وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە تۆمەتی پشتیوانیكردن و هاوكاریكردنی چالاكییەكانی حزبوڵای لوبنان سزای بەسەر چەند كەسایەتی و دامەزراوەیەكی ئێران و عێراقیدا سەپاند و یەكێك لەوانەش ئاراس حەبیب سەرۆكی پارتی كۆنگرەی نیشتمانی عێراقە كە كاندیدی ژمارە چوارە لە لیستەی " النصر"ی حەیدەر عەبادی. چەند رۆژێك دوای دەرچوونی ئەمریكا لە رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران، دۆناڵد ترەمپ دەستیكرد بە جێبەجێكردنی بەڵێنەكانی و سەپاندنی سزا بەسەر هەر كەسێكدا كە لە پشت هاوكار و پاڵپشتی ئێرانە لە تیرۆردا و لە چوارچێوەیەشدا وەزارتی گەنجینەی ئەمریكا رایگەیاند سزا بەسەر چەند كەسایەتی و دامەزراوەیەكی ئێرانی و عێراق و لوبنانیدا دەسەپێنێت كە پشتگیری و هاوكاریی چالاكییەكانی حزبوڵای لوبنانی سەر بە ئێرانیان كردووە و دیارترین ئەو كەسایەتی و دامەزراوانەش ئەمانەن: •    وەلیوڵا سەیف پارێزگاری بانكی ناوەندی ئێرانەن ئەمریكا تۆمەتباریدەكات بە هاوكاریكردنی فەیلەقی قودسی سەربە سوپای پاساداران و تۆمەتباریشی دەكات كە هاوكاری فەیلەقەكەی كردووە لە حەواڵەكردنی پێنج ملیۆن دۆلار بۆ چەند دەستیەكی پارەی بیانیی جیاواز. هەروەها وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا دەشڵێت سەیف هاوكاربووە لە حەواڵەكردنی بڕێك پارە بۆ بانكی " بلاد"ی ئیسلامی لە عێراق كە ئەویش سزای بەسەردا سەپێندراوە. سەیف  پێشئەوەی ببێتە پارێزگاری بانكی ناوەندی ئێران چەند بانكێكی ئێرانی بەڕێوەبردووە و رووبەڕووی رەخن ەی زۆر بوەوە بەهۆی تۆمەتباركردنی بە گەندەڵ و دزینی پارە لە كاتێكدا كە بەڕێوەبەری بانكی " سادرات"ی ئێران بوو. •    ئاراس حەبیب كوڕی حەبیب محەمەد كەریم سكرتێری پێشووتری پارتی دیموكراتی كوردستانە و كوردی فەیلییە، ئێستا سەرۆكی پارتی كۆنگرەی نیشتمانی عێراقە كە پێشتر ئەحمەد چەلەپی سەرۆكایەتی دەكرد . ئاراس حەبیب بەڕێوەبەری بانكی " بلاد"ی ئیسلامییە لە عێراق و ئەمریكا تۆمەتباریدەكات بە هاوكاریكردنی دارایی فەیلەقی قودس، و كەرتی بانكی عێراقی قۆزتوەتەوە بۆ ئەوەی پارە لە تارانەوە بۆ حزبولا حەواڵە بكات و بەوەش سەلامەتی سیستم دارایی عێراقی رووبەڕووی مەترسی كردوەتەوە. ئاراس حەبیب لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا كە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەچوو كاندیدی ژمارە چواری لیستەكەی حەیدەر عەبادیی بوو لە شاری بەغداد. •    محەمەد جەعفەر قەسیر ناوی حەرەكی حاجی فادییە، بەرپرسی گواستنەوەی چەكە لە ئێرانەوە بۆ سوریا و لەوێشەوە بۆ لوبنان، ئەمریكا تۆمەتباریدەكات بە وەی گە رۆڵی نێوەندگیری گێڕاوە لە گواستنەوەی هاوكاری دارایی لە فەیلەقی قودسەوە بۆ حزبوڵای لوبنان. حاجی فادی كە لە بنەماڵەیەكی شیعەی بەناوبانگی لوبنانە، سەركردایەتی یەكەیەكی گواستنەوەی چەك دەكات بۆ حزبولا و نزیكایەتیشی لەگەڵ حەسەن نەسرولا ئەمینداری گشتی حزبوڵاوە هەیە و چەندین ئەركەی گرنگی لەلایەن ئەوەوە پێسپێردراوە. •    عەلی تورزالی یاریدەدەری بەڕێوەبەری بانكی ناوەندیی ئێرانەن لەلایەن وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكاوە تۆمەتباردەكرێت بە هاوكاریكردنی فەیلەقی قودس لە بواری تەكنۆلۆژیا و سەرچاوەی داراییدا. تورزالی لەگەڵ حزبوڵادا كاردەكات و باوەڕ وایە كە هاوكاری دارایی پێویست بۆ ئەو حزبوڵا دەنێرێت لە رێگەی بانكی " بلاد"ی ئیسلامی عێراقەوە. سەرچاوە: كەناڵی ئەلحوڕە  

راپۆرتی شیكاری: نامیق رەسوڵ لەگەڵ راگەیاندنی ئەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق و نزیكبوونەوەی وادەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێران و برێت مەكگۆرك نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانی دژ بە داعش كۆبوونەوە و چاوپێكەوتنیان لەگەڵ  لایەنەكانی عێراقدا دەستپێكرد. ئێران و ئەمریكا لە رێگەی سولەیمانی و مەكگۆرگەوە هەوڵدەدەن جێپەنجەیان بەسەر پێكهاتەی حكومەتی نوێی عێراقەوە دیاربێت، چاوەڕوان ناكرێت پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق ئاسان بێت، و چارەسەركردنی دەكەوێتە ئەستۆ و هێز و توانای ئەو دوو كەسایەتییە، پێش لیستە براوەكانی عێراق. لێرەدا بە كورتەیەك لە ژیان و كار و چالاكییەكانی ئەم دوو كەسە ئاشنا دەبن: ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی ساڵی 1957 لە شاری قوم لە دایكبووە، لە گوندی (رابور)ی پارێزگای كرمان لە باشووری خۆرهەڵاتی ئێران لەناو خێزانێكی جوتیاری هەژاردا ژیاوە، كاری كرێكاریی كردووە، لە خوێندنیشدا تەنها تا قۆناغی ئامادەیی خوێندووە. قاسم سولەیمانی ماوەیەك لە فەرمانگەی ئاوی شارەوانی كرمان كاریكردووە، لە دوای بەرپابوونی شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە ساڵی 1979 پەیوەندیكردووە بە سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی و پلە سەربازییەكانی بڕیوە، ساڵی 1998 بووە بە فەرماندەی فەیلەقی قودس كە یەكەیەكی سوپای پاسدارانە و ئەركی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازی و هەواڵگرییە لە دەرەوەی خاكی ئێران. كارەكانی ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی لە پشتی پەردەوە ئەنجامدەدرێن و كۆبوونەوە و دیدارەكانی لەگەڵ بەرپرسانی عێراق و هەرێم زۆر بە كەمی لە میدیا فەرمییەكانەوە باسدەكرێن. سولەیمانی لە سەردەمی رژێمی سەددام حسێندا پەیوەندی و هەماهەنگی لەگەڵ گروپە ئۆپۆزسیۆنەكانی شیعە و حزبە كوردییەكاندا هەبووە و لە جەنگی دژ بە رژێمی بەعسدا هاوكاریكردوون، دوای روخانی رژێمی بەعسیش ئەركەكەی بریتی بوو لە پاراستنی دەسەڵاتی شیعەكان لە عێراق، بە تایبەتی ئەو گروپە شیعانەی كە لە تارانەوە نزیكن هەروەها لە یەكخستنی شیعەكان بۆ پێكهێنانی كوتلەی زۆرینەی پەرلەمانی بۆ بەدەستهێنانی دەسەڵاتی جێبەجێكردن رۆڵی گەورەی لە پشتی پەردەوە بینوە، رۆڵی باڵاشی هەبووە لە نزیككردنەوەی كورد و شیعە لە كابینەكانی پێشووی حكومەتی عێراق و لە شەڕی دژ بە داعش كە رووبەرێكی بەرفراوانی عێراقی كۆنترۆڵكرد فەرماندەكەی فەیلەقی قودس بە یاوەری هاوكارەكانی هاوكاری زۆری هەرێمی كوردستان و هێزەكانی حەشدی شەعبیی و سوپای عێراقی كردووە و بەردەوام سەرەڕای بوونی سوپای ئەمریكا لە عێراق سەردانی هەرێمی كوردستان و بەغدادی كردووە. ئێستاش لەگەڵ راگەیاندنی ئەنجامی بەرایی هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق، قاسم سولەیمانی جارێكی تر گەیشتوەتەوە بەغداد بۆئەوەی هەوڵەكانی بخاتەگەڕ تا ناوماڵی شیعە لە عێراق یەكبخات بۆ وەرگرتنەوەی سەرۆكایەتی دەسەڵاتی جێبەجێكردن بۆ چوار ساڵی ئایندە، هەرچەندە رەنگە ئەركەكەی لە پێشووتری قورستربێت، چونكە ئێستا شیعەكان بەسەر چەند كوتلەیەكدا دابەشبوون و هەمووشیان چاویان لە پۆستی سەرۆك وەزیرانە، هەروەها نێوانی كورد و بەغدادیش وەك پێشوو نیە و بەهۆی ریفراندۆم و هێرشی سوپای عێراق و حەشدی شەعبیی بۆسەر كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان كەلێنی گەورەی خستوەتە نێوانی هەولێر و بەغداد. بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەك كە قسەیان بۆ كەناڵی " ئەلحوڕە" كردووە، ئێستا سولەیمانی لە ناوچەی سەوزی بەغدادە بۆ دانوستانكردن لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانەی دەوڵەتی یاسا بۆ ئەوەی لەگەڵ هاوپەیمانی " الفتح"ی هادی عامری گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی پێكبهێنن و موقتەدا سەدر و حەیدەر عەبادی پەراوێز بخەن، ئەگەر عەبادی پەیوەندی نەكات بەو هاوپەیمانێتییەی كە ئێران دەیەوێت پێكیبهێنێت. برێت مەكگۆرك ساڵی 1973 لە دایكبووە، پارێزەر و دیپلۆماتكارە، 23ی ئۆكتۆبەری 2015 لەلایەن باراك ئۆبامای سەرۆكی پێشووی ئەمریكاوە وەك نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش دانرا. مەكگۆرك 20ی نیسانی 1973 لە شاری پیتسبێرگی ویەلایەتی پەنسلڤانیا لەدایكبووە، باوكی پرۆفیسۆری زمانی ئینگلیزیی بووە و دایكیشی مامۆستای هونەر بوو، ساڵی 1996 بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە هونەرەكاندا لە زانكۆی كۆنیتیكت بەدەستهێناوە، ساڵی 1999 بڕوانامەی دكتۆرای لە زانكۆی كۆڵۆمبیا بەدەستهێناوە، دوای دەرچوونی لە كۆڵیژی ماف، مەكگۆرك بۆماوەی سێ‌ ساڵ لە دادگایەكی ویلایەتی نیویۆرك كاریكردووە، پاشان لە چەند دادگایەكی تر و دواتر لە دامەزراوەی كێركلاند لە كەرتی تایبەت و وەك مامۆستایەكی یاریدەدەر لە كۆلێژی مافی زانكۆی ڤێرجینیا كاریكردووە. شوباتی 2004 مەكگۆرك وەك راوێژكاری یاسایی دەسەڵاتی كاتی هاوپەیمانان و راوێژكاری یاسایی باڵیۆزی ئەمریكا لە بەغداد گەیشتە عێراق، لەو ماوەیەشدا رۆڵی هەبوو لە نوسینی دەستوری كاتی عێراق و یاسای ئیداری ئینتیقالی