درەو: ئێستا هەموو چاوەكان لەسەر بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراقە، دوای شكستهێنانی لیژنە حەوت قوڵییەكەی شیعەكان لە دیاریكردنی كاندیدێك بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت. ئەو لەچەند ڕۆژی ڕابردودا نامەیەكی ئاراستەی كوتلە شیعییەكان كردبوو، تێیدا دوای لێكردبوون پەلەبكەن لەدیاریكردنی كەسایەتییەك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران، كە ڕەزامەندی كورد و سوننەشی لەسەربێت. سەرۆك كۆمار ئەمڕۆ  دووشەممەی وەك دواین وادە بۆ دیاریكردبوون. ئەوە لەكاتێكدایە بەپێی ئەو مۆڵەتە نوێیەی دەستوری عێراق بۆ ڕاسپاردنی كاندیدی سەرۆك وەزیرانی دیاریكردووە، سبەینێ‌ 17 دوا وادەیە بۆ ڕاسپاردنی كاندیدی سەرۆك وەزیرانی عێراق. (نەبیل تەرفی) سەرۆكی هاوپەیمانی سائیرون كە شكستی كۆبونەوەی لیژنە حەوت قۆڵییەكەی هێزە شیعییەكانی ڕاگەیاند، لەلێدوانێكدا بەسایتی "بەغدادئەلیوم" راگەیاندووە: هاوپەیمانێتییەكەیان سەرۆك كۆماری ئاگاداركردووەتەوە، كە دەسەڵاتە دەستورییەكانی خۆی بەكاربهێنێت‌و كەسێك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران ڕابسپێرێت. دەوڵەتی یاساش كە لایەنێكی سەرەكی لیژنە حەوت قوڵییەكەیە، لەبەیاننامەیەكدا وێڕایی داننان بە شكستی دانوستانی لیژنەكە، تەئكیدكردووە: بەبێ‌ سازان ڕازینابن هیچ كەسێك بۆ ئەو پۆستە ڕابسپێردرێت. لای خۆیەوە (حەنین قەدۆ) پەرلەمانتاری هاوپەیمانی فەتح لەلێدوانێكدا بۆ هەمان سەرچاوە ڕایگەیاندووە: سەرۆك كۆمار بۆ ڕاسپاردنی كەسێك بۆ سەرۆكایەتیكردنی حكومەت لەماوەی ڕاگوزەرلەبەردەم دوو بژاردەدایەو سێهەمی نییە،  ڕاسپاردنی كەسێك بەبێ‌ دەستوردانی كوتلە سیاسییەكان، یاخود ڕاسپاردنی كاندیدی گەورەترین كوتلە. (باسم خەشان) پەرلەمانتاری عێراق لەبارەی شكستهێنانی لیژنە حەوت قۆڵییەكە لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەكردووە: ناكۆكییەكانی شیعە_شیعە هۆكارەكەی بەرژوەندی شەخسی‌و حزبی‌و سیاسییە."هەندێك لایەن دەیانەوێت دۆخی عێراق بەو شێوەیەی ئێستا بمێنێتەوەو، عەبدولمەهدی لە پۆستەكەی بەردەوامبێت لەپێناو درێژەكێشانی هەژموونی لەحكومەتی عێراق". ڕاشیگەیاندووە: فشارە جەماوەرییەكان لەسەر سەرۆك كۆمار چڕتر دەبنەوە لەپێناو ئەنجامدانی ئەركە دەستورییەكانی‌و، ڕاسپاردنی كەسایەتییەك بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ كوتلە سیاسییەكان.  (عەلی تەمیمی) شارەزای یاسایی دەڵێت: سەرۆك كۆمار دەتوانێت بەپێی مادەی 81 لەدەستوری عێراق كەسێك ڕابسپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومەت لەدەرەوەی كوتلەسیاسییەكان، یان كاندیدی گەورەترین كوتلە.  (تەمیمی)لەلاپەڕەی تایبەتی خۆی لەتۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك ئاماژەی بەوەكردووە: بابەتی گەورەترین كوتلە كۆتایهات كە پەیوەست بوو بە كاندیدی سەرۆكایەتی حكومەت لە بڕگەكانی یەك‌و سێ‌‌و پێنج لە مادەی 76 دەستور، كار بە مادەی 81 یەك و دوو و گواستنەوە بۆ دەسەڵاتەكانی سەرۆك كۆمار دەكرێت كە ئەو شوێنی سەرۆك وەزیران بەتەواوی دەسەڵاتەكانییەوە دەگرێتەوەو، ڕۆڵی عادل عەبدولمەهدی‌و هەموو ئەوانەی لەگەلیدا بوون كۆتایهاتووەو، پێویستە ئیدارەی وڵات ڕادەستی سەرۆك كۆمار بكات. دەشڵێت: بەپێی بڕگەی دووەم لەمادەی 81 سەرۆك كۆمار كەسێك ڕادەسپێرێت دور كوتلەی گەورەو حزبەكان، بەومانایەی ئەو ئازادەو ناچار نییە بە هیچ بژاردەیەك، ئەگەر پەرلەمانیش دەنگ بەو كەسە نەدات كە ڕایدەسپێرێت، سەرۆك كۆمار دەتوانێت پەرلەمان هەڵبوەشێنێتەوەو داوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەخت بكات بەپێی مادەی 64 چونكە سەرۆك كۆمار  دوو پۆستی هەیە لەیەك كاتدا، بەوەش كێشەكانی وڵات هەمووی چارەسەردەكات. ئەو شارەزا یاساییە لەدرێژەی قسەكانیدا دەلێت: ئەگەر ناكۆكیش لەسەر ئەوە هەبێت، سەرۆك كۆمار دەتوانێت پەنا بەرێتە بەر دادگای فیدراڵی بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێك بۆ قەیرانەكە بەپێی مادەی بڕگەی 2 لەمادەی 93ی دەستور.   تائێستا دیارنییە سەرۆك كۆماری عێراق خۆی یەكلایەنەو بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ كوتلە سیاسییەكان پێش تەواوبوونی وادەی دەستوری یان ئەو مۆڵەتەی خۆی دەستنیشانیكردووە كەسێك ڕادەسپێرێت بۆ ئەركە یان نا. ئەگەر ڕایبسپێرێت كەسێك لەدەرەوەی ئەو كەسایەتیانە ڕادەسپێرێت كە لەسەر مێزی لایەنە شیعییەكان گفتوگۆی لەسەر كراوە یان لەو فەلەكە ناچێتە دەرەوە؟.  گەرچی ئەگەری دووەمیان ئەگەرە بەهێزەكەیە، بەڵام ئەگەر سەرۆك كۆمار خۆشی كەسێك ڕابسپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومەت‌و لەفەلەكی ئەوناوانەش لانەدات كە لەكۆبونەوەی لایەنە شیعییەكاندا گفتوگۆی لەسەركراوە، بەوشێوەیەش هیچ گەرەنیتییەك نییە چارەنوسی لەچارەنوسی عەلاوی باشتربێت. چونكە ئەگەر شیعەكان كۆدەنگیان لەسەر یەكێك لەو ناوانە هەبوایە كە چەند ڕۆژێكە لەمیدیا عێراقییەكاندا قسەیان لەسەر دەكرێت، لەدواین ساتە هەستیارەكانی دانوستاندا شكستهێنانی كۆبونەوەكانیان ڕانەدەگەیاندو ڕێككەوتنیان لەسەر دەكرد، ئەوە وێڕایی داواكارییەكانی كورد سوننە، كە ئەوانیش دیسان دەتوانن بەرەبەستی جدی لەبەردەم تێپەڕاندنی حكومەتی نوێ دروستبكەن.  

درەو: لەگەڵ بەردەوامیی ناكۆكی هێزە شیعییەكان لەسەر كاندیدكردنی كەسایەتییەك بۆ سەرۆكایەتی حكومەتی نوێ، (بەرهەم ساڵح) سەرۆكی كۆماری عێراق ڕۆژی دووشەممەی داهاتوو وەك دواین مۆڵەت دەستنیشان دەكات بۆ پێشكەشكردنی كاندیدەكەیان، ئەگەر لەو ماوەیەدا هێزە شیعییەكان نەتوانن كاندیدەیان پێشكەش بكەن،  سەرۆك كۆمار بەبێ‌ گەڕانەوە بۆیان كەسێك بۆ ئەو پۆستە ڕادەسپێرێت. كۆبونەوەی حەوت قۆڵی ئەم پێشهاتە نوێیە لەكاتێكدایە، بەگوێرەی سەرچاوە ئاگادارەكان هێزە شیعییەكان كە لیژنەیەكی حەوت قۆڵیان پێكهێناوە بۆ ڕێككەوتن لەسەر دیاریكردنی كاندیدێكی نوێ‌ بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، بڕیارە ئێوارەی سبەینێ‌ پێنج شەممە یەكەم كۆبونەوەی  تایبەت بەو پرسە ڕێكبخات. سەركردەیەكی باڵا لەدەوڵەتی یاسا كە لەلایەن (نوری مالیكی)وە سەرۆكایەتی دەكرێت ئاشكرایكردووە: سەرۆك كۆماری عێراق پەیامێكی ڕەوانەی هێزە شیعییەكان كردووەو، تێیدا تەئكیدی لەپێویستی دەستنیشانكردنی كاندیدێك كردووە بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران‌و، ڕۆژی دوو شەمەی داهاتووشی وەك دوا وادە دیاریكردووە. پشتیوانی كازمیی دەكات بەگوێرەی سەرچاوەكە كە بۆ ڕۆژنامەی "ئەلعەرەبی ئەلجەدید" قسەی كردووە: سەرۆك كۆماری عێراق ژمارەیەكی زۆر كەسایەتی لەبەردەستدایە تاوەكو بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كاندیدیان بكات، بەڵام ئەو پشتیوانی (مستەفا كازمیی) سەرۆكی دەزگای هەواڵگری عێراق دەكات، كە ناوەكەی لە كۆبونەوەی هێزە شیعییەكاندا بەچڕی باسدەكرێت، ئەگەر هێزە شیعییەكان تا ئەوكاتە كاندیدێك پێشكەش نەكەن، ڕەنگە (بەرهەم ساڵح) بەفەرمی (كازمیی) بۆ ئەو پۆستە ڕابسپێرێت.  سەركردەكەی دەوڵەتی قانون جەختی كردووە، (عەلی شەمخانی) كە لەدوو ڕۆژی ڕابردودا سەردانی بەغدادی كرد، پێشنیازی سەرلەنوێ زیندووكردنەوەی هاوپەیمانی نیشتمانی شییعەكانی كردووە كە حەوت هێزی سەرەكی لەخۆ دەگرێت( ڕەوتی سەدر، دەوڵەتی یاسا، هاوپەیمانی فەتج، ڕەوتی حیكمە، ئیئتیلافی نەسر، حزبی فەزیلە،  بزوتنەوەی عەتا لەگەڵ ئەنجومەنی باڵاو كوتلەی سادقون). فشارە یان هەڕەشە؟ ڕۆژی 17ی ئەم مانگە ئەو مۆڵەتە دەستورییە نوێیە تەواو دەبێت كەتایبەتە بە ڕاسپاردنی كەسێك بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، ناكۆكییەكانیش لەبارەی شرۆڤەكردنی مادەی 81 دەستوری عێراق بەڕوونی دەركەوتوون سەبارەت بە گرتنە دەستی پۆستی سەرۆك وەزیران لەلایەن سەرۆك كۆماری عێراقەوە، گەر كاتەكە تەواوبێت‌و كەسێك بۆ ئەو پۆستە ڕانەسپێردرێت. لای خۆیەوە، (عەقیل ئەلردینی) سەركردە لە هاوپەیمانی نەسر دەڵێت: پەیامەكەی سەرۆك كۆمار بۆ هێزە شیعییەكان، فشاركردنە لەپێناو پەلەكردن لە دەستنیشانكردنی كەسایەتییەك بۆ سەرۆكایەتی حكومەتی نوێی عێراق، بەجۆرێك كە لەلایەن هێزە سونی‌و كوردییەكانیشەوە پەسەندبكرێت، نەك بەتەنها هێزە شیعییەكان. بەوتەی ئەو سەركردەیەی هاوپەیمانی نەسر كە بۆ هەمان سەرچاوە دواوە، هێزە شیعییەكان ئەو دۆسییە یەكلادەكەنەوە، پێش كۆتایهاتنی ئەو مۆڵەتی سەرۆك كۆمار دیاریكردووە، ئاماژەی بەوەشكردووە، گفتوگۆكان جدین‌و ڕەنگە سەرەتای هەفتەی داهاتوو ناوی كاندیدەكە ڕابگەیەنرێت. هەر لەوچوارچێوەیەدا (موختار موسەوی) پەرلەمانتاری هاوپەیمانی فەتح ڕایگەیاندووە: ئەو مۆڵەتەی سەرۆك كۆمار بۆ هێزە شیعییەكانی دیاریكردووە تا ڕۆژی دووشەممە بۆ دیاریكردنی كاندیدەكەیان كافی نییەو، هەموان پێویسیتان بەكاتە. دەشڵێت: سەرۆك كۆمار پەلەی كردووە لە دیاریكردنی مۆڵەتی كۆتایی بۆ هێزە شیعییەكان‌و، ئەو ناتوانێت كاندیدی سەرۆك وەزیران  پێشكەشبكات بەبێ‌ ڕێككەوتن لەگەڵ هێزە سیاسییەكان‌و، پەیامەكەشی بریتیە لەهەڕەشەكردن، كە هیچ سودێكی نییە. مافێكە ناتوانێت پیادەی بكات بە بۆچوونی شارەزایانی بواری یاسا، سەرۆك كۆمار لەڕووی دەستورییەوە دەتوانێت كەسێك ڕابسپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومەت بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ هێزە سیاسییەكان، دوای دووجار شكستهێنانی كوتلە پەیوەستەكان لە دیاریكردنی كەسێك بۆ پێكهێنانی حكومەت.  لەگەڵ ئەوەی هیچ ڕێگرییەكی دەستوری نییە بۆ ئەنجامدانی ئەو كارە، بەڵام لەڕووە سیاسییەكەوە سەرۆك كۆمار باش دەزانێت ڕاسپاردنی كەسێك بەبێ‌ سازانی هێزە شیعییەكان مانای وایە كاندیدەكە تێناپەڕێت‌و، چارەنوسیشی لەچارەنوسی محمەد تۆفیق عەلاوی باشتر نابێت.  

