درەو میدیا: خۆپیشاندانەكانی عێراق فراوانتربوون و تا ئێستا 12 كوژراو زیاتر لە 400كەسیدیكە برینداربوون، دوێنی سێ سەرۆكایەتیەكەی عێراق ( سەرۆككۆمار، سەرۆك وەزیران، سەرۆكی پەرلەمان) و سەرۆكی بەشێك لە كوتلە سیاسیەكانی عێراق كۆبونەوە. لە كۆبوونەوەكەدا سێ سەرۆكایەتییەكی عێراق 12 خاڵیان بۆ چارەسەركردنی بارودۆخی عێراق دیاری كردووە، كە بریتین لە:   - پێویستیی بوونی پەیوەندیی راستەوخۆ لەنێوان حكوومەت و بنوێنەرانی خۆپیشاندەران. - پاڵپشتیكردنی حكوومەت و پەرلەمان بۆ چاكسازیی ئابوریی و حكومی. - بەپەلە دەرچوواندنی یاسای ئاوەدانی و بیمەی كۆمەڵایەتی. - هەماهەنگیی زیاتری نێوان پەرلەمان، حكوومەت و دەسەڵاتی دادوەری بۆ رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی. - هەوڵدان بۆ دابینكردنی هەلی كار و نەهێشتنی بێكاری. - دابینكردنی هەل بۆ جێبەجێكردنی ئەو رێككەوتنانەی حكوومەت لەگەڵ كۆمپانیاكان بۆ خزمەتكردنی هاووڵاتییان، واژۆی كردووە. - هەوڵدان بۆ دابینكردنی خانووی شایستە بە رەچاوكردنی داهاتی خەڵك. - كۆبوونەوەو گفتوگۆی نیشتیمانیی لایەنە سیاسییەكان. - كاركردن بە بنەمای هاووڵاتی سامانی وڵاتە و پاراستنی كەرامەت و مافەكانی. - دروستكردنی كوتلەیەكی پەرلەمانیی پاڵپشت بۆ چاكسازی. - وەرگرتنی رای رۆشنبیران و تویژەرانی عێراقی. - رێزگرتن لە خۆپیشاندانی ئاشتییانەی خەڵك.

(درەو میدیا): عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەیەوێت سعودیە‌و ئێران لەسەر یەك مێزی گفتوگۆ كۆبكاتەوە، ئێران رەزامەندی نیشانداوە. بەیانی ئەمڕۆ عادل عەبدولمەهدی بەسەردانێكی چەند كاتژمێریی گەیشتە سعودیە، سەردانەكەی عەبدولمەهدی بۆ سعودیە لە كاتێكی كتوپڕدابوو، چونكە ئەو تەنیا یەك رۆژبوو لە گەشتەكە بۆ چین گەڕابووەوە كە بڕیاریدا سەردانی سعودیە بكات. بەپێی هەواڵێك كە سایتی "روسیا تودەی"ی زمانحاڵی روسیا لە زاری سەرچاوەیەكەوە بڵاویكردوەتەوە" عەبدولمەهدی پێشنیازێكی لەگەڵ خۆی بردووە بۆ ئەوەی بیدات بە بەرپرسانی سعودیە". سەرچاوەكە باس لەوەدەكات:" عەبدولمەهدی پێشنیاز بۆ سعودیە دەكات لەسەر مێزێك لەگەڵ ئێران كۆببێتەوە بەمەبەستی هێوركردنەوەی ئاڵۆزییەكانی ناوچەكە". وەك سەرچاوەكە باسیكردووە، عەبدولمەهدی بۆ خستنەڕووی ئەم پێشنیازە بۆ بەرپرسانی سعودیە، پێشوەختە رەزامەندی لایەنی ئێرانی وەرگرتووە‌و پێشنیازەكە لە چوارچێوەی هەوڵێكی عێراقدایە بۆ دورخستنەوەی مەترسی لە ناوچەكە". لەم سەردانە كورتخایەنەیدا بۆ سعودیە، عادل عەبدولمەهدی لەگەڵ شا سەلمان پادشای سعودیە‌و محەمەد بن سەلمان شازادەی جێنشین كۆدەبێتەوە. عێراق كە بەمدواییە لە شەڕی "داعش" رزگاری بووە، هێشتا بەتەواوەتی نەكەوتەوە سەرپێی خۆی، جارێكی تر كەوتە بەردەم بەرداشی شەڕی سعودیە‌و ئێران، سیاسەتی دەرەوەی عێراق تائێستا ناجێگیرە‌و ناتوانێت لەنێوان جەمسەرگیرییە نوێیەكەدا خۆی ساغ بكاتەوە.

(درەو میدیا): دەستەی حەشدی شەعبی پێكهێنانی بەڕێوەبەرایەتییەكی راگەیاند بەناوی "بەڕێوەبەرایەتی هێزی ئاسمانی". بەپێی نوسراوێك كە (جەمال جەعفەر ئال ئیبراهیم) جێگری دەستەی حەشدی شەعبی دوێنێ ئیمزای لەسەركردووە، بەپشتبەستن بە فەرمانێكی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق حەشدی شەعبی بەڕێوەبەرایەتی هێزی ئاسمانی دروستكردووە. نوسراوەكە ئاماژە بە دانانی (سەلاح مەهدی حەنتوش) دەكات وەكو بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتییەكە بەشێوەی وەكالەت. دروستكردنی هێزی ئاسمانی لەلایەن حەشدی شەعبییەوە دوای ئەو زنجیرە هێرشانە دێت كە بەمدواییە لە پارێزگاكانی بەغدادی پایتەخت‌و سەلاحەدین‌و دیالە كرایەسەر جبەخانەو بارەگاكانی حەشد‌و دواتر ئیسرائیل بەرپرسیارێتی هێرشەكانی گرتەئەستۆ. دروستكردنی هێزی ئاسمانی لەلایەن حەشدی شەعبییەوە لەكاتێكدایە لە بەمدواییە عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق بە فەرمانێك هێزەكانی حەشدی شەعبی خستە چوارچێوەی هێزە ئەمنییەكانی عێراق‌و ژێر كۆنترۆڵی خۆی وەكو فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق، بەڵام حەشد بۆ دروستكردنی هێزە ئاسمانییەكە پشتی بە بە فەرمانێك بەستووە كە ساڵی 2014 سەرۆك وەزیرانی پێشوو لەكاتی شەڕی "داعش"دا دەریكردووە. حوزەیرانی ساڵی 2014 دوای ئەوەی هێزەكانی سوپا عێراق بەشێوەیەكی كتوپڕ لەبەردەم هێرشی چەكدارانی "داعش"دا دوچاری داڕمان هاتن، بۆ پارێزگاریكردنی لە بەغدادی پایتەخت‌و شارە شیعەنشینەكانی باشور، بە فتوایەكی عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكان‌و بە فەرمانی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق، هێزی حەشدی شەعبی لە خەڵكانی خۆبەخشی شیعەمەزهەب دروستكرا. ئەم هێزە ساڵی 2017 دوای ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان پەلاماری شاری كەركوكی داو شارەكەی كۆنترۆڵكرد، كە كە پێشتر لەدوای هاتنی چەكدارانی "داعشەوە" كەركوك لەژێر كۆنترۆڵی هێزی پێشمەرگەدا بوو.      