و سەرپەرشتی گواستنەوەی دەسەڵاتیشیی كرد لە هاوپەیمانانەوە بۆ حكومەتی كاتیی عێراق بە سەرۆكایەتی ئەیاد عەلاوی. مەككۆرگ لە ئیدارەی جۆرج بوش و ئۆباما و ترەمپیشدا لە ئەرك و چالاكییەكانی لە عێراق بەردەوام بووە و چەندین كاری گرنگی لە عێراق ئەنجامداوە و بەنهێنی دانوستانی لەگەڵ ئێراندا كردووە بۆ ئازادكردنی چەند هاوڵاتییەكی ئەمریكی لە ئێران ساڵی 2005 مەكگۆرك گەڕایەوە بۆ ئەمریكا، لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا وەك بەڕێوەبەری كاروباری عێراق دەستبەكاربوو، دواتر وەك راوێژكاری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا و بەڕێوەبەری كاروباری عێراق و ئەفغانستان كاریكرد. مەكگۆرك یەكێك بوو لەو كەسانەی كە پشتیوانی لە گۆڕانكاری ریشەیی لە ستراتیژی ئەمریكا لە عێراق دەكرد و بانگەشەی بۆ زیاتركردنی هێزەكانی ئەمریكا دەكرد، ئەوەش لە ساڵی 2007 دا بە فیعلی روویدا، ئەو یەكێكە لەو كەسانەی كە جۆرج دەبیلو بۆش لە كتێبەكەیدا " خاڵەكانی بڕیار" ئاماژەی پێداوە و وەك یەكێك لەو كەسانەی كە بوونە هۆی ئەوەی شەڕ لە عێراق بچێتە سەر رێڕەوی سەرەكی خۆی و دوای ئەوەش بوش داوایلێكرد لەگەڵ رایان كرۆكەر باڵیۆزی ئەمریكا لە بەغداد سەرۆكایەتی دانوستان بكات لەگەڵ حكومەتی عێراقدا بۆ داڕشتنی بنەماكانی رێككەوتنی ستراتیژی و ئەمنیی نێوان بەغداد و واشنتۆن. ساڵی 2009 مەكگۆرك یەكێك بووە لەو سێ‌ كەسەی ئیدارەی جۆرج دەبلیو بووش كە لە ئیدارەی باراك ئۆبامادا مانەوە و مەكگۆرك پۆستی راوێژكاری سەرۆكی ئەمریكا و راوێژكاری باڵیۆزی ئەمریكای لە عێراق پێ‌ بەخشرا. مەكگۆرك پاییزی 2009 دەستبەرداری كاری حكومیی بوو، رویكردە زانكۆی هارڤارد و ئەنجومەنی پەیوەندییە دەرەكییەكان، بەڵام هاوینی 2010 و كاتی سەرهەڵدانی قەیرانی سیاسی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق و دوای ئەویش هاوینی 2011 بەهۆی بوونی كۆسپ لەبەردەم درێژكردنەوەی رێككەوتنی ئەمنی نێوان ئەمریكا و عێراق داوای لێكرایەوە و گەڕایەوە كاری حكومیی. ئابی 2013 مەكگۆرك وەك جێگری یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ كاروباری عێراق و ئێران و نوسینگەی خۆرهەڵاتی نزیك لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا دامەزرێنرا. مەكگۆرك و شەڕی داعش 9ی حوزەیرانی 2014 مەكگۆرك لە هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان بوو كە داعش موسڵی داگیركرد، بەپەلە گەڕایەوە بەغداد بۆ دوورخستنەوەی 1500 فەرمانبەری ئەمریكی لە باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغداد و پاشان لەگەڵ باراك ئۆباما و ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی كاریكرد بۆ داڕشتنی پلانی دیپلۆماتی و سەربازی ئەمریكا بەرامبەر بە هەڕەشەی داعش، مەكگۆرك دواتر رۆڵی كاریگەری بینی لە پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق بە سەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی و دورخستنەوەی نوری مالیكی. لە ئەیلولی 2014 مەكگۆرك لەلایەن جۆن كیری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا وەك جێگری نوێنەری تایبەتی سەرۆك لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژ بە داعش دیاریكرا، كە لە دیسەمبەری 2014 لە برۆكسلی پایتەختی بەلجیكا بەبەشداری 62 وڵات بۆ هاوكاریكردنی حكومەتی نوێی عێراق لەدژی داعش پێكهێنرا، مەكگۆرك دواتر بووە نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لەو هاوپەیمانێتییە و سەرەنجام لە كۆتاییدا داعش لە عێراق وەدەرنرا. كانوونی دوووەمی ساڵی 2016 مەكگۆرك بۆ لەناوبردنی داعش سەردانی رۆژئاوای كوردستان و باكوری سوریای كرد و لەگەڵ لێپرسراوانی پەیەكە و یەپەگە و یەپەژە كۆبووەوە، دواتر سوپای ئەمریكا بۆ هاوكاریكردنی ئەوانیش هێز و هاوكاری سەربازی گەیاندە ناوچەكە. جگە لەو رۆڵانەی تری كە لە عێراق و ناوچەكەدا گێڕاونی، مەكگۆرك لە ئۆكتۆبەری 2014ەوە تا شوباتی 2016 سەرقاڵی دانوستانی نهێنی بوو لەگەڵ ئێران بۆ ئازادكردنی چوار دەستگیركراوی ئەمریكی لە نێویشیاندا جیسۆن رەزائیان و ئەمیر حیكمەتی و سەعید عابدینی. ئێستاش كە لە ماوەی داهاتوودا هەنگاوەكانی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق دەستپێدەكەن، مەكگۆرگ كۆبوونەوەكانی لەگەڵ لایەنە براوەكانی هەڵبژاردنەكە دەستپێكردووە بۆ لێكنزیككردنەوەیان.

