(درەو میدیا): مانگی رابردوو لەكاتی خۆپیشاندانەكانی هاوڵاتیانی بەسرە بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین لەدژی نەبوونی خزمەتگوزارییەكان بە گشتی و ئاوی پاك بە تایبەتی, كونسوڵگەری ئێران و بارەگاكانی حەشدی شەعبی لە بەسرە سوتێندران، و ئەمریكا بەوە تۆمەتباركرا و ئێستاش هەڕەشەی ئێران و میلیشیا هاوپەیمانەكانی ئەمریكای ناچاركرد كونسوڵگەرییەكەی لەو شارە دابخات. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند دوای زیاتربوونی هەڕەشەكانی ئێران و میلیشیا هاوپەیمانەكانی بڕیاریداوە كونسوڵگەری وڵاتەكەی لە بەسرە دابخات. مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند فەرمانیداوە بە هەموو كارمەندان و فەرمانبەران كە كونسوڵگەری بەسرە بەجێبهێڵن. پۆمپیۆ هۆشداریشی دایە تاران و رایگەیاند " وڵاتەكەی دەستبەجێ‌ و بە شێوەیەكی گونجاو وەڵامی دەبێت ئەگەر هەر دامەزراوەیەكی ئەمریكی بكرێتە ئامانج". هاوكات هێزەر ناوێرت وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند پۆمپیۆ فەرمانیداوە بە شێوەیەكی رێكخراو سەرجەم كارمەند و فەرمانبەرانی كونسوڵگەریی بەسرە بگوازرێنەوە و خزمەتگوزارییەكانی كونسوڵگەرییەكەش لە باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا جێبەجێدەكرێن. بەوتەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا چەند هەفتەیەكە هەڕەشەكان لەدژی كارمەندانی كونسوڵگەری ئەمریكا لە بەسرە و هاوكارەكانیان لە لایەن حكومەتی ئێران و فەیلەقی قودس و ئەو میلیشیایانەوە زیادیانكردووە كە ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی بەڕێوەیان دەبات. دەربارەی كاردانەوەی ئەمریكا ئەگەر دامەزراوە و بەرژەوەندییەكانی لە عێراق بكرێنە ئامانج پۆمپیۆ وتی:" حكومەتی ئێرانم ئاگاداركردوتەوە كە ویلایەتە یەكگرتووەكان هەر زیانێك بەر ئەمریكییەكان یان دامەزراوە دیپلۆماتییەكانمان بگات لە عێراق یان هەر شوێنێكی تر ، راستەوخۆ دەكەوێتە ئەستۆی ئێران، جا بكەرانی بە شێوەیەكی راستەوخۆ هێزی ئێران بن یان ئەو میلیشیایانەی پەیوەندییان پێوە هەیە". ئەم بڕیارەی ئەمریكا بۆ داخستنی كونسوڵگەری بەسرە دوای ئەوە هات لەماوەی رابردوودا بە موشەك هێرشكرایە سەر كونسوڵگەرییەكە كە لەناو كۆمەڵگەی فڕۆكەخانەی بەسرەدایە  و بەوتەی بەرپرسانی ئەمریكا هیچ زیانێكی لێنەكەوتووەتەوە. جگە لەوەش بەوتەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە 24 كاتژمێری رابردوودا چەندجارێك ناڕاستەوخۆ دەستدرێژی گوللە بە ئاراستەی كۆنسوڵگەرییەكە كراوە. دوای كشانەوەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران و گەڕاندنەوەی سزا ئابورییەكان، پەیوەندییەكانی تاران و واشنتۆن بەرەو ئاڵۆزی زیاتر هەنگاوی ناوە  و رۆژی سێشەممەش لە كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان ترەمپ و رۆحانی رەخنەیان ئاراستەی یەكتركرد و ترەمپ بەڵێنیدا سزای زیاتر لەسەر ئێراندا بسەپێنێت و بەرپرسەكانی ئێرانیشی بە بڵاوكردنەوەی " پشێویی و كوشتن و وێرانكاریی" تۆمەتباركرد. هەڵوێستی عێراق لە كاردانەوەیدا بەرامبەر بە داخستنی كونسوڵگەریی بەسرە لەلایەن ئەمریكاوە، وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە بەیاننامەیەكدا نیگەرانی خۆی لەوە دەربڕی. ئەحمەد مەحجوب، وتەبێژ بەناوی وەزارەتی دەرەوە رایگەیاند حكومەتی عێراق پابەندە بە پاراستن و پارێزگاریكردن لەو تیمە دیپلۆماتییە بیانیانەی كە لە عێراقن.  

( درەو میدیا): لە گەرمەی شەڕ و ململانێكانی یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار و دانانی مەرج و پێشنیازی جیاواز بۆ یەكتری، دۆسیەی ڕیفراندۆم دێتەوە بەرباس و وردە وردە لایەنە ناكۆك و دژ بەیەكەكانی شیعە لەیەك سەنگەردا كۆدەكاتەوە و خەریكە لەڕێی دروستكردنی ڕای گشتی لە ناوەندە سیاسییە جیاكانی عێراق بەتایبەت لە دامەزراوەی پەرلەمان، ئەم پرسە دەكەنە قەیران و مەرج و بەربەستێكی گەورە بۆ هەردوو كاندیدەكەی یەكێتی و پارتی كە هەم خۆیان و هەم حزبەكانیشیان هەڵوێستیان ڕوون و ئاشكرابووە لەسەر پرسی ڕیفراندۆم. حەنین قەدۆ پەرلەمانتار هاوپەیمانی بونیاتنان كە هاوپەیمانی (مالیكی و عامری)یە، لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا دەڵێت، زۆرینەیەكی پەرلەمانی هەیە دەنگ دەدەن بەكاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كە بەشداری لە ڕیفراندۆمی جیابونەوەی هەرێمی كوردستان نەكردبێت، تەئكیدیشیكردووە، زۆرینەی پەرلەمانتاران دەنگ بەكەسایەتییەكی كوردی بێلایەن دەدەن كە بەشداری لە ڕیفراندۆم نەكردبێت یان پشتیوانی نەكردبێت. لای خۆیەوە، پەرلەمانتار زیاد جەنابی لەلێدوانێكدا بۆ سۆمەریە نیوز، داوای لە مەسعود بارزانی كردووە پێش ئەوەی كاندید بۆ سەرۆكایەتی كۆماری عێراق پێشكەشبكات، داوای لێبوردن لەگەلی عێراق بكات لەبەرامبەر ئەنجامدانی ڕیفراندۆم. هەر لەو چوارچێوەیەدا مەنسور بعێجی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی بونیاتنان بەهەمان سەرچاوەی ڕاگەیاندووە، هاوپەیمانێتییەكەیان دەنگ بەهیچ كاندیدێكی پۆستی سەرۆك نادات ئەگەر پشتیوانی ڕیفراندۆمی جیابونەوەی هەرێمی كوردستانی كردبێت، داواشی  لە كورد كردووە كەسایەتییەكی نیشتمانی كاندید بكەن كە شایەنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق ببێت.  بعێجی بەپێویستی زانیوە، سەرۆك كۆماری داهاتوو پارێزەری دەستوربێت،  نەك بۆئەوەی خۆی پێ بپارێزێت وەك سەرۆكەكانی پێشوو، بۆیە پێویستە سەرۆك كۆماری داهاتوو بەهێزبێت و توانای پاراستنی دەستور و وڵاتی هەبێت لە هەر دوژمنكارییەكی دەرەكی و ناوەكی و سەرۆكی هەموو عێراقییەكانیش بێت نەك هەرێمی كوردستان و نەتەوەكەی خۆی بەتەنیا.  پێشتریش جەواد موسەوی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، هاوپەیمانێتییەكەیان مەرجێكی نوێی داناوە بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار . ئەو پەرلەمانتارەی ڕەوتی سەدر تەئكیدی كردووە، دوور لەڕێككەوتنی كوتلە سیاسییەكان بۆ پشتیوانیكردنی كاندیدێكی دیاریكراو بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، پێویستە لەسەر هەر كاندیدێك لەگەڵ باسكردنی سیڤی كەسایەتی خۆی، هەڵوێستیشی لەسەر ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان ئاشكرابكات.   لە مادەی 67 دەستوری عێراقدا هاتووە" سەرۆكی كۆمار سەرۆكی دەوڵەت و سیمبوڵی یەكێتی نیشتمان و سەروەری وڵاتە، شەونوخونی دەكات بۆ زامنكردنی پاپەندبون بەدەستور و پارێزگاریكردن لە سەربەخۆیی عێراق و سەروەری و یەكێتی و پاراستنی خاكەكەی، بەپێی ئەحكامەكانی دەستور. بەگوێرەی سەرچاوە ئاگادارەكان، هاوپەیمانی بونیاتنان مەرجی نوێی بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار داناوە و لە دیارترین مەرجەكانیش ئەوەیە،  بەڵێنبدات هیچ ئاستەنگێك بۆ پڕۆژەیاسا و پڕۆژە بودجە دروستنەكات لە بەرژوەندی هەرێمی كوردستان و پێكهاتەی كورد. مەرجێكی تریشیان ئەوەیە سەرۆك كۆمار پشتیوانی حكومەتی داهاتوو بكات و چالاك بێت لە پۆستەكەیدا.   

( درەو میدیا): 31 كەس خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندیدكردووە و لەو ژمارەیەش تەنها حەوت كاندید مەرجە یاساییەكانیان تێدایە. لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەمانی عێراقدا محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند 31 كەس داواكاری خۆكاندیدكردنیان بۆ پۆستی سەرۆكە كۆمار پێشكەشكردووە و دوای وردبینیكردنی داواكارییەكانیان، تەنها حەوت كاندید مەرجە یاساییەكانی خۆ كاندیدكردنیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار تێدابووە و 14 كاندید بەڵگەنامەیان پێشكەشنەكردووە كە توانا و شارەزایی سیاسییان بسەلمێنن و نۆ كاندید دوورخراوەنەتەوە و كاندیدێكیش پاشەكشێی كردووە. حەلبوسی راشیگەیاند ئەو كاندیدانەی مەرجە یاساییەكانیان تێدانییە دەتوانن لە ئەمڕۆ پێنجشەممەوە تا رۆژی یەكشەممەی داهاتوو لە دادگای باڵای فیدراڵی تانە لە دوورخستنەوەیان بدەن. بە گوێرەی بەیاننامەیەکی ئەنجومەنی نوێنەرانیش ئەو حەوت كاندیدەی كە مەرجە یاساییەكانیان تێدایە ئەمانەن: 1- سەردار عەبدوڵا مەحمود 2- عەبدوللەتیف جەمال رەشید 3- عومەر ئەحمەد كەریم بەرزنجی 4- عەبدولكەریم عەلی عەبتان جبوریی 5- بەرهەم ئەحمەد ساڵح 6- فوئاد محەمەد حسێن 7- سروە عەبدولواحد

( درەو میدیا): سەرۆكی پەرلەمانی عێراق ڕۆژی 2 مانگی تشرینی یەكەم وەك دوا وادە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دیاریدەكات، هەندێك لە كوتلەكانیش هەڵوێستی كاندیدەكانیان لەسەر ڕیفراندۆمەكەی هەرێم كردوەتە مەرج.  دوای ئەوەی پارتی و یەكێتی ، لەسەر دەستنیشانكردنی كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆكی كۆماری عێراق نەگەیشتنە ڕێككەوتن، محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لە  دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەماندا، هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری بۆ ڕۆژی 2ی مانگی داهاتوو دواخست كە بەپێی ئەو كاتەی دەستوری عێراق دەسانیشانیكردووە دوا وادەیە و بواری دواخستنی نیە بۆ كاتێكی تر. بەپێی زانیارییەكان، بڕیاری دواخستنی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری عێراق دوای ئەوە هاتووە كە یەكێتی و پارتی داواكارییان پێشكەش بە سەرۆكی پەرلەمان كردووە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەكە و پێدانی دەرفەتی زیاتر بۆ ڕێككەوتن لەسەر كاندیدێك بۆ ئەو پۆستە. ململانێی یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق لە كاتێكدایە، تائێسا نزیكەی 30 كەس خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندیدكردووە و هەندێ لە كوتلە سیاسییەكانیش مەرجێكی نوێیان بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار داناوە كە ئەویش هەڵوێستیەتی لەسەر ڕیفراندۆمی ساڵی رابردووە هەرێم بۆ جیابوونەوە لە عێراق. جەواد موسەوی  پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە، هاوپەیمانێتییەكەیان مەرجێكی نوێی داناوە بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار . بەقسەی ئەو پەرلەمانتارەی ڕەوتی سەدر، دوور لەڕێككەوتنی كوتلە سیاسییەكان بۆ پشتیوانیكردنی كاندیدێكی دیاریكراو بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، پێویستە لەسەر هەر كاندیدێك لەگەڵ باسكردنی سیڤی كەسایەتی خۆی، هەڵوێستیشی لەسەر ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان ئاشكرابكات.

(درەو میدیا): هاوپەیمانێتی میحوەر بە سەرۆكایەتی خەمیس خەنجەر پشتگیری لە فوئاد حسێن كاندیدی پارتی دەكات بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق. موزەر كەرویی، سەركردە لە هاوپەیمانێتی میحوەری سوننەكان لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند میحوەر بەهەموو توانایەوە پشتگیری لە فوئاد حسێن كاندیدی پارتی دەكات بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق. ئاشكراشیكرد ئەو هەڵوێستە لە بڕیاری كۆبوونەوەی بەرفراوانی سەركردەكانی هاوپەیمانی میحوەر بە سەرۆكایەتی خەمیس خەنجەر بڕیاری لێدراوە. ئاماژەیبەوەشدا لە سۆنگەی ئەوەی دید و بۆچوونی هاوبەشیان لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا هەیە پشتگیری لە كاندیدەكەی دەكەن.

( درەو میدیا): محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند  نزیكەی 30 كەس خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كاندیدكردووە. حەلبوسی لە شاری نەجەف لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان وتی:" نزیكەی 30 كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمارمان هەیە، چاوەڕوانی وردبینیكردنی دۆسیەكانیانیان پابەندی ئەوەین كە هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لە وادەی دەستورییدا بەڕێوەبچێت، ئەگەر بە تەوافوق یەكلانەكرایەوە پەنا بۆ دەنگدان دەبەین". حەلبوسی وتیشی:"  رۆڵی گەورەترین كوتلەی پەرلەمان بە دیاریكردنی كاندیدی سەرۆك وەزیران كۆتایی دێت، بەڵام پێویستە تەواوفق هەبێت بۆ دیاریكردنی كەسایەتییەكی سیاسی و ئیداریی و پیشەیی لێهاتوو كە بتوانێت ئەو دۆسیەیە بەڕێوەبەرێت و ئەگەر هەموان لەسەری نەگەیشتنە رێككەوتن، ئەوا پەرلەمان رێككەوتنی لەسەر دەكات". بە گوێرەی دەستوری هەمیشەیی عێراق پێویستە لەماوەی 30 رۆژدا دوای یەكەمین دانیشتنی پەرلەمانن سەرۆك كۆمار هەڵببژێردرێت و لە گەڕی یەكەمدا ئەو كاندیدی دوو لەسەر سێی ( 220 دەنگ) ی بەدەستهێنا ئەوا دەبێتە سەرۆك كۆمار و ئەگەر ئەوەش بەدی نەهات لە گەڕی دووەمدا ئەو دوو كاندیدەی زۆرترین دەنگیان هێناوە، بەشداری دەكەن و كامایەن زۆرترین دەنگی هێنا دەبێتە سەرۆك كۆماری نوێی عێراق.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ رۆژی (15 و 16)ی ئەم مانگە پەرلەمانی نوێی عێراق دەستەی سەرۆكایەتی هەڵبژارد، پاشان سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ماوەی سێ‌ رۆژ دەرگای خۆپاڵاوتنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كردەوە، سبەینێ‌ كاتژمێر (3:00)ی پاش نیوەڕۆ دەرگای خۆپاڵاوتن دادەخرێت. خۆپاڵاوتن چۆن دەبێت ؟ بەگوێرەی ماددەی (3)ی یاسای ژمارە (8)ی ساڵی 2012ی تایبەت بە خۆپاڵاوتن بۆ سەرۆك كۆمار، ئەو كەسانەی كە خۆیان كاندید دەكەن، پێویستە لەماوەی ئەو (3) رۆژەدا داواكاریی خۆیان و بەڵگەنامەی پێویست و سیڤی خۆیان رادەستی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بكەن. پاش ئەو (3) رۆژە سەرۆكایەتی پەرلەمانی عێراق بە گوێرەی ماددەی (4)ی یاساكە ناوی ئەو كاندیدانە رادەگەیەنێت كە مەرجە یاساییەكانیان تێدایە بۆئەوەی خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندیدبكەن. بە گوێرەی ماددەی (5)ی ئەو یاسایە هەر كاندیدێك ناوی لە لیستی كاندیدەكاندا نەبێت، دەتوانێت لە ماوەی سێ‌ رۆژدا لە دادگای باڵای فیدراڵی پەڵپ بگرێت بەشێوەی نوسراو و پاشان دادگای فیدراڵی لە ماوەی (3) رۆژدا دوای تۆماركردنی پەڵپەكان، بڕیاری یەكلاكەوەرەوەیان لەبارەیەوە دەدات و بە فەرمی لە ماوەی (3) رۆژدا سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران لە بڕیارەكەی ئاگاداردەكاتەوە، پاشان سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران ناوی ئەو كاندیدانە رادەگەیەنێت كە دادگای فیدراڵی كاندیدبوونیان پەسەند دەكات دوای پەڵپ گرتنیان. كەی سەرۆك كۆمار هەڵدەبژێردرێت ؟ ماددەی (شەشەم)ی یاسای خۆپاڵاتن بۆ سەرۆكی كۆمار ئاماژەی بەوە داوە، دوای كۆتاییهاتنی ئەو پرۆسانەی سەرەوە، بە گوێرەی ماددەی (72)ی دەستوری عێراق، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران داوای كۆبوونەوە دەكات بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لەنێو ئەو كاندیدانەی مەرجە یاساییەكانیان تێدایە. لە كۆبوونەوەكەی پەرلەماندا هەر كاندیدێك توانی دەنگی (دوو لەسەر سێ)ی پەرلەمانتاران كە دەكاتە دەنگی (220 دەنگ) بەدەستبهێنێت، دەبێت بە سەرۆك كۆمار، ئەگەر هیچ كاندیدێك نەیتوانی ئەو دەنگە بەدەستبهێَنێت، ئەوا گەڕی دووەمی هەڵبژاردن بەڕێوەدەچێت لەنێوان ئەو دوو كاندیدەی كە زۆرترین دەنگیان لە گەڕی یەكەمدا بەدەستهێناوە، ئەو كەسەی لە گەڕی دووەمدا زۆرترین دەنگ بەدەستدەهێنێت، دەبێتە سەرۆك كۆماری نوێی عێراق. بەپێی ماددەی (9)ی یاسای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، ئەگەر تەنها یەك كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار هەبوو، ئەوا پێویستە لە گەڕی یەكەمدا دەنگی (دوو لەسەر سێ)ی پەرلەمانتاران بەدەستبهێنێت، ئەگەر نەیتوانی، ئەوا لە گەڕی دووەمدا پێویستە دەنگی زۆرینەی پەرلەمانتاران بەدەستبهێنێت. سەرۆك كەی سوێندی یاسایی دەخوات ؟ پاش ئەو پرۆسەیە، سەرۆك كۆماری هەڵبژێدراو لەبەردەم ئەنجومەنی نوێنەران و بە ئامادەبوونی سەرۆكی دادگای باڵای فیدراڵی سوێندی دەستوری دەخوات بەو شێوەیەی كە لە ماددەی 50ی دەستوریدا هاتووە و ماوەی سەرۆكایەتی سەرۆك كۆمار چوارساڵە و لە رۆژی سوێندخواردنەوە دەستپێدەكات و تا كۆتاییهاتنی ماوەی یاسایی ئەو ئەنجومەنی نوێنەرانەی كە ئەوی هەڵبژاردووە و تەنها مافی ئەوەی هەیە یەك خولی تر بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار خۆی كاندیدبكاتەوە. كەی كۆتایی ماوەی دەستورییە ؟ بە گوێرەی یاسای ژمارە (هەشت)ی ساڵی 2012ی خۆپاڵاوتن بۆ سەرۆك كۆمار، سبەینێ‌ یەكشەممە دەرگای خۆپاڵاوتن دادەخرێت، پاشان سەرۆكایەتی پەرلەمان ناوی كاندیدەكان رادەگەیەنێت و ئەو كاندیدانەی خۆپاڵاوتنیان رەتدەكرێتەوە دەتوانن لەماوەی (سێ‌) رۆژدا لە دادگای فیدراڵی پەڵپ بگرن، واتە تا رۆژی 25ی ئەم مانگە و پاشان دادگای فیدراڵی لەماوەی (3) رۆژدا واتە تا 30 مانگ بڕیار لەسەر پەڵپەكان دەدات و لەماوەی سێ‌ رۆژدا پەرلەمان ئاگاداردەكاتەوە لە بڕیارەكەی و بە گوێرەی ئەم رێوشوێنانە پەرلەمانی نوێی عێراق، رۆژی 3ی 10 پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار بەڕێوەدەچێت و ئەوەش كۆتایی ئەو ماوە دەستورییەیە كە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دیاریكراوە.

 (درەو میدیا): پەرلەمانی عێراق دەستەی سەرۆكایەتی نوێی هەڵبژارد، بەڵام هێشتا ژمارەیەكی زۆر لە كاندیدە دەرچووەكان سوێندی دەستوریان نەخواردووە و نەبوونەتە پەرلەمانتار، هەندێك لەوانە لە حكومەت و دامەزراوەكاندا پۆستیان هەیە و نایانەوێت بە سوێندخواردن پۆستەكەیان لەدەستبچێت و هەندێك كاندیدیش وەك كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەبەر هۆكاری سیاسی سوێندیان نەخواردووە و تائێستا بە رەسمی نەبوونەتە پەرلەمانتار. بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەكی ئاگادار تائێستا ئەم كاندیدە دەرچووانە سوێندی دەستوریان نەخواردووە: 1    ئەیاد عەلاوی – جێگری سەرۆك كۆمار 2     نوری كامل مالیكی – جێگری سەرۆك كۆمار 3    حەیدەر عەبادی – سەرۆك وەزیران 4    جاسم موحان عەبد ئال خەمات 5    جەبار لعێبی – وەزیری نەوت 6    راكان سەعید عەلی – پارێزگاری كەركوك 7    تەها هاتف مەحی محەمەد 8    زافر نازم سەلمان عانی 9    عەبدولحسێن عەبدولرەزا بافر عەبتان – وەزیری وەرزش و لاوان 10    عەتوان سەید حەسەن سامر 11    كازم فنجان حسێن – وەزیری گواستنەوە 12    فەلاح حەسەن زێدان – وەزیری كشتوكاڵ 13    فالح عەبدولحەسەن سوكەر سوڵتان 14    قاسم محەمەد جەلال حسێن 15    قاسم محەمەد عەبد حەمادی 16    محەمەد شیاع سودانی – وەزیری كار 17    یوسف محەمەد سادق- سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان 18    غالب محەمەد عەلی  19    بەهار مەحمود 20    كاوە محەمەد مەولود 21    هۆشیار عەبدوڵا 22    مەحمود عەبدولڕەزا تەڵاڵ  

( درەو میدیا): سەركردایەتی و ئەنجومەنی شورای حزبی دەعوەی ئیسلامیی بە ئامادەبوونی نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا و حەیدەر عەبادی سەرۆكی هاوپەیمانی نەسر بە ئامانجی یەكخستنەوەی هەردوو باڵی حزبەكە كۆبووەوە. حزبی دەعوە لە بەیاننامەیەكدا كە دوای كۆبوونەوەكە بڵاویكردەوە دەڵێت:" سەركردایەتی و ئەنجومەنی شورای حزبی دەعوەی ئیسلامیی كۆبوونەوەیەكی هاوبەشی بەیانی شەممە 22ی نۆ كرد تێیدا دۆخ و پێشهاتەكانی عێراق و پرۆسەی سیاسی و رۆڵی حزب لە پەرەسەندنەكاندا گفتوگۆی لەسەركرا". راشیگەیاندووە لە سۆنگەی بایەخی دۆخی سیاسی ئێستای عێراق و پێویستی پاراستنی دەستكەوتە دەستورییەكان لەوانەش راسپاردنی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی بۆ كاندیدكردنی سەرۆك وەزیران بە گوێرەی دەستور و بۆ پێكهێنانی حكومەتێك كە داواكاری هاوڵاتیان لە بواری خزمەتگوزارییەكان و ئاسایشدا وەڵامبداتەوە و دژ بە گەندەڵیش بجەنگێت و ئابوری عێراق پەرەپێبدات، جگە لە پاراستنی یەكێتی و سەروەریی و ئاسایش و سەقامگیری عێراق و دوور لە هەموو ئاڵۆزییەكی ئەمنیی و سیاسیی كە ناوچەكە رووبەڕی بوەتەوە". بە گوێرەی بەیاننامەكەی حزبی دەعوە، بەشداربووانی كۆبوونەوەكە كۆدەنگ بوون لەسەر تێپەڕاندنی ناكۆكییەكان بۆ پتەوتركردنی هەڵوێستی سیاسیی و جەختیشیانكردوەتەوە لەسەر بایەخی كاراكردنەوەی رۆڵی حزبەكە و یەكخستنی دید و بەرنامەی هەردوو كوتلەی نەسر و دەوڵەتی یاسا و پێویستی هەوڵدان بۆ یەكخستنەوەی هەردوو لیستەكە لەیەك كوتلەی پەرلەمانیدا كە ئامانج و بەرنامەیەكی هاوبەشی هەبێت. هەروەها ئامادەبوون لە كۆبوونەوەكەدا بڕیاریانداوە لە خێراترین كاتی گونجاودا كۆنگرەی گشتی حزبی دەعوە ببەسترێت".

 (درەو میدیا): بڕیارە ئەمڕۆ لیژنەی هاوبەشی هاوپەیمانی سائیرون بە سەرۆكایەتی موقتەدا سەدر و هاوپەیمانی فەتح بە سەرۆكایەتی هادی عامری،  بۆ ڕێككەوتن لەسەر ناوی كاندیدەكانی سەرۆكایەتی حكومەت كۆببنەوە، پێش بەرزكردنەوەی بۆ نەجەف و وەرگرتنی ڕای سیستانی، كە محمەد ڕەزای كوڕی ڕۆڵێكی دیار دەگێڕێت لە نزیككردنەوەی بۆچوونی هێزە شیعییە ناكۆكەكان لەیەكتر.  سیاسییەكی دیار لە هاوپەیمانی فەتح بە ڕۆژنامەی ئەلعەرەبی ئەلجەدیدی ڕاگەیاندووە، پێویستە كاندیدی سەرۆكی حكومەت لە تێپەڕاندنی چوار فلتەردا سەركەوتووبێت، كە لیژنە هاوبەشەكەی نێوان سائیرون و فەتح یەكەم دانەیانە و، سەیری دۆسیەی كاندید و مێژووی سیاسی دەكات، دواتر هەردوو فلتەری ئێرانی و ئەمریكی دێن، بوونی تێبینی لەلایەن هەر كامێكیانەوە بەتایبەت ئێرانییەكان، واتای كێشە هەیە، بەپێچەوانەی ئەمریكییەكان كە دەتوانن مامەڵە لەگەڵ هەر كەسایەتییەكدا بكەن كە ئەو پۆستە وەربگرێت، بەڵام ئێرانییەكان توندڕەون لە مەسەلەی كێ‌ دەبێت بەسەرۆك وەزیران، فلتەری چوارەمیش سیستانییە و پێویستە كاندید ئەو تایبەتمەندیانەی تیادابێت كە مەرجەعیەت داوایكردووە(پێشتر لە دەسەڵات تاقینەكرابێتەوە و تۆمەتی گەندەڵی لەسەر نەبێت، جگە لە بەڵێندان بە ڕوبەڕوبونەوەی گەندەڵی و دابینكردنی خزمەتگوزراییەكان). سەرچاوەكە ڕاشیگەیاندووە، سازانی ناوخۆیی ودەرەكی و ڕای مەرجەعییەت كاندیدی سەركەوتوو بۆ ئەو پۆستە یەكلادەكاتەوە و حكومەت بەسازان لەنێوان هەردوو جەمسەری سائیرون و فەتح پێكدێت و، هەردوو باڵەكەی حزبی دعوە (نوری مالیكی و حەیدەر عەبادی) هیچ پۆستێكی سیادییان نابێت لەم حكومەتەدا.       ڕائید فەهمی سكرتێری حزبی شیوعی عێراقی و یەكێك لەسەركردەكانی سائیرون بەڕۆژنامەكەی ڕاگەیاندووە، بژاردەی ئۆپۆزسیۆن بوون هێشتا نزیكترینە بۆ سائیرون، ئەگەر حكومەتێكی ڕیفۆرمخواز پێكنەیەت، جەختیشیكردووە، نەڕۆیشتنیان بەرەو ئۆپۆزسیۆنی سیاسی بەندە بەدیهێنانی حكومەتێك چاكسازی بكات، بەڵام تائێستا گفتوگۆ سیاسییەكان بەردەوامە و ئەگەر نەگەیشتنە سازان لەبارەی پێكهێنانی حكومەت بەئیرادەیەكی عێراقی ڕووت، بژاردەی ئۆپۆزسیۆن بوون چارەسەرە. ئەو بەرپرسەی سائیرون لەبارەی دیاریكرنی سەرۆك وەزیران ڕایگەیاندووە، وەك سائیرون تێبینیان هەیە لە شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار و ئالییەتی هەڵبژاردنی سەرۆك وەزیرانی نوێ، چونكە تەوافوقاتی نێوان حزبە سیاسییەكان هێشتا بەشێوەی جاران كاردەكات، كە میكانیزمێكی شەفاف ومەدەنی و نوێ‌ نیە، ڕونیشكردوەتەوە، مەرجەعیەتی نەجەف كۆمەڵێك خەسڵەتی خستوەتەڕوو، كە لە بنەمادا  تایبەتمەندی باسكراون و لە ڕاستیشدا بەجۆرێك لە جۆرەكان بەرتەسكن و پێویستە ئاستێكی فراوانتر وەربگرێت و بەشداریكردنیش تیایدا فراوانتربێت، وتوشیەتی، ئەو خەسڵەتانەی خراونەتەڕوو حاڵی حازر لە هیچ كاندیدێكدا نیە، بەڵام كۆمەڵێك ناو لەئارادان و بەدوای كەسایەتییەكدا دەگەڕێن لە ناویاندا كە لەسەر ئاستی سیاسی  و شەقامی عێراقی و نێودەوڵەتی پەسەندكراو بێت و ئازابێت لە كردنەوەی دۆسییەكانی گەندەڵی و دەستكردن بەرپرسەی چاكسازی.   ڕائید فەهمی ڕایگەیاندووە، زیاتر لە 10 كاندید هەن بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران و هیچ كاندیدێكیش چانسی لە كاندێكی تر زیاتر نیە و حزبەكان تائێستا هیچ كاندیدێكیان هەڵنەبژاردووە و گەڕان و بەدواداچون بەردەوامە و پێشی وانیە كە حزبەكان دەستور پێشێلبكەن و ڕێز لەو وادە دەستورییانە دەگرن كە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك وەزریران بەركارە.     ئاماژەی بەتێڕوانینی سەدریش داوە سەبارەت بە كەسایەتی سەرۆك وەزیران و ڕایگەیاندووە، سەدر پێیواییە سەرۆك وەزیران پێویستە كەسایەتییەكی خاوەن بنكەیەكی جەماوەری بێت، پشتیوانیبێت لە كاتی قەیران و كردنەوەی دۆسیەكانی گەندەڵیدا، لەلایەن هێزە عێراقییەكانیشەوە پەسەندكراوبێت. گەڕان بەدوای سەرۆك وەزیرانی نوێی عێراق لە كاتێكدایە، بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لە سەرچاوە سیاسییە ئاگادارەكانەوە دزەیانكردووە، سازانێكی ڕوون و ئاشكرا سەبارەت بە یەكلاكردنەوەی كاندیدی سەرۆك كۆمار و هەڵبژاردنی لە دانیشتنی 25 مانگی پەرلەمانی عێراق لە ئارادایە، لە یەكەم هەڵوێستی ڕەسمیشدا هاوپەیمانی بنیاتنان كە سەربازگەی (نوری مالیكی و هادی عامری)یە، پشتیوانی كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح دەكەن لەلایەن یەكێتی نیشتمانی كوردستانەوە بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق و بەكەسایەتییەكی هاوسەنگ وەسفی دەكەن.   بەگوێرەی هەندێك سەرچاوەی سیاسی، محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق، ڕەنگە پەنابباتە بەر هێشتنەوەی دانیشتنی پەرلەمان بەكراوەیی ئەگەر هێزە شیعییەكان لەبارەی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقەوە ئەگەر تادانیشتنی داهاتووی پەرلەمان، نەگەنە ڕێككەوتن، ڕێككەنەوتنی سەدر و عامری لەسەر ناوی كەسێك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران لە ماوەی ئەم هەفتەیەدا مانای گەڕانەوە بۆ چوارگۆشەی یەكەم و سەرهەڵدانی لێدوانە دژەكان سەبارەت بە گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی و بەوەش سەرۆكی پەرلەمان دوای هەڵبژاردنی كاندیدی سەرۆك كۆمار، دانیشتنەكە بەكراوەی دەهێڵێتەوە و ڕەنگە داواش لە دادگای فیدراڵی بكات  گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی دیاریبكات، ئەم سیناریۆیە لەگەڵ ئەوەی یەكێكە لە ئەگەرە چاوەڕوانكراوەكان، لەهەمان كاتدا ئەگەرێكی لاوازە و ئەگەری بەهێز ئەوەیە بەمزوانە سەدر و عامری ناوی كەسێك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران ڕەوانەی مەرجەعییەتی نەجەف بكەن بۆ پەسەندكردنی.      

راپۆرت: ئارام مەحمود شەڕی نوری مالیكی و حەیدەر عەبادی لەسەر پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق و كەرتكردنی حزبی دەعوەی ئیسلامی و كردنی بەخاوەنی دوو لیستی جیا (هاوپەیمانی نەسر و ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا)، ئەو دەرفەتەی دا بە نەیارەكانی جڵەوی كاروباری سیاسی عێراقی لەدەست بسێنن و بیكەنە هێزێكی دواكەوتە و پەاوێزی گفتوگۆكانی پێكهێنانی حكومەت و قورساییەكی ئەوتۆی بۆ دادەنێنن. لەسەروبەندی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، ناكۆكییەكانی مالیكی و عەبادی بەجۆرێك توندبوو، هەریەكەیان لەجەمسەرێكدا خۆی بینییەوە، عەبادی بۆ بەدەستهێنانەوەی خولی دووەمی سەرۆك وەزیران باوەشی كرد بە (موقتەدا سەدر)داو، مالیكیش لەگەڵ (هادی عامری) ڕۆیشت، كە بە بەرەی نزیك لە ئێران ناسراون، ئەوە لەكاتێكدایە سەدر كە ڕابەری هاوپەیمانی سائیرونە، خاوەنی 54 كورسییە و بەشێكی دیاری كورسییەكانیشی مەدەنییەكانی ناو لیستەكەی بەدەستهێناوە كە سەربە ڕەوتی سەدر نین، هاوپەیمانی فەتحیش كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات خاوەنی 48 كورسییە لە پەرلەمانی عێراق و زیاتر لە 13 گروپی حەشدی لەخۆدەگرێت، لەكاتێكدا هەردوو باڵەكەی حزبی دەعوە (نەسر و یاسا) كە لەیەك حزبن، بەتەنیا خاوەنی 66 كورسیی پەرلەمانن (42+24)، واتە وەك حزب خاوەنی زۆرترین كورسی پەرلەمانن و، گەورەترین هێزن لەسەر ئاستی عێراق، بەڵام بەهۆی ناكۆكی و پاڵدانیان بەهێزی ترەوە كەوتنە پەراوێزی پرۆسەی سیاسی، كەتەنها وەك حزب باجەكەی نادەن و بەپێی هەموو ئاماژەكان پۆستی سەرۆك وەزیران لەم خولەدا  لەدەستدەدەن، بەڵكو هاوپەیمانی نەسر وەك باڵێك كە حەیدەر سەرۆكایەتی دەكات لەلایەن سەدرییەكانەوە پەراوێزخراوە و، ئیئتیلافی دەوڵەتی یاساش كە باڵی دووەمیەتی و لەلایەن نوری مالكییەوە سەركردایەتی دەكرێت، لە پەراوێزی جوڵە سیاسەكانی هاوپەیمانی فەتح و هادی عامریدا دەردەكەوێت.  سەدرو عامری عەرابی پرۆسەی سیاسین  بەهەموو پێوەرەكان ئێستا (سەدر وعامری) عەرابی پرۆسەی سیاسی عێراقن ، لەسەر حسابی ناكۆكیی و ململانێكانی ناوماڵی دەعوە بونەتە بڕیاردەری یەكەم و قسەی ئەوەڵ و كۆتایی لەیەكلایكردنەوەی حكومەتی ئایندە دەكەن و، ڕۆڵی مێژویی حزبی دەعوە وەك هێزو بڕیاردەری یەكەم چی لەسەر ئاستی عێراق و هەم لەسەر ئاستی ناوماڵی شیعەش لانی كەم لەم قۆناغەدا پاشەكشێی گەورەی كردووە، كە ڕەنگە لەدەستدانی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەئایندەدا دووچاری پاشەكشێی زیاتر و كەرتبونی ناوخۆیی گەورەتریشی بكات. زۆرێك لە چاودێرانی سیاسی پێیانوایە، لاوازكردنی حزبی دەعوە و پاشەكشێپێكردنی لە گۆڕەپانی سیاسی عێراق یەكێك بووە لە خەون و خەمە گەورەكانی موقتەدا سەدر و، تەنانەت هەندێك لەهێزە شیعییەكانی تریش، بەوپێیەی حزبی دەعوە جۆرێك لە دیكتاتۆرییەتی حزبی جارێك لەناوماڵی شیعەو جارێكی تریش لە عێراق بەگشتی دروستكردووە. حزبی دەعوە كە لەساڵی 2005وە، پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق و زۆرینەی پۆست و جومگە هەستیارەكانی دەوڵەتی عێراقی گرتۆتە دەست، كە بەپێی هەندێك ئاماری نافەرمی لەكۆی نزیكەی 10 هەزار پۆست، نزیكەی 6 هەزار پۆستی دەوڵەتی عێراقی لەدەستی خۆیدا گلداتەوەو زۆرینەی هێزەكانی تری شیعەی لە دامەزراوەكانی دەوڵەت بێبەشكردووە، ئەوەش هۆكارێكی گەورەیە ئەو درەفەتەی ئێستا بۆ سەدرو هێزەكانی تر هاتوەتە پێشەوە بۆ دورخستنەوەی حزبی دەعوە لە لوتكەی بڕیاردان، بەتایبەت كە مەرجەعییەتی باڵای شیعەكانیش پشتیوانیان دەكات، ڕەنگە دەرفەتێك بێت هەرگیز دووبارە نەبێتەوە، بۆیە بەهەموو هێزو توانایانەوە هەوڵدەدەن لانی كەم لەم قۆناغەدا پۆستی سەرۆك وەزیرانی لەدەست بسێنن. عەبادی دوای موقتەدا كەوت و مالیكی چووە پاڵ عامری  ژمارەیەك سەركردەی حزبی دەعوە لە ڕاگەیەندراوێكدا كە بۆ ناوخۆی حزبەیەكەیان نوسیوە ئاماژە بەو مەترسیانە دەكەن كە ڕوبەڕووی دەعوە بوەتەوەو نوسیویانە" لەكاتێكدا دەنوسین كە وڵاتەكەمان و حزبی دعوە بەقۆناغێكی هەستیار تێدەپەڕێت و دەیانەوێ پەراوێزی بخەن و كەلەپورەكەی لەسەر دەستی ڕۆڵەكانی بدەن بەبادا، ئاشوبی دوو لیستیی كە هەمووتان ئاگاتان لە وردەكاریەكەیەتی بەڕێككەوتنی سەرجەم سەركردەكان كۆتایهات، بەوەی حزب سەرپەرشتی هەردوو لیستە بكات و دوای هەڵبژاردن تێكەڵ بكرێنەوە، دوای ئەنجامی هەڵبژاردنەكان سەركردایەتی كۆبونەوەیەكی كرد لەماڵی مالیكی و كۆبونەوەیەكی تریش لەماڵی عەبادی، لە هەردوو كۆبونەوەكەدا عەبادی بەڕوونی ڕێككەوتنەكەی ڕەتكردەوەو دوپاتی كردەوە كە ئەو ئیمزای لەسەر تێكەڵكردنی دوو كوتلەكە نەكردووە و كاندیدیش نەبووە لەسەر حزبی دەعوە لە هەڵبژاردنەكاندا". لەبەشێكی تری ڕاگەیەندراوەكەدا، ئۆباڵی شكستهێنانی دروستكردنی هاوپەیمانێتیەكی سێقۆڵیش لەنێوان (نەسر و دەوڵەتی یاساو فەتح) دەخەنە ئەستۆی عەبادی و دەڵێن، دەوڵەتی یاساو نەسر نەیانتوانی كوتلەیەكی بەهێزو كاریگەر لە پرۆسەی سیاسی پێكبهێنن كە لە گفتوگۆكانی پێكهێنانی حكومەتدا حسابی بۆ بكرێت، سەرەنجام  دەوڵەتی یاسا چووە پاڵ فەتح و نەسریش دوای سائیرون كەوت ، نەیارە سیاسییەكانیش (فەتح و سائیرون) لەسەر ئێسك و پروسكی دەعوە و جیهاد (نەسر و دەوڵەتی یاسا) ڕێككەوتن.  مێژووی حزبی دەعوە دەستەی دامەزرێنەری حزبی دەعوەی ئیسلامی لەساڵی 1957 یەكەم كۆبونەوەیان ئەنجامدا و لە سەرەتادا لە  دەستەیەكی 8 كەسی پێكهاتن، محمەد باقر سەدر ڕۆڵی سەرەكی لە لیژنەی سەركردایەتی دەعوەدا گێڕا كە خولقاندنی جۆرێك لە هاوسەنگی فیكری لەگەڵ شیوعیەت و عیلمانیەت و بیری نەتەوەیی ئەفكارە مادییەكانی دروستبوو. حزبی دەعوە لە حەفتاكانی سەدەی بیستەمدا لەسەر گۆڕەپانی سیاسی عێراق دەركەوت و هەڵمەتی چەكداری توندی دژی حكومەتی عێراقی و حزبی بەعسی دەسەڵاتدار دەستپێكرد، دوای سەركەوتنی شۆڕشی ئیسلامی لە ئێران حزبی دەعوە پەیوەندی لەگەڵ سەركردەكانی شۆڕشی ئیسلامی ئێران دروستكرد، تاكە خاڵی جیاوازییان لەگەڵ ئێران، ئیمام خومەینی بڕوای بە ویلایەتی فەقیه بوو و بەپێویستی زانیوە كە زانا ئاینییەكان قسەی یەكلاكەرەوەیان هەبێت لە سیاسەتی دەوڵەت، بەڵام حزبی دەعوە بەپێویستی دەزانی دەسەڵات لەدەستی خەڵكدابێت.        

( درەو میدیا): عەبادی لەشەڕ و ململانێی هەڵبژاردنەوەی بەسەرۆك وەزیران بەتەواوی ڕزگاری نەبووە، كە هەموو پێشهاتەكان ئاماژە بەدۆڕانی دەكەن، بەرەیەكی نوێی شەڕ لەگەڵ پەرلەمان دەكاتەوە و گومان دەخاتە سەر پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق و داوای لێكۆڵینەوە لە وێنەگرتنی كارتی دەنگدانی پەرلەمانتاران دەكات لە كاتی پرۆسەی دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكی پەرلەمان. دوابەدوای ئەم قسانەی عەبادی، كە دوێنێ‌ سێشەممە لە كۆنگرەی هەفتانەیدا ڕایگەیاند، محەمەد ڕێكان حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق هێرشێكی توندی كردە عەبادی و وتی: ئاوڕ لەو دەنگە نەشازانە نادەنەوە كە بەدەست گرێی ڕابردو و وەهمی داهاتوەوە دەناڵێنێت. سەبارەت بەداواكاری عەبادی بۆ ئەنجامدانی لێكۆڵینەوە لە ڕێوشوێنەكانی پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكی پەرلەمان، حەلبوسی ڕایگەیاندووە، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بەهیچ شێوەیەك ڕێگەنادات دەستوردان لە كاروباری دەسەڵاتی یاسادانان بكرێت، بەڵێنیشی داوە كە خولی نوێی پەرلەمان جیاوازتربێت لە خولەكانی پێش خۆی.  ئەم قسانەی حەلبوسی كە لە ڕاگەیەندراوێكدا كردونی، ئاماژەی بەوەشكردوە، ئەنجومەنی نوێنەران فەرمان و ڕاسپاردە لە هیچ كەس و دەسەڵاتێكەوە وەرناگرێت و جگە لەدەنگی گەل گوێ لە هیچ دەنگێكی تر ناگرێت، تەئكیدیشیكردووە، سەرۆكایەتی پەرلەمان فەرمانگە پەیوەندیدارەكانی ڕاسپاردووە بە ئەنجامدانی لێكۆڵینەوەیەكی گشتگیر و فراوان سەبارەت بەلێدوانی هەندێك پەرلەمانتار و ئەو ڕاگەیاندنانەی كە تەرویجیان بۆ "درۆ" و هەندێك زانیاری كردووە كە هیچ بنەمایەكی ڕاستی تیادانیە، بەتایبەت ئەو میدیا چەواشەكارانەی كە لەڕابردوو ئێستاشدا بەشێوەیەكی ناڕەسمی و بە ئاگاداری سەرۆك وەزیران كاردەكەن، بەپێچەوانەی یاسا بەركارەكان، ئەمە بەپێی قسەكانی حەلبوسی. نەسر  وەڵامی حەلبوسی دەداتەوە عەلی عوبەیدی ئەندامی ئیئتیلافی نەسر كە عەبادی سەرۆكایەتی دەكات ڕایگەیاندووە، هێرشەكەی عەبادی هیچ پاساوێكی نیە و سەرۆك وەزیرانی عێراق دەستی وەرنەداوەتە دەسەڵاتی تەشریعی، بەڵكو داوایكردووە لێكۆڵینەوە بكرێت. عوبەیدی لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا، تۆمەتەكانی حەلبوسی سەبارەت بە پشتیوانیكردنی عەبادی  لە هەندێك لە دامەزراوەكانی ڕاگەیاندن ڕەتكردوەتەوە، تەئكیدیشی كردەوە، گوتاری سەرۆكی نوێی پەرلەمانی عێراق گوتارێكی سیاسییە و لەبەرژوەندی ئەو كوتلەیەی گەیاندویەتیە ئەو پۆستە، هاوكات لەگەڵ ئەو جموجوڵانەی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك وەزیرانی نوێی عێراق لەئارادان.  30ملیۆن دۆلار بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان   ژمارەیەك لە ڕاگەیاندنە ناوخۆییەكانی عێراق، حەلبوسیان بە خەرجكردنی پارەیەكی زۆر كە بڕەكەی گەیشتوەتە 30 ملیۆن دۆلار تۆمەتباركرد، بۆئەوەی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بەدەستبهێنێت.  ئەیمەن شەممەری، پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون ڕایگەیاندووە، ئەوەی 30 ملیۆن دۆلار بدات بۆ گەیشتن بەپۆستی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق، چەند هێندەی ئەوە لە هاوڵاتیان و دەوڵەت دەدزێت. شەممەری لە لێدوانێكدا بە "غەدپرێس" ی وتووە، ئەو تۆمەتانەی بەم دواییە بڵاوبونەتەوە لەبارەی كڕینی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بە بڕی 30 ملیۆن دۆلار، وێنەیەكە لە وێنەی ئەو گەندەڵییەی كە جەستەی دەوڵەتی داڕزاندووە و ئەوەی ڕوودەدات بەرەنجامێكی چاوەڕوانكراوی سیستمی پشكێنەی تائیفیە لە عێراق.  لای خۆیەوە ڕەحیم دەراجی ئەندامی پێشوی پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاندووە، ئەو قسانەی لەبارەی كڕین و فرۆشتنی پۆستەوە دەكرێت لە عێراق هیچ ڕاستییەكی تیادانیە، بەڵكو هەڵوێستی سیاسی پێشوەختە دژی هەندێك لە كاندیدەكان بۆ ئەو پۆستە.  دەراجی بەهەمان سەرچاوەی وتوە، مەحاڵە 30 ملیۆن دۆلار درابێت بە پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، ئەوە پڕوپاگەندەیە بۆ خستنی سیاسی و، لەكەداركردنی هەندێك لە كاندیدەكانە. دەراجی، سەرۆكی گروپی كەناڵەكانی شەرقییە (سەعد بەزاز)ی، تۆمەتباركردووە بە ڕاوەستان لە پشتی ئەو پڕوپاگەندانە و ڕایگەیاندووە، بەزاز هەندێك داواكاری لە حەلبوسی هەبوە و ئەویش ڕەتیكردوەتەوە،  ئەوەش لە دانیشتنێكی بەناوبانگ بووە كە لە عەممانی پایتەختی ئوردن بووە و لەسەر ئەوە بەزاز هێرشێكی دوژمنكارانەی دژی حەلبوسی دەستپێكردووە.  

(درەو میدیا): قەیرانی ئابوری ئێران كاریگەری گەورەی لەسەر دامەزراوەكانی لەعێراق دروستكردووەو بەشێكیان داخراون و دەیان كارمەندیش كارەكانیان لەدەستداوە. ڕۆژنامەی " عەرەبی ئەلجەدید" ی قەتەری ئاشكرایكردووە، كاریگەری سزا ئابورییەكانی ئەمریكا بۆ سەر ئێران بەجۆرێك دەركەوتووە، كە تەنها لە چوارچێوەی زیانگەیاندن بە كەرتی دارایی لە ناوخۆی ئەو وڵاتەوە نەوەستاوە، بەڵكو بوەتە هۆی پاشەكشێی دامەزراوەكانی ئێران لە عێراق و زۆرینەی دامەزراوەكانیش ژمارەی كارمەندەكانیان كەمكردوەتەوە، هەندێكیشیان بەتەواوی داخراون بەپاساوی نا پێویستییان. ڕۆژنامەكە لەزاری سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە ئەوەشی بڵاوكردوەتەوە، كۆتایی ئەم مانگە كۆمەڵێك دامەزراوەی تری ئێران لە عێراق دەرگاكانیان دادەخەن یان ژمارەی كارمەندەكانیان بەڕێژەی 50%كەمدەكەنەوە، ڕونیشیكردوەتەوە، زۆربەی كارمەندانی ئەو دامەزراوانە ماوەی چەند مانگێكە موچە و مافەكانیان وەرنەگرتووە. لە مانگی ئابی ئەمساڵەوە، ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا زنجیرەیەك سزای نوێی بەسەر ئێراندا سەپاند، ئەوەش بووە هۆی داڕمانی بەهای دراوی ئێرانی لە بازاڕەكانی جیهاندا،  دۆناڵد ترەمب سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لەمبارەیەوە پێشتر لەتویتێکدا وتی: ئەم سزایانە بەتوندترین سزا دادەنرێن و، لە مانگی تشرینی دووەمیشدا دەگاتە بەرزترین ئاستی.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ دەرگای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كرایەوە، لەدوای 2003وە كە ئەوەی پێی دەوترێت "عێراقی نوێ" بونیاتنرایەوە، بەگوێرەی سیستمی تەوافوق ئەو پۆستە بەر كورد دەكەوێت و لەوكاتەوە دوو كاندیدی یەكێتی نیشتمانی كوردستان (جەلال تاڵەبانی و فوئاد مەعسوم) ئەو پۆستەیان بەڕێوەبردووە. لەدوای پەسەندكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراقەوە و دەستپێكردنی هەنگاوەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێ و دابەشكردنی هەر سێ‌ سەرۆكایەتییەكە و یەكلابوونەوەی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان، ململانێی بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆك كۆمار لەنێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان دەستیپێكردووە و تائێستا یەكلانەبوەتەوە. لەناو یەكێتیدا كە ئەو پۆستە بەمافی خۆی دەزانێت، ململانێی توند لەسەر ئەو پۆستە هەیە و تائێستا یەكێتی نەیتوانیوە یەك كاندید دیاریبكات، ئەمە جگە لەوەی چەند كاندیدێكی سەربەخۆ و كاندیدی لایەنەكانی تریش بۆ ئەو پۆستە هاتونەتە ململانێكەوە. ئەو دەسەڵاتانە چین كە پۆستی سەرۆك كۆمار بەپێی دەستور هەیەتی و وایكردووە ئەم ململانێ گەورەیە لەسەر ئەو پۆستە دروست ببێت ؟ دەسەڵاتەكانی سەرۆك كۆماری عێراق: سیستمی حكومڕانی عێراق سیستمی پەرلەمانییە، سەرۆك كۆمار لە عێراق، ئەگەرچی بە گوێرەی ماددەی (66) دەستور بەشێكە لە دەسەڵاتی جێبەجێكردن لە عێراقدا، بەڵام زۆربەی دەسەڵاتەكان دراون بە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و دەسەڵاتەكانی سەرۆك كۆمار دەسەڵاتێكی تەشریفاتین و بە گوێرەی ماددەی (73)ی دەستوری هەمیشەیی عێراق سەرۆك كۆمار ئەم دەسەڵاتانەی هەیە: یەكەم: دەركردنی لێبوردنی تایبەت لەسەر راسپاردەی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، بە مەرجێك ئەوانە نەگرێتەوە كە بەهۆی مافی تایبەت و تاوانی نێودەوڵەتی و تیرۆر و گەندەڵی دارایی و ئیدارییەوە حكومدراون. دووەم: پەسەندكردنی پەیماننامە و رێككەوتنە نێودەوڵەتییەكان، پاش وەرگرتنی رەزامەندی ئەنجومەنی نوێنەران. سێیەم: پەسەندكردن و دەركردنی ئەو یاسایانەی ئەنجومەنی نوێنەران پەسەندیان دەكات، یاساكانیش بە پەسەندكراون دەژمێردێن پاش تێپەڕبوونی 15 رۆژ بەسەر ناردنیان بۆ سەرۆك كۆمار. چوارەم: بانگهێشتكردنی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ كۆبوونەوە دوای پەسەندكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان بەماوەیەكی دیاریكراو بە مەرجێك لە 15 رۆژ تێپەڕنەكات. پێنجەم: بەخشینی نیشانە و مەدالیا  بە راسپاردەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بەگوێرەی یاسا. شەشەم: پەسەندكردنی باڵیۆزەكان. حەوتەم: دەركردنی مەرسومیی كۆماری. هەشتەم: پەسەندكردنی حكومی لەسێدارەدان كە لەلایەن دادگا تایبەتمەندەكانەوە دەردەچێت. نۆیەم: هەڵدەستێت بە ئەركی سەركردایەتی باڵای هێزە چەكدارەكان بەمەبەستی پرۆتۆكۆل و ئاهەنگ گێڕان. دەیەم: هەر دەسەڵاتێك كە لە دەستوردا دیاریكرابێت. هەروەها بە گوێرەی مادەی (63) ی دەستور، سەرۆك كۆمار مافی ئەوەی هەیە داوای سەندنەوەی متمانە لە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، پێشكەش بە ئەنجومەنی نوێنەران بكات.  موچە و دەرماڵە و بودجەی سەرۆك كۆمار سەرۆك كۆماری عێراق و سەرۆكایەتی كۆمار، بە بەراورد بەو دەسەڵاتە تەشریفاتییەی هەیەتی، لە بودجەی عێراقدا بڕێكی زۆر بودجەی بۆ تەرخانكراوە، بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەكی نافەرمیی، سەرۆك كۆماری عێراق مانگانە بڕی (80 ملیۆن) دینار موچەكەیەتی و كە نزیكەی (حەوت دەفتەر) دۆلاری ئەمریكی دەكات، جگە لە نەسریەیەكی زۆر و چەندین دەرماڵە و خەرجیی جۆراوجۆر و چەند لیوایەك پاسەوان و راوێژكار و بەڕێوەبەری گشتی و كۆنترۆڵكردنی چەندین كۆشك و باڵاخانە لە ناوچەی جادریەی بەغدادی پایتەخت. ئەم دەسەڵاتە كەم و ئیمتیازە زۆرانە، وایكردووە ململانێی لایەنە كوردییەكان لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار تەنیا وەكو ململانێیەك لەسەر بەدەستهێنانی سەرچاوەیەكی ماددی تەماشا بكرێت، نەك وەكو دەستگەیشتن بۆ پۆستێكی باڵا لە عێراق بۆ بەرگریكردن لە مافەكانی كورد لە بەغداد.

( درەو میدیا): شارەزایەكی كاروباری سیاسی عێراق دەڵێت، قیبلەنوماكە لە عێراق بەتەواوی ڕووی لە ئێرانە، ئەمریكییەكان شكستیانهێنا لە بەدەستهێنانی هیچ دەستكەوتێك لەسەر ئاستی سیاسی، هەردوو هاوپەیمانیی سائیرون و فەتح ڕێككەوتون لەسەرئەوەی هیچ حكومەتێك پێكنەیەت ئەگەر لەسەر بنەمای شەراكەت نەبێت لەنێوانیاندا، ئەمەش بەو مانایەی حكومەتی داهاتوو حكومەتی شەراكەت دەبێت، نە حكومەتی زۆرینەی سیاسی و نە حكومەتی فەزای نیشتمانی، وەك ئەوەی سەدر و مالیكی پێشتر بانگەشەیان بۆ دەكرد، هیچ بەرەیەك تاك لایەنە هەنگاونانێت بۆ پێكهێنانی حكومەت، ئەوەش ئەوەبوو كە ئێران لەسەرەتاوە هەوڵی بۆ دەدا، لەڕێی كۆكردنەوەی هەردوو جەمسەرە شیعییە براوەكەی هەڵبژاردن لە هاوپەیمانێتیەكدا، یاخود شەراكەتێكی سیاسی بۆ پیكهێنانی حكومەت، بە پێچەوانەی هەوڵەكانی ئەمریكا كە دەیویست فەتح دووربخاتەوە كە 13 باڵی سیاسی گروپە چەكدارەكان لەخۆدەگرێت و لە ماوەی مانگێك لە ئێستا بەدواوە كۆنگرێسی ئەمریكا ئامادەكاریی دەكات بۆئەوەی هەندێكیان بخاتە ناو لیستی تیرۆرەوە.  دكتۆر ئەحمەد حەمدانی بە ڕۆژنامەی(ئەلعەرەبی ئەلجەدید)ی، قەتەری وتووە" ڕەتكردنەوەی 4 كوتلەی سوننی لە كۆی 6 كوتلە بۆ فشارەكانی ئەمریكا و دەستی دەستی كردنی كورد لە پەسەندكردنی هاوپەیمانێتی لەگەڵ عەبادی و پشتیوانیكردنی بۆ ولایەتی دووەم، كە بەدڵنیایی "شۆك" بوو بۆ كۆشكی سپی، دەشڵێت" بەدڵنیاییەوە ئەمریكییەكان ڕازینابن بەو شكستە سیاسییەیان لەناو عێراق و تەسلیم بەهەژموونی ئێران نابن، دوای ئەو هەموو قوربانییە مرۆیی و مادییانەی لەو وڵاتە پێشكەشیانكردووە، ئەوەش پرسێكە كە حاڵی حازر عێراقییەكانی نیگەرانكردووە، نەك تەنها سیاسییەكان بەڵكو لەسەر ئاستی میللییش". ئەو شارەزا سیاسییە ڕاشیدەگەیەنێت، ئەمریكییەكان بەڵێنەكانیان سەبارەت بە ڕیفراندۆم و جیابوونەوەیان لە عێراق و، ڕێگەنەدان بەبەغداد كەركوك لەژیر دەستیان دەربهێنێت، كە بە كوردەكانیان دابوو نەیانبردەسەر، هەروەها ئەو بەڵێنەشیان بۆ سوننەكان نەبردەسەر ، سەبارەت  بەڕێگەگرتن لە چونە ناوەوەی میلیشیا چەكدارەكان بۆ فەلوجە و موسڵ و تائێستاش كۆنترۆڵی ئەو شارانەیان لەدەستدایە، تەنانەت سەبارەت بە پێكهاتەی مەسیحیش، پێشتر ئەمریكییەكان بەڵێنیان بە كەنیسەی موسڵ و كەركوك دابوو هەڵمەتی هاندانی كۆچی مەسیحییەكان ڕاگرن لەبری ئەوە ڕێگاكانی كۆچیان بۆ ئاسانكردن. بە بۆچونی ئەو شارەزا سیاسییە، ئەمریكا ڕێوشوێنەكانی دژ بەئێران لەسەر ئاستی و ئەمنیش  توندتر دەكات دوای ئەم پێشهاتە نوێیانەی عێراق.