درەو میدیا:  وەزارەتی نەوتی عێراق لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند" بەپێی ئاماری كۆمپانیای بە بازاڕكردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) بڕی هەناردەكراوی نەوتی خاو لە مانگی ئابی 2019 (111)ملیۆن و (706)هەزارو (151) بەرمیل بەرمیل و بە بەهای لە (6) ملیارو (341) ملیۆن و (553) دۆلار، "تێكڕای نرخی بەرمیلیك نەوت بە (56.770)دۆلار فرۆشراوە" ئاماژەی بەوەشداوە"بڕی نەوتی خاوی هەناردەكراو لە مانگی ئاب لە كێڵگە نەوتییەكانی ناوەڕاست و باشور گەیشتوەتە زیاتر لە (106)ملیۆن و (520)هەزارو (44) بەرمیل و لە كێڵگە نەوتیەكانی كەركوكیش بڕی ( 3 ) ملیۆن و ( 253 ) هەزارو ( 665 ) بەرمیل هەناردەكراوە .    

درەو میدیا:  عەلا روبەیعی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون دەڵێت" كەسایەتی سیاسی دەسەڵاتدار هەیە لە پشتی كۆمپانیاكانی پەیوەندی ( زەین و ئاسیاو كۆڕەك)ەوەن و هاوبەشی ئەو كۆمپانیایانە بوون و بەرتیلیان وەرگرتن لەبەرامبەر ئیمزاكردنی گرێبەستەكانیان.. ڕوبەیعی لە بەیاننامەیەكدا ئاشكرایكردووە: تەواوی ئەم كۆمپانیایانەو بە دیاریكراوی (كۆڕەك)سەدان ملیۆن دۆلاری حكومەتی عێراق قەرزارن.  بەوتەی ئەو،  ئەم كۆمپانیایانە دزی لە هاوڵاتیان دەكەن بەهۆی شكستی لایەنە پەیوەندیدارەكان لە چاودێریكردنیان و چاو نوقاندنیان لە خراپی خزمەتگوزارییەكانیان لە پەیوەندی تەلەفونی و تەنانەت هێڵی ئینتەرنێتیش. ئەو پەرلەمانتارەی سائیرون تەئكید دەكات، هەندێك لە وەزارەتەكان و دەستەی ڕاگەیاندن و پەیوەندیەكانیش بە پێچەوانەی یاسا لەگەڵ ئەو كۆمپانیایانە مامەڵەیان كردووە كە قەرزەكانی حكومەتی عێراقیان نەداوەو هەندێك لە قەرزەكانیشان بەشێوەی نایاسایی بۆ سڕاوەتەوە. ئاماژە بەوەشدەكات، لیژنەی ڕاگەیاندن و پەیوەندییەكان كار دەكات بۆ ئاشكراكردنی تەواوی ئەو ناوانەی لەپشت ئەوكۆمپانیایانەوە كار دەكەن، ئەگەر ڕێگری دروستبكەن بۆ پرۆسەی هەڵدانەوەی دۆسیەی گەندەڵییەكانی پەیوەست بە كۆمپانیاكانی (زەین، ئاسیا، كۆرەك) كە لە كوردستان باجەكانیان دەدەن، بەڵام قەرزەكانی بەغداد نادەن بە پشتیوانی كەسانی دەسەڵاتدار لە بەرامبەر وەرگرتنی بڕە پارەیەكی زۆر و بێدەنگی دەستەی ڕاگەیاندن و پەیوەندییەكان و دەستەی نەزاهە.

 (درەو میدیا): پێشبینی سەرهەڵدانی قەیرانێكی نوێ لە نێوان هەولێرو بەغداد دەكرێت لەگەڵ دەستپێكردنەوەی وەرزی نوێی یاسادانان، بەهۆی دەروازە سنورییەكانەوە. بەرپرسێكی حكومەتی عێراق پێشبینی سەرهەڵدانی قەیرانێكی نوێی كردووە لەنێوان هەوڵێر بەغداد بەهۆی "ئەنجامدانی سەرپێچی گەورە لە دەروازە سنورییەكان". بەوتەی ئەو بەرپرسە" بەغداد هیچ وەڵامێكی لە هەولێرەوە پێنەگەیشتووە لەبارەی خستنە ژێر ڕكێف و چاودێریكردنی خاڵە سنورییەكان لەگەڵ توركیاو ئێران و ڕادەستكردنی داهاتەكانیان بە حكومەتی فیدراڵی، هاوشێوەی دەروازە سنورییەكانی وڵات لە بەسرەو ئەنبار. ڕاشیگەیاندووە، بەرپرسانی حكومەتی هەرێم دەستی دەستی بە بەغداد دەكەن لەو دۆسیەدا هەروەك چۆن خۆیان لە ڕادەستكردنی داهاتی نەوت دەدزنەوە، پێشبینیشیكردووە قەیرانێكی نوێ لە پەیوەندییەكان لەگەڵ دەستپێكردنەوەی وەرزی نوێی یاسادانان سەرهەڵبدات، بە جۆرێك ئەندامانی پەرلەمان بەنیازی ئیمزا كۆكردنەوەن بۆ بانگهێشتكردنی وەزیری دارایی و بەرپرسانی تر بۆ لێپرسینەوەیان سەبارەت بە نەوت و داهاتی خاڵە سنورییەكان و میكانیزمی كاركردنیان. ئەو بەپرسەی حكومەتی عێراق كە بۆ " سۆمەرییە نیوز" قسەی كردوە دەڵێت، سەرپێچی گەورە لە خاڵە سنورییەكانی هەرێم تۆمار كراوە بەجۆرێك كاڵای بەسەرچوو بێكواڵتی داخڵكراوە، لە نمونەی نوقمكردنی بازاڕ بە هێلكەی هاوردەكراو كە زیانێكی زۆری بە بازرگانان و خاوەن كێڵگە پەلەوەرییەكانی عێراق گەیاندووە. ئاماژەی بەوەشداوە، موجامەلاتی سیاسی بوەتە هۆی ئەوەی بەغداد زیانی گەورە بكات و حكومەتی هەولێریش سودی دارایی بە دەستبهێنێت. هەرێمی كوردستان خاوەنی ٦ دەروازەی سەرەكییە لەگەڵ توركیاو ئێران، دیارترین خاڵە سنورییەكانی لەگەڵ ئێران ( حاجی ئۆمەران، پەروێزخان، سەیرانبەن) وێڕای چەند خاڵێكی سنوری بچوك كە ئەوانیش ( كێلێ، شوشمێ، تەوێڵە، شێخ ساڵح و پشتە)ن. لەگەڵ توركیاش دەروازەی سنوریی (ئیبراهیم خەلیل) كە ساڵی پار ئاستی ئالۆگۆڕی بازرگانی تیایدا گەیشتوەتە نزیكەی ٥ ملیار دۆلار، خاڵی سنوریی دووەمیش (سەرزیری)یە، (سێمێڵكا) سێیەم خاڵی سنورییە لەگەڵ سوریا كە بەهۆی ڕوداوەكانی ئەو وڵاتەوە داخراوە.   