( دەرەو میدیا) مەسعود بارزانی و هادی عامری جەخت لەسەر پێویستی پەلەكردن لە بەدیهێنانی داواكارییەكانی جەماوەر دەكەنەوە. نوسینگەی هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی " الفتح" رایگەیاند:" هادی عامری پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لە مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانەوە پێگەیشتووە. راشیگەیاند عامری و بارزانی باسیان لە سەركەوتنی هەڵبژاردنەكانی عێراق كردووە بە پێویستیان زانیوە پەلەبكرێت لە بەدیهێنانی داواكارییەكانی جەماوەر كە چاوەڕێی ئەوە لەسەرجەم كوتلەكان دەكەن پابەندی بەڵێنەكانیان بن. هەر ئەمڕۆش مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان كە بەشداری پرۆسەی بانگەشە و دەنگدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقی نەكرد پەیوەندی بە موقتەدا سەدر سەرۆكی هاوپەیمانی " سائرون"ەوە كرد و پیرۆزبایی سەركەوتنی لێكرد لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا كە رۆژی 12 ئایار بەڕێوەچوو.    

(درەو میدیا):  بەپێی زانیاریيەكان ئازاد حەمید شەفی كە لایەنگری پارتیيە كاندیدی ژمارە 53 ی لیستی (سائیرون)ی موقتەدا سەدرە لە شاری بەغداد، دەنگی پێویستی بەدەستهێناوەو دەرچووە، هێمن هەورامی راوێژكاری مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر رایگەیاند، كاندیدێكیان بەناوی ئازاد شەفی لە لیستی " سائرون"ی موقتەدا سەدردا لە بەغداد هەبووە و بە گوێرەی ئەنجامە نافەرمییەكان (6153) دەنگی بەدەستهێناوە و دەرچووە. پێشتر میدیاكانی پارتی هێرشی توندیان كردە سەر ئاڵا تاڵەبانی ئەندامی فراكسیۆنی یەكێتی و سروە عەبدولواحید ئەندامی فراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان كە خۆیان لەسەر دوو لیستی بەغداد كاندیدكردبوو، هەرچەندە سروە عەبدولواحید دواتر كشایەوە، بەڵام بەپێی زانیاریيەكان ئاڵا تاڵەبانی دەنگی پێویستی بەدەست نەهێناوەو دەرنەچووە، كە كاندیدی ژمارە 5ی هاوپەیمانی بەغداد بووە لە شاری بەغداد.      

(درەو میدیا): بە پێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) راگەیاندنی ناوی كاندیدە سەركەوتووەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دوادەكەوێت بەهۆی دەرنەوچونی بەشێك لە سەركردە سیاسیيەكانی عێراق و هەوڵدان بۆ گۆڕینی دەنگەكانیان تا ئاستی دەرچوون. بەپێی زانیاریيەكانی (درەو میدیا) كە لە كۆمسیۆنی باڵای هەلبژادرنەكانی عێراقەوە دەستی كەوتووە، لە ئێستادا هەوڵێك هەیە بۆ دەستكاریكردنی دەنگی كاندیداكان لە بەرژەوەندی بەرپرسە سیاسيیە دەرنەچووەكان، كە لەم هەڵبژاردنەدا ژمارەیەكی زۆری سەركردە دیارەكانی عێراق دەرنەچوون و دەیانەوێت هەر لە لیستەكەی خۆیان دەستكاری دەنگەكانیان بۆ بكەن و دەریان بچێنن. كازم شەمەری سەرۆكی كوتلەی هاوپەیمانی نیشتیمانی ئەیاد عەلاوی رایگەیاندووە كە فشاری زۆر لەسەر كۆمسیۆنی هەڵبژاردن هەیە بۆ دەستكاریكردنی ئەنجامی دەنگی لیستەكەیان لە پارێزگای بەغداد،  دیارترین ئەو سەركردانەی كە دەنگی پێویستیان نەهێنا:. * سەلیم جبوری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق، لە هاوپەیمانی نیشتیمانی ئەیاد عەلاوی، كە دەنگی پێویستی بەدەستنەهێناوە. * حەنان فەتلاوی سەرۆكی لیستی ئیرادە دەنگی پێویستی بەدەست نەهێناوە * عەباس بەیاتی و هەیسەم جبوری و عەلی عەلاق و  جاسم محەمەد جەعفەر.. لەم هەڵبژاردنەدا سەرەڕای سزادانی حزبەكان بەوەی رێژەی هەڵبژاردن كۆی گشتی عێراق 44% بوو، هاوكات زۆرینەی سەركردەو سیاسیيە پۆپۆلیستەكانی عێراق و هەرێمی كوردستانی سزادران دەنگی كەمیان بەدەستهێنا. 

