكرانەكردووە، دەڵێ:" زیاتر لە 500 سەربازی سوپای ئەمریكا رەوانەی سعودیە دەكرێن، ئەمە لەچوارچێوەی زیادكردنی ژمارەی سەربازانی ئەمریكادایە لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاسا كە مانگی رابردوو پێنتاگۆن رایگەیاند". مانگی حوزەیرانی رابردوو پێنتاگۆن رایگەیاند، هەزار سەرباز رەوانەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەكات، بەڵام ئاماژەی بەوەنەكرد سەربازەكان لە چ وڵاتێك جێگیردەكرێن. ساڵی رابردوو پەیوەندییەكانی واشنتۆن‌و تاران جارێكی تر ئاڵۆزی تێكەوتەوە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لەرێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران كشایەوە كە ساڵی 2015 لەنێوان وڵاتانی زلهێزی جیهان‌و ئێران ئیمزاكرا‌و لەچوارچێوەی ئەو رێككەوتنەدا ئێران قایل بوو بەوەی چالاكییە ئەتۆمییەكان سنوردار بكات لەبەرامبەر هەڵگرتنی ئەو سزا ئابورییانەی كە بەسەریدا سەپێندراوە. گەڕانەوەی ئەمریكا دوای 16 ساڵ رۆژی 26ی ئابی 2003 ئەمریكییەكان لە مەراسیمێكدا بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان"نیان رادەستی سعودیە كردەوە، ئەمە راگەیاندنی كۆتایهاتنی بوونی سەربازی ئەمریكا بوو لە سعودیە. بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان" رۆڵێكی گرنگی هەبوو لە ستراتیژیەتی واشنتۆن لە ناوچەكەدا، هەندێك كات ژمارەی سەربازانی ئەمریكی لەم بنكەیەدا دەگەیشتە (60 هەزار) سەرباز. واتە (16) ساڵ ئەمریكییەكان جارێكی تر هێزی سەربازی دەگەڕێننەوە بۆ سعودیە، ئەمەش لەكاتێكدایە پەیوەندییەكانی ئەمریكا‌و ئێران بە قۆناغێكی هەستیاردا گوزەر دەكەن. بەپێی هەواڵی تۆری (CNN)، سەربازانی ئەمریكا بۆ هەمان ئەو شوێنە دەگەڕێنەوە كە بەر لە (16 ساڵ) تێیدا جێگیربوون، واتە بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان" كە دەكەوێتە ناوچەیەكی بیابانی خۆرهەڵاتی ریازی پایتەختی سعودیە. هەندێك لە راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان باسلەوەدەكەن، ئێستا ژمارەیەك سەربازی ئەمریكی لە بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان"ن بەمەبەستی ئامادەكاریكردن بۆ ناردنی هێزە سەربازییەكە‌و بەكارخستنی سیستمی بەرگری موشەكی پاتریۆت‌و نۆژەنكردنەوەی شوێنی نیشتنەوەی فڕۆكەكان. كێشەیەكی نوێ‌ سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامیی ئێران دوێنێ‌ دەستی بەسەر كەشتییەكی نەوهەڵگری بەریتانیادا گرت لە گەرووی هورمز، ئەمە وەك وەڵامدانەوەیەك بوو بۆ دەستبەسەراگرتنی كەشتییەكی نەوتهەڵگری ئێران لە جەبەل تاریق لەلایەن بەریتانییەكانەوە، كە بەڕێگاوە بوو بۆ سوریا. بە گوێرەی قسەی میدیاكانی ئێران، ئەو  كەشتییە نەوتهەڵگرەی بەریتانیا كە ئێران دەستی بەسەرداگرتووە، ناوی "ستینا ئەمپیرۆ" یە، دوای خۆكێشانی بە بەلەمێكی راوكردندا لە گەرووی هورمز، لەلایەن سوپای پاسدارانەوە دەستی بەسەردا گیراوە‌و لەگەڵ تیمەكەیدا كە (23) كەسن، بۆ بەندەر عەباس گواستراونەتەوە. بەرپرسێكی دەریاوانی ئێران لە پارێزگای هورمزگان رایگەیاند، كەشتییە نەوتهەڵگرە بەریتانییەكە بەپێچەوانەی ئاڕاستەوە لە دەریادا رۆیشتووە‌و یاسای دەریاوانی نێودەوڵەتی پێشێلكردووە. هاوكات موراد عەفیفی پور بەڕێوەبەری بەندەر‌و دەریاوانی ئێران لە پارێزگای هورمزگان لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی "فارس" وتی:" 18 كەسی تیمی كەشتییە بەریتانییەكە هەڵگری رەگەزنامەی هیندستانن‌و پێنج كەسیان هەڵگری رەگەزنامەی روسیا، فلیپین‌و لاتیڤیا-ن". عەفیفی پور ئاشكراشیكرد" كەشتییەكە هیچ بڕە نەوتێكی هەڵنەگرتووە، دەربارەی هەندێك كاروباری تەكنیكیش لەلایەن دەسەڵاتی دادوەرییەوە لێكۆڵینەوە لەگەڵ تیمی كەشتییەكەدا دەكرێت". لەندەن هۆشداری دەدات لە كاردانەوەیدا بەرامبەر دەستبەسەراگرتنی ئەو كەشتییە، وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا بەیانی ئەمڕۆ لە بەیاننامەیەكدا هۆشداریدا لە لێكەوتەی جدیی ئەگەر ئێران بەزووترین كات كەشتییەكە ئازادنەكات، لە هەمان كاتدا جەختیكردەوە "لەندەن بیر لە بژاردەی سەربازیی ناكاتەوە". جێریمی هانت وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان وتی:" بە رێگایەكی گونجا‌و و بەهێز وەڵامدەدەینەوە، ئێمە بە روون‌و ئاشكرا دەڵێن ئەگەر ئەو دۆخە بە خێرایی چارەسەرنەكرێت، ئەوا كۆتایی مەترسیداری دەبێت". ئاماژەی بەوەشدا" بەریتانیا لە بژاردەی سەربازیی ناكۆڵێتەوە، بەڵكو لەڕێگەی دیپلۆماتییەوە هەوڵی چارەسەری دۆخەكە دەدات، ئەگەر ئازادی دەریاوانی سنورداربكرێت، ئەوا دۆڕاوی گەورە ئێران دەبێت، لە بەرژەوەندی خۆیاندایە بە خێراترین كات دۆخەكە چارەسەربكەن".  

راپۆرتی: بی بی سی  وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە نوسینگەی تایبەتی خۆی لە كۆشكی سپی چاویكەوت بە 27 كەسی رزگاربووی پاكتاوكردنی ئاینی كە لە 27 وڵاتی جیاجیای جیهانەوە هاتبوون. لە دیدارەكەدا كە 30 خولەكی خایاند‌و رۆژنامەنوسان ئامادەبوون، ترەمپ داوای لەو كەسانەو كرد باس لە ئەزمونی ژیانی خۆیان‌و چەوساندەنەوەیان بكەن‌و زۆر بە وردیش گوێی لێگرتن. یەكێك لە ئامادەبوانی دیدارەكەی ترەمپ، نادیە موارد كچە چالاكی ئێزدیی‌و خاوەن خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بوو كە لەگەڵ چەند كەسێكی تری مەسیحیی لە میانمار، ڤێتنام، كۆریای باكور، ئێران، توركیا، كوبا، ئەریتریا، نایجیریا‌و سودان لەگەڵ  چەند موسوڵمانێكی ئەفغانستان، سودان، پاكستان‌و ڤێتنام ئامادەی دیدارەكە بوو. خەڵاتی نۆبڵ لە دیدارەكەدا ترەمپ نادیە مورادی توشی شۆك كرد كاتێك لێی پرسی " خەڵاتی نۆبڵت بردوەتەوە؟، ئەمە جێی باوەڕ نییە، بۆچی ئەو خەڵاتەیان پێبەخشیویت؟". نادیە مورادیش لەوەڵامی ئەو پرسیارەدا چیرۆكی خۆی باس كرد كە چۆن وەك كراوە بە كۆیلەی سێكسی لەلایەن رێكخرای دەوڵەتی ئیسلامییەوە‌و چۆن رووبەڕووی دەستدرێژیی سێكسی‌و ئەشكەنجەدان بوەتەوە پێش ئەوەی سەركەوتوو بێت لە هەڵاتن‌و  باسی لەوەشكرد دوای چارەسەر لە ئەڵمانیا بڕیاریداوە ئەو تراژیدیایە بۆ جیهان بگێرٍێتەوە كە ژنانی ئێزدیی رووبەڕووی بوونەوە. نادیە موراد وتی:" شوێنێكی سەلامەتمان بۆ ژیان نەدۆزییەوە، دایك و شەش براكەمیان كوشت‌و منیان هێشتەوە". ترەمپ قسەكەی پێبڕی وتی:" دایك‌و براكانت ئێستا لە كوێن؟ نادیە موراد سەری سوڕما‌و وتی:" ئەوان مردن، كوژران، ئێستا لە گۆڕی بە كۆمەڵدا لە شەنگال نێژراون، بەڵان من ئێستا خەبات دەكەم بۆئەوەی بە سەلامەتی بژین. تكات لێدەكەم شتێك بكە". ترەمپ وەڵامی دایەوە‌و وتی:" زۆر باش دەزانم ئەو ناوچەیەی دەربارەی دەدەوێیت. بەڵێ‌ زۆر دژوارە". بەنگلادیش لە كوێیە؟ هەر لەو دیدارەدا كچە پەنابەرێكی رۆهینگی پرسیاری لە ترەمپ كرد دەربارەی پلانی بۆ نزیكەی 700 هەزار پەنابەری رۆهینگیا كە بەهۆی پێشێلكارییەكانی سوپای میانمارەوە لەدژیا ئاوارە بوون.  ئەو كچە رۆهینگییە وتی:گ من پەنابەرێكی رۆهینگیام لە كەمپی ئاوارەكان لە بەنگلادیش، زۆرینەی ئاوارەكان ئومێدەوارن بە زووترین كات بگەڕێنەوە بۆ نیشتمان، پلانت چییە بۆ هاوكاریكردنمان؟". ترەمپ بە پرسیار وەڵامی دایەوە وتی:" بەنگلادیش بە دیاریكراوی لە كوێیە"؟ لەم كاتەدا یەكێك لە یاردەدەرانی هەڵدایە‌و ترەمپی ئاگاداركردەوە كە بەنگلادیش وڵاتێكی دراوسێی بۆرمایە. یەكێی تر لە ئامادەبووانی دیدارەكەی ترەمپ ئیستەر پیترۆس بوو كە ساڵی 2014 لەلایەن رێكخراوی بۆكۆ حەرامەوە لە نایجیریا رفێندرابوو. پیترۆس وتی: زۆر سوپاس سەرۆك ترەمپ وەڵامیدایەوە: زۆر سوپاس بۆتۆ پیترۆس: بە یارمەتیت، من ئیستەرم لە نایجیریا لە دەست بۆكۆ حەرام هەڵاتووم ترەمپ: ماوەیەكی قورس بوو وانەبوو؟ پیترۆس: بەڵێ‌ ترەمپ" ماوەیەكی قورس بوو. سوپاس بۆتۆ.  

راپۆرت: بی بی سی فارسی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت بەمدواییە ئەپلیكەیشن یاخود بەرنامەیەكی موبایل بەناوی "فەیس ئەپ" زۆر بەربڵاوبوەتەوە، كە گۆڕانكاری لە روخساری كەسەكاندا دەكات، وێنەكانی ئەوان پیر یاخود گەنج دەكاتەوە. هەزاران كەس لە بەكارهێنەرانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، وێنەی روخساری خۆیان لە حاڵێكدا كە پیربوون یاخود گەنج بونەتەوە، بڵاودەكەنەوە. بەڵام لە چەند رۆژی رابردوودا كە بابەتی سودوەرگرتن لە ئامرازی گۆڕینی روخسار خرایەبەرباس، نیگەرانییەكان لەبارەی مەرج‌و حوكمەكانی بەكارهێنانی ئەو پرۆگرامە زیادی كرد. رەخنەگرانی ئەم ئەپلیكەیشنە دەڵێن كۆمپانیای بەرهەمهێنەری ئەپلیكەیشنەكە كە كۆمپانیایەكی روسیە، لەبارەی زانیاری بەكاربەرانەوە "تێڕوانینێكی ناجێگیر"ی هەیە، بەڵام فەیس ئەپ لەبەیاننامەیەكدا رایگەیاند، زۆرینەی ئەو وێنانەی كە لەناو پرۆگرامەكەدا ئەپلۆد دەكرێن دوای 48 كاتژمێردا دەسڕێنەوە. ئەم كۆمپانیایە هاوكات دەڵێ تەنیا ئەو وێنانە لەناو ئامێری بەكاربەردا ئەپلۆد دەبن، كە بەمەبەستی گۆڕانكاریكردن تێیدا هەڵبژێردراون‌و وێنەی تر ئەپلۆد نابێت.  ئەم ئەپلیكەیشنە تەنانەت لەسەر وێنە پۆرترێتییەكانیش كاری خۆی دەكات‌و روخساریان دەگۆڕێت فەیس ئەپ چییە ؟ فەیس ئەپ ئەپلیكەیشنێكی نوێیە. بەر لە دوو ساڵ كۆپییەكی كەوتە بازاڕەەوە كە "فیلتەری نەتەوە‌و رەگەزی جیاواز"ی بە وێنەكان دەدا. بەڵام ئەم ئامرازە كە شێوەی روخساری نەتەوەیەكی دیاریكراوی دەگۆڕی بۆ نەتەوەیەكی تر، روبەڕووی رەخنەی توندبووەوە، بەجۆرێك دیزاینەرەكانی ناچاربوون بەرنامەكە راگرن. ئەپلیكەیشنە تازەكە، نەك تەنیا دەتوانێت كەسەكان گەنج یان پیر بكاتەوە، تەنانەت دەتوانێت بزەو پێكەنین بخاتەسەر روخساریان یان وێنەكان ئارایشت بكات‌و شێوازی قژیان بگۆڕێت. ئەم گۆڕانكارییە بەیارمەتی زیرەكییەكی دەستكرد (artificial intelligence) ئەنجام دەدرێت، ئەم ئەپلیكەیشنە لۆگاریتمێك لە وێنەی روخساری تۆ دەگرێت‌و بەپشتبەستن بە وێنەكانی تر، وێنەیەكی نوێ بەرهەم دەهێنێت. ئەم پرۆگرامە دەرفەتی ئەوە دەڕەخسێنێت بەجۆرێك روخساری كەسەكان خەندەئامێز بكرێت كە ددانەكانیان دەركەوێت‌و لەهەمانكاتدا هێڵەكانی دەوروبەری لێو، چەناگە‌و گۆناكان بەتەواوەتی سروشتی بن. كەواتە كێشە چییە ؟  