راپۆرتی: درەو لە گفتوگۆی دوو ڕۆژی ڕابردووی سەركردەی كوتلە شیعییەكان تایبەت بە كاندیدكردنی سەرۆك وەزیرانی نوێ‌، زۆرێك لەو ناوانەی لە لیستی كاندیكراوەكاندا بوون دوورخراونەتەوەو، تەنها دوو ناو لەسەر مێزی گفتوگان ماون، ئەوانیش هەریەك لە (مستەفا كازمیی) سەرۆكی دەزگای هەواڵگری‌و، (عەلی شوكری)  ڕاوێژكار لەسەرۆكایەتی كۆماری عێراقن. ڕۆژی 17ی ئەم مانگە ئەو مۆڵەتە دەستورییە نوێیە كۆتایدێت كە بۆ ڕاسپاردنی كەسێك بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەتی عێراق دیاریكراوە، شیعییەكان گەشبینین هەفتەی داهاتوو یەكلایبكەنەوە، ئێرانیش ڕاستەوخۆ هاتووەتە ناو دانوستانەكانەوە.   هێزە شیعییەكان دەستبەرداری یەكێك لەداواكارییە دیارەكانی مەرجەعییەت‌و خۆپیشاندەران بوون، لەبری كاندیدكردنی "كەسایەتییەك جێی مشتومڕ نەبێت" بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران،  پێداگری لەسەر كەسایەتییەك دەكەن ئەزموونی سیاسی هەبێت "لەنوخبەی سیاسی بێت". لەبەرامبەر ئەمەدا مەرجی سەربەخۆیی جێبەجێدەكەن، بەو مانایەی  كاندیدەكە لەسەر هیچ كوتلەیەكی سیاسی شیعی حساب نەبێت.  مەرجە لە نوخبەی سیاسی بێت پێداگریكردن لەسەر باكگراوەندی سیاسی ئەو كەسایەتییەی دەستنیشاندەكرێت، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كەلایەنە شیعییەكان نایانەوێت كەسێك بۆ ئەو پۆستە دیاریبكەن بەرچاوڕوونی پێشتری نەبێت لەسەر قەیرانە سیاسییەكانی عێراق‌و دۆسییە سەرەكییەكانی لەنمونەی، هاوكێشەی واشنتۆن_بەغداد، قەیرانی حەشدی شەعبی، بودجەی گشتی‌و وردەكارییەكانی، ڕێككەوتنی هەولێر_بەغداد، دۆسیەی هەڵبژاردن.   زۆرێك لەسەرچاوە عێراقییەكان پێیانوایە هەفتەی داهاتوو ناوی كاندیدی نوێ‌ بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەت ڕابگەیەنرێت، بەتایبەت لەگەڵ هاتنی (عەلی شەمخانی) ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران بۆ بەغدادو، بەشدارییكردنی لە نێوەندگیریكردنی سەركردەكانی شیعە بۆ گەیشتن بەڕێككەوتن.  ڕۆژی 17ی ئەم مانگە ئەو مۆڵەتە دەستورییە نوێیە كۆتایدێت كە بۆ دەستنیشانكردنی سەرۆكی حكومەت دیاریكراوە، ئەوەش لەكاتێكدایە ناكۆكییەكی ڕوون هەیە سەبارەت بە شێوازی شرۆڤەكردنی مادەی 81 لە دەستوری عێراقی سەبارەت بەڕێوەبردنی پۆستی سەرۆك وەزیران لەلایەن سەرۆك كۆماری عێراقەوە، ئەگەر ئەو وادیە كۆتایهات‌و لایەنەكان نەگەیشتنە ڕێككەوتن لەسەر دیاریكردنی كەسێك.  ڕای جیاواز هەیە شارەزانی بواری دەستور بەسەر دوو ڕای جیاوازدا دابەشبوون، هەندێكیان دەڵێن سەرۆك وەزیران جێگری هەیەو ئەوان شوێنی دەگرنەوە، بەشێكی دیكەشیان پێیانوایە، سەرۆك كۆمار بەشێوەیەكی كاتیی ئەو پۆستە بەڕێوەدەبات، لەكاتی ئامادەنەبوون، یان نەتوانینی سەرۆك وەزیران لەبەڕێوەبردنی كارەكەی‌و تەواوبوونی ئەو ماوە دەستورییە، بێئەوەی جێگرەوەیەكی بۆ بدۆزرێتەوە. بەوتەی سەركردەیەكی دیاری سەدرییەكان، لیستی ناوی كاندیدەكان بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كورتبووەتەوە لەئێستادا قسە لەسەر (مستەفا كازمیی‌و عەلی شوكری)دەكرێت، هەریەك لەمانیش لایەنی سیاسی هەن پشتیوانی دەكەن بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران، سەركردەی كوتلە سیاسییەكانیش جەختیان كردووە لەوەی هیچ كێشەكیان نییە لەسەر خستنەڕووی ناوی نوێ‌ بۆ تاتوێكردنی. ئەو بەرپرسەی ڕەوتی سەدر كە بۆ ڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید)قسەی كردووە، ئاماژەی بەوەكردووە، ڕەوتەكەیان هیچ تێبینییەكی لەسەر (كازمیی‌و شوكری) نییە‌و، ئەوان لەچاوەڕوانی سازانی سیاسیدان، بەڵام ناكۆكی لەنێوان كوتلە سیاسییەكان ڕەنگە پرۆسەكە دوابخات. لای خۆیەوە، (سەعد مەتڵەبی) سەركردە لە ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا بەسەرۆكایەتی (نوری مالیكی) بەهەمان سەرچاوە ڕاگەیاندووە: لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا هێزە شیعییەكان لە میانی كۆبونەوەكانی نێوانیاندا ڕێككەوتوون لەسەر خەسڵەتەكانی سەرۆك وەزیرانی نوێ‌و ئەركی حكومەت، پێش ئەوەی بچنە ناو گفتوگۆی دەستنیشانكردنی كەسایەتیەكانەوە.  هەڵەی عەلاوی دووبارە ناكەنەوە ڕاشیگەیاندووە:"لەسەر هەردوو خەسەڵەتی سیاسی‌و، سەربەخۆبوون ڕێككەوتن كراوە، بەو مانایەی لەسەر هیچ كوتلەیەكی سەرەكی شیعە حساب نەبێت، ئەزموونی هەبێت لەمامەڵكردن لەگەڵ سەرجەم هێزەكان لەپێكهاتە جیاوازەكان، بۆ ئەوەی دووچاری ئەوە نەبێت كە عەلاوی تووشی بوو، ئەزموونی سیاسی زۆر گرنگە بۆ سەرۆك وەزیران". بەوتەی ئەو بەرپرسە، ڕێككەوتن كراوە لەسەر ئەوەی حكومەتی نوێ‌ كاتیی بێت، كاری سەرەكی ئامادەسازی بێت بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەخت، كە ئەنجومەنی نوێنەران دەنگی لەسەرداوە. هەر لەو چوارچێوەیەدا (فازیل فەتلاوی) بە ڕۆژنامەكەی ڕاگەیاندووە: بەپێی دواین پێشهاتەكان، یەكلاكردنەوەی ئەو دۆسییە دەكەوێتە هەفتەی داهاتوو، بەتایبەت كە كۆبونەوەكان بەبێ‌ بچڕان بەردەوامە بۆ یەكلایكردنەوەی ئەو قەیرانە، لەگەڵ بوونی گەرەنتی كە جەخت لەتێپەڕاندنی كاندیدی نوێ‌ دەكات لەپەرلەمان‌و، هێزە سیاسییە سەرەكییەكانیش گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی كە سەرۆك وەزیرانی نوێ‌ پێویستە سیاسی بێت‌و ئەزموونی سیاسی هەبێت.  ترسیان هەیە  لەبەرامبەر ئەم بڕوایەی دەستەبژێری سیاسی عێراق، ڕایەكی تر پێیوایە، ئەمە داهێنانێكی تازەی دەستەبژێری سیاسییە بۆ كاندیدكردنی سەرۆك وەزیران كە سیاسییەكی سەربەخۆبێت، چونكە نایانەوێت ئەو پۆستە گرنگە بۆ كەسایەتییەك بێت لەدەرەوەی بازنەی خۆیان، بەهۆی ترسیان لەدەستبردن بۆ هەندێك دۆسییە، چی ئەوەی پەیوەستە بەگەندەڵی چەند ساڵی ڕابردوو، هەم ئەوەی پەیوەستە بەداواكارییەكانی خۆپیشاندەران، كە ڕەنگە هەندێك لە هێزە سیاسییە باڵادەستەكان لەكاتی هەڵدانەوەی ئەم دۆسییانەدا تۆمەتباربكرێن.  عەلی شوكری -    عەلی یوسف عەبدولنەبی شوكری  -    ساڵی 2011 وەزیری پلاندانانی عێراق بووە -    ساڵی 2014 پەرلەمانتاری عێراق بووە  -    ساڵی 1998 دكتۆرای بەدەستهێناوە لە یاسای گشتیدا  -    عەمیدی كۆلێژی یاسا بووە لە زانكۆی سەحرای لیبیا 2004 -    عەمیدی كۆڵیژی یاسای زانكۆی كوفە بووە لە 2006 -    ئێستا راوێژكاری سەرۆك كۆماری عێراقە مستەفا كازمی  -    ساڵی 1967 لە بەغداد لەیدایك بووە -    بەكالۆریۆسی هەیە لە یاسا -    لە ساڵاَی 2016 ەوە سەرۆكی دەزگای هەواڵگری نیشتمانی عێراقە -    بەڕێوەبەری نوسینی بەشی عێراق بووە سایتی مۆنیتۆری نێودەوڵەتی  -    سەرنوسەری گۆڤاری (الاسبوعیە) بووە كە بەرهەم ساڵح خاوەن ئیمتیازی بووە  -    لەدوای ساڵی 2003 ماوەیەك لە شاری سلێمانی ژیاوە 