(درەو میدیا ) بۆ یەكخستنی ناوماڵی شیعەكان و تاوتوێكردنی پرسی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق، ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامیی ئێران گەیشتە بەغداد. سایتی " غەد پرێس" لەسەر زاری چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە بڵاویكردەوە، ئەمڕۆ سێشەممە 15ی ئایار سولەیمانی گەیشتوەتە بەغداد و گفتوگۆی لەگەڵ لایەنە شیعەكاندا دەستپێكردووە، بۆئەوەی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت پێبكهێنن. سەردانەكەی سولەیمانی بۆ بەغداد لە كاتێكدایە كە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق ئەنجامی زیاتر لە 90%ی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقی راگەیاندووە و هاوكاتیشە لەگەڵ ئەوەی باسدەكرێت كە سعودیە پشتگیری لە هاوپەیمانی " سائرون"ی موقتەدا سەدر دەكات بۆئەوەی هاوپەیمانێتییەك لەگەڵ سوننەكان پێكبهێنێت بۆ سەرۆكایەتیكردنی كابینەی نوێی حكومەت. چەند سەرچاوەیەكیش ئاشكرایانكردووە دەوڵەتی یاسا بە سەرۆكایەتی نوری مالیكی بەنیازە لەگەڵ هاوپەیمانی فەتحی هادی عامری و نیشتمانیی بە سەرۆكایەتی ئەیاد عەلاوی هاوپەیمانێتی پێكبهێنێت.  

(درەو میدیا): موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدرو سەرۆكی لیستی براوەی یەكەمی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، حكومەتێكی تەكنۆكرات پێكدەهێنن كە حزبایەتی تێدا نەبێت. لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر، سەدر ئاماژەی بەوەكرد، ئەوان وەكو هاوپەیمانی (سائیرون) بە دانایی و نیشتیمانپەروەرییەوە ئیرادەی گەل مەبەستیانەوە و نەوەیەكی نوێ پێكدەهێنن بۆ ئەوەی گۆڕانكاری ببینن بە ئاڕاستەی چاكسازیدا. بەپێی ئەو ئەنجامە بەراییانەی هەڵبژاردن كە كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان بڵاویكردەوە، هاوپەیمانی سائیرون بە سەرۆكایەتی موقتەدا سەدر لەسەر ئاستی عێراق لە پلەی یەكەمدایە. حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق و سەرۆكی هاوپەیمانی (النصر) كە دەیەوێت بۆ ویلایەتی دووەم لە پۆستەكەیدا بمێنێتەوە، ئەمڕۆ ئامادەیی خۆی نیشاندا بۆ كاركردن و هەماهەنگی لەگەڵ هەموو لایەنەكان بەمەبەستی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت. هەوڵی حەیدەر عەبادی بۆ وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران لەكاتێكدایە هەفتەی رابردوو موقتەدا سەدر لە وەڵامی پرسیاری یەكێك لە لایەنگرەكانیدا ئاشكرایكرد، هاوپەیمانی سائیرون كاندیدی خۆی دەبێت بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران.  

( درەو میدیا) حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق و سەرۆكی هاوپەیمانیی " النصر" رایدەگەیەنێت ئامادەیە بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی بەهێزتر لە داهاتوودا. عەبادی لە وتەیەكیدا كە كەناڵی ئەلعێراقییە بڵاویكردەوە وتی :" ئامادەیی خۆمان دەردەبڕین بۆ هاوكایكردن لە پێكهێنانی حكومەتێكی بەهێزتر و بێ‌ گەندەڵی و بەش بەشێنەی تائیفی." عەبادیی راشیگەیاند حكومەتەكەی هەڵبژاردنی لە وادەی خۆیدا بە سەلامەتی بەڕێوەبرد و داواشی لە هاوڵاتیان و كوتلە سیاسییەكان كرد رێز لە ئەنجامەكانی هەڵبژاردن بگرن و پابەندی ئەو یاسایانەبن كە پەیوەست بە پێشێلكارییەكان و بەرژەوەندی وڵات و سەقامگیری زاڵ بكەن.  