نیگەرانییەكان كاتێك زیادیان كرد كە یوشۆ نوزی (Joshua Nozzi) یەكێك لە دیزاینەرەكانی ئەپلیكەیشنەكە لە تویتێكدا نوسی" ئەپلیكەیشتنی فەیس ئەپ بەبێ مۆڵەتی بەكارهێنەرانی هەموو وێنەكانی ئەوان لەناو موبایلە زیرەكەكانیان كۆدەكاتەوە". ئەڵبەتە ئەو رۆژێك دواتر تویتەكەی خۆی سڕییەوە‌و لە بانگەشەكەی پاشگەزبووەوە، بەڵام هەر ئەو ئاماژەیە بەس بوو بۆ وروژاندنی مەترسییەكە.  بەهەرحاڵ، پسپۆڕێكی فەرەنسی بواری ئاسایشی ئینتەرنێتی كە نازناوی خوازراوی (ئەلیوت ئەندەرسۆن) بەكاردەهێنێت، دەربارەی بانگەشەكانی نوزی لێكۆڵینەوەی كردووە‌و بۆی دەركەوتووە ئەو پرۆسەی ئەپلۆدكردنی وێنەیە رونادات‌و تەنیا ئەو وێنە تایبەتانە ئەپلۆد دەبن كە بەكاربەران خۆیان بڕیاری لەسەردەدەن‌و لەڕێگەی فەیس ئەپە ئەپلۆد دەبێت. بەڕێوەبەری جێبەجێكاری فەیس ئەپ بە (بی بی سی) وت:" تەنیا ئەو وێنانە ئەپلۆد دەبن كە بەكاربەران خۆیان داخڵی ناو سێرڤەرەكەی دەكەن". فەیس ئەپ هەر تەنیا دەسكاری تەمەنی كەسەكان ناكات، ئەتوانێت بزەو پێكەنینیش بخاتەسەر روخساری وێنەكانیان داوای FBI بۆ لێكۆڵینەوە چاك شومەر رێبەری كەمینەی دیموكراتەكان لە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا لە تویتێكدا لەبارەی بەكارهێنانی بەربڵاوی فەیس ئەپ داوای لە پۆلیسی فیدراڵی ئەمریكا (FBI) كرد لەبارەی ئەو ئەپلیكەیشنە لێكۆڵینەوە بكەن. ئەو لە پەیامێكدا كە لە تویتەر بڵاویكردەوە، نیگەرانی قوڵی خۆی لەو جۆرە پرۆگرامانە نیشاندا كە زانیاری تایبەتی هاوڵاتیانی ئەمریكا دەخاتە بەردەم "هێزە نەیارە بیانییەكان"ەوە.  فەیس ئەپ لە بەیاننامەكەی خۆیدا ئەو تۆمەتانەی رەتكردەوە. سودوەرگرتن لە تەكنەلۆژیای ئاشكراكردنی روخسار هاوكات نیگەرانیش دروستبووە لەبارەی سودوەرگرتنی ئەم ئەپلیكەیشنە لە تەكنەلۆژیای ناسینەوەی روخسار‌و پاسۆرد، كە لە موبایلی هۆشمەندی نوێدا هەیە. رەخنەگران دەڵێن لەم بارودۆخەدا تەنانەت ئەگەر وێنەی كەسەكەش لە سێرڤەرەكەدا بسڕێتەوە، بەڵام هەر لۆگاریتمی روخسار دەمێنیتەوە‌و بۆ ئەو مەبەستە سودی لێدەبینرێت. سەرۆكی جێبەجێكاری فەیس ئەپ ئەم بابەتەی رەتكردەوە‌و وتی:" لۆگاریتمی وێنەكان تەنیا بۆ ئیدیت‌و ئەنجامدانی گۆرانكاری سودی لێ دەبینرێت".   سێرڤەرەكەی لە ئەمریكایە نەك روسیا ! فەیس ئەپ كۆمپانیایەكی روسییە كە بارەگاكەی لە شاری سان پترسبۆرگە، بەڵام لە چەندین ناوچەی جیهانیش ئوفێسی هەیە‌و دەڵێ سێرڤەرەكانی لە ئەمریكایە. هەندێك پرسیار هەن لەبارەی ئەوەی بۆچی فەیس ئەپ گۆڕانكاری وێنەكان لەسەر روی موبایلی بەكاربەران ئەنجام دەدات، پێویستە لە بنەڕەتەوە وێنەكان لەسەر سێرڤەری خۆی ئەپلۆد بكات. لێكۆڵەرێكی ئاسایشی ئینتەرنێتیی باوەڕی وایە ئەم بابەتە بۆ فەیس ئەپ تەنیا تایبەتمەندییەكی بازرگانی‌و كێبڕكێی هەیە. ئەو پسپۆڕە باسلەوەدەكات بەهیچ جۆرێك فێڵی لەو ئەپلیكەیشنەدا نەدیوە، بەڵام جەختی كردووە ئومێدەوارە بژاردەیەك هەبێت كە بەكاربەران بتوانن دوای گۆڕانكاریكردن، وێنەكانیان لە سێرڤەردا بسڕنەوە. نیگەرانیش هەیە لەبارەی سودوەرگرتنی بازرگانی فەیس ئەپ لە وێنەی بەكاربەكارن‌و كۆتوبەندكردنی ئەم بابەتە لە مەرجەكانی بەكارهێنانی ئەپلیكەیشنەكەدا خراوەتەڕوو، مەرجێك كە زۆربەی بەكاربەران بەبێ ئەوەی بیخوێننەوە قبوڵی دەكەن. بەڵام لانسی ئۆلانۆڤ سەرنوسەری سایتی تەكنەلۆژی "لایڤ وایر"، لە كاردانەوەی ئەم نیگەرانییانەدا نمونەی بە مەرجەكانی تویتەر هێنایەوە كە "بەدیاریكراوی هەمان مەرجی بەكارهێنانی تێدایە". ئاسایشی ئینتەرنێتی یەكێك لەو بابەتانەیە كە لەم ساڵانەی دوایدا بایەخی زۆری پێدراوە، بە تەماشاكردنێكی هەواڵەكانی جیهانی تەكنەلۆژیا كەم مانگ هەیە كە هەواڵی هاككردن‌و بڵاوكردنەوەی تایبەتمەندی بەكاربەران بڵاونەبێتەوە.

(درەو میدیا): "حەقیقەت یان هەڵای میدیایی" رەنگە ئەمە باشترین ناونشیان بێت بۆ ئەو پرۆسەیەی كە ئێستا لە پەرلەمانی عێراق لەژێر ناوی لێپرسینەوە‌و میوانداریكردنی وەزیرەكان دەستیپێكردووە. ماوەیەكە كوتلەكانی ناو پەرلەمانی عێراق زنجیرەیەك هەوڵی نوێیان دەستپێكردووە بۆ لێپرسینەوە لە وەزیرەكانی كابینەكەی عادل عەبدولمەهدی. فوئاد حسێن وەزیری دارایی عێراق كە سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە، یەكێكە لە وەزیرە بانگهێشتكراوەكان‌و بڕیارە پەرلەمان لەسەر دۆسیەی رێككەوتنی نێوان حكومەتی عێراق‌و حكومەتی هەرێم لەبارەی نەوت‌و بودجە لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكات. رۆژنامەی (العربی الجدید)ی قەتەری لە زاری سەرچاوەیەكی پەرلەمانییەوە باسلەوەدەكات، دۆسیەی لێپرسینەوە لە وەزیرەكان، دەرگای سازشكردنی لەبەردەم هەندێك لە كوتلە سیاسییەكان كردوەتەوە‌و هەندێك لە پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان لەلایەن پەرلەمانی عێراقە، بانگهێشتكردنی بێناوەڕۆكن. سەرچاوەكە ئاماژەی بەوەكردووە، ئەو كوتلەیەی كە دەیەوێت وەزیرێكی دیاریكراوی سەر بە كوتلەیەكی تر بانگهێشتی ناو پەرلەمان بكات، وا دەكات كوتلەكەی تر لەدژی وەزیرەكەی ئەو بجوڵێت، ئەمەش بەواتای ئەوە دێت وەزیر بەرامبەر بە وەزیرە، واتە هەر كوتلەیەك لەبەرامبەر داخستنی دۆسیەی وەزیرەكەی خۆی، دۆسیەی وەزیری سەربە كوتلەی بەرامبەر دادەخات. بەگوێرەی قسەی سەرچاوەكە، تاكە سودێكی پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان بۆ پەرلەمان تەنیا دەستكەوتی میدیاییە بۆ ئەو كوتلەیەی كە وەزیرێك بانگهێشت دەكات، چونكە پەرلەمان لەڕووی میدیاییەوە سود لەم بابەتە دەبینێت‌و دەیەوێت وا نیشان بدات چاودێری كاری وەزیرەكان دەكرێت‌و لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت. لە خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان هاوكێشەی رێككەوتنی پشتی پەردەی نێوان كوتلە سیاسییەكان لە پەرلەمان تێكچوو، بۆیە ژمارەیەك وەزیر لە پەرلەمان متمانەیان لێسەندرایەوە، یەكێك لە وەزیرەكان كورد بوو (هۆشیار زێباری وەزیری پێشووی دارایی). پێناچێت بەمزوانە رێككەوتنی پێكهێنانی كابینەی نوێ حكومەت لە پەرلەمانی عێراق هەڵوەشێتەوە، بۆیە پێشبینی ناكرێت پەرلەمان بەزوویی هەنگاوی جددی بۆ لێپرسینەوە لە وەزیرەكان‌و سەندنەوەی متمانە هەڵگرێت، بەڵام تاڕادەیەك فشار لەسەر عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران دروستكراوە. ئەو پەرلەمانتارە كە رۆژنامەكە ناوەكەی بڵاونەكردوتەوە دەڵێ:" سەرۆكایەتی پەرلەمان ئاگادارە لەو سازشكردنانە لەسەر دۆسیەی وەزیرەكان هەیە، بەڵام ناتوانێت رێگری بكات، چونكە كوتلەكان جڵەوی پەرلەمانیان بەدەستەوەیە". ئەمە لەكاتێكدایە هاوپەیمانی سائرون كە رەوتی سەدر سەرۆكایەتی دەكات جەخت دەكات لەسەر ئەوەی پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان بۆ پەرلەمان بەردەوام دەبێت. محەمەد غزی پەرلەمانتاری سەربە هاوپەیمانی سائرون لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا وتی:" حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی بەوشێوەیە نەبوو كە پێشبینیمان دەكرد، لە پرسی جێبەجێكردنی بەرنامەكانیدا زۆر دواكەوتووە.. لە قۆناغی داهاتوودا پەرلەمانتارانی هاوپەیمانی سائرون ژمارەیەك لە وەزیرەكان بانگهێشت دەكەن‌و كارەكان تا ئاستی لەكارخستنیان دەڕۆن". پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان دوای هەشت مانگ دێت لە دەستبەكاربوونی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی، هەندێك پێیان وایە ئەم پرۆسەیە تەنیا بۆ دروستكردنی فشارە لەسەر سەرۆك وەزیرانی نوێ كە هیچ كوتلەیەكی بەهێزی پەرلەمانیی لە پشت نییە.  

راپۆرت: سایتی كەناڵی ئەلحوڕە     وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ       ئێران رایگەیاند ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییە دەشكێنێت كە ساڵی 2015 لەگەڵ وڵاتانی رۆژئاوای ئیمزای كرد‌و رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆم لەو رێژەیە زیاتر بەرزدەكاتەوە كە لە رێككەوتنەكەدا رێگەی پێدراوە‌و بریتیە لە رێژەی 3.67%. یۆرانیۆم چۆن دەپیتێنرێت؟  ئەو یۆرانیۆمە خاوەی كە لە كانەكاندا دەردەهێنرێت رێژەی لەسەدا یەكی (ئەكسیدی یۆرانیۆم)ی تێدایە،  ئەمە ئەو مادە سەرەتاییەیە كە بۆ پرۆسەی بەرهەمهێنانی وزە پێویستە. یۆرانیۆمی خاو بە مادەی كیمیایی تر چارەسەردەكرێت بۆ دەرهێنانی ئۆكسیدی یۆرانیۆم‌و دروستكردنی ئەو مادەیەی كە پێی دەوترێت " كێكە زەردەكە" كە هاڕاوەیەكە‌و رێژەی 80%ی بریتیە لە ئۆكسیدی یۆرانیۆم. پێش بەكارهێنانی یۆرانیۆم لە وێستگە ئەتۆمییەكان یان بۆمبەكاندا، پێویستە سەرەتا‌و یەكەمجار یۆرانیۆمەكە بپیتێنرێت، ئەوەش لەبەرئەوەی یۆرانیۆمی سروشتی بڕێكی زۆر كەم لە (یۆرانیۆم – 235)ی تێدایە كە ناوكەكانی بە ئاسانی پارچەپارچە دەبن‌و بڕێكی زۆر وزە بەرهەمدەهێنن. (یۆرانیۆم – 235) جۆرێكە لە یۆرانیۆم، ژمارەی گەردیلەكانی 235ەو جیاوازە لە یۆرانیۆمی سروشتی (یۆرانیۆمی – 238) لە رووی ژمارەی نیوترۆنەكانی نێو ناوكی گەردیلەكانیان. یۆرانیۆمی خاو تەنها رێژەی 0.7% ی ( یۆرانیۆم- 235)یی تێدایە‌و ئەوی تری كە دەمێنێتەوە بریتیە لە ( یۆرانیۆم- 238). بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم ( كێكە زەردەكە) دەگۆڕدرێت بۆ گازێك كە بە " یۆرانیۆم هیكسافلۆراید" ناودەبرێت‌و پاشان دەخرێنە ناو ئامێری سێنتەر فیوچ كە بە خێراییەكی زۆر دەسوڕێتەوە‌و بەوەش یۆرانیۆم- 238 دەچێتە دەرەوە‌و یۆرانیۆم – 235 دەمێنێتەوە كە كێشی سوكترە. یۆرانیۆم‌و چەكی ئەتۆمیی ئەو یۆرانیۆمەی لە وێستگە ئەتۆمییەكاندا بەكاردەهێنرێت بە رێژەی 4% پیتێنراوە، بەڵام بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆمیی دەبێت بە رێژەی 90% بپیتێنرێت. بە گوێرەی دەقی ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییەی كە ئێران ساڵی 2015 لەگەڵ وڵاتانی خۆرئاوا ئیمزایكرد، نابێت یۆرانیۆم بەرێژەی 3.67% زیاتر بپیتێنێت، بەڵام تاران رایگەیاند پابەندی ئەوە نابێت‌و رێژەی پیتاندن بەرزدەكاتەوە‌و هیچ بەربەرستێكی تەكنیكیش لەبەردەمیدا نییە تا رێگری لێبكات، چونكە قۆناغەكانی سەرەتای پیتاندنی یۆرانیۆم زۆرترین هەوڵ‌و وزەی پێویستەو هەتا رێژەی پیتاندنەكە بەرزببێتەوە پرۆسەكە ئاسانتر دەبێت. لە پرۆسەی پیتاندنی یۆرانیۆمدا بەڕێژەی 90%، نیوەی هەوڵ‌و وزەی بەگەڕخراو دەڕوات بۆ بەرزكردنەوەی رێژەی پیتاندنەكە لە 0.7%ەوە بۆ 4% و دوای گەیشتن بە رێژەی 20%ی پیتاندن, كە بە (یۆرانیۆمی بەرز پیتێنراو) ناودەبرێت، پرۆسەكە بۆ بەكارهێنانی یۆرانیۆم لە بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمییدا بەرێژەی 90% تەواوبووەو هەتا رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆم زیاتربێت، ئەو بڕەی كە لە بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمییدا بەكاردەهێنرێت كەمتر دەبێتەوەو بۆ دروستكردنی چەكێكی ئەتۆمی لە یۆرانیۆمی پیتێنراو بە رێژەی 20% بڕی 400 كیلۆگرام بەكاردەهێنرێت، بەڵام لەكاتی بەركارهێنانی یۆرانیۆمی پیتێنراو بە رێژەی 90% بڕەكە بۆ 28 كیلۆگرام كەمدەبێتەوە.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەرەفعەت سەرەتای ئەم مانگە، بۆنەیەكی تایبەت بوو بە حاكمی دوبەی شێخ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم، چونكە لەم مانگەدا بوو گەورەترین ئاهەنگی سازكرد بۆ هاوسەرگیری هەرسێ‌ كوڕەكەی (حەمدان، مەكتوم، ئەحمەد) لە یەك رۆژدا، بەڵام ئەمە زۆری نەخایاند كە هەواڵ هەڵاتنی شازادە هەیای چوارەمین ژنی لەگەڵ دوو منداڵەكەیدا بۆ ئەڵمانیا بڵاوبوەوە، هەرچەندە تائێستا هیچكام لە ئیمارات‌و ئەڵمانیا بە فەرمی هیچیان لەسەر ئەو رووداوە رانەگەیاندووە. هەیا چۆن هەڵات؟ چەند راپۆرتێكی میدیاكانی ئەڵمانیا‌و بەریتانیا باس لە هەڵاتنی شازادە هەیا بنت ئەلحوسەین (45 ساڵ) هاوسەری شێخ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم (70 ساڵ) حاكمی دوبەی دەكەن‌و رایدەگەیەنن هەیا لەگەڵ دوو منداڵەكەی بە هاوكاری دیپلۆماتكارێكی ئەڵمانیی ئیماراتی بەرەو ئەڵمانیا بەجێهێشتووە‌و لەو وڵاتە داوای پەنابەریی كردووە. سایتی رۆژنامەی (بێڵد)ی ئەڵمانیی رایگەیاند هەیا كە كچی پادشای كۆچكردووی ئوردنە لەگەڵ كوڕەكەی زاید (7 ساڵ)‌و كچەكەی جەلیلە (11 ساڵ) هەڵاتووە‌و 35 ملیۆن یۆرۆشی لەگەڵ خۆیدا بردووە. سایتی بێڵد لەسەر زاری رۆژنامەی "زە سەن"ی بەریتانییەوە ئاشكرایكرد، دیپلۆماتكارێكی ئەڵمانی هاوكاری شازادە هەیاو منداڵەكانی كردووەو لە ئەڵمانیا داواكاری مافی پەنابەرێتی پێشكەشكردووەو داوای جیابوونەوەشی لە محەمەد بن راشد ئالمەكتومی هاوسەری كردووە. (زە سەن) دەربارەی هۆكاری هەڵاتنی شازادە هەیا باسی لەوەكردووە كە لەبەر مەترسی لەسەر ژیانی ئەو بڕیارەی داوە‌و دەربارەی پێشكەشكردنی داواكاری مافی پەنابەرێتیشی لە ئەڵمانیا ئاماژەیبەوەداوە  متمانەی بە دەسەڵاتدارانی بەریتانیا نەبووەو ترسی لەوە هەبووە بگەڕێنرێتەوە بۆ دوبەی. شازادە هەیا كە لە مانگی شوباتی رابردوەوە دەرنەكەتووە تا ئێستا هیچ لێدوانێكی رەسمی دەربارەی بەجێهێشتنی ئیمارات بڵاونەكردوەتەوە. هەیا یەكەم كەس نیە ئەمە یەكەمینجار نیە كە ژنانی نزیك لە حاكمە بەهێزەكەی دوبەی كە سەرمایەكەی بە 10 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت هەڵدێن، پێشتریش دوان لە كچەكانی هەڵاتون یان هەوڵی هەڵاتیان داوە، شەمسە (38 ساڵ) لە گەشتێكیدا بۆ بەریتانیا بە ئۆتۆمبیلەكەی خۆی هەڵات، بەڵام دواتر دەستگیركراو دیپۆرتی دوبەی كرایەوە، لەتیفەش (32 ساڵ)  لە عوممانەوە بە یەختێك هەوڵی هەڵاتنی دا، بەڵام لە لایەن هێزی دەریاوانی هیندستانەوە دەستگیركراو رەوانەی دوبەی كرایەوە. بن راشد بە شیعر لە رووداوەكە دەدەوێت هەرچەندە میدیای فەرمیی ئیمارات، هیچ هەڵوێست‌و رونكردنەوەیەكی حاكمی دوبەی دەربارەی هەڵاتنی هاوسەرەكەی بڵاونەكردوەتەوە، بەڵام بە گوێرەی رۆژنامەی "زە سەن"ی بەریتانیی، حاكمی دوبەی داوای لە دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا كردووە هاوسەرەكەی‌و منداڵەكانی دیپۆرتی ئیمارات بكەنەوە، بەڵام دەسەڵاتدارانی بەرلین ئەو داواكارییەیان رەتكردوەتەوەو رایانگەیاندووە كە هێزە ئەمنییەكان پارێزگاریان لێدەكەن. رۆژنامە بەریتانییەكە ئاشكراشیكردووە لەو كاتەوەی كە شازادە هەیا دیارنەماوە، شێخ محەمەدی هاوسەری دوو شیعری بە زمانی عەرەبی‌و ئینگلیزی لە تۆڕی ئینتەرنێت بڵاوكردوەتەوەو تێیدا ئاماژەی بە لەدەستدان‌و هەڵاتنی هاوسەركەی كردووە. لە یەكێك لە شیعرەكانیدا كە بەناوی "خۆشەویستی لە چاوەكانتدایە" بن شێخ محەمەد نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لە هەڵاتنی هاوسەرەكەی‌و ئازاری ئەو رووداوەشی بە تیرێك چواندووە كە رۆحی پێكاوە‌و شێتی كردووەو لە كۆتاییشدا داوای لێكردووە لە دڵی نەرم بێت‌و لە هەڵەكانی خۆشببێت‌و پاداشتی كارە باشەكانی بداتەوە. شازادە هەیا شازادە هەیا كچی شا حوسێن بن تەڵاڵ پادشای پێشووی ئوردن لە هاوسەرەكەی ( شاژنە عەلیا) 3ی ئایاری 1974 لە دایكبووە، لە باوكەوە برای شا عەبدوڵای دووەم پادشای ئێستای ئوردنەو كاتێك تەمەنی سێ‌ ساڵان بووە دایكی ساڵی 1977 بەهۆی كەوتنەخوارەوەی هێلیكۆپتەرەكەی لە باشوری ئوردن گیانی لەدەستداوە. شازادە هەیا لە ئوردن قۆناغی سەرەتایی خوێندنی تەواوكردووەو پاشان ساڵی 1985 چوەتە خوێندنگەی بادمنتۆن لە ئینگلتەراو پاشان خوێندنگەی براینستۆن لە هەرێمی دۆرست لە باشوری خۆرئاوای ئینگلتەراو ساڵی 1992 چوەتە كۆلێژی سانت هێڵدا بۆ خوێندنی زانستی ئابوری‌و سیاسی‌و دوای ئەوەش پەیوەندی بە زانكۆی ئۆكسفۆردەوە كردووەو ساڵی 1994 زانكۆی تەواوكردووە. هاوسەرگیری لەگەڵ محەمەد بن راشد شازادە هەیا 10ی نیسانی 2004 هاوسەرگیری لەگەڵ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم كردووە كە ئەوكات وەزیری بەرگری ئیمارات‌و جێنشینی حاكمی دوبەی بووەو دوو منداڵی هەیە: * جەلیلە: ساڵی 2007 لەدایكبووە. * زاید: ساڵی 2012 لەدایكبووە. چالاكییەكانی شازادە هەیە لە بواری وەرزشی سوارچاكیدا زۆر لێهاتوو بووەو چەندین خەڵاتی نێودەوڵەتی لەو بوارەدا بەدەستهێناوەو ساڵی 2006 بۆ ماوەی چوار ساڵ بە سەرۆكی یەكێتی سوارچاكی نێودەوڵەتیی هەڵبژێدراوەو باڵیۆزی نیازپاكی نەتەوە یەكگرتووەكانیش بووە. محەمە بن راشد كێیە؟ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم جێگری سەرۆكی ئیماراتە، هاوكات سەرۆك وەزیران‌و حاكمی ئیمارەتی دوبەی-یە. رۆژی 15ی تەموزی 1949 لە دوبەی لەدایكبووە، كوڕی سێیەمی شێخ راشد بن سەعید-ە، شێخ راشد چوار كوڕی هەبووە‌و لەنێوان ساڵانی 1958وە تاوەكو ساڵی 1990 حاكمی دوبەی بووە.  شێخ محەمەد لە ماڵی شێخ سەعید ئال مەكتومی باپیری لەناوچەی (شەندەغە) لە بیابانی دوبەی گەورە بووە، لەمنداڵییەوە لەسەردەستی راهێنەرانی تایبەتی زانستی زمانی عەرەبی‌و ئیسلامی وەرگرتووە، ئەمە بەر لەوەی پەیوەندی بە سیستمی خوێندنی بنەڕەتییەوە بكات لە خوێندنگەی (ئەحمەدی) لەناوچەی (دیرە) لە شاری دوبەی. كاتێك تەمەنی گەیشتووەتە (10) ساڵان، چوەتە خوێندنگەی (الشعب)‌و دوو ساڵ لەوێ خوێندویەتی‌و دواتر چوەتە خوێندنگەی ناوەندی دوبەی، ساڵی 1965 خوێندنی ناوەندی تەواو كردووە. دوای ساڵێك، شێخ محەمەد بەهاوڕێیەتی یەكێك لە كوڕە مامەكانی گەشتی كردووە بۆ بەریتانیا بەمەبەستی خوێندنی زمانی ئینگلیزی، لەوێ لە كامبردیج پەیوەندی بە خوێندنگەی (بیڵ)ی تایبەت بە زمانەوە كردووە. دوای تەواوكردنی زمانی ئینگلیزی، شێخ محەمەد پەیوەندی بە كۆلیژی (مۆنز)ی سەربازییەوە كردووە لە ئالدرشوت، لەوێ خولێكی راهێنانی تەواوكردووە كە شەش مانگی خایاندووە.   حەزو ئارەزووەكانی شێخ هەر لە منداڵییەوە هاوشێوەی منداڵەكانی تری بنەماڵەی مەكتوم‌و زۆرێك لە خەڵكی وڵاتانی كەنداو، وانەی لە وەرزشە جۆربەجۆرە كلتورییەكان وەرگرتووە لە نمونەی راوی هەڵۆ، ئەسپسواریی، ئەو ماوەیەش كە لە بەریتانیا ژیاوە زیاتر ئاشنای ئەسپسواری بووە. شێخ محەمەد حەزی لە یاری تێنس‌و تۆپی پێ-ش هەیە، بەڵام وەكو باسدەكرێت زیاتر هۆگری ئەسپسوارییە‌و چەند گۆڕەپانێكی بەناوبانگی لە وڵاتەكەی بۆ ئەسپسواری دروستكردووە لەوانە گۆڕەپانی (جۆدۆلفین). چوار ژن‌و زیاتر لە 20 منداڵ ! بەپێی ئەوەی باسدەكرێت، شێخ محەمەد بەفەرمی چوار ژنی هەیە، كە ئەمانەن: •    هند بن مەكتوم بن جومعە بن ئال مەكتوم  ئەمە یەكەمین هاوسەری شێخ محەمەدە، لەم ژنە 12 منداڵی هەیە كە ئەمانەن (حسە- راشید- حەمدان- مەكتوم- ئەحمەد- لەتیفەی سێیەم- سەعید- مەریەمی دووەم- شێخە- فەتیم- سەلامە- شەممە). •    حوریە ئەحمەد معاش ئەمە هاوسەری دووەمی شێخ محەمەدە‌و خەڵكی جەزائیرە، لەم ژنە (4) منداڵی هەیە بەناوەكانی (شەمسە- لەتیفەی ناوەنجی- مەیسا- ماجد). •    دەلیلە عەلی ئەمە هاوسەری سێیەمی شێخ محەمەدە، ئەم ژنە خەڵكی لوبنانە، لە شێخ محەمەد جیابوەتەوە، بەڵام (3) منداڵی لە شێخ محەمەد هەیە بەناوەكانی (لەتیفەی یەكەم- دەلال- مەریەمی یەكەم). •    شازادە هەیا بنت حسێن ئەمە كچی شاحسێن پادشای پێشووی ئوردن‌و خوشكی شا عەبدوڵای پادشای ئێستای ئوردنە، دواین هاوسەری فەرمی شێخ محەمەدە‌و دوو منداڵی لێی هەیە بەناوەكانی (جەلیلە- زاید). شێخ محەمەد لە ژنەكانی زیاتر لە (20) منداڵی هەیە (هەندێك سەرچاوەی تر باسلەوەدەكەن (30) منداڵی هەیە‌و (6 جار) هاوسەرگیری كردووە)، گەورەترین منداڵی (مەنال)ە كەلەدایكبووی ساڵی 1977ە، بچوكترین منداڵیشی (زاید)ە كە لەدایكبووی ساڵی 2012یە. شێخ لە دەسەڵاتدا  شێخ محەمەد هەر لەمنداڵییەوە بۆ ئەوە ئامادەكراوە حوكمڕانی بكات، وەكو باسدەكرێت شێخی بچوك لەناوچەی (شەندەغە) لە دوبەی هەر لە منداڵییەوە تەماشای باپیرو باوكی‌و مامەكانی كردووە كە حوكمی وڵاتیان كردووە‌و لەوانەوە فێری حوكمڕانیكردن بووە. شێخ محەمەد لە مەجلیسی پیاوماقوڵانی باپیریدا گەورە بووە، چۆنیەتی فراوانبوونی پرۆژەی ئیماراتی عەرەبی قۆناغ بە قۆناغ بەچاوی خۆی بینیوە، هەر لە دروستكردنی ئەنجومەنی فەرمانڕەوایانی ئیماراتەوە كە بناغەی دەوڵەتەكەیە‌و دواتر رێككەوتنی ئەو یەكێتی‌و یەكبونەی لێكەوتەوە كە لەنێوان شێخ زاید بن سوڵتان حاكمی پێشووی ئەبوزەبی‌و شێخ راشیدی حاكمی پێشووی دوبەیدا كرا لە رۆژی 18ی شوباتی 1968‌و ئەوە بوو بە یەكەمین هەنگاو بۆ دروستكردنی یەكێتییەك‌و پاشان دەوڵەتی ئیماراتی لێكەوتەوە. شێخ محەمەد بۆیەكەمینجار لە سەرەتای مانگی تشرینی یەكەمی 1969 پۆستی حكومی وەرگرتووە، كاتێك دوای دەرچوونی لە خولی راهێنانی سەربازی لە بەریتانیا، باوكی پۆستی سەرۆكایەتی دەزگای پۆلیس‌و ئاسایشی گشتی لە ئیمارەتی دوبەی پێبەخشی. چیرۆكی دروستكردنی دەوڵەت رۆژی 2ی كانونی یەكەمی 1971، كۆشكی كەناری جومێرا لە دوبەی، كە كۆشكی تایبەتی شێخ راشیدی باوكی شێخ محەمەدبوو، ئاهەنگێكی گرنگی بەخۆوە بینی، ئەوە ئاهەنگی ئیمزاكردنی یەكەمین بەڵگەنامەی دەستوریی كاتیی بوو، كە لەسەر بنەمای ئەو بەڵگەنامەیە دەوڵەتی (ئیماراتی عەرەبی یەكگرتوو) دروستكرا. فەرمانڕەوای ناوچەكانی ئەبوزەبی، دوبەی، شارقە، عەجمان، فوجێرە‌و شازادەی جێنشینی ویلایەتی ئوم قەیوین بەنوێنەرایەتی باوكی، ئیمزایان لەسەر بەڵگەنامەكە كرد. رۆژانی دواتر، دەوڵەتی ئیمارات دروستكرا، شێخ مەكتوم برای شێخ محەمەد راشید ئەركی دروستكردنی یەكەمین ئەنجومەنی وەزیرانی دەوڵەتەكەی كەوتەئەستۆ، ئەو پۆستی وەزیری بەرگری بەخشی بە محەمەد برای، ئەوكات محەمەد بوو بەمنداڵترین وەزیری بەرگری لەسەر ئاستی جیهان. دیارترین بڕیاری شێخ محەمەد بن راشید لە پۆستی وەزیری بەرگریدا دەریكرد، بڕیاری بەشداریكردنی سوپای ئیمارات بوو لە هێزی هاوپەیمانان كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكرد بۆ دەركردنی سوپای عێراق لەناو خاكی كوەیت لە ساڵی 1990دا، ئەوە یەكەمینجار بووە هێزەكانی ئیمارات بەشداری ئۆپراسیۆنێكی سەربازی بكەن. شێخ‌و كاروانی ئاوەدانیی لەبواری ئاوەدانكردنەوەدا، شێخ محەمەد درێژەی بە كاروانەكەی باوكیدا. پرۆژەی كردنی دوبەی بە ناوەندێكی بازرگانی‌و گەشتیاری نێودەوڵەتی، لەسەردەمی شێخ راشیدەوە دەستیپێكرد، كە رابردوودا بەرپرسیارێتی جێبەجێكردنی پرۆژەكانی ئاوەدانكردنەوەی بەمنداڵەكانی نەدەسپارد. شێخ راشید ئەركی دامەزراندنی بیری وشكی دوبەی‌و سەرۆكایەتی لیژنەی كارگێڕی فڕۆكەخانەی دوبەی‌و بەرپرسیارێتی كۆمپانیای نەوتی دوبەی كە شادەماری سەرەكی ئابوری ئیمارەتەكە بوو، سپارد بە محەمەدی كوڕی. دوای كۆچی دوایی شێخ راشد لە ساڵی 1990دا، شێخ مەكتومی كوڕی جێگەی گرتەوە، شێخ مەكتوم لە رۆژی 4ی ئازاری 1995دا شێخ محەمەدی برای وەكو شازادەی جێنشین هەڵبژارد. دیاریكردنی وەكو شازادەی جێنیشن، دەسەڵاتای فراوانتری بە شێخ محەمەد بەخشی، بەتایبەتی لە بواری فراوانكردنی پرۆژە‌و كاروانی ئاوادانی ئیمارەتی دوبەیدا، تا وای لێهات ئەو وەكو حاكمی فیعلی دوبەی تەماشادەكرا، بەمشێوەیە شێخ محەمەد هەوڵەكانی بۆ راكێشانی گەشتیاران بۆ دوبەی‌و كردنی شارەكە بە ناوچەیەكی سەرەنجڕاكێش لە جیهان دەستپێكرد. لەوكاتەوە تائێستا شێخ محەمەد ژمارەیەكی پرۆژەی ئاوەدانكردنەوەی گەورەی لە ئیمارات جێبەجێكردووە لەوانە (تاوەری عەرەب‌و دورگەی دارخورما‌و ...).

درەو میدیا: بەپێی جیاكردنەوەی لە 100%ی دەنگەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ،  ئەكرەم ئیمام ئۆغڵۆ، كاندیدی هاوپەیمانی میللەت 54%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوەو بۆ جاری دووەم سەركەوتەوە بەسەر بن عەلی یەڵدرم، كاندیدی هاوپەیمانی جمهور كە 45%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە بەپێی جیاكردنەوەی لە 100%ی دەنگەكان كە رێژەی بەشداریكردن لە 84.4% بووەو ( 10 ملیۆن و 570 هەزار) كەس دەنگدەر هەبوو. ئیمام ئۆغڵۆ ( 4 ملیۆن و 741 هەزارو 870 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 54.21% ) و یەڵدرم( 3 ملیۆن و 935 هەزارو 444 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 44.99% )  

راپۆرت: BBC وەرگێڕانی: فازل حەمەرەفعەت كۆنترین دەوڵەتی سەربەخۆی كیشوەری ئەفریقا روبەڕووی هەوڵی كودەتای سەربازی بووەوە، فەرماندەی سوپا بەدەستی پاسەوانەكەی كوژرا، بەڵام كودەتاكە راگیرا‌و سەركەوتوو نەبوو. نوسینگەی ئابی ئەحمەد سەرۆك وەزیرانی ئەسیوپیا رایگەیاند، فەرماندەی سوپا لە تەقەكردنێكدا لە ئەدیس ئابابای پایتەخت كوژراوە. بەپێی قسەی سەرۆك وەزیران، ژەنەراڵ سیاری میكونین‌و ئەفسەرێكی تر، لەكاتی هەوڵدانیان بۆ رێگریكردن لە رودانی كودەتای سەربازی لەدژی ئیدارەی ناوچەی ئەمهەرەی باكوری ئەسیوپیا، كوژراون. میدیاكان لە زاری وتەبێژی سەرۆك وەزیرانەوە باسیانلەوەكرد، سەرۆك ئەركانی سوپا بەدەستی پاسەوانێكی خۆی كوژراوە. بەگوێرەی ئەوەی میدیای فەرمی ئەسیوپیا بڵاویكردەوە، هەر لەو هەوڵە شكستخواردووەدا بۆ كودەتا، سەرۆكی ویلایەتی ئەمهەرە‌و راوێژكارەكەی كوژراون.  سەرۆك وەزیرانی ئەسیوپیا بەجلوبەرگی سەربازییەوە لەسەر شاشەی تەلەفزیۆن دەركەوت‌و وتی:" لە هێرشێكدا بۆسەر شاری بەحر دار پایتەختی ناوچەی ئەمهەرە، ژمارەیەك لە بەرپرسان كوژران". پێشتر حكومەتی ئەسیوپیا ئاماژەی بەوەكرد هەوڵێكی كودەتاكردن لەناوچەكە رویداوە، چەندین راپۆرتیش بڵاوبونەتەوە سەبارەت بەوەی هێڵی ئینتەرنێت پچڕاوە، خەڵكی شاری بەحر دار-یش باسلەوە دەكەن گوێیان لە دەنگی تەقەكردن بووە. باڵیۆزخانەی ئەمریكا دەڵێ" ئاگاداری ئەوە بووە روبەڕووبونەوەی چەكداری لە پایتەختی ئەسیوپیا رویداوە". ئابی ئەحمەد دوای هەڵبژاردنەكەی ساڵی رابردوو پۆستی سەرۆك وەزیرانی ئەسیوپیای وەرگرتووە، لەگەڵ دەستبەكاربوونیدا دەستیكرد بە ئازادكردنی گیراوانی سیاسی‌و قەدەغەی كاری سیاسی لەسەر پارتەكان هەڵگرت‌و پرۆسەی دادگایكردنی ئەو بەرپرسانەی دەستپێكرد كە تۆمەتبارن بە پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ. بەڵام بەپێی راپۆرتەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان، لەوكاتەوە ئەم پیاوە دەسەڵاتی گرتوەتەدەست، توندوتیژی رەگەزی زیادی كردووە‌و بەهۆیەوە (2 ملیۆن‌و 400 هەزار) كەس ئاوارەبوون. ئابی وتی:" ژەنەراڵ سیاری میكۆنین فەرماندەی ئەركانی سوپا قوربانی هێرشێكە كە چەتەكان ئەنجامیاندا"، لەمە زیاتر باسی لە وردەكاری تر نەكرد. ئاماژەی بەوەكرد، بەرپرسان لە ئەمهەرە لە كۆبونەوەدابوون كاتێك "هاوڕێكانیان" تەقەیان لێكردوون. پێشتریش وتەبێژەكەی ئابی رایگەیاند، ئەنجامدەرانی هەوڵی كودەتاكە، داوای وازهێنانی ئەمباچیۆ میكۆنین سەرۆكی حكومەتی خۆجێی ئەمهەرەیان دەكرد، هێزەكانی سوپا بەرەنگاریان بونەوە. پارتی دەسەڵاتداری ئەسیوپیا لە ئەمهەرە لەبەیاننامەیەكدا بەرپرسێكی ئەمنی تۆمەتباركرد بە هاندان بۆ كردەوە توندوتیژییەكان، كە زیندانیكراو بووە‌و لەگەڵ دەستبەكاربوونی ئابی ئەحمەددا لەزیندان ئازادكراوە. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لەزاری یەكێك لە مامۆستایانی زانكۆوە لە شاری بەحر دار بڵاویكردەوە، تەقەكردن لە شارەكە بۆماوەی چوار كاتژمێر بەردەوام بووە. مامۆستاكە دەڵێ:" سەرەتا گومانم دەكرد ئەوە تەنیا روداوێكی ئاسایی بێت، دواتر گوێمان لە دەنگی چەكی قورس بوو". ئەسیوپیا دێرینترین دەوڵەتی سەربەخۆیە لە كیشوەری ئەفریقا، دووەم دەوڵەتە لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە (لەدوای نەیجیریاوە)‌و ژمارەی دانیشتوانەكەی (105 ماایۆن‌و 500 هەزار) كەسە، كە دابەشبوون زیاتر لە (80) گروپی ئیتنیكی جیاوازدا. ئەسیوپیا سەنتەرێكی گرنگە لە بواری گواستنەوەی ئاسمانی مەودا درێژدا، ئابورییەكەی بە یەكێك لە خێراترین ئابورییەكانی جیهان دادەنرێت، بەڵام سەرباری ئەمەش ژمارەیەكی زۆری گەنجیش هەن كە بەدەست بێكارییەوە دەناڵێنن. لەبارەی هێرشەكانەوە چی دەزانین ؟ ژەنەراڵ سیاری مییكۆنین‌و ژەنەراڵ جیزا ئەبیرا لەسەر دەستی پاسەوانە تایبەتەكەی فەرماندەی سوپا كوژراون‌و ئێستا ئەو پاسەوانە دەستبەسەرە، ئەمە بەگوێرەی قسەی نوسینگەی رۆژنامەوانی سەرۆك وەزیران. لە ئەمهەرە، حاكمی ویلایەتە‌و راوێژكارە دیارەكەی كە ناوی ئیزی واسیە، كوژراون، داواكاری گشتی ناوچەكەش برینداربووە. لایك ئەیالیۆ دانراوە وەكو حاكمی ویلایەتەكە. نوسینگەی سەرۆك وەزیران، ئەسامینۆ تسیج سەرۆكی ئاسایشی هەرێمیی لە ناوچەی ئەمهەرە تۆمەتبار دەكات بە پلاندانان بۆ بۆ هەوڵی كودەتاكردن، تائێستا روون نییە ئایا ئەو پیاوە دەستگیركراوە یاخود نا. بەیاننامەی حكومەت دەڵێ" هەوڵی كودەتا لە ویلایەتی ئەمهەرە، پێچەوانەی دەستورە‌و ئامانج لێی تێكدانی ئەو ئاشتیەیە كە لەناوچەكە بەدی هاتووە". بەیاننامەكە داوا لە خەڵك دەكات ئیدانەی ئەو "كودەتا نایاساییە" بكەن، جەخت لەسەر ئەوەدەكات، حكومەتی فیدراڵی توانای سەركەوتنی هەیە بەسەر ئەو گروپە چەكدارەدا. وتەبێژی سەرۆك وەزیران: سەرۆكی ئەركان بەتەقەی پاسەوانەكەی كوژراوە ​​​​​​​ دۆخێكی سیاسی ژەهراوی ئەم بارودۆخە بۆ ئەسیوپیا‌و سەرۆك وەزیرانەكەی ئاڵَۆزە، كە خۆی لە بنەڕەتەوە روبەڕووی ئاڵۆزی ئیتنیكی بوەتەوە. سەرۆك ئەركانی سوپا، پۆستی فەرماندەی سوپای بۆ ماوەی ساڵێك وەرگرت، ئەمەش دوای ئەوەی ئابی ئەحمەد لەگەڵ دەستبەكاربوونیدا لە پۆستی سەرۆك وەزیران لە مانگی نیسانی رابردوودا، گۆڕانكارییەكی گشتگیری لە دەزگای ئەمنیدا كرد. ئەوەی كە روونە ئەوەیە، هێشتا لەناو سوپادا ناڕەزایەتی هەیە لەبارەی شێوازی كاركردنی سەرۆك وەزیرانەوە. كوشتنی حاكمی ویلایەتی ئەمهەرە گورزێكی گەورە بوو كە لە ئابی درا، كە چاكەی دانانی ئەمباچۆ میكۆنین لەو پۆستەدا بۆ ئەو دەگەڕێتەوە. حاكمە كوژراوەكەی ویلایەتی ئەمهەرە، هاوپەیمانی سەرەكی سەرۆك وەزیرانی ناوچەكە بوو، ئەو خۆشی روبەڕووی كێشەی ئەمنی‌و داواكاری هەندێك لە گروپەكان بۆ ئۆتۆنۆمی‌و خۆبەڕێوەبەرییەكی گەورە تر لە حكومەتی ناوەندی، دەبووەوە. پێشبینی دەكرێت ساڵی داهاتوو یەكەمین هەڵبژاردنی گشتی لەدوای دەستبەكاربوونی ئابی ئەحمەدەوە لە ئەسیوپیا بەڕێوەبچێت، بەڵام سەختە پێشبینی ئەوە بكرێت ئەو پرۆسەیە چۆن بەڕێوەدەچێت لە وڵاتێكی فرەجەمسەردا، كەشوهەواكە زۆر ژەهراوییە. بایەخی ویلایەتی ئەمهرەیە لەچیدایە ؟ ئەم ویلایەتە نیشتمانی رەگەزی "ئەمهەرە"یە، دووەم گەورەترین ناوچەی ئەسیوپیایە لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە، زمانی فەرمی ئەسیوپیا "ئەمهەریی" لەم ناوچەیەوە سەرچاوەی گرتووە. مانگی رابردوو، لە ئەمهەرە‌و ناوچەی بنیشنگۆل گۆمۆزی دراوسێی، بەهۆی ناكۆكی نێوان خەڵكی سەربە هەردوو رەگەزی "ئەمهەری"‌و "گۆمۆز"، دەیان كەس كوژران.   ناكۆكی رەگەزیی كە زۆربەی جار سەرچاوەیەكەی بۆ ناكۆكی لەسەر زەوی‌و زار دەگەڕێتەوە، بووەتەهۆی ئاوارەبوونی (3 ملیۆن) كەس لەسەرتاسەری ئەسیوپیا. كێشەیەكی تریش هەیە كە روبەڕووی سەرۆك وەزیران دەبێتەوە، ئەویش ناكۆكییەكانی ناو سوپایە. ئابی وتی، ئەو سەدان سەربازەی كە هەڵیانكوتایەسەر نوسینگەكەی‌و داوای زیادكردنی موچەكانیان كرد، هەوڵیانداوە بیكوژن. بەر لە ساڵێك ئابی لە هێرشێك رزگاری بوو كە بەبۆمب ئەنجامدرا‌و بەهۆیەوە دوو كەس كوژران‌و 100 كەس برینداربوون. گومانلێكراوی پشت هەوڵی كودەتاكە كێیە ؟ ئەسامینیۆ تسیگی یەكێك بوو لەو سەربازە پلەدارانەی كە لەسەرەتای ساڵی رابردوودا لە زیندان ئازادكران، ئەوەش كاتێك حكومەتی پێشوو لەژێر فشارێكی میللیدا دەستیكرد بە ئازادكردنی گیراوانی سیاسی. ژەنەراڵ ماوەی (9 ساڵ) بوو لە زینداندا بوو، تاوانباركرابوو بە پلاداندانان بۆ كودەتا. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز باسلەوەدەكات، بەرپرسانی باڵا رۆژی شەممە كۆبونەوەیەكیان كردووە بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی هەوڵە ئاشكراكانی ژەنەراڵ بۆ دروستكردنی میلیشیایەكی رەگەزیی. لە ڤیدیۆیەكدا كە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بڵاوبووەوە، ژەنەراڵ ئەسامنۆ بەشێوەیەكی ئاشكرا داوای لە خەڵك كرد چەك هەڵگرن. روون نەبوەتەوە ئاخۆ ژەنەراڵ لەنێو ئەو كەسانەدایە كە دەستگیركراون یاخود نا.