راپۆرتی: درەو درەنگانێكی شەوی ڕابردوو، "محەمەد تۆفیق عەلاوی" سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراو بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت كشانەوەی خۆی لەو ئەركە ڕاگەیاند، هۆكارەكەشی گەڕاندەوە بۆ هەندێك لەلایەنە سیاسییەكان كە بازرگانی بە تائیفەكانیانەوە دەكەن‌و گوێ بە بەرژوەندی وڵات نادەن. وێڕایی ئەو ڕێكارە دەستورییانەی "بەرهەم ساڵح" سەرۆك كۆماری عێراق دوای كشانەوەی "عەلاوی" ڕایگەیاند، بەڵام وڵات بەڕووی هەموو ئەگەرە قورسەكاندا بەكراوەیی دەمێنێتەوە. لێرە بەدواوە، سەرجەم هێزە سیاسییەكانی عێراق كە لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە ڕەتدەكرێنەوە، جارێكی تر دەستدەكەنەوە بە گۆڕینی تەكتیك‌و ڕێكخستنی سەرلەنوێی كارەتەكانیان، ئەوەش دوای ئەوەی پۆزشەكەی عەلاوی گەڕاندینییەوە بۆ چوارگۆشەی یەكەم. تائێستا دیارنییە هەڵوێستی " موقتەدا سەدر" چی دەبێت، داوای ئەنجامدانی خۆپیشاندان دەكات لەبەرامبەر تێنەپەڕاندنی حكومەتەكەی عەلاوی، وەك ئەوەی پێشتر هەڕەشەی دەكرد یان نا. دوای ڕاگەیاندنی كشانەوەی لەپێكهێنانی حكومەت، " سەدر" لەتویتێكدا وتی: هەتاكەی عێراق گیرۆدەی دەستی تاقمێك سیاسی گەندەڵ دەبێت. دوای كشانەوەی عەلاوی ئەو پرسیارە دێتەگۆڕێ‌، كە ئاخۆ ڕۆژانی ئایندە چی بۆ گۆرەپانی سیاسی عێراق شاردووەتەوە؟ شكستهێنانی عەلاوی واتای سەركەوتنی خۆپیشاندەران، كە هەر لەسەرەتاوە ڕەتیاندەكردەوە؟. چوار پەیامی شاراوە چاودێران پێیانوایە، كشانەوەی "عەلاوی" لەپێكهێنانی حكومەت، مانای  شكستهێنانی "موقتەدا سەدر" كە خۆی لە هاوپەیمانی سائیرون‌و "هادی عامری" كە خۆی لەنوێنەرایەتیكردنی هاوپەیمانی "فەتح" دەبینێتەوە. كەپێكەوە نەیانتوانی "عەلاوی" لەپەرلەمان تێپەڕێنن ، كەخاوەنی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانین‌و، دیارترین ڕوخساری هەژمونی ئێرانن لە عێراق. "باسل كازمی" نوسەرو شرۆڤەكاری سیاسی، لەلێدوانێكدا بۆ پێگەی "حوڕە" پێیوایە، كشانەوەی "عەلاوی" هەڵگری چوار پەیامی بەهێزە: یەكەمیان، كشانەوەكە وەك ڕاگەیاندنی شكست دێت، لەبەر ئەوەی لەناو ڕەحمی ڕێككەوتنە سیاسییەكانەوە هات‌و، هەوڵیدا حكومەتێكی پشكێنەی تایئفی پێكبهێنێت، بەپێچەوانەی ئەوەی دەیوت. دووەمین پەیام پەیوەستە بە سەركەوتنی خۆپیشاندەران، كە لەیەكەم ڕۆژەوە داوای كەسایەتیەكی سەربەخۆی لێهاتوو و دەستپاكیانكردووە بۆ سەركردایەتی وڵات‌و، بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنێكی نوێ.    سێیەمیان، خۆی لە شكستهێنانی "هادی عامری‌و موقتەدا سەدر"دا دەبینێتەوە،  بۆ تێپەڕاندنی حكومەت‌و كردنی "عەلاوی" بەسەرۆك وەزیران، چونكە بڕوایان وابوو كە ئەو شیاوترین كەسە بۆ پاراستنی بەرژەوەندی‌و هەژموونیان. چوارەم پەیام كە كشانەوەی "عەلاوی" هەڵیگرتوە، بەوتەی ئەو شرۆڤەكارە، بۆ تەواوی دەسەڵاتی سیاسییەو، پێیاندەڵێت،  ڕاسپاردنی "عەلاوی" هیچ سودێكی نەبوو بۆ هێوركردنەوەی خۆپیشاندەران، كە تا دواین ساتەكان بەردەوامبوون لەسەر دەربڕینی ناڕەزایی. لێدانێكی یەكلاكەرەوە لەسەدر لەلایەكی ترەوە، "ئەحمەد ئەحمادی" چالاكی سیاسی لەبەغداد لەلێدوانێكدا بۆ پێگەی حوڕە دەڵێت، كشانەوەی "عەلاوی" لە پێكهێنانی حكومەت، گوزارشتە لەقوڵی ئەو قەیرانەی رژێمەكە تێیدا دەژی، بەهۆی حزبەكان كە رژێمی سیاسی پێكدێنن، وێڕایی هەموو ئەوەی ڕویداو ڕوودەدات لەتاوان دژی خۆپیشاندەران، بەڵام ئەوان لەجیهانێكی تردا دەژی. بەوتەی ئەو چالاكە،"محمەدتۆفیق عەلاوی" بژاردەی خۆپیشاندەران نەبوو، بەڵكو بژاردەی سەدرو هادی عامری بوو، كشانەوەشی هەنگاوێكی گرنگە بۆ قوڵكردنەوەی قەیرانی ڕژێمی پەككەوتوو. خۆپیشاندەران بڕوایانوایە، كە چارەسەرەكە بە دەستنیشانكردنی سەرۆك وەزیران نابێت، بەڵكو بەدورخستنەوەی ئەو گروپە سیاسییە دەبێت كە ساڵی 2003وە حوكمی عێراق دەكات، چونكە لەسەر بنەمای پشكێنەی تائیفی بنیاتنراوە. لەبارەی زیانی ڕەوتی سەدریشەوە لەو هەنگاوە، دەڵێت، كشانەوەی "عەلاوی"لێدانێكی ترە بۆ "موقتەدا سەدر" كە هەوڵیدا لەڕێی میلشیاكانییەوە لەگۆڕەپانەكانی خۆپیشاندان كاندیدەكەی لەڕێی چەقۆو تۆقاندنەوە بسەپێنێت.  پێشیوایە، نوخبەی سیاسی لەوە ناگات كەپێش ڕاپەڕین وەك دوای ڕاپەڕین نییە، پێودانەگەكانیش بەفیعلی گۆڕاون‌و دۆخی ئێرانیش گۆڕاوەو، سلێمانی وجودی نەماوە.  شكستی عەلاوی‌و سەركەوتنی خۆپیشاندەران ڕایەكی تر، بۆچونی "حەسن ڕەجەب"ە، كە ئەویش چالاكی خۆپیشاندانەكانەو بە پێگەی "حوڕە"ی وتووە: شكستی "عەلاوی" تەنیا مانای شكستی نییە لە بەدەستهێنانی ئەو پۆستە هەستیارە، بەڵكو جەختیشە لەسەر ئەوەی ڕای خۆپیشاندەران ڕاستربوو". ڕاشیگەیاندووە: كشانەوەكە تەئكیدە بۆ ئەوەی، كێشەكە بەشێوەیەكی ڕوون ئاستی گیانی تایەفەگەری نوخبەی سیاسی دەردەخات، كە لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە ڕەتدەكرێتەوە.  دەشڵێت: كشانەوەی عەلاوی، یەكێكە لەو سەركەوتنانەی كە ڕاپەڕینەكەمان تۆماریكردووەو، پایەكانی پرۆسەی سیاسی هەژاندووە، وەك ئەوەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی پێشو دانی پێدانا، كە جوڵەكەمان حكومەتەكەی ڕوخاند.      

(درەو): بڕیارە پەرلەمانی عێراق کۆببێتەوە بۆ پێدانی متمانە بە کابینەی حکومەت بە سەرۆکایەتی محەمەد تۆفیق عەلاوی. بەپێی زانیاییەکان تائێستا ۱۰۸ پەرلەمانتار لە ناو هۆڵەکە ئامادەن، ئەگەر ژمارەکە بەمشێوەیە بمێنێتەوە نیسابی یاسایی بۆ بەڕێوەچوونی دانیشتنەکە تەواو نابێت. سبەینێ دواین وادەیە بۆ پێدانی متمانە بە کابینەی عەلاوی، ئەگەر کابینەکە متمانە وەرنەگرێت وادەی راسپاردنی عەلاوی کۆتایی دێت و دەبێت بەرهەم ساڵح سەرۆک کۆماری عێراق بەدوای کاندیدێکی تردا بگەڕێت یاخود بانگەشەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختە بکات، ئێستا تاکە رێگایەک کە لەبەردەم عەلاویدا ماوەتەوە ئەوەیە رۆژە پشووەکان لەو وادەیە دەربکرێت کە بۆ راگەیاندنی حکومەت دیاریکراوە، ئەگەر پشووەکان دەربکرێت، عەلاوی تاوەکو رۆژی ۸ی ئەم مانگە دەرفەتی لەبەردەمدا دەمێنێت. هاوکات بەپێی لیستێکی نوێ، محەمەد تۆفیق عەلاوی سەرۆک وەزیران راسپێردراوی عێراق گۆڕانکاری کردووە لە لیستی کاندیدی وەزارەتەکان و لیستە نوێیەکە ۱٦ وەزارەت لە خۆدەگرێت. لایەنە شیعەکان جگە لە ئیئتلافی دەوڵەتی یاسا کە نوری مالیکی سەرۆکایەتی دەکات لە کۆبونەوەدان. لایەنە کوردییەکان تائێستا بڕیاری کۆتاییان نەداوە لەبارەی ئەوەی دەنگ بۆ کابینەکە دەدەن یاخود نا. بەپێی زانیارییەکانی (درەو)، عەلاوی هەندێک سازشی بۆ کوردو سوننە کردووەو بڕیاریداوە سێ پۆستی جێگری سەرۆک وەزیران دیاری بکات و یەکێکیان بە کوردو ئەوی تری بە پێکهاتەی سوننە بدرێت. (درەو) زانیویەتی، نێچیرڤان بارزانی داوای کردووە بزوتنەوەی گۆڕان و کۆمەڵی ئیسلامی و یەکگرتووی ئیسلامی لەچوارچێوەی هاوپەیمانی لایەنە کوردستانییەکاندا بڕیار بدەن لەسەر پێدانی متمانە بە کابینەی عەلاوی یاخود رەتکردنەوە، بۆ ئەو مەبەستەش داوای لە مستەفا سەید قادری جێگری کردووە ناوی سێ کاندیدی پێبدات لە بزوتنەوەی گۆڕان بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزیری داد، بەڵام تائێستا فراکسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی عێراق نایەوێت ببێت بە بەشێک لە هاوپەیمانی لایەنە کوردییەکان. ئەوەی تائێستا باسدەکرێت کورد لە کابینەی نوێدا بەهەمان شێوەی کابینەکانی رابردوو سێ پۆستی وزاری وەردەگرێت، پارتی داوای کردووە فوئاد حسێن وەکو خۆی لە پۆستی وەزیری دارایدا بمێنێتەوە، ئەمە لەلایەن عەلاوییەوە رەتکرایەوە، بەڵام عەلاوی قایل بووە بەوەی فوئاد حسێن پۆستی جێگری سەرۆک وەزیران بۆ کاروباری هەرێمی کوردستان وەرگرێت، ئەم پۆستە یاسای بۆ دەرنەکراوە، بەپێی ئەوەی باسدەکرێت ئەو کەسەی پۆستەکە وەردەگرێت تەنیا رۆڵێکی شکلی دەبێت و لە ئەنجومەنی وەزیراندا مافی دەنگدانی نابێت، بۆیە هێشتا رێککەوتنی کۆتایی لەبارەوە نەکراوە. پێکهاتەی سوننەش کە زیاتر محەمەد حەلبوسی سەرۆکی پەرلەمان سەرۆکایەتی دەکات هێشتا ئامادەنییە دەنگ بە کابینەکە بدات و هەوڵی لەباربردنی دەدات، ئەمە لەکاتێکدایە بەپێی زانیارییەکانی (درەو) بەمدواییە عەلاوی لە پێناو تێپەڕینی کابینەکەیدا هەندێک سازشی بۆ حەلبوسی کردووە. (درەو) زانیویەتی، عەلاوی هەریەکە لە فالح فەیازی سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی و هادی عامری سەرۆکی هاوپەیمانی فەتحی راسپاردووە بۆ چارەسەری ناکۆکییەکان لەگەڵ مەسعود بارزانی گفتوگۆ بکەن، فەیازو عامری داوای کۆبونەوەیان لە بارزانی کردووە، بەڵام بە بەهانەی ئەوەی لە شار نییەو بە گەشتێک چووە بۆ چیا، بارزانی داوای لێبوردنی لێکردوون. پێکهاتەی شیعەکانیش کە وادەردەکەوێت پاڵشتی سەرەکی کابینەکەی عەلاوین هێشتا لەناو خۆیاندا ناکۆکن.

(درەو): لیستی ناوی كاندیدەكانی كابینەی محەمەد تۆفیق عەلاوی بڵاوكرایەوە، وەزارەتەكانی كورد لە لیستەكەدا نییە‌و پێدەچێت پڕكردنەوەیان بۆ كاتێكی تر دوابكەوێت. بڕیارە سبەینێ پەرلەمانی عێراق كۆببێتەوە بۆ دەنگدان لەسەر كابینەی نوێی حكومەت كە پێكهاتەكەی بەمجۆرەیە:  •    زەینەب عەبدولساحب عەبود- وەزیری پەیوەندییەكان ساڵی 1969 لە بەغداد لەدایكبووە، ئەندازیاری تایبەتمەندە لەبواری پەیوەندییەكان‌و ئەزمونی 20 ساڵی كاركردنی لە بواری پەیوەندییەكان لە عێراقدا هەیە. •    شاكر عەبدولئەمیر عەتار- وەزیری كشتوكاڵ ساڵی 1952 لە بەغداد لەدایكبووە، پرۆفیسۆری تایبەتمەندە لە بواری كشتوكاڵدا، عەمیدی كۆلیژی زانستی ئەندازیاریی كشتوكاڵییە. •    یوسف مەحمود مەشهەدانی- وەزیری پیشەسازی ساڵی 1959 لە بەغداد لەدایكبووە، ئەندزیارو بەڕێوەبەری گشتی‌و فەرمانبەر بووە لە وەزارەتی پیشەسازی بۆ ماوەی زیاتر لە 34 ساڵ. •    جاسب عەبدولزەهرە- وەزیری كارەبا ساڵی 1963 لە بەسرە لەدایكبووە، ئەندازیارەو پێشتر بەڕێوەبەری گشتی بووە لە وەزارەتی پیشەسازی، ئەزمونی زیاتر لە 30 ساڵ كاركردنی هەیە. •    ئەحمەد وەلید دوری- وەزیری وەرزش‌و لاوان ساڵی 1972 لە بەغداد لەدایكبووە، پرۆفیسۆرە لە زانستی پەروەردەی وەرزشیدا‌و عەمیدی كۆلیژی پەروەردەی جەستەیی‌و زانستە وەرزشییەكانە لە زانكۆی موستەنسەریە. •    وەزارەتی پلاندانان- دوو كەسی بۆ كاندیدكراوە كە بریتین لە هەریەكە لە (خالید بەتال جغێفی)‌و (مەزهەر محەمەد ساڵح عەلوانی) خالید بەتال بڕوانامەی پرۆفیسۆرو دكتۆرای هەیە‌و سەرۆكی زانكۆی ئەنبارە، مەزهەر محەمەد ساڵی 1948 لە فەلوجە لەدایكبووە‌و شارەزای ئابورییە‌و ئەندامی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی بانكی ناوەندییە. •    موزیر زەكی هەداب- وەزارەتی تەندورستی ساڵی 1977 لە زیقار لە دایكبووە، پزیشكی پسۆڕەو ئەزمونی لە بەڕێوەبردنی دامەزراوە تەندروستییەكاندا هەیە. •    مازن سەمیر عەلی- وەزارەتی پەروەردە ساڵی 1978 لە دیوانیە لەدایكبووە، كەسێكی ئەكادیمی زانكۆیە‌و پسپۆڕە لە تەكنەلۆژیای زانیارییەكان‌و فێركاریی ئەلیكترۆنیدا. •    واسیق سالم هاشمی- وەزیری رۆشنبیری ساڵی 1959 لە بەغداد لەدایكبووە، سەرۆكی كۆمەڵەی عێراقییە بۆ توێژینەوە ستراتیژییەكان‌و راوێژكاری سەنتەری نەهرەین-ە بۆ توێژینەوە ستراتیژییەكان. •    مزاحیم قاسم خەیات- وەزیری خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی ساڵی 1953 لە نەینەوا لەدایكبووە، پزیشك‌و مامۆستای پرۆفیسۆرو سەرۆكی زانكۆی نەینەوایە. •    باسم جەمیل ئەنتۆن جەرجیس یەزدیە- وەزیری كۆچ‌و كۆچبەران ساڵی 1942 لە نەینەوا لەدایكبووە، ماوەی 50 ساڵ ئەزمونی هەیە لە بواری پیشەسازی‌و كەرتی تایبەتدا. •    قوسەی عەبدولموحسین عوبەید- وەزیری  بەرگری ساڵی 1956 لە زیقار لەدایكبووە، ئەندازیاری كیمیایە، لیوای خانەنشینە، ماوەی 34 ساڵ وەكو ئەفسەر خزمەتی لە وەزارەتی ناوخۆ هەیە. •    حسێن ئەحمەد چەلەبی- وەزیری نەوت ساڵی 1946 لە بەغداد لەدایكبووە، ئەندازیارو پسپۆڕە لە بواری نەوتدا، ماوەی 50 ساڵ ئەزمونی كاركردنی لە كۆمپانیا جیهانییەكان‌و دامەزراوە حكومییەكاندا هەیە. •    ریاز كازم خەزرەجی- وەزیری ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردن‌و شارەوانییەكان ساڵی 1970 لە بەغداد لەدایكبووە، ئەندازیارەو بڕوانامەی دكتۆرای لە ئەندازیاریدا هەیە، ئەزمونی كرداری هەیە لە بەڕێوەبردنی پرۆژەكانی ژێرخاندا لەگەڵ گەورە كۆمپانیاكانی جیهاندا.  

 (درەو): جگە لە چۆنیەتی پڕكردنەوەی پۆستە وزارییەكان، لایەن‌و پێكهاتەكانی عێراق چەندین مەرجیان لەبەردەم محەمەد تۆفیق عەلاوی سەرۆك وەزیرانی راسپێدراوی عێراق داناوە كە رەنگە دواجار حكومەتەكەی دوچاری ئیفلیجبوون بكات، بەتایبەتیش كە هەندێك لە مەرجەكان جێبەجێبونیان لە ماوەی ساڵێكدا كە تەمەنی حكومەتە كاتییەكەیە، كارێكی ئەستەمە. مەرجی لایەنەكان بۆ عەلاوی: •    لایەنەكانی ناو پێكهاتەی شیعە داوای لێدەكەن بڕیاری پەرلەمان بۆ كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق بە دیاریكراویش هێزەكانی ئەمریكا بخاتە بواری جێبەجێكردنەوە. •    لایەنەكانی پێكهاتەی سوننە داوای لێدەكەن ئاوارەكان بگەڕێنێتەوە بۆ شوێنی خۆیان‌و دۆسیەی رفێندراوەكان‌و گۆڕە بەكۆمەڵەكان‌و زیندانیكراوان‌و یەكلابكاتەوە‌و ناوچە وێرانبووەكانی شەڕی داعش لە باكورو خۆرئاوای وڵات ئاوەدان بكاتەوە‌و هاوسەنگی وەزیفی لەناو دامەزراوەكانی دەوڵەتدا رابگرێت. •    لایەنە سیاسییەكانی هەرێم بە سەرۆكایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان داوا دەكەن پشكی كورد لە كابینەكە لەلایەن حزبەكانەوە دابنرێت نەك لە كەسانی سەربەخۆ، ئەمە جگە لە دۆسیەی ناوچە جێناكۆكەكان‌و نەوت‌و بودجە. •    شەقامی ناڕازی‌و گۆڕەپانەكانی خۆپیشاندان لە شارەكانی عێراق داوای لێدەكەن دەوڵەتێكی مەدەنی بنیاد بنێت‌و بكوژی خۆپیشاندەران دەستگیربكات‌و روبەڕووی دادگایان بكاتەوە. •    مەرجەعیەتی باڵای شیعەكان لە نەجەف داوای لێدەكات روبەڕووی گەندەڵی ببێتەوە‌و ئەو كەسانە دادگایی بكات كە هۆكاری ئاژاوەو ناكۆكین لە وڵاتدا.   

(درەو): (درەو) ناوی ئەو كەسانە ئاشكرادەكات كە لەلایەن محەمەد تۆفیق عەلاوی سەرۆك وەزیرانی راسپێردراوی عێراقەوە كاندید كراون بۆ وەرگرتنی پۆستە وزارییەكانی پشكی كورد لە كابینەی نوێی حكومەتدا. بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لە بەغداد دەست (درەو) كەوتوون، لە كابینەی نوێی حكومەتی عێراقدا كە محەمەد  تۆفیق عەلاوی سەرۆكایەتی دەكات، پشكی كورد لە سێ وەزارەتەوە زیاد دەكرێت بۆ پێنج وەزارەت. (درەو) زانیویەتی، محەمەد تۆفیق عەلاوی كە دەیەوێت خەڵكانی سەربەخۆ لە پۆستە وزارییەكاندا دابنێت، لەناو كوردا خۆی چەند كەسێكی كاندیدكردووە‌و دەیەوێت پشكەكانی هەرێمی كوردستان بەو كەسانە بدات. بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، تا ساتی نوسینی ئەم هەواڵە، ئەگەر گۆڕانكارییان تێدا نەكرابێت، كاندیدە كوردەكانی محەمەد تۆفیق عەلاوی بۆ پۆستە وزارییەكان ئەم كەسانەن: •    حاكم رزگار محەمەد ئەمین- كاندید بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزیری داد •    شوان ئیبراهیم تەها- پسپۆڕی ژمێریاریی‌و دارایی لە سلێمانی- كاندیدە بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزیری دارایی •    ئەندازیار عادل كەریم- بریكاری وەزیری پیشەسازی‌و كانزاكانی عێراقە‌و كاندیدە بۆ وەرگرتنی پۆستی بازرگانی •    پۆستی وەزارەتی دەوڵەت- ئەمەش پۆستێكی ترە كە بە كورد دراوە لە كابینەی عەلاویدا، بەڵام (درەو) نازانێت چ كەسێك بۆ وەرگرتنی ئەم پۆستە كاندید كراوە •    پۆستی وەزیری كاروباری هەرێم‌و بەغداد، ئەمە تاكە پۆستێكە كە عەلاوی لایەنەكانی هەرێمی كوردستان سەرپشككردووە خۆیان كاندیدەكەی دیاری بكەن، واتە كاندیدەكەی لە كەسانی سەربەخۆ نابێت بڕیارە رۆژی دوو شەممە محەمەد تۆفیق عەلاوی پێكهاتەی كابینەكەی بخاتە بەردەم پەرلەمانی عێراق بۆ وەرگرتنی متمانە، بەڵام دیار نییە ئاخۆ ئەو كۆبونەوەیە لە وادەی دیاریكراو بەڕێوەدەچێت یاخود نا. كابینەی عەلاوی بەپێی ئەوەی رێككەوتنی لەسەر كراوە، كابینەیەكی كاتییە‌و بۆ ماوەی یەك ساڵ بەردەوام دەبێت، دەبێت لەو ماوەیەدا عەلاوی بانگەشەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنێكی پێشوەختە بكات بۆ ئەوەی پەرلەمان‌و حكومەتێكی نوێ لە عێراق دەستبەكارببێت. رۆژی 19ی ئەم مانگە وەفدێكی لایەنەكانی هەرێمی كوردستان لە بەغداد لەگەڵ محەمەد تۆفیق عەلاویدا كۆبونەوە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو) وەفدەكە لەو كۆبونەوەیەدا داویان لە عەلاوی كردووە رێگە بدات حزبە سیاسییەكان خۆیان كاندیدی پۆستە وزارییەكان دابنێن، بەڵام عەلاوی رەتیكردوەتەوە‌و وتویەتی تەنانەت ئامادە نییە لەسەر ئەو بابەتە گفتوگۆش بكات. بەڵام لەبەرامبەر رەتكردنەوەی دانانی كاندیدی پۆستە وزارییەكان، عەلاوی هەندێك بەڵێنی بە وەفدی هەرێمی كوردستان داوە كە ئەمانەن:  •    بە هیچ جۆرێك دەستكاری موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان ناكات‌و بڕینی موچەی خەڵك بەلای ئەوەوە كارێكی نا ئەخلاقییە. •     پارەی تایبەت تەرخان دەكات بۆ جێبەجێكردنی ماددەی 140ی تایبەت بە ناوچە جێناكۆكەكانی نێوان هەرێمی كوردستان‌و عێراق. •    پارەی جوتیارانی هەرێمی كوردستان كە بەروبومی كشتوكاڵیی خۆیان رادەستی عێراق كردووە مافێكی رەوایە‌و دەبێت حكومەتی عێراق پارەكانیان بۆ بگەڕێنێتەوە.

درەو: محەمەد تۆفیق عەلاوی وەڵامی وەفدی لایەنە كوردیەكان دەداتەوە كە بەهیچ شێوەیەك رازی نیە بە كاندیدی حزبی، بەڵام ئامادەیە نوێنەرێكی هەرێم لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق دیاری بكات . كاوە محەمەد ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە فراكسیۆنی گۆڕان بە (درەو)ی راگەیاند: ئەمڕۆ محەمەد تۆفیق عەلاوی وەڵامی وەفدی لایەنەكانی هەرێمی كوردستانی داوەتەوە، كە بەهیچ شێوەیەك رازی نیە كاندیدی حزبی دیاری بكرێت بۆ ئەو (3) وەزارەتەی كە بەر كورد دەكەوێت. بەڵام محەمەد عەلاوی بە وەفدی كوردی راگەیاندووە لەبەر ئەوەی ئێوە دەڵێن هەرێم تایبەتمەندی خۆی هەیە، دەتوانن لەسەر كاندیدێك رێكبكەون وەك نوێنەری هەرێمی كوردستان لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بە پلەی وەزیرو دەبێتە ئەندامی ئەنجومەنی وەزیران بەڵام مافی دەنگدانی نابێت، ئەمە نوێترین وەڵامی محەمەد نۆفیق عەلاوییە كاندیدی راسپێردراو بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق بۆ وەفدی لایەنە كوردییەكان كە لەچەند رۆژی رابردوودا سەردانی بەغدادیان كردوو وەك لە میدیاكانەوە بڵاوكرایەوە بە دەستی بەتاڵ گەڕانەوە.  وەفدی كوردستان ئێوارەی رۆژی 18/2/2020 وەفدی لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان گەییشتنە بەغداد  بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ محەمە تۆفیق عەلاوی و لایەنە عێراقییەكان سەبارەت بە پشك و شێوازی بەشداری كورد لەو كابینەیەدا:لە دوای گەرانەوەیان رایان گەیاند كە محەمەد تۆفیق عەلاوی رازی نیە بەوەی كاندیدی حزبی بۆ وەزارەتەكان دیاری بكرێن و خۆی كاندیدی سەربەخۆ دیاری دەكات.   وەفدی كورد پێكهاتوون لەم كەسانە: * لە پارتی دیموكراتی كوردستان (هۆشیار زێباری، جەعفەر ئیمینیكی) ئەندامانی مەكتەبی سیاسی پارتی  * لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان  (سەعدی ئەحمەد پیرە، جوان ئیحسان، ئاڵا تاڵەبانی) ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی * لە بزوتنەوەی گۆڕان (دەرباز محەمەد) ئەندامی خانەی راپەڕاندن * لە یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (خەلیل ئیبراهیم) كارگێری ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتوو، (جەمال كۆچەر) سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەرلەمانی عێراق * لە كۆمەڵی ئیسلامی (سەلیم شوشكەیی) سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامی لە پەرلەمانی عێراق * نوێنەرانی پێكهاتەی توركمان‌و كلدو ئاشوری بەشدارن لە وەفدەكەدا ( 

درەو: محەمەد عەلاوی كابینەكەی ئامادەكردووە كە لە 22 وەزیر پێكهاتووەو 3 وەزیریان كوردە، چاوەڕەوان دەكرێت هەفتەی داهاتوو بیخاتە بەردەم پەرلەمان بۆ دەنگدان لەسەری. كاوە محەمەد پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان بە (درەو)ی راگەیاند" چاوەڕوان دەكرێت هەفتەی داهاتوو دانیشتنێكی نائاسایی پەرلەمان بكرێت بۆ دەنگدان لەسەر كابینەكەی محەمەد تۆفیق عەولاوی كە لە 22 وەزارەت پێكهاتووەو 3 وەزیریان كوردن و 5 وەزیریان ژنە" كاوە محەمەد ئاماژەی بەوەشكرد كە پارتی دیموكراتی كوردستان لەگەڵ ئەوەیە وەزیرەكانی ئێستای وەك خۆی بمێننەوە لە كابینەكەیدا، یاخود خۆی بە كادری حزبی پڕی بكاتەوە، بەڵام تا ئێستا محەمەد عەلاوی ئەو پێشنیازانەی رەتكردۆتەوەو سورە لەسەر ئەوەی بە كاندیدی سەربەخۆ پڕیان بكاتەوە. سەبارەت بە گروپی (15)ی لایەنە كوردیەكانی دەرەوەی پارتی و یەكێتی، كاوە محەمەد دەڵێت" گروپی (15) لەگەڵ پشتیوانی لە كاندیدی سەربەخۆ دەكەن و داوا دەكەن پشكی كورد 4 وەزیر بێت".  لایەنە شیعەكانی عێراقیش پشتیوانی لە محەمەد عەلاوی دەكەن كابینەكەی بە كاندیدی سەربەخۆ پڕ بكاتەوە ئەگەر پەیوەست نەبێت بە بەڵێنەكانی بە كاندیدی سەربەخۆ ئەوا ئەوانیش پشتیوانی ناكەن و دەنگ بە كابینەكەی نادەن.  ئەو پەرلەمانتارەی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەشی خستە روو كە پێدەچێت عەلاوی دوو وەزارەتیان بە بەتاڵی بهێڵێتەوە یەكیان لە پێكهاتەی شیعەو ئەوەی تریشیان هی كوردە.   

راپۆرتی: درەو تا نیوەڕۆی ئەمڕۆ ژمارەی قوربانیانی توندوتیژییەكانی شەوی ڕابردووی شاری "نەجەف" گەیشتە 11 كوژراو 140 بریندار، ئەوە بەگوێرەی سەرچاوە پزیشكییەكان لەنەخۆشخانەی شارەكە كە پێشبینی دەكەن ژمارەی كوژراوەكان بەرزتربێتەوە بەهۆی مەترسیداری برینی هەندێك لەبریندارەكان. چالاكان و شایەتحاڵەكان و ئەو گرتە ڤیدیۆییانەی لە تۆڕەكۆمەڵایەتییەكان بڵاوبۆتەوە، ئاماژە بەوە دەكەن ئەنجامدەرانی هێرشەكە سەربە ڕەوتی سەدرن‌و بەدیاریكراوی " كڵاوشینەكان" ئەنجامیانداوە، كە لەبنەڕەتدا "موقتەدا سەدر" بۆ پاراستنی خۆپیشاندەران لەپەلاماری گروپە چەكدارەكان پێكیهێناوە.  وردەكاری ڕووداوەكە     پاشنیوەڕۆی دوێنێ‌ چوارشەممە، دوای ئەوەی گروپێك لە "كڵاوشینەكان" ویسویان بچنە ناو گۆڕەپانی "ئەلسەدرەین" كە گۆڕەپانی گردبونەوەی خۆپیشاندەرانە لەشاری "نەجەف"، بە بیانوی پاككردنەوەی لە تێكدەران‌و بەكرێگیراوان كە بە "جۆكەر"ییە ناویاندێنن لەڕیزەكانی خۆپیشندەران‌و، "موقتەدا سەدر" ڕابەری ڕەوتی سەدر بەوە تۆمەتباریاندەكات كە ئەجێندای ئەمریكاو ئیسرائیل جێبەجێدەكەن. خۆپیشاندەران‌و مانگرتووان ڕێگەیان نەداوە سەدرییەكان بچنە ناوەو بیانپشكنن‌و پرسیاریان لێبكەن، بەوپێیەی ئەمانە هیچ سیفەتێكی یاساییان نییە، ئەوەش بووەتە هۆی شەڕ قسەو دەمەبۆڵە لەنێوان هەردوولا. بەوتەی چالاكی خۆپیشاندانەكان، لایەنگرانی سەدر پێداگرییان كردووە لەسەر پشكنیی خێوەتەكانی خۆپیشاندەران، بە بیانوی گەڕان بۆمبی مۆلۆتۆف‌و ماددە كحولییەكان، خۆپیشاندەرانیش سوربون لەسەر ئەوەی ڕێگەیاننەدەن‌و، دروشمیان دژی موقتەدا سەدر وتووەتەوەو داوایانلێكردووە سواری شەپۆلی خۆپیشاندەرانی خەڵكی عێراق نەبێت، ئەوەش لایەنگرانی سەدری توڕە كردووەو شەڕی دەستەویەخە ڕویداوەو دواتر بووە بەشەڕە بەرد لەنێوان هەردوولا، دوای بانگی شێوان "كڵاوشینەكان"ی سەربە ڕەوتی سەدر بەچەك پەلاماری خۆپیشاندەرانیان داوەو بەوهۆیەوە دەیان خۆپیشاندان كوژراون‌و برینداربوون.  لەسەرەتای دەستپێكردنی خۆپیشاندانەكانەوە، ئەوە دووەمین جارە شاری نەجەف كە بەپایتەختی شیعەكانی جیهان دادەنرێت ڕووداوی خوێناوی لەوشێوەیە بەخۆوە دەبینێت، سەرەتای مانگی كانونی یەكەمی ساڵی پار كاتێك خۆپیشاندەران هێرشیان كردە سەر مەزاری "حەكیم" لەناوەڕاستی شارەكە، لەلایەن گروپی " سەرایای عاشورا"وە درانە بەر دەستڕێژی گوللەو چەندین خۆپیشاندەر كوژران‌و برینداربوون، كۆنسوڵخانەی ئێرانیش سوتێنرا.  كاردانەوەكان ڕووداوەكانی شاری نەجەف كاردانەوەی ناوخۆیی و دەرەكی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا، لەدیارترین كاردانەوە ناوخۆییەكان ئەو پەیامە بوو كە ئەمڕۆ "محەمەد تۆفیق عەلاوی" سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراوی عێراق ئاراستەی خەڵك‌و خۆپیشاندەرانی كردو،  تێیدا ئاماژەی بە مەترسیداری دۆخی عێراق‌و ئەگەری خزاندی كرد بەرەو نادیار. "عەلاوی" ناڕاستەوخۆ پەیامێكی هەڕەشە ئامێزیشی ئاراستەی هێزە سیاسییەكان كرد و وتی:" ناتوانین بەردەوامبین لەو ئەركەی پێمان سپێردراوە لەگەڵ بەردەوامبونی ئەوەی بەرامبەر گەنجەكانمان دەكرێت، بە كارێكی ئەخلاقی نازانین ئەوپۆستە وەربگرین لەكاتێكدا ڕۆڵەكانمان ڕووبەڕووی ئەو ڕەفتارانە دەبنەوە"، وەك ئاماژەیەك بۆ كشاندنەوەی لە ڕاسپاردنی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ‌ لەحاڵەتی بەردەوامبوونی توندوتیژی بەرامبەر بە خۆپیشاندەران. "جنین بلاسخارت" نوێنەری تایبەتی سكرتێری گشتی نەتەوەیەكگرتووەكان لەعێراق لەتویتێكدا بەتوندی ئیدانەی توندوتیژییەكان‌و ئەو ژمارەی زۆرەی قوربانیانی كرد لەشاری نەجەف، بەپێویتیشی زانی بە بەردەوامی پارێزگاری خۆپیشاندەرانی ئاشتیخواز بكرێت، نەك دوای لەدەست دەرچوونی دۆخەكە.   "مارتن هوس" باڵیۆزی یەكێتی ئەوروپاش لە عێراق لەتویتێكدا لەبارەی ڕووداوەكەی شەوی ڕابردووی شاری نەجەفەوە نوسیویەتی:"توقاندن‌و توندوتیژی دژی خۆپیشاندەران لەلایەن چەكدارەكانەوە، كە شەوی ڕابردوو بووە هۆی كوژرانی چەندین كەس لەنەجەف، كارێكی قبوڵ نەكراوە، دەبێت تاوانباران دەستنیشانبكرێن‌و لێپرسینەوەیان لەگەڵ بكرێت. ئەم ڕەفتارە قێزەونانە هەر پێشكەوتنی سیاسی تێكدەدات".  سەدرییەكانیش قسەیان هەیە "موقتەدا سەدر"ڕابەڕی ڕەوتی سەدر كە لەسەر زۆرێك لە پێشهاتەكانی عێراق بەشێوەیەكی ڕۆژانە قسەی هەیە، تائێستا لەسەر ئەم ڕوداوانەی شاری نەجەف قسەی نەكردووە، بەڵام كەسە نزیكەكانی بەشێوازی جیاواز گوزراشتیان لەڕای سەدر كردووە. "ساڵح عێراقی" كە یەكێكە لەكەسە نزیكەكانی سەدر، لەتۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك لەسەر ڕووداوەكانی نەجەف نوسیویوتی:" پێویستە خوێندكاری زانستخوازی بەڕێزو عەشیرەتەكانی پارێزگای نەجەف، ڕۆڵیان هەبێت لە ڕزگاركردنی نەجەفی ئەشرەف لەدەستی تێكدەران‌و ئەوانەی خزاونەتە ناوخۆپیشاندەران، بەشێوەیەكی ئاشتیانەو، كۆتایهێنان بەدەستی نادیارو چەپەڵ كە دەیانەوێت پیرۆزییەكانی لەكەدار بكەن. سوپاس بۆ خودا ڕزگارمان بوو لەتێكدەران‌و نیشتیمانپەروەرەكانی پێبەخشیوین". "عودەی عەواد" سەركردە لەڕەوتی سەدر دەڵێت:" سەدر ڕووبەڕووی هێرشێكی دڕندانە دەبێتەوە بەهۆی هەڵوێستە نیشتمانییەكانی بەرامبەر گەلی عێراق‌و، پوچەڵكردنەوەی ئەو پیلانگێڕی‌و ئاشوبانەی كەدژی وڵات دەچنرێت".  ئەو سەركردەیەی ڕەوتی سەدر لەلێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا دوولایەنیش بە ئەنجامدانی ئەو كارە تۆمەتبار دەكات و ڕایدەگەیەنێت:" مافیای دەسەڵاتی گەندەڵ‌و، ئەجێندای نێودەوڵەتی، لەپشت ئەو هێرشە دڕندانەوەن كە سەدر ڕووبەڕووی دەبێتەوە. پێش ئەویش "حاكم زاملی" سەركردەی ڕەوتی سەدر ڕایگەیاند: عێراق پێویستی بە پێداچونەوە هەیە بە یاسا بەركارەكان‌و، تاوانباركردنی هەموو ئەوانەی خراپەكاری (قسەی ناشرین) بەرامبەر بە ڕەمزە ئاینی‌و نیشتمانییەكان دەكەن. "زاملی" لەلێدوانێكدا بۆ میدیا عێراقییەكان داوای لەپەرلەمان كرد: "یاسایەكی تایبەت بە تاوانناساندنی ناشرینكردن هەمواربكات، دوای ئەوەی ژمارەیەكی بەرچاو لە ڕەمزە ئاینی‌و نیشتمانییەكان ڕووبەڕووی ناشرینكردن بونەتەوە، بەتایبەت لەلایەن هەندێك لەڕاگەیاندنەكانەوە". لەدوای كشانەوەی لایەنگرانی سەدر لەگۆڕەپانەكانی خۆپیشاندان دوای زویربوونی "موقتەدا سەدر" لێیان بەهۆی بەشدارینەكردنیان لەو خۆپیشاندانەی كە گروپە شیعییەكان لە دژی بوونی سوپای ئەمریكا لە عێراق ڕێكیانخست، سەدر ڕووبەڕووی لێشاوێك ڕەخنەو تۆمەت بوەوەو بە بەجێهێشتنی خۆپیشاندەران تۆمەتباریانكرد، هەینی ڕابردووش دوایئەوەی جارێكی تر لایەنگرانی سەدر گەڕانەوە گۆڕەپانەكانی خۆپیشاندان بەڵام گەڕانەوەكە بەوشێوەیە نەبوو كە زۆرینەی خۆپیشاندەران چاوەڕییان دەكرد، لایەنگرانی سەدر ئەمجارە هەوڵیاندا بەتەواوی كۆنتڕۆڵی خۆپیشاندانەكان بكەن. لەدوای ڕاسپاردنی سەرۆك وەزیرانی نوێی عێراقیش كە زۆرێك لەخۆپیشاندەران ڕەتیدەكەنەوەو سەدرییەكان بەتوندی پشتیوانی دەكەن، ناكۆكییەكانی نێوان لایەنگرانی سەدرو خۆپیشاندەران لەزۆرێك لە گۆڕپانەكانی خۆپیشاندان لەبەغدادو پارێزگاكانی تر تادێت قوڵتر دەبێتەوەو، لەماوەی ئەم هەفتەیەدا چەندین بەریەككەوتن‌و ڕووبەڕووبونەوە لەنێو هەردوولادا ڕویداوە، كە دواترینیان توندوتیژییەكانی شەوی ڕابردووی پارێزگای نەجەف بوو.    

راپۆرتی: درەو پێشبینی دەكرێت سبەی چوارشەممە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا كە كۆمارییەكان تێیدا زۆرینەن "دۆناڵد ترەمپ" سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بێبەری بكات  لەو دوو  تۆمەتەی ئاراستەی كراون، (خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات‌و دروستكردنی ئاستەنگ بۆ كارەكانی كۆنگرێس) لەچوارچێوەی دادگایكردنی لەبەردەم ئەنجومەنەكە.   ڕۆژی چوارشەممە پرۆسەی دەنگدانەكە بەڕێوەدەچێت، كە چاوەڕواندەكرێت لەبەرژوەندی "ترەمپ"بێت، لەكۆی 100 كورسی ئەنجومەنی پیران، كۆمارییەكان خاوەنی 53 كورسین، لەبەرامبەر 47 كورسی دیموكراتەكان، لەكارخستنی سەرۆك پێویستی بەدەنگی دوو لەسەرسێی ئەندامانی ئەنجومەنەكەیە واتە دەنگی 67 سیناتۆر، ئەمەش وادەكات ئەو كارەی دیموكراتەكان ماوەیەكی كەم نییە دەستیانداوەتێ‌‌و بەنیازن سەرۆكێكی كۆماری لەسەر كورسی سەرۆكایەتی دابگرن، نەك هەر كارێكی قورسە بەڵكو لەحەوتەم ئەستەمەكانە‌و شتی وا ڕوونادات. تۆمەتی یەكەم كە ڕوبەڕووی "ترەمپ" كراوەتەوە، هەوڵدانە بۆ هاوكاریكردنی لەلایەن "ئۆكرانیا"وە بەشێوەیەكی ناشەرعی بۆ هەڵمەتی دووبارە هەڵبژاردنەوەی لەمساڵداو، خراپ بەكارهێنانی دەسەڵاتەكانی بۆ ڕێگەگرتن لە "ئۆكرانیا" لەبەدەستهێنانی هاوكارییەكانی ئەمریكا بە ئامانجی دروستكردنی فشار لەسەری بۆ ئەنجامدانی لێكۆڵینەوە لە "جۆ بایدن" جێگری سەرۆكی پێشووی ئەمریكا. تۆمەتی دووەمیشیان، هەوڵی ئاستەنگ دروستكردنە بۆ دادپەروەری، دوای پێشكەشكردنی شاهیدو بەڵگەی تایبەت بە لێكۆڵینەوە، لە وەڵامنەدانەوەی یاداشتی بانگهێشتكردن كە لەلایەن كۆنگرێسەوە دەرچووە. دیموكراتەكان شەڕێكی دۆڕاو دەكەن ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو دیموكراتەكان لەكۆتایی پرۆسەی دادگایكردنەكەدا لەبەردەم ئەنجومەنی پیران داوایانكرد "ترەمپ" سزا بدرێت بەو دوو تۆمەتەی ڕووبەڕووی كراوەتەوە، "ئادەم شیف" سەرۆكی دەستەی سكاڵاكار وتی"  ناكرێت متمانە بەوەبكرێت كە ئەم سەرۆكە كاری باش دەكات" وتیشی:"ناگۆڕێت ئێوەش ئەوە دەزانن، مێژوو ڕەحم بە دۆناڵد ترەمپ ناكات"، داواشی لەئەندامانی ئەنجومەنەكە كرد ئازایەتی ئەوەیان تێدابێت بەڕویدا بوەستنەوە.  لەبەرامبەردا پارێزەرەكانی سەرۆكی ئەمریكا داوای بێبەریكردنیانكرد لەو تۆمەتانە،"بات چیبۆلۆنی" پارێزەری كۆشكی سپی وتی:" سەرۆك هیچ هەڵەیەكی نەكردووە". بڕیاری لەكارخستنی "ترەمپ"یشی لە ئەنجومەنی نوێنەران بە بڕیارێكی لایەنداری تەواو و سیاسی وەسفكرد‌و ڕاشیگەیاند" متمانەمان بە ئەنجومەنی پیرانە". پارێزەرەكەی سەرۆكی ئەمریكا داوای لەئەنجومەنی پیران كرد، بڕیاری هەڵبژاردنی سەرۆك بۆ گەلی ئەمریكا جێبهێڵێت، بەپێویستیشی زانی ئەمریكییەكان بڕیاری ئەوە بدەن كێ‌ سەرۆكایەتییەكان دەكات، وتیشی:" ترەمپ بەشەوقەوە ئامادەیە بچێتەوە بەردەم گەلی ئەمریكا لە هەڵبژاردنی داهاتوودا".  ڕۆژی هەینی ڕابردوو  ئەنجومەنی پیران بەزۆرینەی 51 دەنگ بەرامبەر 49 هەوڵێكی دیموكراتەكانی ڕتكردەوە بۆ بانگهێشتكردنی "جۆن بۆڵتن" ڕاوێژكاری پێشوی ئاسایشی نەتەوەیی لە كۆشكی سپی‌و گەورە ڕاوێژكارەكانی تری سەرۆك بۆ دادگایكردنەكە بۆ وەرگرتنی وتەكانیان.  "دۆناڵد ترەمپ" سێیەم سەرۆكە لەمێژوویی ویلایەتە یەكگرتووەكاندا ڕاپێچی بەردەم دادگا دەكرێت بۆ لەكارخستنی، "ئەندرۆ جۆنسۆن" یەكەم سەرۆك بووە كە هەوڵی لەكارخستنی دراوە لە ساڵی 1868 و "بیل كلنتۆن" دووەم سەرۆك بووە كە ساڵی 1999دا هەوڵی لەكارخستنی دراوە. شەڕەكەی ترمپ‌و پیلۆسی وتاری ساڵانەی دۆخی دەوڵەت، ئەمڕۆ هەردوو ئەنجومەنی نوێنەران‌و پیرانی ئەمریكا كۆكردەوە بۆ گوێگرتن لە وتارێكی 80 خولەكی "دۆناڵد ترەمپ". سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكان پێشئەوەی قسەكانی دەستپێبكات تۆڵەی خۆی لە "نانسی پیلۆسی" سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران كردەوەو تەوقەی لەگەڵ نەكرد. دوای چوار مانگ كاتێك "پیلوسی" بە توڕەیی كۆبونەوەكەی "ترەمپ"ی لەكۆشكی سپی بەجێهێشتبوو، ئەوە یەكەمجاربوو ئەودوانە یەكتر ببیین."پیلوسی"یش لەكاردانەوەی ئەوەدا كاتێك داوای لە "ترەمپ" كرد وتارەكەی بخوێنێتەوە، تەنها ئەوەندەی وت" ئەندامانی كۆنگرێس ئەوە سەرۆكی ویلایەتەیەكگرتووەكانە"، هیچ دەستەواژەیەكی وەك گوزراشت كردن لەڕێز بۆ "ترەمپ" بەكارنەهێنا‌و دواتریش وتارەكەی دڕاند. "ترەمپ" لەنێو چەپڵە ڕێزانی كۆمارییەكان و بێدەنگی دیموكراتەكاندا وتارەكەی خوێندەوەو خۆی بەدوور گرت لەمەسەلەی دادگایكردنەكەی، كاتێك دەستی كرد بەقسەكانی، كۆمارییەكان لەهەردوو ئەنجومەنی نوێنەران‌و پیران هاواریاندەكرد" چوارساڵی تریش" دیموكراتەكانیش بە بێدەنگی دانیشتبوون، كاتێكیش "ترەمپ" وتی: دۆخی دەوڵەتمان  بەهێزترە لەڕابردوو، دیموكراتەكان سەریانبادەدا وەك ئاماژەیەك بەوەی كە ئەو قسەیەی سەرۆك ڕاست نییە. 

درەو: "محمەد تۆفیق عەلاوی" سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراو بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ‌ حكومەتی عێراق، دوو ساڵ لەمەوبەر و لەگەرمەی قوڵبونەوەی كێشەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد، دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆم‌و سزادانی هەرێمی كوردستان لەلایەن حكومەتی ناوەندییەوە، وتارێكی نوسیوە لەژێر ناونیشانی (مامەڵەكردنی كوردو عەرەب لەنێوان واقیع‌و خواستدا). "عەلاوی"  لەم وتارەدا ڕاشكاوانە تێڕوانینی خۆی لەسەر كۆمەڵێك پرسی گرنگی تایبەت بە ململانێی نەتەوەیی‌و بۆچونی لەسەر كوردو ڕیفراندۆم‌و دەوڵەتی كوردی دەخاتەڕوو، (درەو) بەگرنگی زانی لەم كاتەدا كە ناوبراو ڕاسپێراوە بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق، خوێنەری كورد بە پوختەی بۆچونەكانی ئاشنا بكات. مەسەلەی نەتەوایەتی " پێویستە لەسەر عەرەبی عێراقی خۆی بخاتە شوێنی كوردی عێراقی، هەروەك چۆن پێویستە كوردی عێراقیش خۆی بخاتە شوێنی عەرەبی عێراقی، كەڵكەڵەی جوداخوازی كورد لەدوای جەنگی جیهانی یەكەمەوە دەركەوتووە، نەفەسی نەتەوایەتی سەرجەم تێڕوانینەكانی تری لەسەرانسەری دونیا داپۆشی، هەست‌و سۆزی نەتەوەیی عەرەبی لەقوڵترین شێوەكانیدا دەگەڕێتەوە بۆ پێش جەنگی جیهانی یەكەم، كێشەی سۆزی نەتەوەیی ئەوەیە لەسەر بنەما بونیاتنانرێت و هەڵگری فیكرو ڕێگایەی ڕوون نییە، دەسەڵاتدارەكان دەتوانن بیوروژێنن بێئەوەی دادوەری‌و خێرو سودو یەكسانی بۆ ڕۆڵەكانی نەتەوەكەیان بەدیبهێنن، گەورەترین بەڵگە ئەوەیە كە هیتلەر بەسەر ئەڵمانیای هێنا، هیتلەر ڕۆڵەكانی نەتەوەكەی‌و ئەڵمانیای خۆشدەویست، بەڵام خۆشەویستی بەس نییە بەبێ‌ بەهاو بنەمای دادوەرو یەكسان، هیتلەر سۆزی نەتەوەی ئەڵمانیای وروژاندو لەگەڵ جیهان شەڕیكرد بۆ ئەوەی شكۆی ئەڵمانیاو نەتەوەیی ئەڵمانی بەرزبكاتەوە، لەكۆتایدا ئەڵمانیای لەجەنگی دووەمی جیهانیدا وێرانكرد، بەهۆی لەدەستدانی بنەمای دادوەری لەسەر ئاستی ئینسانەكان‌و بەهۆی خواستە كەسییەكانی لەدەسەڵات لەسەر حسابی بەرژوەندی وڵاتەكەی، بیری نەتەوەیی هەڵگری هیچ بەهاو بنەماو ڕێگایەكی ڕوونی حوكمڕانی نییە".     بۆچونی لەسەر كورد " گلەیی لەكورد مەكەن ئەوان لەسەردەمی درشمە نەتەوەییەكاندا دەژین وەك نەوەی پێشوی عەرەب لەسەردەمی دوژمنكاری سێقۆڵی بۆ سەر میسر لەساڵی 1956 تێیدا دەژیان، ئەگەر قەدەری دەوڵەتی مهابادی كورد لەچلەكانی سەدەی ڕابردووە ئەوەبوایە بمایە ڕەنگە ئێستا كورد نەفرەتیان لەنەتەوەی كورد بكردایە، لەبەرئەوەی لەنەتەوایەتیدا بنەماو بەهاو ڕێگایەكی ڕوون نییە، هیچ ڕێگرییەك نییە بۆ ئەوەی ئەو دەوڵەتە لەلایەن ڕژێمێكی دیكاتۆریی ستەمكارەوە حكوم نەكرێت  لەوكاتەدا ودوای ئەوەش، ئەوەیان پێبكات كە سەدام بە عێراقی كرد، چەمك و بەهاكانی دیموكراسی بەشێوەیەكی گشتی پێشترو ئێستاش بونیان نەبووە لە هزری زۆربەی ئەوانەی لەم ناوچەیەدا نیشتەجێبوون،  ڕەنگە پێویستمان بەچەند دەیەیەك بێت بۆ پێگەیاندنی ئەو بەهاو چەمكانەی پەیوەستبونێكی توندوتۆڵیان هەیە بە هەڵسەنگاندمان بۆ مرۆڤ‌و ڕێزگرتنی‌و ڕێزگرتنی تایبەتمەندییەكانی و بیركردنەوەی‌و ئازادییە كەسییەكانی، بەداخەوە هێشتا ئەم بەهایانە لەعێراق نادیارن بەهەردوو بەشی عەرەبی‌و كوردییەوە".  " ناتوانم گلەیی لەكورد بكەم لەسەر تێڕوانیە نەتەوەییەكانیان كە تێكۆشانێكی زۆریان لەپێناویدا كردووە، پرۆسەی ئەنفال و تاوانی هەڵەبجە شاهیدە لەسەر ڕووبەڕووبونەوەی تێڕوانیە نەتەوەییەكانیان لەلایەن ڕژێمێكی نەتەوەیی عەرەبی كە ماف بەخۆی دەدات دروشمی نەتەوەیی عەرەبی بەرزبكاتەوەو ڕێگەش لەبەرامبەرەكەی دەگرێت دروشمێكی هاوشێوە بەرزبكاتەوە، بۆیە من لەگەڵ ئەوانەدا ناكۆكم كە دەڵێن پێویستە گەلی كورد سزابدرێت بەهۆی بەشداریكردنی لە ڕاپرسی".  بۆچونی لەسەر ڕیفراندۆم  "سیاسییەكانی كورد تێگەیشتن كە لێكدانەوەكانیان لەبارەی ریفراندۆم هەڵەبووەو پەشیمانیش بوونەوە لەوكارەیان، گەورەترین هەڵە عەرەب بیكات ئەوەیە پێیانخۆشبێت كە گەلی كورد ئەو ڕووداوانەی ئەم دواییەیان بەسەرهاتووە، پێویستە لەئاستی بەرپرسیارێتیدابین و دەستمان بۆ گەلی كورد درێژبكەین، ناكۆكییەكانمان لەگەڵ ئەوان نییە،  بەڵكو لەگەڵ ئەوانەیە كە هەست‌و سۆزی نەتەوەیی شۆڤێنیان تێدا وروژاندوون‌و گەیاندویانن بەم دۆخە، دەكرێت ڕووبەڕووی پلانی ئەمانە ببینەوە، نەك گەلی كورد، ئەگەر مامەڵەیەكی خراپ لەگەڵ كورد وەك گەل بكەین زیاتر لێمان دووردەكەونەوەو زیاتر دەستدەگرن بەوانەوە كە كەڵكەڵەی  نەتەوەیی شۆڤێنیان تێدا دەچێنن‌و، دەبینە پاڵپشتی ئیسرائیل بۆ بەدیهێنانی ئەوەی دەیانەوێت لەقوڵكردنەوەی  ململانێ‌ لەنێوان ڕۆڵەو وڵاتانی ناوچەكە".   بۆچونی لەسەر مافی چارەری خۆنوسین  "ڕوونە كە مافی چارەی خۆنوسین مافێكی سروشتییە و یاسا نێودەوڵەتییەكان شەرعییەتیان پێداوە، بەڵام من لەگەڵ كورد ناكۆكم لە بانگەشەیان بۆ دروستكردنی قەوارەی دەوڵەتێكی كوردی سەربەخۆ لەم قۆناغە هەستیارەی مێژوویی ناوچەكەدا، چونكە پلانێكی ئیسرائیلی هەیە بۆ دابەشكردنی ناوچەكە بۆ چەند دەوڵەتۆكەیەك لەسەربنەمای تائیفی‌و ئیتنی ناكۆك لەنێوان خۆیاندا،  ئەوەی ئەم ڕاستیە دەسەلمێنێت ئەوەیە كە هیچ دەوڵەتێك پشتیوانی دروستكردنی دەوڵەتی كوردی نەكرد جگە لە ئیسرائیل، ئەم پشتیوانیە لەخۆشەویستیان بوو بۆ كوردەكان؟ وەڵامەكەی: نەخێر، بەڵكو پشتیوانییەكە بەو ئامانجە بوو وڵاتێكی كوردی دابمەزرێت و بكەوێتە شەڕو ململانێ لەگەڵ عێراقی عەرەبی‌و ئێران‌و توركیاو سوریا".

راپۆرتی: درەو    سیناریۆیەكی وردو دەرهێنانێكی جوان، بەمشێوەیە درامای دۆزینەوەی بەدیلێك بۆ شوێنەكەی عەبدولمەهدی پێشكەشەكرا، بەگەڕانەوە بۆ شریتی ڕووداوەكانی 72 كاتژمێری ڕابردوو:"سەرۆك كۆمار لەنامەیەكدا بۆ كوتلەكانی پەرلەمانی عێراق هەڕەشەی بەكارهێنانی دەسەڵاتەكانی خۆی دەكات بۆ دیاریكردنی كەسایەتیەك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق كە لەلایەن كوتلەكان‌و شەقامیشەوە قبوڵكراوبێت، ئەگەر كوتلەكان تا ڕۆژی یەكی شوبات  لەسەر كەسێك ڕێككنەكەون. كوتلەكان بێدەنگی هەڵدەبژێرن، چەند كاتژمێرێكی دەمێنێت بۆ تەواوبونی وادەكەی سەرۆك، كەسێك وەك كاندیدی ڕاسپێردراو خۆی بە شەقامی عێراقی دەناسێنێت". ئەمە بەشێكی ئەو پرۆسە چنراوەیە كە بەلێزانییەكی زۆرەوە كاری بۆ كراوە، ڕۆڵەكانیش بەوردی دابەشكراون، هەنگاوی دوای ئەمە پرۆسەی ڕاسپاردنەكە بەشێوەیەكی چاوەڕواننەكراو بەڕێوەچوو، لەمەشدا زۆر بەووردی هەوڵدراوە شەقام توڕە نەكرێت، بۆ ئەوەی واپیشاننەدرێت كە كەسی ڕاسپێردراو كاندیدی هێزو لایەنێكی سیاسی دیاریكراوە، ئەوەش خۆپیشاندەران توڕەبكات‌و دۆخی عێراق بەرەو ئاڵۆزی زیاتر بچێت. خۆناساندن "محەمەد تۆفیق عەلاوی" كەماوەیەك بوو لەمیدیا عێراقییەكاندا ناوی دەهات‌و، دەوترا "سەدرو عامری" وەك سەركردەی دوو جەمسەرە گەورەكەی ناو پەرلەمانی عێراق ڕەزامەندیان لەسەر ڕاسپاردنی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەربڕیوە، لەگرتەیەكی ڤیدیۆیدا بە بەرگێكی سادەو نافەرمی‌و بەزمانی شەقامی عێراقی، خۆی وەكو كاندیدی ڕاسپێردراو بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران ناساند. "عەلاوی" سەرەتای قسەكانی بەوە دەستپێكرد"بڕیارمداوە سەرەتا لەگەڵ گەلی عێراق قسەبكەم پێشەوەی لەگەڵ هیچ كەسێكی تری قسەبەكەم". ئەو لەقسەكانیدا خۆی وەك كابرایەكی بێ پشتوپەنا پیشانداو بەخۆپیشاندەرانی وت "ئەگەر ئێوە پشتم نەگرن هیچم بۆ ناكرێت"، وتی "من فەرمانبەری ئێوەم"، لەبەشێكی تری قسەكانیدا بێمەنتی لەهێزە سیاسییەكان پیشانداو وتی" ئەگەر كاندیدی خۆیانم بەسەردا بسەپێنن ئەوا پێتان ڕادەگەیەنم‌و ئەو ڕاسپاردەنەش ڕەتدەكەمەوە". بەڵگەكان شتێكی تر دەڵێن بەپێی بەڵگەنامەیەك كە "درەو" لە سەرچاوەیەكی باڵا عێراقییەوە دەستیكەوتووە، " محەمەد تۆفیق عەلاوی" لەلایەن هێزو لایەنەكانی ناو هاوپەیمانی (فەتح) بەسەرۆكایەتی (هادی عامری) بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق ڕاسپێردراوەو، پابەندكراوە بە كۆمەڵێك مەرج لەناو كارنەمەیەكدا كە بە "كارنامەی ڕێككەوتن" ناوی هاتووەو "عەلاوی" واژوی قبوڵكردنی لەسەر كردووە. مەرجەكان: 1-پابەندبوون بەدەستورو یاساو پارێزگاریكردن لەیەكێتی خاكی عێراق. 2-گێڕانەوەی شكۆ و هەیبەت بۆ دەوڵەت. 3-پابەندبوونی تەواو بە بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراق بۆ دەركردنی هێزە بیانییەكان. 4-تەواوكردنی گرێبەستی چینی-عێراقی. 5-بەشداریپێكردنی هێزە سیاسییەكان لەپێكهێنانی حكومەت بەمەرجی پشتیوانیكردنی. 6-بەشداریپێكردنی هێزەكانی ناوجوڵەی میللی بە چەند پێگەو پلیەكی تایبەت. 7-سەرۆك وەزیران لەماوەی ساڵێكدا دەستلەكاركێشانەوەی خۆی پێشكەشدەكات  ئەگەر نەیتوانی هەڵبژاردن ئەنجامبدات‌و سەقامگیری بگێڕێتەوە. لەگەڵ ئەوەی ئەم مەرجانە لەگەڵ قسەكانی "محەمەد عەلاوی" یەكناگرنەوە، بەڵام ئەوەی گومانێك بۆ ڕێككەوتنی پێشوەختەی هێزە سیاسییەكانی عێراق‌و بەتایبەت "سەدرو عامری" ناهێڵێتەوە ئەوەیە، دوابەدوای بڵاوبونەوەی هەواڵی ڕاسپاردنی "محمەد تۆفیق عەلاوی" بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران "موقتەدا سەدر" ڕابەری ڕەوتی سەدر لەتویتێكدا بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ موبارەكەی هەنگاوەكەی كردو وتی:" ئەمڕۆ لەمێژووی عێراقدا تۆمار دەكرێت، وەك ڕۆژێك كەتێیدا گەلی عێراق خۆی سەرۆك وەزیرانی دیاریكرد نەك كوتلەكان". ئەو پەیامەی سەدر لەكاتێكدایە، خۆپیشاندەرانی گۆڕەپانەكانی عێراق بەدرێژایی چوار مانگی ڕابردوو هیچ ناوێكیان بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران پێشنیازنەكردووەو،پشتیوانی هیچ كاندیدێكیان نەكردووە. "سەدر" هەر بەوەشەوە نەوەستاوە بەڵكو داوای لە سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراو كردووە گوێ بە فشار ناوخۆیی و دەرەكییەكان نەدات، ئەمەش ئاماژەیەكی ڕوونە كە ناوبراو بەلای "سەدر"ەوە قبوڵكراوەو ئیتر ئەو لەقۆناغی دوای پێكهێنانی حكومەت دەڕوانێت، قۆناغی دیاریكردنی سەرۆك وەزیرانی تێپەڕاندووە.  تاقیكراوەو تاقیناكرێتەوە "محەمەد عەلاوی" كێیە: •    لەساڵی 2005وە جارێكی تر گەڕاوەتەوە بۆ ناوی گۆڕەپانی سیاسی عێراق لەچوارچێوەی لیستەكەی ئەیاد عەلاویدا وەكو كەسایەتییەكی لیبراڵ بەشداربووە. •     لە سەرەتای ساڵی 2006وە وەكو ئەندامی پەرلەمانی عێراق هەڵبژێردراوە، لەناوەڕاستی ساڵی 2006دا بووە بە وەزیری پەیوەندییەكان تاوەكو كۆتایی ساڵی 2007. •    جارێكی تر لە ساڵی 2008دا بووەتەوە بە ئەندامی پەرلەمانی عێراق، ئەوەش لە شوێنی عایدە عسیران- پەرلەمانتاری كۆچكردوو، تاوەكو 2010 لە پەرلەمان ماوەتەوە. •    ساڵی 2010 جارێكی تر وەكو ئەندامی پەرلەمان هەڵبژێردراوەتەوە، دواتر‌و لە كۆتایی ساڵی 2010دا كراوەتەوە بە وەزیری پەیوەندییەكان، لە كۆتایی ساڵی 2012دا بەهۆی ناكۆكییەكانی لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتی عێراق، دەستی لە پۆستی وەزیری پەیوەندییەكان كێشاوەتەوە. ئەم سیڤییەی عەلاوی لەدووباردا لەگەڵ خواستی مەرجەعەت‌و داواكاری خۆپیشاندەرانیشدا ناگونجێت، "عەلاوی" پێشتر تاقیكراوەتەوەو دژی بنەمای (تاقیكراوە تاقیناكرێتەوە)، دووەمیشیان كەسێكە جێگەی "مشتومڕە" بەوپێیەی لەحكومەتەكانی پێشودا پۆستی هەبووە، بەڵام پێدەچێت "عەلاوی"لەم قۆناغەدا باشترین بژاردەبێت، بەوپێیەی كەسێكی تەكنۆكراتەوەو هاوشێوەی زۆرێك لەوانەی پێشتر وەك كاندید ناویان دەهات شەقامی عێراقی تێبینیان لەسەری نەبێت، بەڵام تائێستا دیارنییە خۆپیشاندەران قبوڵی دەكەن یان نا، ڕووداوەكان ڕابردوو و لەكارخستنی حكومەتەكەی "عەبدولمەهدی" و ڕەتكردنەوەی چەندین كاندیدی هێزەكان بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران ئەو ڕاستییەی سەلماند دواجار خۆپیشاندەران قسەی كۆتایی دەكەن، دوورنییە ئەوەی سیاسییەكان بەووردی چنیویانە، لێیان نەكەنەوە بەخوری.

(درەو): محەمەد تۆفیق عەلاوی كە ئەمڕۆ لە جێگەی عادل عەبدولمەهدی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەلایەن بەرهەم ساڵح سەرۆك وەزیرانی عێراقەوە راسپێردرا: •    ناوی تەواوەتی (محەمەد تۆفیق حسێن عەلاوی ئەمین روبەیعی)یە. •    ساڵی 1954 لە بەغداد لەدایكبووە. •    خوێندنی سەرەتایی‌و ناوەندی‌و دواناوەندی لە بەغداد تەواوكردووە. •    چووەتە كۆلیژی ئەندازیاریی بیناسازی لە زانكۆی بەغداد، لەكۆتا ساڵی خوێندنیدا، لە ساڵی 1977دا زانكۆو عێراقی بەیەكجاری جێهێشتووە‌و چوەتە لوبنان.  •    ساڵی 1980 لە بەیروتی پایتەختی لوبنان پەیوەندی بە زانكۆی ئەمریكییەوە كردووە‌و بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە ئەندازیاری بیناسازیدا بەدەستهێناوە. •    پەیوەندی بە ریزەكانی حزبی دەعوەی ئیسلامییەوە كردووە‌و دواتر وازی لەو حزبە هێناوە. •    لەساڵی 2005وە جارێكی تر گەڕاوەتەوە بۆ ناوی گۆڕەپانی سیاسی عێراق لەچوارچێوەی لیستەكەی ئەیاد عەلاویدا وەكو كەسایەتییەكی لیبراڵ بەشداربووە.  •    لە سەرەتای ساڵی 2006وە وەكو ئەندامی پەرلەمانی عێراق هەڵبژێردراوە، لەناوەڕاستی ساڵی 2006دا بووە بە وەزیری پەیوەندییەكان تاوەكو كۆتایی ساڵی 2007. •    جارێكی تر لە ساڵی 2008دا بووەتەوە بە ئەندامی پەرلەمانی عێراق، ئەوەش لە شوێنی عایدە عسیران- پەرلەمانتاری كۆچكردوو، تاوەكو 2010 لە پەرلەمان ماوەتەوە. •    ساڵی 2010 جارێكی تر وەكو ئەندامی پەرلەمان هەڵبژێردراوەتەوە، دواتر‌و لە كۆتایی ساڵی 2010دا كراوەتەوە بە وەزیری پەیوەندییەكان، لە كۆتایی ساڵی 2012دا بەهۆی ناكۆكییەكانی لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتی عێراق، دەستی لە پۆستی وەزیری پەیوەندییەكان كێشاوەتەوە.