( درەو میدیا/ سۆمەریە نیوز) پەرلەمانتارێكی هاوپەیمانی نیشتمانی رایدەگەیەنێت دەستكاری زۆری ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و ژمارەكانی هەڵبژاردن كراوە و رێژەی بەشداریكردن لە دەنگدان لە 19% تێنپەڕیوە و ئەوەش نا شەرعییە و لە رووی نێودەوڵەتییەوە دانی پێدانانرێت. عەبدولكەریم عەبتان وتیشی:" ئەوەی لە هەڵبژاردنەكان و دوای ئەوەش روودەدات پیلانگێڕییەكی گەورەیە دژی گەلی عێراق و  هەموو پرۆسەی سیاسییە." عەبتان ئاشكراشیكرد دوێنێ‌ دەنگی چەند كاندیدێك بڵاوكرایەوە و ئەمڕۆ دەنگەكان گۆڕدراون  بە ویست و ئارەزووی چەند لایەنێكی تر. ئەو پەرلەمانتارەی لیستەكەی ئەیاد عەلاوی وتیشی:" ئێمە گومانمان لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان هەیە و گومانمان لە كۆمسیۆن و نەزاهەتی كۆمسیۆن هەیە و هەروەها گونمانیشمان لە كاری ئەو ئامێرانە هەیە كە بۆ جیاكردنەوە و ئەژماركردنی دەنگەكان بەكارهێنران."  

راپۆرتی شیكاری: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت "هەڵبژاردن بۆ ئێران و پێكهێنانی حكومەت بۆ ئەمریكا" ئەمە ئەو چیرۆكەیە كە لەدوای روخانی رژێمی سەددامەوە لە ساڵی 2003 بەردەوام لە عێراق دووبارەدەبێتەوە. پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە عێراق كۆتاییهات، لایەنە نزیكەكان لە ئێران هەڵبژاردنیان بردەوە، ئێستا نۆرەی ئەمریكایە ئەركەكە تەواوبكات. برێت مەكگۆرك نوێنەری تایبەتی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش دوێنێ لە بەغداد دەستی بە زنجیرەیەك كۆبونەوە كرد لەگەڵ سەركردە سیاسییەكانی عێراق. ئێستا برێت مەكگۆرك دوای بەغدا لە شاری هەولێرە و لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم و  جێگری سەرۆكی پارتی كۆبوەوە. بەگوێرەی زانیارییەكان هەر لە هەولێر، برێت مەكگۆرك چاوی بە بەرهەم ساڵح سەرۆكی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری كەوتووە. رەنگە بەرهەم ساڵح پەیامی نیگەرانی لایەنەكان لەبارەی ئەنجامی هەڵبژاردن لە پارێزگای سلێمانی بە مەكگۆرك گەیاندبێت.  هاوكات ئێستا لە هەولێر هەر شەش لایەن (گۆڕان- كۆمەڵی ئیسلامی- یەكگرتووی ئیسلامی- هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری- بزوتنەوەی ئیسلامی- حزبی شیوعی) لە كۆبونەوەدان. مەكگۆرك لە پێكهێنانی كابینەكانی حكومەتی عێراقدا رۆڵی هەبووە ئێستاش گەیشتوەتە ناوچەكە و كۆبوونەوەی لەگەڵ لایەنەكان دەستپێكردووە. كۆبونەوەكە بۆ بڕیاردانە لەو گومانانەی كە لەبارەی ساختەكردنی ئەنجامی هەڵبژاردن هەیە لە پارێزگای سلێمانی و ئەو لایەنانە داوادەكەن پرۆسەی هەڵبژاردن دووبارەبكرێتەوە. بەپێی هەواڵێك كە رۆژنامەی شەرقولئەوسەت لە زاری سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە بڵاویكردوەتەوە" روخساری پێكهێنانی كوتلەیەك كە پێكهاتووە لە حەیدەر عەبادی و موقتەدا سەدر و عەممار حەكیم و ئەیاد عەلاوی و ئوسامە نوجێفی و رەنگە مەسعود بارزانیش خەریكە روون دەبێتەوە، ئەمەش لەسەر حسابی مالیكی و عامری و كەربولی و یەكێتی نیشتمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان". هەمان سەرچاوە باس لەوەدەكات، سەردانەكەی مەكگۆرك بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان دەڕژێتە بەرژەوەندی هاوپەیمانێتییەكەی نێوان عەبادی و سەدر و حەكیم و عەلاوی و نوجێفی و بارزانی و رێخۆشكەری بۆ ئەو هاوپەیمانێتییە دەستیپێكردووە. بە گوێرەی ئەنجامە بەراییەكان لیستەكەی سەدر یەكەمە و هادی عامری دووەمە و حەیدەر عەبادی سێیەم و نوری مالیكی چوارەمە ئەنجامەكان چی دەڵێن ؟ كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان ئەنجامی بەرایی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی راگەیاند، بە گوێرەی ئەنجامەكان لیستی (سائرون) بە رابەرایەتی موقتەدا سەدر لە پلەی یەكەمدایە و دوای ئەویش لیستی " الفتح" دێت كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات و بە لیستی هێزەكانی حەشدی شەعبی وەسفدەكرێت. حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق كە سەرۆكایەتی هاوپەیمانی " النصر" دەكات و لە هەوڵی ئەوەدایە كە بۆ خولی دووەم پۆستی سەرۆك وەزیران بەدەستبێنێت، بە گوێرەی ئەنجامە بەراییەكان لە پلەی سێیەمدایە و لیستی (دەوڵەتی یاسا)ش كە نوری مالیكی سەرۆكایەتی دەكات و بە ركابەری سەرەكی عەبادی دادەنرا، لە پلەی چوارەمدایە.  