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت "ئەمریكا زانیاری دڵنیاكەرەوەی لەبەردەستدا نییە سەبارەت بەوەی ئاخۆ ئیسرائیل بەرپرسە لە هەموو ئەو هێرشانە كە ئەمبارەكانی چەكی لە عێراق بەئامانجگرتووە" ئەمە قسەی چەند بەرپرسێكی ئەمریكی ئیدارەی دۆناڵد ترەمپە بۆ ئاژانسی "بلۆمبێرگ". ئەم هاوینە وەرزی تەقینەوەی ئەمبارەكانی چەكی هێزەكانی حەشدی شەعبی بوو، لە مانگی تەموزەوە تائێستا (4) ئەمبار تەقیوەتەوە، هەندێك دەڵێن بەهۆی بەرزبونەوەی پلەكانی گەرماوەیە، هەندێكی تر باس لە هێرشی ئیسرائیل دەكەن. گومانەكانی زیاتر كرد  رۆژی 19ی ئەم مانگە بنیامین نەتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل سەردانی ئۆكرانیای كرد، لەوێ رۆژنامەنوسان پرسیاریان لێكرد لەبارەی ئەوەی ئاخۆ ئەو راپۆرتانەی راستن كە باسلەوە دەكەن ئیسرائیل لە پشت هێرشەكانی ئەمدواییەی عێراقەوەیە. نەتانیاهۆ حەشدی شەعبی عێراقی بەستەوە بە ئێرانەوە‌و بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند" ئێران لە هیچ شوێنێك پارێزبەندی نییە‌و لە هەر كات‌و شوێنێك پێویست بكات ئیسرائیل هەنگاوی سەربازی هەڵدەگرێت"، واتە ناتانیاهۆ بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ پشتڕاستیكردەوە ئیسرائیل دەستی هەبووە لە هێرشەكانی ئەمدواییەی عێراق. نەتانیاهۆ باسی لەوەكرد، دەسەڵاتدارانی ئێران بەردەوام هەڕەشەی لەناوبردنی ئیسرائیل دەكەن‌، بۆ گەیشتن بەو ئامانجەش لەناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست پێگەی سەربازی زیاتر دروستدەكات"، وتی:" رێككەوتنی ئەتۆمی كە ساڵی 2015 لەنێوان ئێران‌و وڵاتانی زلهێز ئیمزاكرا، هۆكار بوو بۆ بەهێزبووونی سیاسەتی هێرشبەرانەی ئێران لە ناوچەكە، بۆیە لە هەر شوێنێك پێویست بكات ئێمە لەدژی ئێران دەجوڵێین‌و پێشتریش جوڵاوین". چەند قسەیەكی تر ئەوەی وایكرد هەر لەسەرەتاوە ئاڕاستەی پەنجەكان روو لە ئیسرائیل بكات، پێشینەی هێرشە ئاسمانییەكانی ئیسرائیل بوو لە سوریا. رۆژنامەی "مەعاریف"ی ئیسرائیلی لە راپۆرتێكدا دۆخی ئێستای عێراق بەراورد دەكات بە سوریا‌و نوسیویەتی:" ئامانج لە هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر ئەمبارەكانی چەك لە عێراق بۆ رێگرتنە لە دروستبوونی بنكەی موشەكی، كە لە داهاتوودا زیان بە ئیسرائیل بگەیەنێت". راپۆرتەكە دەڵێ:" ئێران كە بەهۆی هێرشە ئاسمانییەكانی ئیسرائیلەوە لە سوریا زیانی زۆری بەركەوت، بۆیە بڕیاریداوە چەقی قورسایی خۆی لە ناوچەكە بگوازێتەوە بۆ عێراق، بەڵام دەركەوت ئیسرائیلیش هەمان كاردەكات" واتە چۆن لە خاكی سوریا، ئێرانی كردە ئامانج، لە عێراقیش هەمان كار دەكاتەوە.  ئیدی كۆهین توێژەرو راوێژكاری پێشووی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل لە لێدوانێكدا بۆ كەناڵی "الحرە" پشتڕاستیكردەوە ئیسرائیل لە پشت هێرشەكانەوەیە. كۆهین وتی:" بۆردومانەكانی ئیسرائیل لە عێراق بەردەوام دەبێت، بەڵام هەرێمی كوردستان ناگرێتەوە". ئیسرائیل‌و وڵاتانی خۆرئاوا هێزەكانی حەشدی شەعبی وەكو هێزێكی سەربازی شاراوەی ئێران لە عێراق ئەژماردەكەن، بەوپێیەی ئەم هێزە بە فەرمانی عەلی سیستانی مەرجەعی باڵا شیعەكان دروستكراوە‌و زۆرینەی پێكهاتەكەی خەڵكانی سەربە شیعەمەزهەبن‌و هەندێك لە سەركردەكانی پەیوەندی مێژوییان لەگەڵ سەركردەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران هەیە. بەڵام محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێ:" ئەوانەی لە عێراق هێرشكراوەتەسەریان بەشێكن لە سوپای عێراق‌و هیچ پەیوەندییەكیان بە ئێرانەوە نییە". ئەمریكا چی دەڵێ ؟  ولایەتە یەكگرتووەكان ئەمریكا ساڵی 2014و دوای دەركەوتنی "داعش" جارێكی تر بەشێوەی سەربازی گەڕایەوە بۆ عێراق، ئێستا (6 هەزار) سەربازی ئەمریكی لەناو خاكی عێراقدان، بۆیە ئەمریكییەكان بە هەستیارییەوە مامەڵە لەگەڵ پرسی تەقینەوەی ئەمبارەكانی چەك لە عێراق دەكەن. چەند بەرپرسێكی ئیدارەكەی دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا بە ئاژانسی"بلۆمبێرگ"یان وتووە:"ئەمریكا زانیاری دڵنیاكەرەوەی لەبەردەستدا نییە سەبارەت بەوەی ئاخۆ ئیسرائیل بەرپرسە لە هەموو ئەو هێرشانە كە ئەمبارەكانی چەكی لە عێراق بەئامانجگرتووە". ئەو سەرچاوانە، ئێران بەبەرپرسی یەكەم دەزانن لە تەقاندنەوەی ئەمبارەكانی چەك لە عێراق، بەوپێیەی بەوتەی ئەوان "ئێران چەك بۆ گروپە چەكدارەكان دەنێرێت‌و بەمەش ئاسایشی گشتی دەخاتە مەترسییەوە". لەلایەكی ترەوە رۆژنامەی "نیویۆرك تایمز"ی ئەمریكی دەڵێ:" ئیسرائیل تەنیا یەك ئەمباری چەكی لە عێراق كردوەتەئامانج"، واتە لە كۆی (4) ئەمبار كە تەقیوەتەوە، تەنیا یەكێكیان بەر هێرشی ئیسرائیل كەوتووە. باسی لەوەكردووە، ئەو ئەمبارەی كە بووەتە ئامانجی هێرشی ئیسرائیل، سودی لێوەرگیراوە بۆ هەڵگرتنی ئەو موشەكانەی كە ئێران ویستویەتی رەوانەی سوریایان بكات. رۆژنامەكە لە زاری بەرپرسێكی باڵای بواری هەواڵگری لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست نوسیویەتی:" ئیسرائیل لە مانگی تەموزی رابردوودا بنكەیەكی بۆردومان كردووە كە دەكەوێتە باكوری بەغداد"، بەڵام چەند بەرپرسێكی ئەمریكی باسیان لەوەكردووە" لە چەند رۆژی رابردوودا ئیسرائیل ژمارەیەك هێرشی لە عێراق ئەنجامداوە". رۆژی سێ شەممەی رابردوو بنكەی ئاسمانی "بەلەد" لە تكریت تەقیەوە، ئەمە دواین ئەمباری چەك بوو كە لە عێراق لەناوچوو. بەپێی ئەوەی ئاژانسی سپۆتنیكی روسی بڵاویكردوەتەوە، هەندێك لە بەرپرسانی تری ئەمریكی رەتیدەكەنەوە ئیسرائیل هیچ هێرشێكی ئاسمانی لە عێراق جێبەجێ كردبێت، ئەوان هۆكاری تەقینەوەی ئەمبارەكانی چەك "بۆ بەرزبونەوەی پلەكانی گەرما لە عێراق دەگێڕنەوە". بەرپرسێكی تری ئەمریكی بەمەرجی ئەوەی ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە بە رۆژنامەی "نیویۆرك تایمز"ی وتووە:" ئیسرائیل بەو هێرشانەی كە لە عێراق، هێڵی سوری بەزاندووە‌و رەنگە ببێتە هۆكاری كردنەدەرەوەی هێزە سەربازییەكانی ئەمریكا لە عێراق". لە چەند مانگی رابردوودا هەڵمەتێكی بەرفراوان لەناو كوتلە پەرلەمانییەكانی سەربە پێكهاتەی شیعە لە پەرلەمانی عێراق دەستیپێكرد، ئەو لایەنانە داوای كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكایان لە عێراق دەكرد، بەڵام پاش ماوەیەك هەڵمەتەكە راوەستا.      پەیوەندییەكانی عێراق‌و ئیسرائیل عێراق‌و ئیسرائیل هیچ پەیوەندییەكی دیپلۆماسی فەرمی لەنێوانیاندا نییە، عێراق لەسەرەتای دروستبوونی ئیسرائیلەوە لە ساڵی 1948 یەكێك لەو وڵاتانە بووە كە دانی بە ئیسرائیلدا نەناوە، لەوكاتەوە تائێستا پەیوەندی نێوانیان باش نەبووە. لە هەردوو جەنگی 1967و 1973 عێراق بەشداری شەڕی عەرەبی كرد لەدژی ئیسرائیل. جاری یەكەم نییە ئیسرائیل هێرشدەكاتەسەر عێراق، ساڵی 1981 ئیسرائیل وێستگەیەكی ئەتۆمی عێراقی لە باشوری خۆرهەڵاتی شاری بەغداد بۆردومان كرد، بەبەهانەی ئەو وێستگەیە هەڕەشەیە بۆسەر ئاسایشی نەتەوەیی ئیسرائیل، عێراق بەهیچ جۆرێك وەڵامی هێرشەكەی نەدایەوە. لەسەردەمی جەنگی كەنداودا كە لە ساڵی 1990 بۆ 1991 بەردەوام بوو، ئەمجارەیان سوپای عێراق دەستپێشخەری شەڕی كردو (39) موشەكی بالستی جۆری سكۆدی ئاڕاستەی ئیسرائیل كرد، ئیسرائیل لەژێر فشاری ئەمریكادا هیچ وەڵامێكی هێرشەكەی نەدایەوە. بەریتانییەكان لە چلەكانی سەدەی رابردوودا هێڵێكی نەوتیان دروستكردبوو كە لە خۆرئاوای عێراقەوە بەناو ئیمارەتی خۆرهەڵاتی ئوردندا تێدەپەڕی بۆ فەلەستین، بەڵام كاتێك ساڵی 1948 دەوڵەتی ئیسرائیل لەدایكبوو، شەڕی دەستیپێكرد‌و پرۆژەكە راگیرا، ناچار بۆرییەكەی نەوتی عێراق ئاڕاستەی خۆی بەرەو سوریا گۆڕی.   بەپێی گێڕانەوەی نایجل ئاشتۆن نوسەری بەریتانی، ساڵی 1995 ئیسحاق رابین سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل لەڕێگەی شا حسێنی پادشای ئوردنەوە نامەیەكی بۆ سەددام سەرۆكی ئەوكاتی عێراق نوسیوە‌و هیوای خواستووە ئاشتی لەنێوان هەردولا بێتەكایەوە، بۆ ئەمەش باسی لەوەكردووە لەگەڵ ئێران‌و سوریا هەمان هەوڵ هەیە. لە نۆڤەمبەری هەمان ساڵدا ئیسحاق رابین تیرۆركرا، بەمەش پەیوەندییە نهێنییەكەی نێوان عێراق‌و ئیسرائیل كۆتایی هات، رابین كە دەستی ئاشتی درێژكردبوو، پێشترو لە ساڵی 1992 سەرپەرەشتی پلانێكی كردبوو بۆ كوشتنی سەددام حسێن، ئەو پلانە ناوی لێنرابوو "درەختی عەوسەج"، بەڵام سەركەوتوو نەبوو. سەددام حسێن تاوەكو كەوتنی رژێمەكەی بەردەوام بە دروشم پشتیوانی لە دۆزی فەلەستین دەكرد، یارمەتی‌و كۆمەكی بۆ گروپ‌و رێكخراوە فەلەستینییەكان دەنارد، ئەمە ئاستی جەماوەریی لەناو شەقامی عەرەبیدا بەهێزكردبوو. ساڵی 2003 ئەمریكا بە سەرۆكایەتی هاوپەیمانێتییەكی نێودەوڵەتی رژێمەكەی سەددامی روخاند، ئیسرائیل بەشداری هاوپەیمانێتییەكە نەبوو، بەڵام هەندێك زانیاری هەن كە باسلەوە دەكەن دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل رۆڵی هەبووە لە هاندانی ئەمریكا بۆ روخاندنی رژێمی سەددام‌و راپۆرتی هەواڵگری لەبارەی چەكە كۆكوژەكانی عێراقەوە بە ئەمریكا داوە.   لەدوای روخانی رژێمی عێراقەوە، میسال ئالوسی پەرلەمانتاری پێشووی عێراق دووجار سەردانی ئیسرائیلی كرد، یەكەمیان لە ساڵی 2004، دووەمیان لە ساڵی 2008، ئەو پەرلەمانتارە بە ئاشكرا داوای ئاسایكردنەوەی پەیوەندییەكان لەگەڵ ئیسرائیل دەكرد، بەڵام ناڕەزایەتی لێكەوتەوە‌و گروپە چەكدارەكان دوو كوڕیان كوشت. بەمدواییە دەنگۆی سەردانی سێ وەفدی عێراقی بۆ ئیسرائیل لە میدیاكانەوە بڵاوبووەوە، بەڵام پشتڕاست نەكرایەوە.  

(درەو میدیا): جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی ئەمریكا تۆمەتباردەكات بە بۆردومانكردنی بنكە‌و سەربازگەكانی حەشد لەرێگەی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ئیسرائیلەوە‌و جەختدەكاتەوە كە بەڵگەی دروستیان لەو بارەیەوە لەبەردەستدایە. لە بەیاننامەیەكدا ئەبومەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدە شەعبی دەڵێت:" زانیاری وردو دروستمان هەیە كە هێزەكانی ئەمریكا ئەمساڵ چوار فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ئیسرائیلیان لە رێگەی ئازەربێجانەوە  هێناوەتە ناو كەشتیگەلی ئەمریكا‌و چاودێری بنكە سەربازییەكانی عێراقی پێدەكەن‌و بنكەكانی حەشدی شەعبی دەكەنە ئامانج". موهەندیس لە بەشێكی تری بەیاننامەكەیدا دەڵێت:"زانیاری تر و نەخشە‌و تۆمارمان لە بەردەستدایە دەربارەی هەموو جۆرە فڕۆكەكانی ئەمریكا‌و وادەی هەستان‌و نیشتنەوەیان‌و كاتژمێرەكانی فڕینیان لە عێراق، بەمدواییە لە بری داعش چاودێری بنكەكانی ئێمەیان كردووە". بەوتەی جێگری دەستەی سەرۆكی حەشدی شەعبی، پرۆژەیەك هەیە بۆ پاكتاوكردنی جەستەیی چەند كەسایەتییەكی جیهادی‌و پشتیوانی حەشدی شەعبی، جەختیشدەكاتەوە كە ئەو رووداوانەی لە ماوەی رابردوودا روویانداوە دەخەنە ئەستۆی هێزەكانی ئەمریكا لە ئەمڕۆ بەدواوە هیچ بژاردەیەكیان نیە جگە لە بەرگریكردن لە خۆیانۆ بارەگا‌و چەكەكانیان. موهەندیس ئاماژەبۆئەوەشدەكات كە فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكانیان ئاگاداركردووەتەوە لەمەولا هەر فڕۆكەیەكی بیانیی بەبێ‌ ئاگاداری حكومەتی عێراق بەسەر بنكە‌و سەربازگەكانیاندا بفڕێت وەك دوژمن سەیری دەكەن‌و هەموو رێگەیەك لەدژی دەگرنەبەر بۆئەوەی دەستدرێژی نەكرێتە سەر بارەگاكانیان. لەماوەی رابردوودا لە سەربازگەی سەقری ناوچەی دۆرەی بەغداد‌و بنكەی ئاسمانی پارێزگای سەلاحەدین بنكە‌و كۆگاكانی چەك‌و تەقەمەنی حەشدی شەعبیی بۆردومانكراو تائێستا حكومەتی عێراق هەڵوێستی روونی لەسەریان دەرنەبڕیوەو لایەنی بۆردومانكەری ئاشكرانەكردووە.  

درەو میدیا:  " زیاتر لە 1 ترلیۆن و 312 ملیار دینار بۆ خەزێنەی گشتی دەوڵەت گەڕێندراوەتەوەو 5 وەزیرو زیاتر لە 100 بەرێوەبەری گشتیان راپێچی دادگاكانی عێراق كردووە، " ئەمە بەشێكە لە راپۆرتی دەستەی دەستپاكی عێراق. لە راپۆرتی شەش مانگی یەكەمی خۆیدا دەستەی دەستپاكی عێراق رایگەیاندوە" دەستەكەیان رێگری كردووە لە بەهەدەردان و گەڕاندوەی یەك تریلیۆن و 312 ملیار دینار بۆ خەزێنەی گشتی تەنها لەماوەی شەش مانگی سەرەتای ئەمساڵدا" راپۆرتەكە ئاماژەی بەوەشكردووە " هەزار و 939 كەس لەنێویاندا پێنج وەزیر هەیە  كە بڕیاری راپێچكردنیان بۆ دادگا بۆ دەرچووە. ژمارەی ئەو تۆمەتبارانەش كە پلەی تایبەتیان هەیە، یان بەڕێوەبەری گشتین 100 تۆمەتبار بووە و 137یان بڕیاری راپێچكردنیان بۆ دادگا بۆ دەرچووە" بەشێوەیەكی گشتی راپۆرتەكە ئاماژەی بەوەكردووە: -     یەك تریلیۆن و 312 ملیار دینار بۆ خەزێنەی گشتی -     857 فەرمانی دەستگیركردن بۆ بەرپرسانی حكومەت دەرچووە، 407 فەرمانیان جێبەجێكراون.  -     هەزار و 939 كەس لەنێویاندا پێنج وەزیر و ئەوانەی بە پلەی وەزیرن راپێچی دادگاكراون -    بەڕێوەبەری گشتی و پلە تایبەتەكان زیاتر لە  100 تۆمەتبار بووە و 137یان بڕیاری راپێچكردنیان بۆ دادگا بۆ دەرچووە  -     18 هەزار و 552 فۆرمی ئاشكراكردنی موڵك و ماڵی بەدەستگەیشتووە، -  -    سەرۆككۆمار، سەرۆكوەزیران و سەرۆكی پەرلەمانی عێراق 100% پابەند بوون بە ئاشكراكردنی موڵك و ماڵیان -    وەزیرەكان بەڕێژەی 77 % پابەند بوون بە ئاشكراكردنی موڵك و ماڵیان -     پەرلەمانتاران  20%یان موڵك و ماڵیان ئاشكرا كردووە لەكۆی 328 پەرلەمانتار تەنها 67 پەرلەمانتار فۆرمی ئەستۆپاكیان پڕكردۆتەوە

(درەو میدیا): دەستەی نەزاهەی عێراق رایگەیاند، نەوفەل عاكوب، پارێزگاری هەڵاتووی نەینەوا بڕی 11.3 ملیار دینار ( 9.4 ملیۆن دۆلار) ی لە بودجەی تەرخانكراو بۆ ئاوارەكانی نەینەوا دزیوە‌و لە بانكەكانی هەرێمی كوردستان دایناوە. بەرپرسێكی دەستەی نەزاهە كە قسەی بۆ میدیاكانی عێراق كردووە، رایگەیاندووە " چەند موستەنەد‌و چەكێكیان دەستبەسەردا گرتووە چۆنیەتی خەرجكردنی ئەو بڕە پارەیە روندەكاتەوە كە لە بودجەی وەزارەتی كۆچ‌و كۆچبەران بۆ هاوكاریكردن‌و بەهاناوەچوونی ئاوارەكانی پارێزگای نەینەوا تەرخانكراوە". ئەو بەرپرسە ئاشكراشیكردووە" پێویست بوو ئەو پارەیە بۆ نۆژەنكردنەوەی دوو نەخۆشخانە خەرجبكرێت، بەڵام نەوفەل عاكوب پارێزگاری نەینەوا پارەكەی راكێشاوە‌و لە ئەكاونتی خۆی لە هەرێمی كوردستان دایناوە". نەوفەل عاكوب، پارێزگاری پێشووی نەینەوا مانگی ئازاری رابردووو دوای رووداوی نقومبوونی كەڵەكێك لە موسڵ‌و مردنی نزیكەی 100 كەس لە پۆستكەی دوورخرایەوە‌و ماوەیەك پاش دوورخستنەوەی دەستەی نەزاهە رایگەیاند 60 ملیۆن دۆلاری بودجەی پارێزگای نەینەوا دیارنەماوە كە چەند فەرمانبەرێكی نزیك لە عاكوب دزیویانە. هەرچەندە فەرمانی دەستگیركردن بۆ عاكوب دەركراوە، بەڵام تائێستا دەستگیرنەكراوە‌و لە فەرمانی گرتنەكەیدا ئاماژەبەوەكراوە كە لە هەرێمی كوردستان نیشتەجێییە.

(درەو میدیا): دادگای فیدراڵی لە حوكمێكی نوێدا دروستكردنی كوتلەی ئۆپۆزسیۆن لەناو پەرلەمان بەكارێكی دەستوری ناودەبات. ئیاس ساموك وتەبێژی دادگای باڵای فیدراڵی عێراق رایگەیاند، دادگا كۆبوەتەوە‌و تەماشای داواكارییەكی ئەنجومەنی نوێنەرانی كردووە سەبارەت بە چەمكی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی‌و پەیوەندی ئەو چەمكە بە حوكمەكانی ماددەی 76ی دەستورەوە. ئەنجومەنی نوێنەران بە نوسراو داوای لە دادگای فیدراڵی كردووە بۆی روون بكاتەوە ئاخۆ كوتلەیەك یان چەند كوتلەیەك كە لەناو كوتلەی زۆرینەی ناو پەرلەماندا نەبن، یان لەو كوتلە گەورەیە بن‌و بكشێنەوە، دەتوانن ببن بە كوتلەیەكی ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانیی ؟ واتەی پەرلەمان بۆی روون نییە ئاخۆ بەپێی ماددەی 76ی دەستور كوتلەیەك یان چەند پەرلەمانتارێك لە ئەنجومەنی نوێنەران دەتوانن بە هەمان ئەو میكانیزمەی كە دانراوە، بچنە ناو بەرەیەكە ئۆپۆزسیۆنەوە. لەوەڵامی ئەم پرسیارەی پەرلەماندا، دادگای فیدراڵی دەڵێ" بۆمان دەركەوت چەمكی كوتلەی زۆرینە ئەو كوتلەیەیە كە دوای هەڵبژاردن دروستبووە، ئەوەش لەرێگەی لیستێكی هەڵبژاردنەوە كە زۆرترین كورسی بەدەستهێناوە یاخود كۆبونەوەی دوو لیست‌و زیاتر كە زۆرترین كورسییان هەبێت، كوتلەی زۆرینە دوای ئەوەی ئەندامەكانی سوێندی یاسایی دەخۆن، لە پەرلەمان كاندیدی خۆیان رادەسپێرێن بە پیكهێنانی حكومەت.. ئەوانەی دەمێنێننەوە‌و ناچێنە ناو كوتلەی زۆرینەوە كە كاندیدی ئەو كوتلەیە حكومەت پێكدەهێنێت، دەتوانن كوتلەیەكی ئۆپۆزسیۆن دروست بكەن یاخود بەشێوەی تاكەكەسی بمێننەوە‌و نەیارێتی هەر شتێكی كاری دەسەڵاتی جێبەجێكردن بكەن كە دەیانەوێت".  

(درەو میدیا):  بەرەیەكی نوێی سیاسیی سوننە لە حەوت پارێزگای عێراق دادەمەزرێنرێت، ئەوەش لە كاتێكدایە پەرلەمانی عێراق یەكی نیسانی داهاتووی بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان دیاریكرد. ئوسامە نوجێفی، سەرۆكی هاوپەیمانی قەراری عێراقی لە كۆبوونەوەیەكیدا لەگەڵ ژمارەیەك لە كەسایەتییەكانی پارێزگای نەینەوا، رایگەیاند مانگی ئابی داهاتوو پرۆژەیەكی سیاسی نوێ لە حەوت پارێزگای عێراق رادەگەیەنرێت بەناونیشانی " بەرەی رزگاریی‌و پەرەپێدان". نوجێفی ئاشكراشیكرد ئەو پرۆژەیەی بەرەی رزگاریی و پەرەپێدان هەڵیگرتووە لە دیدی سیاسیی یەكدەگرێـتەوە لەگەڵ چەند پارێزگایەكی عێراقدا‌و پەیكەری رێكخستنیشی بریتیە لە سێ‌ دەستەی سەرەكی، دەستەی جێبەجێكردن، دەستەی سیاسیی‌و دەستەی پارێزگاكان‌و چەندین حزب‌و كەسایەتی سەربەخۆی چینە جیاجیاكان لەخۆدەگرێت. سەبارەت بە ئامانجی دامەزراندنی ئەو بەرە نوێیە نوجێفی ئاماژەب بەوەدا كە ئامانجی بریتیە لە گۆڕینی دۆخی ئێستای ئەو پارێزگایانە كە بەوتەی ئەو بۆ ژیان‌و بۆ وڵاتێكی خاوەن مێژوو شارستانیەت‌و سەربەرزیی وەك عێراق دەستنادەن. دامەزراندنی ئەم بەرەیە لە كاتێكدایە كە ساڵی داهاتوو ئەنجومەنی پارێزگاكان بەڕێوەدەچێت‌و هێزەكانی پێكهاتەی سوننەش لە عێراقدا ئێستا ناكۆكی‌و ململانێی توند لە نێوانیاندا سەریهەڵداوە‌و لە دوای دانانی پارێزگاری نوێی نەینەواوە سوننەكان بەسەر دووبەرەی هاوپەیمانی " قەرار"‌و  هاوپەیمانی " هێزە عێراقییەكان" دا دابەشبوون.  

 (درەو میدیا): عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق میراتییەكەی گەورەی لە حكومەتەكانی پێش خۆیەوە بۆ بەجێماوە، كە خۆی دەبینێتەوە لە خراپی خزمەتگوزارییەكان‌و قەرزە كەڵەكەبووەكان‌و ئەو وێرانكارییەی كە بەمدواییە بەهۆی شەڕی "داعش"ەوە رویداوە. چەند ئامارێكی سەرەنجڕاكێش: •    ساڵی 2003 هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە سەرۆكایەتی ئەمریكا رژێمی بەعسی روخاند، بەهۆی ئەو جەنگەوە ژێرخانی ئابوری عێراق وێران بوو، دووبارە بونیادنانەوەی ژێرخان پێویستی بە (60 ملیار) دۆلار هەبوو. •    چیرۆكی قەرزەكان لەدوای كۆتایهاتنی جەنگی عێراق- ئێران دەستیپێكرد، عێراق بە (80 ملیار) دۆلار قەرزەوە لەو جەنگە هاتەدەرەوە. •    ساڵی 2003 قەرزەكانی عێراق گەیشتە نزیكەی (120 ملیار) دۆلار، ئەمە بەر لە پاكتاوكردنی قەرزەكان لەگەڵ هەندێك لە وڵاتان، ئەوەش بەپێدانی قەرزە بنەڕەتییەكە بەبێ سودی قەرزەكان، ئەمە بە هەماهەنگی بوو لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان‌و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی. •    ساڵی 2014 عێراق روبەڕووی قەیرانی دارایی بووەوە، هاوكات یەك لەسەر سێی روبەری خاكەكەی كەوتە دەست چەكدارانی رێكخراوی "داعش"، ئەمەش ناچاریكرد پەنا بۆ قەرزی بیانی‌و ناوخۆیی ببات بۆ پڕكردنەوەی ئەو كورتهێنانەی كە لە بودجەدا رویدا هەروەها بۆ دابینكردنی خەرجییەكانی جەنگ. •    ئێستا بەپێی قسەی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی ریژەی قەرزەكانی عێراق گەیشتووەتە (85 ملیارو 300 ملیۆن) دۆلار، كە مافی دارایی كۆمپانیا بیانییەكانی بواری وزە‌و پارەی تایبەت بە كڕینی كارەبا‌و غاز لە ئێران لە خۆدەگرێت. •    قەرزی ناوخۆیی حكومەتی عێراق (40 ملیار) دۆلارە، كە زۆرینەی ئەم قەرزەش قەرزی بانكی ناوەندی‌و سێ بانكە حكومییەكەی ترە (رافیدەین- رەشید، بانكی بازرگانی)، هەروەها دەستەی خانەنشینی نیشتمانی. •    ئێستا عێراق نزیكەی (41 ملیار) دۆلار قەرزاری وڵاتانی كەنداوە، كە رژێمی پێشووی ئەم پارانەی قەرزكردووە، لەگەڵ (9 ملیار) دۆلاری قەرزی وڵاتانی ئەندامی یانەی پاریس. •    قەرزەكانی عێراق گەیشتووەتە ئاستی هێڵی سور، چونكە قەرزەكان گەیشتووتە 55%ی كۆی گشتی داهاتی ناوخۆیی. •    قەرزی دەرەكی كوەیت رێژەكەی نزیكەی (107 ملیار) دۆلار بوو، عێراق زۆربەی ئەو قەرزەی گێڕاوەتەوە‌و ئێستا تەنیا بڕی (4 ملیار‌و 600 ملیۆن) دۆلاری ماوە، قەرزەكەی وڵاتانی یانەی پاریس-یش تاوەكو ئەمساڵ تەنیا (نیو ملیۆن) دۆلاری گەڕێندراوەتەوە. •    لە ساڵی 2003وە حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق بڕی زیاتر لە (40 ملیار) دۆلاری لە كەرتی كارەبادا خەرجكردووە، بەبێ ئەوەی كێشەی كارەبا چارەسەر بوبێت. •    ئێستا ئێران لەرێگەی چوار هێڵەوە بڕی (هەزارو 300) مێگاوات كارەبا بە عێراق دەدات. •    عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق وتی:" بودجەی عێراق لە ساڵی 2003وە تاوەكو ئێستا 850 ملیار دۆلار بووە، 450 ملیار دۆلاری لە گەندەڵیدا بە هەدەر چووە". •    بەپێی ئاماری وەزارەتی پلاندانان ژمارەی فەرمانبەرانی دەوڵەت ئێستا (3 ملیۆن‌و 500 هەزار) كەسە، ئەم ژمارەیە سێ هێندەی ئەو رێژە فەرمانبەرەیە كە فەرمانگەكانی دەوڵەتی پێویستیان پێیەتی. •    (3 ملیۆن) هاوڵاتی عێراقی لە كۆمەڵگە‌و گەڕەكە هەژارنشینەكان‌و ناوچە هەڕەمەكییەكانی نیشتەجێبووندا دەژین. •    لە وەرزی خوێندنی 2017-2018 لە قۆناغی سەرەتایدا نزیكەی (یەك ملیۆن) قوتابی دەرنەچوون. •    زیاتر لە (131 هەزار) منداڵ تائێستا پەیوەندییان بە خوێندنی سەرەتاییەوە نەكردووە، رێژەی (47%)یان نەگەیشتونەتە قۆناغی ناوەندی. •    (5 ملیۆن‌و 100 هەزار) منداڵی عێراقی پێویستیان بە یارمەتی تەندروستی‌و چارەسەر هەیە. •    عێراق لەسەرووی لیستی ئەو وڵاتانەوەیە كە گەندەڵییان زۆرە، ئەمە بەپێی پێوانەی رێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی، بەپێی راپۆرتی ئاژانسی پلۆمبێگ عێراق لە دەرەوەی لیستی ئەو وڵاتانەدایە كە داهێنانیان هەبووە. •    كۆنگرەی نێودەوڵەتی داڤۆس لە كۆی 140 وڵات كە لەڕووی كوالیتی خوێندنەوە پلەبەندیی بۆكردوون، عێراقی خستوەتە دەرەوەی لیستەكە. سەرچاوە: سۆمەریەنیوز

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ بەیانی رۆژی هەینی لە شاری كەربەلا، حزبی دەعوەی ئیسلامی عێراق كۆنگرەی گشتی بەست، كۆنگرەكە بە وتەیەكی نوری مالیكی ئەمینداری گشتی حزبەكە دەستیپێكرد‌و دواتر گفتوگۆ‌و تاوتوێكردنی دۆخی حزبەكە دوای لەدەستدانی حكومڕانی عێراق  ئەنجامدراو شورای گشتی‌و ئەمینداری گشتی حزب هەڵبژێردراو دواتر ئەویش بە زۆرینەی دەنگ نوری مالیكی، سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق بە ئەمیندار هەڵبژاردەوە. حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق ماوەیەك لەمەوبەر پێش بەستنی كۆنگرەكە رایگەیاندبوو  خۆی بۆ هیچ بەرپرسیارێتیەك لەناو حزبدا هەڵنابژێرێت. وردەكاریی كۆنگرەكە سەرچاوەیەكی ئاگادار وردەكاری پشتی پەردەی كۆنگرەكەی حزبی دەعوەی ئیسلامیی لە كەربەلا ئاشكرادەكات كە ئەمانەن: * 400 بانگخواز ئامادەی كۆنگرەكە بوون كە یەك لەسەر سێیان ئەندامی نوێ بوون. * لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شورای حزبدا دوو لیست لە كێبركێدا بوون، یەكەمیان بەرەی ئەمینداری گشتی بوو كە 32 كاندیدی لەخۆگرتبوو، ئەم لیستە ناوی هیچ ئەندامێكی سەركردایەتی هەڵوەشاوەی حزبی تێدانەبوو جگە لە خودی نوری مالیكی. * لیستی دووەم بەرەی سەركردایەتی " میحور القادە" بوو كە 33 كاندیدی لەخۆگرتبوو، چەند ئەندامێكی سەركردایەتی پێشوو‌و خودی نوری مالیكیشی تێدابوو. * لیستەكەی بەرەی مالیكی ناوی ئەو سەركردانەشی تێدا نەبوو كە لە قەیرانی خۆكاندیدكردنی عەبادی لە ساڵی 2014 بێلایەن بوون وەك حەسەن شبر, دكتۆر عەبدولزەهرە بەندەر و دكتۆر تارق نەجم. * لیستی بەرەی مالیكی پشتیوانی لە سەرجەم ئەندامانی لیژنەی ئامادەكاری كرد، كە ئامادەسازییان بۆ كۆنگرەكە كردبوو بە پیر داواكارییەكانی ئەمینداری گشتییەوە چوون, جگە لە مەحمود مەیالی كە بەرەی مالیكی پشتگیرییان نەكرد. * سێ‌ لۆبی لە كێبركێدا بوون بۆ كاریگەریی خستنەسەر دەنگدان لە كۆنگرەی حزب كە بریتی بوون لە: ( دەستەبژێری بانگخوازان) ی مالیكی‌و ( كۆڕبەندی كەربەلا)ی سەركردایەتی پێشوو، ( بانگخوازە  مەیامینەكان) كە بزوتنەوەیەكە نوێنەرایی  بانگخوازانی دەرەوەی رێكخستن دەكات‌و دكتۆر مەنهەل زاڵمی لە كۆنگرەكەدا نوێنەرایەتی دەكردن. * زۆرینەیەكی بێدەنگ ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی لە نێوان بەرەكاندا یەكلاكردەوە‌و هەموانی توشی شۆك كرد كاتێك دەركەوت نوێنەرایەتی 70%ی كۆنگرەی گشتی دەكات. * سەركردایەتی پێشوو پارێزگاری لە مانەوەی كرد لە ئەنجومەنی شورای حزبدا، و زۆرینەی ئەندامەكانی لە پێگەكانی سەركردایەتی نوێ یان (دەستەی رێككاری حزبیی) یان ( دەستەی هەڵسەنگاندنی) حزبی ئامادەییان دەبێت. * رێژەیەكی باش لە گەنجان بەشداری كۆنگرە بوون، بەڵام چانسیان لە هەڵبژاردنەكاندا كەمبوون، چونكە رێگە بە زۆربەیان نەدرا خۆیان كاندیدبكەن. * لەكۆی 400 ئەندامی كۆنگرە تەنها 12 ژن بەشداربوون. * بەڕێوەبردنی كۆنگرەیە لەلایەن دكتۆر تارق نەجم سەعداوییەوە سەرۆكایەتی كرا. * هەندێك لە توندڕەوەكان لایەنگری ئەمینداری گشتی هەوڵیاندا هانی بدەن كە هەڵبژاردنی ئەمینداری گشتی لە كۆنگرەدا بخرێتەڕوو، سەركردایەتی حزبیش هەڕەشەی كشانەوەی كرد لە كۆنگرەكە ئەگەر ئەوە بكرێت. * هەڵبژاردنی سەركردایەتی‌و ئەمینداری گشتی بۆ قۆناغی دواتر دواخرا‌و كۆنگرەی گشتی دەسەڵاتی دایە ئەنجومەنی شورا بۆ هەڵبژاردنی سەركردایەتی‌و ئەمینداری گشتی. * دیارترین ئامادەنەبووی كۆنگرەكە بریتی بوو لە سەركردەی حزب شەریف رفاعیی براگەورەی عەبدولجەبار رفاعی كە بەهۆی خراپی باری تەندروستییەوە ئامادەنەبوو، لەگەڵ دكتۆر نەوفەل ئەبوشۆن‌و رۆشنبیری حزب شێخ موهەننەد ساعدیی. * ئەبو شۆن بایكۆتی كۆنگرەكەی كرد بەهۆی ناڕەزایەتی نەبوونی ناوی لە لیستی كاندیدەكانی ئەنجومەنی شورادا. * هۆكاری ئامادەنەبوونی  موهەننەد ساعدیین بۆ ڤیتۆی نوری مالیكی دەگەڕێتەوە لەسەری كە بە سەركردایەتی حزبی راگەیاندبوو ئەگەر ساعدیی ئامادەبێت ئەوا ئەو ئامادەنابێتو ئەوانیش پێیان وتبوو بەهۆی ئەوەوە حزبی دەعوە پەرت مەكە، ئەوەش بەهۆی ئەوەی شێخ موهەننەد رەخنەی توندی ئاراستەی مالیكی كردبووو بەرگری لە دامەزراوەكانی حزب كردبوو دژی تاكڕەویی. * بەتەمەنترین ئەندامەكانی حزب لە سەركردایەتی و سەرجەم دەستەكانی حزبدا نەمان كە بریتی بوون لە كەریم كوفی, حەسەن شبر‌و عەبدولزەهرە بەندەر. * كۆنگرەكە دۆخی حزبەكەی بۆ هەڵبژاردنەكانی داهاتوو تاوتوێ نەكردو باسیشی لە دۆخی هاوپەیمانی ( دەوڵەتی یاسا)‌و ( نەسر) نەكرد. * كۆنگرەكە هەمواركردنی پەیڕەوی ناوخۆی حزبی بە ئەنجومەنی شورا سپارد. * كۆنگرەكە رێگەیدا رێكخستنی نێودەوڵەتی حزب لە ئەنجومەنی شورا نوێنەرایەتیان هەبێت لە رێگەی نوێنەرەكانی حزبەوە لە ئەوروپا، ئەمریكا، ئوسترالیا‌و ئێرانەوە. * كۆنگرەكە دژایەتی زۆری هەبوو بۆ سەركەوتنی كەسایەتیی توندڕەوەكان‌و لەو چوارچێوەیەشدا ناوی شێخ عامر كەفیشی هاتەئاراوە. * پەرلەمانتارانی حزب لە كۆنگرەكەدا ئامادەگییەكی ئەوتۆیان نەبوو، حزبەكە بەباشتری زانیبوو رۆڵی زیاتر بدرێتە چالاكانی نێو گۆڕەپانی سیاسیی. * گروپەكانی داخراوەكانی تۆڕەكانی پەیوەندی‌و گروپەكانی ( واتس ئەپ) كە بەرووی ئەندامانی حزبدا داخرابوون، رۆڵێكی گەورەیان هەبوو لە ئاراستەكردنی دەنگدەران. * نوری مالیكی ئەمینداری گشتی پێشووی حزبی دەعوە ئامادەگییەكی بەهێزی لە كۆنگرەكەدا هەبوو، هێشتا پێگەیەكی گرنگی لە دەعوەدا ماوە. * دكتۆر تارق نەجم، شێخ عەبدولحەلیم زهێری‌و دكتۆر حەیدەر عەبادی پارێزگارییان لە پێكەی بەهێزی خۆیان كرد لە كۆنگرەكەدا. * لە كۆنگرەكەدا پێشێلكارییەكانی پەیڕەوی ناوخۆ خرانەڕوو. * زۆرینەی بانگخوازانی حزب لە قۆناغی پێش 2003 لیستەكانی هەڵبژاردنیان كۆنتر‌وڵكردبوو، ئامادەیی ئەو بانگخوازانەی دوای 2003 پەیوەندییان بە حزبەكەوە كردووە زۆر لاواز بوو. سەرچاوە: العالم الجدید

درەو میدیا: ئەمڕۆ لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا دەنگدان لەسەر  بڕینی موچەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان لە یاسای بودجەی گشتی عێراقدا شكستیهێنا. د. رێبوا كەریم ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە ( درەو میدیا)ی راگەیاند: بڕگەیەكی كاری ئەمرۆی پەرلەمانی عێراق تایبەت بوو بە هەمواری مادەی 58ی یاسای بودجەی گشتی عێراق، كە مادەیەكی تر دابنرێت و تایبەتە بە پڕكردنەوەی پۆستە بەوەكالەتەكانی پلە تایبەتەكانی عێراق. لە كاتی دەنگدان لەسەر هەمواری ئەو مادەیەیەدا، یوسف كلابی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی فەتح پرۆژە یاسایەكی خستەروو كە ئیمزای زیاتر لە 50 پەرلەمانتاری لەسەر بوو، داوای كردبوو هەمواری مادەی 10 بڕگەی ج یاسای بودجە بكرێت و ئەو بڕگەیە بگۆڕدرێت بەوەی( هەرێمی كوردستان نەوتەكەی رادەستی سۆمۆبكات، ئینجا موچەی فەرمانبەرانی بۆ بنێردرێت) بۆیە ئەو پێشنیازە خرایە دەنگدانەوەو تەنها دەنگی 49 پەرلەمانتاری بەدەستهێنا، هەربۆیە ئەو پەرلەمانتارە گرژی و پشێوی دروستكرد" د. رێبوار كەریم ئاماژەی بەوەشكرد" وەك پەرلەمانتارانی كورد هەموومان كۆدەنگ بووین لەسەرئەوەی كە نابێت موچەی فەرمانبەرانی هەرێم ببڕدرێت و دڵنیایی دەدەینە موچەخۆرانی هەرێم كە موچەكەیان لە بەغداوە بەردەوام دەبێت و نابڕدرێت"  ئەو پەرلەمانتارە ئاماژەی بەوەشكرد كە" سەرۆكی پەرلەمانی عێراق بڕیاریدا رۆژی پێنج شەممەی داهاتوو وەزیرانی دارایی و نەوت و نوێنەری ئەنجومەنی وەزیران میوانداری بكرێن "