ئەگەری ئەوە هەیە سەدر و عەبادی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت هاوپەیمانێتی بكەن و مالیكی و عامریش بە هاوپەیمانێتییەك ركابەرێتیان دەكەن سیناریۆكانی پێكهێنانی حكومەت لە رۆژانی داهاتوودا كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان ئەنجامی تەواوەتی هەڵبژاردن رادەگەیەنێت، ئێستا باس و خواسی ئەوەی كێ‌ كابینەی حكومەتی نوێی عێراق پێكدەهێنێت؟ لە ناوخۆی عێراق و ناوچەكە و جیهانیش بە گەرموگوڕی باسی لێوەدەكرێت. بە گوێرەی ئەنجامەكانە بەراییەكان، هاوشێوەی خولەكانی تر لیستەكانی پێكهاتەی شیعە لە عێراقدا زۆرینەی كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەران بەدەستدەهێنن، و سەرۆك وەزیران بۆ ئەوان دەبێت و بە گوێرەی دەستوریش گەورەترین كوتلە مافی ئەوەی هەیە حكومەت پێكبهێنێت. پێكهێنانی حكومەتی نوێی و دابەشكردنی پۆستە سیادییەكان، جگە لەوەی پەیوەستە بە بڕیاری هێزەكانی عێراقەوە لە كاریگەری دەرەكیش بەدوور نییە، بە تایبەتی ئێران و ئەمریكا، ئەو دوو وڵاتە رۆڵی كاریگەریان هەیە لە یەكلاكردنەوەی ناكۆكییەكان لەسەر پێكهێنانی حكومەتی نوێ‌. سەرچاوەكانی ناوخۆ ئاماژەوە بەوەدەدەن، پێكهێنانی هاوپەیمانێتی لە نێوان هاوپەیمانی (سائرون)ی موقتەدا سەدر و هاوپەیمانی (النصر) حەیدەر عەبادی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت زۆر نزیكە، بەڵام كێشەی سەرەكی بەردەم هاوپەیمانێتییە پۆستی سەرۆك وەزیرانە، عەبادی خوازیارە خۆی سەرۆكایەتی حكومەت بكات، سەدریش نەیشاردوەتەوە كە كاندیدی بۆ سەرۆك وەزیران هەیە. چەند سەرچاوەیەكی تر باس لە ئەگەری هاوپەیمانێتیكردنی نێوان هاوپەیمانی (فەتح)ی هادی عامری و (دەوڵەتی یاسا)ی نوری مالیكی دەكەن، كە عامری بە گوێرەی ئەنجامە بەراییەكان پلەی دووەمی بەدەستهێنا و دەوڵەتی یاساش پلەی چوارەم. ئێران و ئەمریكا و وڵاتانی ناوچەكە رۆڵی کاریگەریان دەبێت لە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراقدا ئەگەر ئەم دوو بەرەیە لە ناو پێكهاتەی شیعەدا پێكبێت و كێبركێ بكەن لەسەرئەوەی كامیان گەورەترین كوتلە پێبكهێنێت، ئەوكات رۆڵی لیستەكانی كورد و سوننە و لیستە بچوكەكانی تر دەردەكەوێت، چونكە هیچ كام لەبەرەی (سەدر- عەبادی) و (عامری – مالیكی) بە تەنها ناتوانن زۆرینەی پەرلەمانی بۆ پێكهێنانی حكومەت پێكبهێنن، هەروەها ئەو دوو بەرەیە بەر لە یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران  پێویستە لەگەڵ لیستەكانی تردا، پۆستەكانی سەرۆكی پەرلەمان و دوو جێگرەكەی و سەرۆك كۆمار و جێگرەكانی چارەسەربكەن، چونكە بە گوێرەی دەستوری عێراق، سەرەتا سەرۆكی پەرلەمان و دوو جێگرەكەی هەڵدەبژێردرێن و پاشان سەرۆكایەتی كۆمار و ئینجا سەرۆك كۆمار كاندیدی گەورەترین كوتلە رادەسپێرێت بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت. پێشبینیدەكرێت پرۆسەی دابەشكردنی پۆستە سیادییەكان و پێكهێنانی گەورەترین هاوپەیمانێتی ئاڵۆزبێت و كاتی زۆر بخایەنێت، لێرەوە ئیتر رۆڵی ئەمریكا و ئەوروپا و نەتەوە یەكگرتووەكان و وڵاتانی ئیقلیمی لە ئاڕاستەكردنی لایەنەكان و چارەسەركردنی ناكۆكییەكان دەستپێدەكات.

بەپێی خشتەیەكی نارەسمی كە بڵاوكراوەتەوە، لیستی سائیرونی موقتەدا سەدر لەسەر ئاستی عێراق پلەی یەكەمی بەدەست هێناوە 54 كورسی بردۆتەوە،هاوپەیمانی فەتحی هادی عامری پلەی دووەمی بەدەستتهێناوەو  47 كورسی و ئیئتلافی نەسری حەیدەر عەبادی 42 كورسی و ئیئتلافی دەوڵەتی یاسای نوری مالكی 25 كورسی بەدەستهێناوە. بە تەواوی لیستە كوردیەكانیش بە بێ كۆتاكان 56 كورسیان بەدەست هێناوە، كە چاوەڕوان دەكرێت بە كۆتاكانەوە بگاتە 60 كورسی لە پەرلەمانی عێراق، بەو پێیەش  پارتی ٢٣ كورسی و یەكێتی ١٧ كورسی و گۆڕان ٥ كورسی و  نەوەی نوێ ٤ كورسی و كۆمەڵ ٣ كورسی و هاوپەیمانی ٢ كورسی ویەكگرتوو ٢ كورسی بە دەستهێناوە. كۆی گشتی كورسیەكانی ئەنجومەنی نوێنەران 329 كورسیە كە 320 كورسی گشتی و 9 كورسی كۆتاكانە. 

كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ئەنجامی هەڵبژاردنی لە (10) پارێزگا راگەیاند، بەڵام هیچ یەكێك لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستانی تێدا نەبوو، بەوپێیەی هێشتا پرۆسەی ئەژماركردنەوەیان كۆتایی نەهاتووە. ئەنجامە بەراییەكان هەڵبژاردن لەم پارێزگایانە: پارێزگای بەغداد: یەكەم: (سائیرون- موقتەدا سەدر) دووەم: (فەتح- هادی عامری) سێیەم: (دەوڵەتی یاسا- نوری مالیكی)  پارێزگای ئەنبار: یەكەم: (الانبار هویتنا) دووەم: هاوپەیمانی نیشتیمانی سێیەم: هاوپەیمانی بڕیار  پارێزگای بابل: یەكەم: فەتح دووەم: سائیرون  سێیەم: (النصر- حەیدەر عەبادی) پارێزگای موسەننا: یەكەم: سائیرون  دووەم: فەتح سێیەم: رەوتی حیكمە چوارەم: النصر پارێزگای دیالە: یەكەم: هاوپەیمانی بڕیار دووەم: فەتح  سێیەم: هاوپەیمانی نیشتیمانی چوارەم: سائیرون پارێزگای كەربەلا: یەكەم: فەتح دووەم: سائیرون سێیەم: النصر چوارەم: دەوڵەتی یاسا پارێزگای بەسرە: یەكەم: فەتح  دووەم: سائیرون سێیەم: النصر چوارەم: دەوڵەتی یاسا  پارێزگای زیقار: یەكەم: سائیرون دووەم: فەتح سێیەم: النصر چوارەم: دەوڵەتی یاسا پارێزگای قادسیە: یەكەم: فەتح  دووەم: سائیرون سێیەم: النصر چوارەم: رەوتی حیكمە  پارێزگای واست: یەكەم: سائیرون دووەم: فەتح سێیەم: رەوتی حیكمە پارێزگای نەجەف: یەكەم: سائیرون دووەم: فەتح سێیەم: النصر  

(درەو میدیا): نەتەوە یەكگرتووەكان داوا لە لایەنە سیاسییەكان عێراق دەكات بە رێگەی یاسایی چارەسەری ئەو ناكۆكیانە بكەن كە بەهۆی ئەنجامی هەڵبژاردنەوە دروست دەبێت. ستیڤان دوجاریك وتەبێژی فەرمی ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەکان بەیاننامەیەكی لەبارەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە عێراق بڵاوكردەوە. لە بەیاننامەكەدا نوێنەری ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان پیرۆزبایی بەڕێوەچونی هەڵبژاردن لە عێراق دەكات و دەڵێت" دوای شكستهێنانی سەربازی داعش، هەڵبژاردن پێشكەوتنێكی زیاتر بە ئاڕاستەی بونیادنانی دیموكراتیەتێكی بەهێزتر لە عێراق بەدی دەهێنێت". وتەبێژی ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان ستایشی هەوڵی رێكخەرانی هەڵبژاردنەكە و لایەنە عێراقییەكان و هێزە ئەمنییەكان دەكات كە وایانكردووە "هەڵبژاردن بەشێوەیەكی ئاشتیانە و سیستماتیك" بەڕێوەبچێت، ستایشی بەشداری ئاوارەكانیش دەكات لە پرۆسەی دەنگدان سەرباری سەختی بارودۆخی ژیانیان. لە كۆتایی بەیاننامەكەدا، وتەبێژی ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان داوا لە لایەنە سیاسییە كاراكانی عێراق دەكات، هەر ناكۆكییەك كە بەهۆی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانەوە دروست دەبێت بەرێگای یاسایی چارەسەری بكەن و لەرێگەی پێكهێنانی حكومەتێكی گشتگیرەوە لە زوترین كاتدا، پرۆسەی هەڵبژاردن تەواو بكەن.  

(درەو میدیا): كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق رایگەیاند، لە چەند كاتژمێری ئایندەدا ئەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران رادەگەیەندرێت. سەفا جابری بەڕێوەبەری كارەكان لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن ئاشكرایكرد" لە چەند كاتژمێری داهاتوودا ئەنجامی هەڵبژاردن رادەگەیەندرێت". بەپێی هەواڵێكی بەپەلە كە تەلەفزیۆنی ئەلعێراقییە لە زاری سەفا جابری بڵاویكردەوە" لێكۆڵینەوەكان لە پرۆسەی هەڵبژاردن لە كەركوك، كاریگەری نابێت لەسەر وادەی راگەیاندنی ئەنجامەكان". ئەمڕۆ نوێنەرانی هەردوو پێكهاتەی عەرەب و توركمان لە پارێزگای كەركوك داوایانكرد پرۆسەی جیاكردنەوە و ئەژماركردنی دەنگەكان بەشێوەی دەستی بەڕێوەبچێت، كارمەندانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنیان لە پارێزگاكەیان تۆمەتبار كرد بە ساختەكاری لە بەرژەەوەندی لایەنێكی دیاریكراو.  

رۆژی یەكشەممە 12ی ئایار دەنگدانی گشتی بۆ پەرلەمانی عێراق بەڕێوەچوو، بە گوێرەی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق، رێژەی بەشداریكردن لە سەرتاسەری عێراقدا 44.52% بووە و لە پارێزگاكانیش رێژەی بەشداریكردن بەمشێوەیە بووە: