راپۆرتی شیكاری : محەمەد رەئوف  لە دەنگدانی تایبەتی پەرلەمانی كوردستاندا 170 هەزار و 469 كەس مافی دەنگدانیان هەیە ئەوەش بەشی ( 9 كورسی ) پەرلەمانی كوردستان دەكات و ئەگەر 90% لە دەنگدانی تایبەتدا دەنگ بدات, ئەوا بەشی 8 كورسی دەكات كە لە هەڵبژاردنی پێشوو 2013 ئاستی دەنگدانی تایبەت 94% بووە. دەنگدەرانی دەنگدانی تایبەتی پەرلەمانی كوردستان  لە ( 99 بنكە و 471 وێستگە ) دەنگ دەدەن، بەمشێوەیە:  -    پارێزگای هەولێر:  72 هەزارو 653 دەنگدەری تایبەت لە 41 بنكە و 201 وێستگە -    پارێزگای سلێمانی: 62 هەزارو 220 دەنگدەری تایبەت لە 37 بنكەو 172 وێستگە -     پارێزگای دهۆك:   33 هەزارو 421 دەنگدەری تایبەت لە 20 بنكەو 92 وێستگە -     پارێزگای هەڵەبجە: 2 هەزارو 175 دەنگدەری تایبەت لە 1 بنكەو 6 وێستگە ئەگەرچی هێزە ئەمنی و سەربازییەكانی هەرێمی كوردستان بەسەر یەكێتی نیشمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستاندا دابەشبوون و زۆرینەی هێزەكان سەربەو دوو حزبەن، بەڵام لە هەڵبژاردنەكانی رابردوودا لایەنەكانی دیكەش لە هێزە ئەمنییەكاندا دەنگیان هێناوە. هێزەكانی یەكێتی و پارتی بریتین لە: -     یەكەی 80 ی پێشمەرگەی پارتی  58 هەزار پێشمەرگەیە -     یەكەی 70ی پێشمەرگەی یەكێتی : 56 هەزار پێشمەرگە، -    هێزەكانی زێرەڤانی پارتی كە سەر بە وەزارەتی ناوخۆیە: 44 هەزار چەكدارە -    هێزی بەرگریی فریاكەوتنی یەكێتی: 22 هەزار چەكدارە -    لەگەڵ چەندین جۆری دیكەی هێزی چەكدار لە ئاسایش و پاسەوان و دژە تیرۆر و پاراستن و زانیاری كە كاریگەری راستەوخۆیان لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان دەبێت و دەنگی حازری ئەو حزبانەن و چاوی سەرەكیان لەسەریەتی لەبەرئەوەی بەشی چەند كورسیەك دەنگ لە هێزی ئەمنی هەیە.  بەپێی پرۆژە یاسای بودجەی 2013 وەزارەتی پێشمەرگە ( 118 هەزارو 642 ) پێشمەرگە لەو وەزارەتە هەیە،  بەڵام لەراستیدا بەهۆی كەمئەندامانی سەنگەرو پێشمەرگەی دێرین و خانەنشینانەوە زیاتر لە ( 400 هەزار ) كەس لە وەزارەتی پێشمەرگە موچە وەردەگرن، سەبارەت بە وەزارەتی ناوخۆش كە بەپێی پرۆژە یاسای بودجەی 2013 وەزارەتی ناوخۆ ( 121 هەزار و 841 ) كەسە و  دەزگای ئاسایش ( 31 هەزارو 421 ) كەسە و ئەنجومەنی ئاسایش ( 6 هەزارو 476 ) كەسە. ئەگەر دەنگی لایەنەكان لە هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان وەربگیرێت لەناو هێزە ئەمنییەكاندا دەردەكەوێت كە لایەنەكانی تریش دەنگیان هەبووە لەناو هێزە ئەمنییەكاندا.  دەنگدانی تایبەت لە هەڵبژاردنی 21/9/ 2013دا  ژمارەی دەنگدەرانی تایبەت كە زۆرینەی زۆری هێزی ئەمنی و سەربازییە لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا لە كۆی(154 هەزارو 50 ) كەس لە دەنگدانی تایبەت   ( 144 هەزار و 434 ) كەس دەنگیان دا بە رێژەی  (93.8% ) بەپێی ئەنجامی كۆتایی دەنگدانی تایبەت لەسەر ئاستی سێ پارێزگاكەی هەرێم بەمشێوەیە بووە: لەگەڵ ئەوەی پێشتر ئەو دەنگدانە لە بەرژەوەندی پارتی و یەكێتی كۆتایی دەهات بەڵام لە دوای 25/7 ەوە لایەنەكانی تریش رێژەیان لەو دەنگدانە دەهێنا، بە وتەی بریكاری وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستان لە هەڵبژاردنی 7/3/2010 لە ( 39% ) ی هێزەكانی ناوخۆ دەنگیان بە دوو هێزەكەی دەسەڵات نەداوە و بەلایەنەكانی تریان داوە.   ژمارەی دەنگدەرانی تایبەت بۆ هەڵبژاردنی 21/9/2013 ( 154 هەزارو 50 كەسە) لە سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان و ناوچەكانی دیكەی دەرەوەی هەریم لە كەركوك و موسڵ و بەغداد، بەڵام تەنها لە سێ پارێزگاكەی هەرێم ( 148 هەزارو 553 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە كە ئەو دەنگانە بەشی ( 8 ) كورسی پەرلەمانی كوردستانی دەكرد، ئەویش دابەشبوو بووبەسەر وەزارەتەكاندا ، لە هێزی ئاساییش ( 16 هەزارو 869 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبوو كە لە هەولێر و دهۆك ( 8هەزارو 314 ) كەس و لە پارێزگای سلێمانیش 8 هەزارو 555 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، لە وەزارەتی ناوخۆ ( 44 هەزارو 666 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش ( 18هەزارو 560 ) كەسیان لە هەولێر و دهۆك و ( 26 هەزارو 106 ) كەس لە پارێزگای سلێمانی مافی دەنگدانی هەبوو. سەبارەت بە وەزارەتی پێشمەرگەش ( 85 هەزارو 16 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو وەزارەتی بەرگری عێراق ( 934 ) كەس و پاسەوانی سنوور ( 6 هەزارو 328 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، وەزارەتی كاریش ( 237 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو.   لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا لەكۆی(154 هەزارو 50 ) كەس  ( 144 هەزار و 434 ) كەس دەنگیان دا بە رێژەی  (93.8% ) بەپێی ئەنجامی كۆتایی دەنگدانی تایبەت لەسەر ئاستی سێ پارێزگاكەی هەرێم بەم شێوەیە بووە:    یەكەم: پارێزگای سلێمانی لە 21/9/2013 لە دوای جیاكردنەوەی دەنگدانی تایبەت لە پارێزگای سلێمانی لە كۆی( 56هەزار و 656 )كەس كە مافی دەنگدانی هەبووە رێژەی بەشداری دەنگدان (95.6% ) زیاتر لە ( 54 هەزارو 164 ) دەنگی داوە بە جۆرێك :  1-    یەكێتی نیشتیمانی كوردستان 27هەزار و 335 دەنگ  2-    بزوتنەوەی گۆڕان 18هەزار و 614دەنگ  3-    یەكگرتووی ئیسلامی 2011 4-    كۆمەڵی ئیسلامی 1980 دەنگ  5-    پارتی دیموكراتی كوردستان 1665 دەنگ. 6-    لایەنەكانی تر   2 هەزار و 726  دووەم/ پارێزگای هەولێر لە 21/9/2013 ئەنجامی دەنگدانی تایبەت لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 لە پارێزگای هەولێر كە (62 هەزار و 900 ) كەس مافی دەنگدانی هەبووە  زیاتر ئاستی دەنگدان (93.7% ) لە ( 58 هەزارو 938 ) كەس دەنگیاندا، بەجۆرێك : 1-    پارتی: 38 هەزار و 487 دەنگ 2-    یەكێتی: حەوت هەزار و 148 دەنگ 3-    گۆڕان: پێنج هەزار و 390 دەنگ 4-    پارتی پیشكەوتنخوازی توركمانی: سێ هەزار و 978 دەنگ 5-    كۆمەڵی ئیسلامی: هەزار و 460 دەنگ 6-    یەكگرتووی ئیسلامی: هەزار و 211 دەنگ سێیەم / پارێزگای دهۆك لە 21/9/2013 لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا لە سنوری پارێزگای دهۆك، لە كۆی (28 هەزار و 997 ) كەس كە مافی دەنگدانیان هەبووە، بەرێژەی (91.5% ) دەنگیانداوە   (26 هەزار و 532) كەس دەنگیانداوە، ژمارەی دەنگی لایەنەكانیش بەم شێوەیەیە:  1-    پارتی دیموكراتی كوردستان بە (19 هەزار و 642) دەنگ،   2-    لیستی‌ كلدان و ئاشوری‌ بە (2 هەزار و 377) دەنگ. 3-    یەكێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستانیش (1 هەزار و 866) دەنگی هێناوە . 4-    یەكگرتوی‌ ئیسلامی بە (1 هەزار و 452) دەنگ. 5-    بزوتنەوەی‌ گۆڕانیش بە (799) دەنگی هێناوە . 6-    كۆمەڵی‌ ئیسلامیش تەنها (126) دەنگی هێناوە .   دەنگدانی تایبەت لە هەڵبژاردنی 30ی نیسانی 2014 دا  لە هەڵبژاردنی 30/4/2014ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی سێ پارێزگاكەی هەرێم، ( 2 ملیۆن و 775 هەزارو 671 ) كەس مافی دەنگدانیان هەیە، لەو ژمارەیەش ( 185 هەزارو 315 ) كەس لە دەنگدانی تایبەتن، بەجۆرێك لە سلێمانی (74 هەزارو 152) كەس مافی دەنگدانی تایبەتیان هەیەو لە هەوڵێر (81 هەزارو 793  ) كەس و لە دهۆكیش ( 29 هەزارو 370 ) كەس. ئەمە لە كاتێكدایە كە لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا ( 144 هەزار و 434 ) دەنگدەری تایبەت دەنگیاندا، لەو ژمارەیە پارتی دیموكراتی كوردستان ( 59 هەزارو 794  ) دەنگ و بەرێژەی ( 41.4% ) و یەكێتی ( 36 هەزارو 349 ) دەنگ و بەرێژەی ( 25.2% ) و گۆڕان (24 هەزارو 130 ) دەنگ و بەرێژەی ( 16.7% ) و یەكگرتوو ( 4 هەزارو 923 ) دەنگ و بەرێژەی ( 3.4% ) كۆمەڵی ئیسلامی كوردستانیش ( 3 هەزارو 990 ) دەنگ بەرێژەی ( 2.8% ).   بەڵام بەهۆی ئەو گۆڕانكاریانەی كە لە گۆرەپانی سیاسی كوردستان و دۆخی ناوخۆی حیزبەكاندا روویداوە، چاوەروان دەكرێت ئاستی دەنگدانی تایبەت بۆ حیزبەكان گۆڕانكاری دروست بكات.  

راپۆرتی شیكاری: محەمەد رەئوف بە درێژایی هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستان ساختەكاری كاریگەری راستەوخۆی لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان هەبووە، لە هەموو هەڵبژاردنەكاندا حزبە باڵا دەستەكان بەهۆی كۆنترۆڵی دامودەزگاكانی حكومەت و دەزگا ئەمنییەكان و دارایی و تەواوی كایەكانی حكومەتداری لە هەرێم. بەشێك لە لایەنە سیاسی و عێراقییەكان سكاڵایان تۆماركردو تانەیان لە ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایاری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، بەوەی ساختەكاری كراوەو ئەنجامی هەڵبژاردنەكان گۆڕاوە، بەڵام هەموو ئاماژەكان بەو ئاراستەیەن كە لە هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولی پەرلەمانی كوردستانیش ساختەكاری دەكرێت، بە فۆرم و شێوازی جیاوازتر. پێشتر جەمال حاجی محەمەد سكرتێری جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان بە دەنگی ئەمریكای راگەیاندووە" لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی پەرلەمانی كوردستانیش ساختەكاریمان لێدەكرێت" هاوكات سامان گەرمیانی ئەندامی سەركردایەتیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بە ئاژانسی راگەیاندووە״ زانیاریی ئەوەمان لەبەر دەستە كە پارتی خەریكی ساختەكارییەكی گەورەیە بۆ هەڵبژاردن.״ رێگاكانی ساختەكاری لە هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولی 2018 وەك چۆن لە تەواوی هەڵبژاردنەكانی رابردوو ساختەكاری كراوە، هەموو لایەنەكان نایشارنەوە كە لە هەڵبژاردنی داهاتووش ساختەكاری دەكرێت،  بەپێی زانیاریەكانی " درەو میدیا" یەكێتی و پارتی بڕیاریان داوە كە لە هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولدا دەستكاری دەنگی لایەنەكانی ( گۆڕان و كۆمەڵ و نەوەی نوێ و یەكگرتوو) نەكەن و ئەوان دەنگی خۆیان بۆ خۆیان، بەڵام خۆیان لە رێگەی ساختەكارییەوە رێژەی دەنگدەران دەگۆڕن و ئەنجامی دەنگدان لە قازانجی خۆیان دەبێت. زانیاریەكانی " درەو میدیا" ئاماژە بەوە دەكەن  كە پارتی بڕیاریداوە لە سنوری ناوچەی خۆی نزیكەی( 200 بۆ 250 هەزار )دەنگ ساختە بکات و یەكێتیش بە هەمان شێوە ئامادەكاری گەورەی كردووە بۆ ساختەكاری بە هەمان رێژەی پارتی.  سەرچاوەیەكی باڵا بە " درەو میدیا" ی راگەیاند" ئێرانییەكان بە یەكێتی و پارتیان راگەیاندووە كە نابێت دەستكاری دەنگی لایەنەكان بكرێت و دەنگیان كەمبكرێتەوە، بەڵكو دەتوانن خۆیان دەنگ بۆخۆیان زیاد بكەن، چونكە نایانەوێت وەك پێشوو دۆخەكە بئاڵۆزێنن و پشێوی دروست بێت " بۆیە یەكێتی و پارتی هیچ دەنگێكی لایەنەكانی تر بۆخۆیان نابەن و كەمی ناكەنەوە بەڵكو دەنگ بۆخۆیان زیاد دەكەن و  ئەوەش كاریگەری لەسەر ئەنجامی دەنگدان دەبێت.  ئێرانییەكان بە یەكێتی و پارتیان راگەیاندووە كە نابێت دەستكاری دەنگی لایەنەكان بكرێت و دەنگیان كەمبكرێتەوە، بەڵكو دەتوانن خۆیان دەنگ بۆخۆیان زیاد بكەن، چونكە نایانەوێت وەك پێشوو دۆخەكە بئاڵۆزێنن و پشێوی دروست ببێت ئەگەر لێكدانەوەیەكی ورد بكەین، كۆی ژمارەی دەنگدەرانی هەرێمی كوردستان (  3 ملیۆن و 85 هەزارو 461 ) كەسە، خۆئەگەر كۆی گشتی دەنگدەران لە تەواوی پارێزگاكان بە تێكڕا ( 60%) بێت بەوپێیەی ( هەولێر 60% و سلێمانی 50% و دهۆك 75% و هەڵەبجە 55%) دەنگبدات،  ئەوا لەكۆی ژمارەی گشتی دەنگدەران ( 1 ملیۆن و 851 هەزار) كەس دەنگ دەدات، بەهای كورسیەكی پەرلەمانیش ( 18 هەزارو 510 ) دەنگ دەبێت، بە پێی زانیارییەكان یەكێتی و پارتی خۆیان ئامادەكردووە زیاتر لە ( 450 هەزار بۆ 500 هەزار دەنگ ) تەزویر بكەن، كە هەریەكەی زیاتر لە ( 200 هەزار دەنگ ) تەزویر دەكەن، كە ئەگەر دابەشی بەهای كورسیەكی بكەین ئەوا دەكاتە ( 25 كورسی) واتا لەسەروی دەنگی خۆیانەوە بەشی 25 كورسی ساختە دەكەن، بەو پێیەش كێبەركێكە لەسەر ( 75 كورسی) پەرلەمان دەبێت، نەك ( 100 كورسی)   بۆ ساختەكاریەكانیش یەكێتی  وپارتی ئامێری زۆر پێشكەوتوویان هێناوەو ماوەیەكی زۆرە ئامادەكاری بۆدەكەن و كاری بۆ دەكەن،  شێوازەكانی ساختەكاری لە هەڵبژاردنی 30ی ئەیلول -    ساختەكردن و دروستكردنی رەگەزنامەی عێراقی و كارتی نیشتمانیی -    هەركەسێکیان 7 بۆ 8 كەس دەنگ بدات لە رۆژی دەنگدان  -    پڕكردنی سندوقی دەنگدان و ئاڵوگۆڕپێكردنی سندوقەكانی دەنگدان  -    دیاریكردنی بنكەی دەنگدان و بەبێ ئەوەی ناوی كەسی لێبێت و پڕكردنەوەی سندوقەكانی. -    ساختەكاركردن لەناو هێزە ئەمنییەكان و پڕكردنەوەی سندوقەكان لە دەنگدانی تایبەتدا. -   رەگەزنامەی عێراقی و كارتی نیشتمانیی ساختەكراو و دەدرێت بە هاوڵاتیانی ناوچە جێناكۆكەكان و دێنە شارەكانی هەرێم و دەنگ دەدەن بەتایبەتیش هێزە ئەمنییەكان. -    سودوەرگرتن لە دەنگی ئاوارەكان و دەنگدانیان لە پرۆسەی هەڵبژاردنەكانی كوردستان -    ئەمە سەرەرای فشارو سوێندان و تەڵاقدان     لە مێژووی هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستاندا ساختەكاری كراوەو بەڵام لە هەڵبژاردنێكەوە بۆ هەڵبژاردنێكی تر فۆرمی ساختەكاریەكە جیاواز بووە.  كێبەركێی لایەنەكان لەسەر 75 كورسی دەبێت و بەشی 25 كورسی تەزویر دەكرێت   ساختەكاریی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی 1992 دەگۆڕێت بەپێی ئەو نامە و راگەیەنراو و بەڵگەنامانەی بڵاوكراونەتەوە، لە هەڵبژاردنی 19/5/1992دا بە جۆرەها شێوە ساختەكاریی و تەزویر لەلایەن هێز و لایەنەكانەوە كراوە، لە یەكەم هەنگاودا كە بڕیاربوو هەڵبژاردن لە 17/5 بكرێت دواخرا بۆ 19/5 ، لەو كاتەدا وترا مەرەكەبی هەڵبژاردنەكان لەلایەن هێزێكەوە ساختەكراوە و مەرەكەبی خراپ هێنراوە بۆیە هەڵبژاردن دواخرا، لەگەڵ ئەوەی بەپێی پێوەرە نێودەوڵەتییەكان لێكۆڵینەوە لەهەر بنكە و ناوەندێكی دەنگداندا دەكرێت، كە رێژەی دەنگدان تێیدا لە (85%) زیاتر بێت، بەڵام بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان، كە لەلایەن لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانەوە راگەیەنرا، لە پارێزگای دهۆك، كە (178000) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەڵام لەو پارێزگایە (198352) دەنگیانداوە، واتا رێژەی دەنگدان (111%)، ئەم شێوازە لە ریفراندۆمدا لە پارێزگای دهۆك دووبارە بۆوە بەو پێیەی لەو پارێزگایە ( 734726 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، بەڵام ( 814588) كەس دەنگیدا بەرێژەی ( 111%) ، بەوپێیەش ئەو تەزویرەیكراوە، ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی گۆڕی، چونكە لە هەڵبژاردنەكەدا پارتی دیموكراتی كوردستان (437879) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (45.05%) و یەكێتی نیشتیمانی كوردستان (423833) دەنگی بەدەستهێنا بەڕێژەی (43.6%) ئەگەر ئەو رێژە دەنگە زیادەیەی دهۆكی لێدەركرێت (20352) دەنگی زیاد لە (100%) ی دەنگدانە ئەوا دەنگی پارتی دەبێتە (437879 - 20352 = 417527) دەنگ بەو پێیەش كۆی گشتیی دەنگدان دەبێتە (951601) واتا یەكێتی نیشتیمانی كوردستان دەبێتە هێزی یەكەم و رێژەی دەنگەكانی دەبێتە (44.5%) و پارتی دیموكراتی كوردستانیش رێژەی دەنگەكانی دەبێتە (43.9%) و هێزی دووەمی كوردستان.  لە بنكەی (17)ی دهۆك (قوتابخانەی پێشكەفتن) كە ژمارەی دەنگەكانی ئەو بنكەیە (1994) دەنگ بووە، بەڵام (7994) كەس دەنگیداوە، واتا (6000) دەنگ لەو بنكەیە زیاد ئەژماركرابوو. لە بروسكەیەكدا كە لە رۆژی 18/5/1992 بۆ ئەمیر حەوێزی سەرۆكی دەستەی باڵای هەڵبژاردنەكانی ناردووە، جەلال تاڵەبانی، سكرتێری یەكێتی ئاماژەی بە چەندین ساختەكاریی و فێڵ كردووە، لە بروسكەكەدا ئاماژەی بەوەداوە، كە پارتی 1000 كەسی خۆی هێناوەتەوە لە ئێرانەوە كەچی دەنگدان بۆ ئەوان دواخراوە بە بڕیاری سەركردایەتی، لە بەیاننامەیەكیشدا، كە لە 19 /5/1992 بڵاوكراوەتەوە، د. مەحمود عوسمان ئاماژە بەوە دەكات، كە ساختەكاریی زۆر كراوە و بەهۆی ئەوەی مەرەكەبەكە بە ئاسانی لێكراوەتەوە بەچەندین جۆری ناسنامە دەنگدراوە و كەسی وا هەبووە (10) جار دەنگیداوە، پێشیوایە ساختەكاریی زۆر كراوە. ساختەكاریی لە هەڵبژاردنەكانی 2005دا نەوشیروان مستەفا لە 8/7/2013 كۆمەڵێك بەڵگەنامەی بەناوی (پرۆسەی پێكهێنانی سەرۆكایەتی هەرێم) بڵاویكردەوە، كە تیایدا هاتووە: بەهۆی تەزویرەوە لە هەڵبژاردنەكانی 2005 دا لە قەزای سۆران كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان هەندێك لە سندووقەكانی ئەو قەزایەی پوچەڵكردەوە، ئاماژەی بەوەشكردووە، لەبەرئەوەی یەكێتی (20 هەزار) دەنگی زیاتر لە پارتی هێنا، مەسعود بارزانی ئەمەی بە تەزویر لەقەڵەمدا، هەربۆیە لە نامەیەكدا بۆ جەلال تاڵەبانی، سكرتێری یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە رۆژی 1/2/2005 دا تیایدا ئاماژە بە چەند خاڵێك دەكات، لە خاڵی شەشەمدا بەروونی باسی تەزویر و خروقات دەكات و دەنو‌وسێت (هەندێك خروقات یەكجار زۆر زەقن و پینە ناكرێن وەك ژمارەی زیادی دەنگ، كە بە دەها هەزار زیاترە لەوەی كە تۆمار كراوە و مەعلوم بووە پێشتر ئەو شوێنە ژمارەی دەنگدەری چەندە). ساختەكاریی لە هەڵبژاردنی 2014 لە 30/4/2014دا، كە هەرێمی كوردستان و عێراق دوو هەڵبژاردنی بەخۆوە بینی، بەروونی ساختەكاری كراوە، بەتایبەتی لە شوێنی كۆكردنەوە و جیاكردنەوەی دەنگەكان لە ( ئەلبیسەكەی ) شاری سلێمانی، لەو كاتەدا ژوری هەڵبژاردنی بزوتنەوەی گۆڕان، كە بەپێی ئەو بەڵگانەی لەلایەن ئەو ژوورەوە خراونەتە روو، دوای بەدواداچوونیان بۆ ئەنجامی دەنگەكان و CDیەكانی كۆمیسیۆن و فۆرمی 902 كردووە، بۆی دەركەوتووە، لەو( 3 هەزار و 256 )وێستگەیەی پارێزگای سلێمانی لە 133 وێستگەدا "ساختەكاری گەورە" كراوە، بەشێوەیەك لەو وێستگانەدا زیاتر لە 14 هەزار دەنگیان كەمكراوەتەوە، هەر بەپێی بەڵگەكانی ژووری هەڵبژاردنی گۆڕان، ( 14 هەزار و 678 )دەنگی گۆڕان براون بۆ یەكێتی و بەو دەنگانەشەوە كە لە 4 لایەنەكەی دیكەوە براون بۆ یەكێتی دەگاتە( 19 هەزار و 968 )دەنگ.دواتریش بەهۆی گۆرشانكاری گەورە لە كورسیەكانی حزبەكاندا كراو ئەنجامی هەڵبژاردنی گۆڕی.  ئێرانیەكان وتیان ( ئێمە لە هەڵبژاردنی 30ی نیسانی 2014ی ئەنجومەنی پارێزگاكان گۆڕان 17 كورسی هێنابوو یەكێتی 6 كورسی، 5 كورسیمان بۆ یەكێتی زیادكرد، كردمانە 11 بەرامبەر بە 12ی گۆڕان، یەكێتی پێی وتین دەبێت ئیمە بكەنە 12 و گۆڕان بكەنە 11 وتمان ناكرێت شەر و ناكۆكی گەورەی لێدەكەوێتەوە) ئەمە وتەی بەرپرسێكی باڵای ئێرانە، كە بەرپرسانی گۆڕانیان راگەیاندبوو، لە هەڵبژاردنی پارێزگاكانی عێراق لە 30ی نیسانی 2014 (نوری مالیكی و ئێرانیەكان كۆدی ئامێری دەنگدانەكەیان لە ئەڵمانیاوە كڕی و بە 2 ملیۆن دۆلار هێنایانەوەو تەزویرێكی زۆریان پێكرد بەتایبەتیش لە كەركوك و نەینەوا كە دەنگی یەكێتیشیان پێزادكرد ) ئەمەش وتەی پەرلەمانتارێكی كوردستانە.  ئەوەی لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری 2018 كرا لەسەرو ساختەكاریەوە بوو چونكە گۆڕینی دەنگەكانی هەڵبژاردن بوو، بۆیە ساختەكاریەكە نە بە دەنگ و نە بە كورسی ناپێورێت.  

راپۆرتی: (درەو میدیا) سەنگەرگواستنەوە لەناو حزبەكاندا نوێی نییە و مێژوویەكی دووردرێژی هەیە، بەڵام ئەوەی ئێستا لە كۆتایی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا روودەدات، هەندێك بە بەرژوەندی شەخسی ڕووت و هەوڵی بەدەستهێنانی پلە و پایەو هەندێكی تریش بۆ نائومێدبوون لە هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی جاران و بێدەنگەكانی ئەمڕۆی دەگەڕێننەوە. هەركاتێك هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بێتەئاراوە، سەنگەرگواستنەوە دەبێتە بەشێك لە هەڵمەتی بانگەشە و رۆژانە دیمەنی ئەو بەرپرس و كەسانە بڵاودەبنەوە كە بە شانازییەوە باس لە سەنگەرگواستنەوەیان دەكەن و وەك پاڵەوانێك لەلایەن حزبەكانەوە نیشاندەدرێن بۆ لێدان لە حزبی بەرامبەر و بەرزكردنەوەی ئاستی جەماوەرێتی خۆیان. لەگەڵ دەستپێكردنی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە 30ی ئەیلول بەڕێوەدەچێت، زیاتر لە هەڵبژاردنەكانی تر حزبەكان، هەوڵەكانیان چڕكردوەتەوە بۆئەوەی بەرپرس و ئەندام و لایەنگری حزبە ركابەرەكانیان بێننە ریزەكانی خۆیانەوەو وەك كارتێكی بەهێزی بانگەشە لە میدیاكانیانەوە نمایشیان بكەن. پاڵنەرەكانی سەنگەرگواستنەوە بەشێوەیەكی گشتی لە دۆخی ئێستای هەرێمی كوردستاندا چەند پاڵنەرێكی گرنگ هەن كە رۆڵیان هەیە لەوەی ئەم دیاردەیە بە زەقی لە گۆڕەپانی سیاسیدا دەربكەوێتەوە ، كە گرنگترینیان ئەمانەن: 1- بەرژەوەندیی تایبەت و هەوڵی گەیشتن بە پۆست و پلە و پایە و دەستكەوتی مادی. 2- باڵكێشانی بێ‌ ئومێدی بەسەر ژمارەیەكی زۆر لە خەڵكدا بەهۆی پاشەكشێتی گوتاری لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكانی جاران لەبەرامبەر دوو هێزە تەقلیدییەكەدا. 3- گومان و دڕدۆنگی گەورەی خەڵك لە پرۆسەی هەڵبژاردن، بەتایبەتی دوای هەڵبژاردنی 12ی ئایار و گومانەكان لە ساختەكاریی گەورە لەو پرۆسەیەدا و تێپەڕاندنی ئەنجامەكان و بێ‌ توانایی لایەنە ناڕازییەكان لە رێگریكردن لە تێپەڕاندنی ئەنجامەكان. 4- چۆڵبوونی گۆڕەپانی سیاسی هەرێم لە ژمارەیەك سیاسەتمەداری كاریزما و كاریگەری وەك نەوشیروان مستەفا و جەلال تاڵەبانی. 5- پاشەكشێی گوتاری سیاسی و هەندێك حزب و ناڕەزایەتی كادر و ئەندامەكانیان لە چۆنیەتی بەڕێوەبردنی حزبەكەكانيان. 6- كەمبوونەوەی جیاوازی لە بیركردنەوە و بەڕێوەبردنی حزبەكان و كورتبوونەوەی پرۆسەی سیاسی لە هەوڵدان بۆ دەستكەوتی كەسی و بنەماڵەیی. 7- بوونی هەڕەشە و ترس لە هەڵدانەوەی دۆسیەی ژیانی تایبەتی و شكاندنی كەسایەتی و پێگەی سیاسی و كۆمەڵایەتی. 8- تێكئاڵانی كاری سیاسی و بەرژەوەندیی ئابوریی و بازرگانی و هەوڵدان بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە ئابوریی و بازرگانییەكان لەرێگەی سەنگەرگواستنەوەوە. 9- دەستوەردانی هەندێك هێزی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی لە بەرژەوەندی لایەنێك و دژی لایەنێكی تر. 10- كێشە و ناكۆكی كەسیی لەنێوان بەرپرس و ئەندامانی حزبێك لەناوخۆیاندان یاخود لەگەڵ لایەنێكی دەرەوە. 11- بەكارهێنانی پارە و پۆست بۆ راكێشانی بەرپرسانی حزبەكانی تر كاریگەری راستەوخۆی هەیە لە دیاریدەی سەنگەرگواستنەوەدا. وەك دەوترێت پاڵنەرەكان ئەم شەپۆلی سەنگەرگواستنەوە نوێیە هەرچیەك بن، نە فیكر و ئایدیایە، نەبۆچونی جیاوازە لە كاری حزبایەتی، ئەوەی زیاتر ئەم بڕوایە تۆختر دەكات ئەم شەپۆلە زیاتر لەسەروبەندی هەڵبژاردنەكاندا ڕواجی هەیە و تەرویجی پێدەدرێت و كارتێكی بەهێزە بۆ دروستكردنی فشاری دەرونی لەسەر یەكتر و تەنانەت دانانی كاریگەریش لەسەر دەنگدەر. گەڕانەوە لە ئۆپۆزسیۆنەوە بۆ دەسەڵات گەڕانەوە بۆ ناو ڕیزی هێزە باڵادەستەكان (یەكێتی و پارتی) هەرچییەك و هەرچۆنێك بن، هیچ لەو ڕاستیيە كەمنكاتەوە كە هێزەكانی ڕكابەرییان نەیانتوانی نەك وەك بەدیل بەڵكو وەك كۆمەڵێك هێزی خاوەن ئەكت و دروستكردنی ڕوداو و سیناریۆی سیاسی خۆیان تەرح بكەن، بەتایبەت بزوتنەوەی گۆڕان كە ساڵانێكی زۆر جێگەی ئومێدی بەشێكی بەرچاو لە خەڵكی كوردستان بوو بۆ دروستكردنی گۆڕانكاری لە ژیانی خەڵك و دانانی سنورێك بۆ ئەو ناعەدالەتیيە كۆمەڵایەتی و ناشەفافی و گەندەڵییەی كۆی جومگەكانی هەرێمی كوردستانی گرتوەتەوە، لانی كەم ئەم وێنەیە لەدوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا لە زیهنی كۆمەڵێكی زۆر لەخەڵكی كوردستاندا چەسپی بەبەشێك لەلایەنگرانی ئەو هێزانەشەوە. حكومەت سیستمی "ڕوبعە موچە" و "نیو موچە"ی داهێنا، مانگی لە 30 ڕۆژەوە بۆ 60 ڕۆژ و بەرەو ژوور درێژكردووە، حزبە ئۆپۆزسیۆنەكان بێدەنگ بوون یان شەرمنانە لەژێر لێوەوە و لەباشترین حاڵەتدا بەیاننامەیان بڵاودەكردەوە، حزبێك و لەناوحزبێكیشدا شەخسێك تاكلایەنە بڕیاری ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستانی دا و كارەساتێكی گەورەی نەتەوەیی گەورەی لێكەوتەوە، ئەم هێزانە هەر بێدەنگ و جوڵە بوون، ڕوداوی  16ی ئۆكتۆبەری لێكەتەوەو كورد زیاتر لەسەدا 50 خاكی كوردستانی لەدەستدا بەكەركوكیشەوە، ئەم هێزانە هەر بێدەنگ و بێهەڵوێست بوون، سوپای وڵاتانی ئیقلیمی لەناو خاكی باشووری كوردستان بە ئازادی دێن و دەچن، ئەم هێزانە هەر بێدەنگن و غەیری بەیاننامە هەڵوێستێكی جدییان نیە و ئەوەش بووەتە هۆی بێئومێدبوونی چەندین كەسی ئەو حزبانە و سەنگەرگواستنەوە بۆ حزبەكانی دەسەڵات. سەنگەرگواستنەوەیەكی بێ‌ وێنە لە مێژووی هەرێمی كوردستاندا لە چەندین  قۆناغی گرنگدا دیاردەی سەنگەرگواستنەوە هەبووە و ئەندام و سەركردە و بەرپرسانی حزبەكان بەهۆی ناكۆكیی سیاسیی یان بەرژەوەندیی تایبەتەوە، حزبەكانی خۆیان بەجێهێشتووە و چونەتە ناو حزبێكی ترەوە، بەڵام هیچ كاتێك نەگەیشتوەتە ئاستی ئەوەی سەرۆكی حزبێك سەنگەر بگوازێتەوە و دەستبەرداری حزبەكەی بێت، هەمیشە دیاردەی سەنگەرگواستنەوە زیاتر لە ئاستی سەركردایەتی و مەكتەب سیاسی و بەرپرسانی تری حزبدا قەتیس بووە، بەڵام ئەمساڵ هەرێمی كوردستان لەم بوارەدا روداوێكی دانسقەی تۆماركرد، بەرهەم ساڵح سەرۆكی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسى و دادپەروەریی حزبەكەی بەجێهێشت و جارێكی تر گەڕایەوە بۆ ناو یەكێتی، ئەوە یەكەمجار بوو سەرۆكی حزبێك سەرنگەر بگوازێتەوە، ئەم رووداوە كاریگەری زۆری لەسەر لایەنگر و بەرپرسی حزبەكانی تر دروستكرد و شەرمی سەنگەرگواستنەوەی لە حزبێكەوە بۆ حزبێكى تر بەتەواوەتی  شكاند و كردییە دیاردەیەكی ئاسایی. ئێستا لە كۆتایی بانگەشەی هەڵبژاردن نزیكدەبینەوە، بە گوێرەی زانیارییەكانی "درەو میدیا" بەر لە كۆتایی هاتنی بانگەشە، چەندین حاڵەتی تری سەنگەرگواستنەوە لە میدیای حزبەكانەوە پەخشدەكرێت بەمەبەستی كاریگەری خستنە سەر دەنگدەران، "درەو میدیا"  چەندین زانیاری لەسەر ئەو سەنگەرگواستنەوانە كە بڕیارە روبدەن لەبەردەستدایە، بەڵام وەك میدیایەكی سەربەخۆ نایەوێت بكەوێتە ناو ئەو شەڕەوە كە حزبەكان بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن لەدژی یەكتر بەرپای دەكەن. مامەڵەكانی سەنگەرگواستنەوە لەبارەی سەنگەرگواستنەوەوە قسەوباسی زۆر دەكرێت، مامەڵەكانی سەنگەرگواستنەوە لەپشتی پەردەوە  بەڕێوەدەچن، بەشێوەیەكی گشتی باس لەوە دەكرێت لەبەرامبەر سەنگەرگواستنەوەدا چەندین دەستكەوت دەخرێتە بەردەم نێچیرەكان لەوانە: 1- پێدانی پۆستی باڵا لە حكومەت یان حزب 2- پێدانی پارە و ئۆتۆمبیل  3- پێدانی بەرژەوەندیی ئابوری وەك گرێبەست و تەندەری جێبەجێكردنی پرۆژە 4- دۆزینەوەی هەلی كار بۆ خزم و كەسە نزیكەكانی ئەو كەسەی سەنگەردەگوازێتەوە 5- جێبەجێكردنی پرۆژە  خزمەتگوزاریی لە شوێنی نیشتەجێبوونی ئەوانەی سەنگەردەگوازنەوە بەتایبەت لەناوچە گوندنشینەكاندا. مەرجەكانی سەنگەرگواستنەوە دیارترین مەرجی سەنگەرگواستنەوە ئەوەیە كە ئەو كەسە دەبێت لە میدیاكانەوە بە رەسمی سەنگەگواستنەوەی بەر لە هەڵبژاردن رابگەیەنێت و وەك بەشێك لە بانگەشە هۆكارەكانی كە خۆی بۆخۆی داناوە یان حزبە نوێكەی پێی دەڵێت بۆ خەڵك رابگەیەنێت و ئەو كاتەشی لەبەردەستیدا ماوە بانگەشە بكات بۆ حزبە نوێكەی و هانی كەسانی تر بدات وەك ئەم سەنگەر بگوازنەوە.

( درەو میدیا): لە گەرمەی شەڕ و ململانێكانی یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار و دانانی مەرج و پێشنیازی جیاواز بۆ یەكتری، دۆسیەی ڕیفراندۆم دێتەوە بەرباس و وردە وردە لایەنە ناكۆك و دژ بەیەكەكانی شیعە لەیەك سەنگەردا كۆدەكاتەوە و خەریكە لەڕێی دروستكردنی ڕای گشتی لە ناوەندە سیاسییە جیاكانی عێراق بەتایبەت لە دامەزراوەی پەرلەمان، ئەم پرسە دەكەنە قەیران و مەرج و بەربەستێكی گەورە بۆ هەردوو كاندیدەكەی یەكێتی و پارتی كە هەم خۆیان و هەم حزبەكانیشیان هەڵوێستیان ڕوون و ئاشكرابووە لەسەر پرسی ڕیفراندۆم. حەنین قەدۆ پەرلەمانتار هاوپەیمانی بونیاتنان كە هاوپەیمانی (مالیكی و عامری)یە، لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا دەڵێت، زۆرینەیەكی پەرلەمانی هەیە دەنگ دەدەن بەكاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كە بەشداری لە ڕیفراندۆمی جیابونەوەی هەرێمی كوردستان نەكردبێت، تەئكیدیشیكردووە، زۆرینەی پەرلەمانتاران دەنگ بەكەسایەتییەكی كوردی بێلایەن دەدەن كە بەشداری لە ڕیفراندۆم نەكردبێت یان پشتیوانی نەكردبێت. لای خۆیەوە، پەرلەمانتار زیاد جەنابی لەلێدوانێكدا بۆ سۆمەریە نیوز، داوای لە مەسعود بارزانی كردووە پێش ئەوەی كاندید بۆ سەرۆكایەتی كۆماری عێراق پێشكەشبكات، داوای لێبوردن لەگەلی عێراق بكات لەبەرامبەر ئەنجامدانی ڕیفراندۆم. هەر لەو چوارچێوەیەدا مەنسور بعێجی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی بونیاتنان بەهەمان سەرچاوەی ڕاگەیاندووە، هاوپەیمانێتییەكەیان دەنگ بەهیچ كاندیدێكی پۆستی سەرۆك نادات ئەگەر پشتیوانی ڕیفراندۆمی جیابونەوەی هەرێمی كوردستانی كردبێت، داواشی  لە كورد كردووە كەسایەتییەكی نیشتمانی كاندید بكەن كە شایەنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق ببێت.  بعێجی بەپێویستی زانیوە، سەرۆك كۆماری داهاتوو پارێزەری دەستوربێت،  نەك بۆئەوەی خۆی پێ بپارێزێت وەك سەرۆكەكانی پێشوو، بۆیە پێویستە سەرۆك كۆماری داهاتوو بەهێزبێت و توانای پاراستنی دەستور و وڵاتی هەبێت لە هەر دوژمنكارییەكی دەرەكی و ناوەكی و سەرۆكی هەموو عێراقییەكانیش بێت نەك هەرێمی كوردستان و نەتەوەكەی خۆی بەتەنیا.  پێشتریش جەواد موسەوی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، هاوپەیمانێتییەكەیان مەرجێكی نوێی داناوە بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار . ئەو پەرلەمانتارەی ڕەوتی سەدر تەئكیدی كردووە، دوور لەڕێككەوتنی كوتلە سیاسییەكان بۆ پشتیوانیكردنی كاندیدێكی دیاریكراو بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، پێویستە لەسەر هەر كاندیدێك لەگەڵ باسكردنی سیڤی كەسایەتی خۆی، هەڵوێستیشی لەسەر ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان ئاشكرابكات.   لە مادەی 67 دەستوری عێراقدا هاتووە" سەرۆكی كۆمار سەرۆكی دەوڵەت و سیمبوڵی یەكێتی نیشتمان و سەروەری وڵاتە، شەونوخونی دەكات بۆ زامنكردنی پاپەندبون بەدەستور و پارێزگاریكردن لە سەربەخۆیی عێراق و سەروەری و یەكێتی و پاراستنی خاكەكەی، بەپێی ئەحكامەكانی دەستور. بەگوێرەی سەرچاوە ئاگادارەكان، هاوپەیمانی بونیاتنان مەرجی نوێی بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار داناوە و لە دیارترین مەرجەكانیش ئەوەیە،  بەڵێنبدات هیچ ئاستەنگێك بۆ پڕۆژەیاسا و پڕۆژە بودجە دروستنەكات لە بەرژوەندی هەرێمی كوردستان و پێكهاتەی كورد. مەرجێكی تریشیان ئەوەیە سەرۆك كۆمار پشتیوانی حكومەتی داهاتوو بكات و چالاك بێت لە پۆستەكەیدا.   

راپۆرتی شیكاريى: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف رۆژ 30ی ئەم مانگە لایە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان ئەنجامی سیاسەتەكانی خۆیان لە چوار ساڵی رابردوودا دەچنەوە، سەرباری گومانەكان لە خراپی تۆماری دەنگدەران و ساختەكاریكردن، بەڵام هێشتا قسەی كۆتایی لای دەنگدەرانە و ئەوان بڕیار دەدەن لەسەر بەروبومی چوار ساڵی رابردووی پارتە سیاسییەكان. چوار ساڵی رابردوو، چوار ساڵی سەخت بوو بۆ هەموو پارتە سیاسییەكان، چەندین هەوراز و نشێوی سیاسی تێدا دروستبوو، كە پێویستی بەوە هەبووە هەر حزبێك بە ناچاری بڕیاری خۆی لەبارەوە بدات، جا ئەگەر بڕیارەكە دروست بوبێت یان نادروست. دیارترین روداوەكانی چوار ساڵی رابردوو كە بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلول كاریگەرییان لەسەر دەنگی دەنگدەران دەبێت دەتوانرێت لەم خاڵانەدا كورتبكرێنەوە: یەكەم: هاتنی داعش و خراپبوونی باوردۆخی دارایی دووەم: بڕینی موچە و سیستمی پاشەكەوتی موچەی فەرمانبەران سێیەم: پەكخستنی پەرلەمانی كوردستان چوارەم: ریفراندۆم پێنجەم: هاتنی حەشدی شەعبی و كشانەوەی پێشمەرگە لە ناوچە جێناكۆكەكان شەشەم: شكستهێنانی ریفراندۆم و گەڕانەوەی كورد بۆ بەغداد حەوتەم: چاكبونەوەی دۆخی دارایی و موچەی فەرمانبەران هەشتەم: ژمارەیەك هۆكار و پاڵنەری لاوەكی تر لەپاڵ ئەم روداوە گرنگانەدا، چەندین روداوی تر رویانداوە لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوەی حزبە سیاسییەكان كە لە رۆژی هەڵبژاردندا كاریگەری لەسەر سایكۆلۆژیای دەنگدەران دەبێت، هەڵبەت ئەگەر دەنگدەران هەر لە بنەڕەتەوە باوەڕیان بە پرۆسەكە مابێت و ئامادەبن لە رۆژی هەڵبژاردندا بچنەسەر سندوقەكان. لەم راپۆرتەدا (درەو میدیا) بەشێوەیەكی بابەتیانە خاڵی بەهێز و لاوازی هەموو لایەنە سیاسییەكان بۆ هەڵبژاردنی 30 ئەیلول دیاری دەكات  و تا دواین رۆژی هەڵمەتی بانگەشە، هەموو رۆژێك لە راپۆرتێكدا خاڵی لاواز و بەهێزی پارتە بەشداربووەكانی هەڵبژاردن بڵاودەكاتەوە.  جوڵانەوەی نەوەی نوێ جوڵانەوەی نەوەی نوێ یەكێكە لە نوێترین حزبەكان لەسەر گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كوردستان،   رۆژی 5/1/2018 یەكەمین كۆنگرەی خۆی بەست و لە كۆنگرەكەدا شاسوار عەبدولواحید وەكو سەرۆكی جوڵانەوەكە هەڵبژێردرا. ئەم دووەمین ئەزمونی هەڵبژاردنە كە جوڵانەوەی نەوەی نوێ لەدوای دروستبونییەوە بەشداری تێدا دەكات، یەكەمین بەشداریكردنیەتی لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا. ئەم جوڵانەوەیە پشتی بە میدیا و سەرمایەی بازرگانی بەستووەو هەر لەسەرەتاوە بە شێوەیەكی رادیكاڵانە پەیامەكانی خستەڕوو، لە یەكەمین بەشداریكردنیدا لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە رۆژی 12ی ئایاری رابردوو بەڕێوەچوو، ئەم جوڵانەوەیە چوار كورسی پەرلەمانی بردەوە. خاڵە لاوازەكانی نەوەی نوێ بۆ هەڵبژاردن: •    ئەم جوڵانەوەیە زیاتر لە بزوتنەوەیەكی میدیایی و تۆڕی كۆمەڵایەتی دەچێت وەك لەوەی هەڵگری روئیا و دونیابینی جیاواز بێت بۆ تێپەڕاندنی ئەو دۆخەی كە بەسەر هەرێمدا هاتووە. •    نەوەی نوێ دەیەوێت مۆدێلی فەرەنسا و ئەمریكا تاقیبكاتەوە لەسەر زەمینێكی وێرانە كە نە فەرەنسایە و نە ئەمریكا. •    ناشرینكردنی هەموان لەسەر جوانكردنی وێنای خۆی، كە دەڵێت من لەكەس ناچم ئەوان هەموویان لەیەك دەچن. •    تۆمەتبەخشینەوە بووە بەبەشێك لە گوتاری ئەم جوڵانەوەیە. •    پێی وایە لە هەناوی هیچ هێزێكدا نەهاتوەتە دەرەوە، بەڵام گوتار و هەڵوێستەكانی لە هەناوی بزوتنەوەی گۆڕاندا هاتوەتە دەرەوە، هەمان گوتاری پۆپۆلیستی و هێرشی سەرەتای 25ی 7ی 2009ی بزوتنەوەی گۆڕان دەڵێتەوە. •    نەوەی نوێ سەربە پارتی و یەكێتی نیە، بەڵام پارتی و یەكێتی دەستیان واڵاكردووە، چونكە پێیان وایە مامەڵەكردن لەگەڵ نەوەی نوێ و جڵەوكردنی  ئاسانترە لە بزوتنەوە گۆڕان، بەوپێیەی گۆڕان قوڵاییەكی سەربازی هەیە و زۆربەی سەركردەكانی لەناو هێزی پێشمەرگەدا  خەڵكانی كاریگەرن. •    ئەم جوڵانەوەیە زیاتر كار لەسەر راكێشانی دەنگەكانی بزوتنەوەی گۆڕان دەكات، نەك پارتی و یەكێتی، ئەمەش دەبێتە هۆی سنورداركردنی ئاستی جەماوەرەكەی. •    سەرباری هەندێك جموجوڵ، بەڵام ئەم جوڵانەوەیە هاوشێوەی هێزەكانی تری سلێمانی نەوەی نوێ شەڕەكەی خستوەتە سلێمانی و گۆڕەپانی دهۆك و هەولێریان بۆ پارتی بەتەختی جێهێشتووە. •    ئەم هێزە وا وێنا دەكات كە ئەمریكا پشتیوانی دەكات و لە بەغداد پشتیوانی دەكرێت، بەڵام ئاماژەیەكی روونی دەستنەكەوتووە لەو وڵاتانەوە بۆ پشتیوانی.     خاڵە بەهێزەكانی نەوەی نوێ بۆ هەڵبژاردن:  •    سەرچاوەی دارایی و میدیایی بەهێزی لەبەردەستدایە بۆ كەمپەینی هەڵبژاردن. •    هەڵگری گوتاری رادیكاڵانە بەرامبەر بە دەسەڵات، ئەم گوتارە سەرباری ئەوەی بەمدواییە تاڕادەیەك پاشەكشێی كرد، بەڵام گوتارێكە نزیكە لە شەقامەوە و هێشتا لای توێژێكی بەرفراوان لە دەنگدەران رەونەقی خۆی لەدەستنەداوە. •     بایەخدانی زۆری بە تەكنەلۆژیا و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، كە شوێنی كۆكردنەوەو دەنگ و رەنگە جیاوازەكانە. •    سەرۆكی جوڵانەوەكە بەبەراورد بە سەرۆكی پارتە سیاسییەكانی تر، زیاتر لەگەڵ دەنگدەران روبەڕوو دەبێتەوە، ئەمەش كاریگەری دەبێت لەسەر كێشكردنی دەنگی دەنگدەران.

راپۆرتی: محەمەد رەئوف هەرێمی كوردستان لە چاوەڕەوانی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستاندایە، بونی كۆمەڵێك گۆڕانكاری گەورە  لەناوچەكەو هەرێمی كوردستانداو هاتنەكایەی هێزی نوێ لە چوار ساڵی رابردوودا ئەگەری گۆڕانكاری لێدەكرێت لە نەخشەی سیاسی هێزەكانی كوردستان، هەرچەندە بەپێی لێكدانەوەكان گۆڕانكاری جەوهەری رونادات كە كاریگەری هەبێت لەسەر نەخشەی سیاسی حوكمڕانی لە هەرێمی كوردستاندا، بەو پێیەی تا ئێستا یەكێتی و پارتی وەك دوو هێزی دەسەڵاتداری كوردستان كە خاوەنی و ئابوری  وهێزی سەربازی و حوكمڕانی هەرێمن، هێشتا پێگەی خۆیان هەیەو چاوەڕەوانیش ناكرێت ئەنجامی هەڵبژاردنی 30ی ئەیلول ئەو دوو هێزە لە دەسەڵات دوور بخاتەوە. یەكەم/ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان 21/9/2013 پرۆسەی هەڵبژاردنی 21/9/2013 لەدوای ساڵی 1992 و خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستانەوە، یەكەم خول بوو كە تەواوی هێزە سیاسیەكان هەریەكە و بە لیستی سەربەخۆ و جیا بەشداری هەڵبژاردنیانكرد، ئەمەش روونتر پێگەو سەنگی هێزەكان دەردەكەون، لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە 21/9/2013 بەرێوەچوو، تیایدا ( 31 ) لیست بەشداریان لە پرۆسەكەدا كردوو سەرەنجام ( 17 ) لیست توانیان سەركەوتن بەدەستبهێنن.   لەو هەڵبژاردنەدا، ( 2653743 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبوو، ژمارەی دەنگدەری درووست (1978382) كەس دەنگیاندا بەرێژەی ( 74.5%) بەهای كورسیەك بەبێ دەنگی كۆتاكان (19520) دەنگ بەوپێیەی دەنگی درووست بەبێ كۆتاكان   ( 1952093 ) كەس بووە، تیایدا  هەڵبژاردنەدا ( 9 ) لیستی گشتی و ( 8 ) لیستی كۆتاكان توانیان كورسی بهێنن و بچنە پەرلەمانەوە، تیادا لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان (743984 ) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (38.1% ) و ( 38 ) كورسی بەدەستهێنا و لیستی گۆڕان(476736) دەنگ و بەڕێژەی (24.4% ) و بەدەستهێنانی (24) كورسی، لیستی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان (350500) دەنگ و بەرێژەی (17.7% ) و بەدەستهێنانی ( 18 ) كورسی و   لیستی یەكگرتووی ئیسلامیی (186741 ) دەنگ و بەرێژەی ( 9.6%) و بەدەستهێنانی ( 10 ) كورسی و كۆمەڵی ئیسلامی (118574 ) دەنگ بەرێژەی ( 6.1% ) و بەدەستهێنانی ( 6 ) كورسی و  بزووتنەوەی ئیسلامی (21834) دەنگ و بەرێژەی ( 1.1% ) و بەدەستهێنانی ( 1 ) كورسی و حیزبی سۆسیالیست (12501) دەنگ و بەرێژەی ( 0.6% ) و بەدەستهێنانی ( 1 ) كورسی و لیستی ئازادی  (12392) دەنگ و بەرێژەی ( 0.6%) و بەدەستهێنانی (1) كورسی و ئاراستەی سێیەم  (8681) دەنگ و بەرێژەی  ( 0.4% ) و بەدەستهێنانی ( 1 ) كورسی. سەرەڕای ئەوەش كۆتاكانیش (8) لیستیان كێبەركێیان كردووە بۆ بەدەستهێنانی (11) كورسی لە پەرلەمانی كوردستان.  لە دەنگدانی تایبەتیشدا، كە دوو رۆژ پێش هەڵبژاردنی گشتی بەڕیوەچوو، ژمارەی دەنگدەرانی تایبەت ( 164956 ) كەس و دەنگدەران لە هێزەكانی وەزارەتی ناوخۆ و پێشمەرگە ( 153739 ) كەس و ژمارەی دەنگدەرانی نەخۆشخانەو زیندانەكان (11217 ) دەنگدەر، كۆی گشتی بەشداریكردنی ئەوانەی لەدەنگدانی تایبەتدا مافی دەنگدانیان هەبوو( 144434 ) كە دەكاتە 94% و بۆ هەر پارێزگایەكیش بەشێوەی جیاواز بووە، لە پارێزگای هەولێر ئاستی بەشداریكردن لەدەنگدانی تایبەت (93.7% ) و پارێزگای سلێمانی (95.6% ) و پارێزگای دهۆك (91.5% ) بووە. دووەم/ هەڵبژاردنی 30/9/2018  هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان كە بڕیارە لە  30ی ئەیلولی داهاتوو بەڕێوە بچێت تیایدا  بەپێی ئامارەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن و راپرسی هەرێم (  3 ملیۆن و 85 هەزارو 461 ) كەس مافی دەنگدانی هەیە كە ( 178 هەزارو 148 ) كەس دەنگدەری تایبەتە بە جۆرێك:  پارێزگای هەولێر:  یەك میلۆن 36 هەزارو 419 كەس مافی دەنگدانیان هەیە   پارێزگای سلێمانی: یەك ملیۆن و 134 هەزارو 760 كەس مافی دەنگدانیان هەیە   پارێزگای دهۆك:    677 هەزارو 797 كەس مافی دەنگدانیان هەیە   پارێزگای هەڵەبجە: 66 هەزارو 234 كەس مافی دەنگدانیان هەیە    لە ( 1260 ) بنكەدا لە چوار پارێزگاكەی هەرێم هاوڵاتیان دەنگ دەدەن. لەم هەڵبژاردنەدا ( 773 ) پاڵێوراو كێبەركێ دەكەن بۆ بردنەوەی 111 كورسی پەرلەمان كە ( 532 یان پیاو و 241 یان ژنە) لە ( 111 ) كورسی پەرلەمانی كوردستان 11 كورسی بۆ كۆتاكان دیاریكراوە، كە 5 كورسی بۆ مەسیحیەكان و 5 كورسی بۆ توركمان و 1 كورسی بۆ ئەرمەن. هەڵبژاردنی 30 ی ئەیلولی 2018 گۆرانكاری لە دەنگ و كورسی هێ.ولایەنە سیاسیەكان روودەدات.

راپۆرتی: درەو میدیا ململانێی نێوان یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار بەجۆرێك توندبوەتەوە، ئەم دوو هێزە "نەتەوەیی و عیلمانیە" لە سیاستەوە پەڕیونەتەوە بۆ جوڵاندنی سۆزی مەزهەبی و حەساسییەتە دینییەكان دژ بەیەكتر، چونكە دەزانن ناسنامەی دینی و مەزهەبی لە گۆڕەپانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و تەنانەت فەرهەنگی عێراقدا، ڕەواجێكی باشی هەیە و هێز و ڕەوتە دینیە باڵا دەستەكان بەشیعە و سوننەوە بایەخێكی زۆری پێدەدەن، لەكاتێكدا ئەم مەسەلەیە بۆ بەلای كوردەوە وەك نەتەوە ئەگەر پرسێكی لاوەكی نەبێت، ئەوا حەساسیەتێكی كاریگەر و یەكلاكەرەوەی نیە. دوای كاندیدكردنی فوئاد حسێن بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستانەوە، لە میدیا عێراقییەكاندا هەواڵ ئەوە بڵاوبوەوە كە هاوسەرەكەی جولەكەیە، ئەمەش بەلای هێزە شیعی و سوننییەكانەوە، چی وەك هێزی دینی و هەم وەك هێزی نەتەوەیش پرسێكی لەڕادەبەر هەستیارە ئەگەر هێڵی سور نەبێت، جوڵاندنی ئەم مەسەلەیە بەجۆرێك بوو فوئاد حسێنی ناچاركرد پێش خۆناساندنی و قسەكردن لەبارەی ئامانجەكانی خۆكاندیدكردنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی تایبەت لە بەغداوە ڕێكبخات بۆ ڕەتكردنەوەی ئەو دەنگۆیانە و، ڕاستەخۆش كەسێك لە بنەماڵەی تاڵەبانی تۆمەتباربكات بەفڕێدانی ئەو قسانە بۆ ناو ڕاگەیاندنە عێراقییەكان.   بارزانی جدییە لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار وەك دەوترێت ئەمە هەموو وێنەكە نیە، دیوێكی نادیاری تری وێنەكە لە دیاریكردنی خودی فوئاد حسێندایە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، لەگەڵ ئەوەی ڕایەكی بەهێز هەیە پێیوایە پارتی جدی نیە لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار بۆیە فوئاد حسێنی كاندیدكردووەو، مەبەستی زیاتر فشاركردنە لەسەر یەكێتی بۆ دوورخستنەوەی بەرهەم ساڵح و  دەستنیشانكردنی كاندیدێك دڵخوازی ئەو بێت یان لەم ڕێیەوە بتوانێت پۆستی پارێزگاری كەركوكی لەدەست دەربهێنێت.  لەبەرامبەردا ڕایەكی تریش هەیە دەڵێت، كاندیدكردنی فوئاد حسێن لەلایەن بارزانیەوە، پەرۆشی و جدییەتی بارزانی دەسەلمێنێت لەسەر وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار، بەوپێیەی دیاریكردنی فوئاد حسێن كە مسوڵمانی شیعە مەزهەبە، لەبنەڕەتدا بۆ ڕاكێشانی هەست و سۆزی مەرجەعی باڵای شیعەكان و هێزە شیعییەكانی عێراق بووە كە زۆرینەی پەرلەمانی عێراق پێكدەهێنن، بەومانایەی بارزانی بۆئەوەی زامنی ئەو پۆستە بكات، جارێك فوئاد حسێنی وەك كورد كاندیدكردووە بۆ ئەو پۆستە كە ئیستیحقاقی نەتەوەیی خۆیەتی ، جارێكیش وەك هاو مەزهەبی شیعەكان، كە مەزهەب بەلایانەوە بە بەشێكی گرنگ لەبوون و مانەوەی خۆیان دەزانن وەك "تائیفەیەكی دینی ستەملێكراو"، ئەوەش زیاتر بۆ ئەفزەلییەت و گەرەنتیكردنی دەرچون و سەركەوتنی بووە بەسەر سیاسییەكی سیكۆلاری وەك بەرهەم ساڵحدا ، كە دین و مەزهەب لە پەراوێزی بایەخەكانیایەتی.    پارتی و یەكێتی ڕێككەوتنی ژێربەژێریان هەیە هەندێكی تریش هەموو ئەو مشتومڕانە بەسیناریۆ دەزانن و پێیانوایە، ئەو ململانێیەی لەنێوان پارتی و یەكێتیدا لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار سەریهەڵداوە، ڕێككەوتنێكی ژێر بەژێری باڵێكی ناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستانە بۆ دوورخستنەوەی بەرهەم ساڵح لەدیمەنە سیاسیەكە و پێدانی پۆستی سەرۆك كۆمار بەكاندیدێكی تر لە یەكێتی كە ڕەزامەندی هەردوو لای لەسەربێت. بەنگین ڕێكانی كە بەرپرسێكی پارتیە لە حكومەتی عێراق لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا، ئاشكرایدەكات، دوو پێشنیازییان خستوەتە بەردەم یەكێتی، یەكەمیان: پێدانی هەموو ئەو پۆستانەیە كە ئیستیحقاقی كوردن لە حكومەتی فیدراڵی بە یەكێتی، دووەمیشیان: كوتلە كوردستانییەكانیەكان لەپەرلەمانی عێراق هەڵبژاردن بكەن بۆ دەستنیشانكردنی كاندیدێك بۆ ئەو پۆستە.  شوان محەمەد تەها، بەرپرسی لقی 5ی پارتی لە بەغدا, ئاشكرایكرد، وەك پێشنیازێك پێیان باشە، تەواوی فراكسیۆنە كوردییەكان و پەرلەمانتارە كوردەكان لە بەغدا، بەر لە كۆبوونەوەی هەڵبژاردنی كاندیدی سەرۆك كۆمار، كۆببنەوە و كەسێك لەناوخۆیان هەڵبژێرن بۆئەوەی ببێتە تاكە كاندیدی كورد بۆ ئەو پۆستە. پێدەچێت هەموو ڕێككەوتنەكانی پشتی پەردە بۆ ئەوە بێت پرۆسەكە  ئاڕاستەی پێشنیازی دووەمی پارتی ببرێت وەك چارەسەرێكی مامناوەند، كە ڕەنگە كەس هێندەی بەرهەم ساڵح ئەزمونی تاڵ نەبێت لەگەڵیدا و، دوای چوار ساڵ و لەسەر هەمان پرس و لە هەمان شوێن و لەلایەن هەمان كارەكتەرە سیاسییەكانەوە، جارێكی تر لە یارییەكە دووربخرێتەوە. 

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف رۆژ 30ی ئەم مانگە لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان ئەنجامی سیاسەتەكانی خۆیان لە چوار ساڵی رابردوودا دەچنەوە، سەرباری گومانەكان لە خراپی تۆماری دەنگدەران و ساختەكاریكردن، بەڵام هێشتا قسەی كۆتایی لای دەنگدەرانە و ئەوان بڕیار دەدەن لەسەر بەروبومی چوار ساڵی رابردووی پارتە سیاسییەكان. چوار ساڵی رابردوو، چوار ساڵی سەخت بوو بۆ هەموو پارتە سیاسییەكان، چەندین هەوراز و نشێوی سیاسی تێدا دروستبوو، كە پێویستی بەوە هەبووە هەر حزبێك بە ناچاری بڕیاری خۆی لەبارەوە بدات، جا ئەگەر بڕیارەكە دروست بوبێت یان نادروست. دیارترین روداوەكانی چوار ساڵی رابردوو كە بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلول كاریگەرییان لەسەر دەنگی دەنگدەران دەبێت دەتوانرێت لەم خاڵانەدا كورتبكرێنەوە: یەكەم: هاتنی داعش و خراپبوونی بارودۆخی دارایی دووەم: بڕینی موچە و سیستمی پاشەكەوتی موچەی فەرمانبەران سێیەم: پەكخستنی پەرلەمانی كوردستان چوارەم: ریفراندۆم پێنجەم: هاتنی حەشدی شەعبی و كشانەوەی پێشمەرگە لە ناوچە جێناكۆكەكان شەشەم: شكستهێنانی ریفراندۆم و گەڕانەوەی كورد بۆ بەغداد حەوتەم: چاكبونەوەی دۆخی دارایی و موچەی فەرمانبەران هەشتەم: ژمارەیەك هۆكار و پاڵنەری لاوەكی تر لەپاڵ ئەم روداوە گرنگانەدا، چەندین روداوی تر رویانداوە لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوەی حزبە سیاسییەكان كە لە رۆژی هەڵبژاردندا كاریگەری لەسەر سایكۆلۆژیای دەنگدەران دەبێت، هەڵبەت ئەگەر دەنگدەران هەر لە بنەڕەتەوە باوەڕیان بە پرۆسەكە مابێت و ئامادەبن لە رۆژی هەڵبژاردندا بچنەسەر سندوقەكان. لەم راپۆرتەدا (درەو میدیا) بەشێوەیەكی بابەتیانە خاڵی بەهێز و لاوازی هەموو لایەنە سیاسییەكان بۆ هەڵبژاردنی 30 ئەیلول دیاری دەكات  و تا دواین رۆژی هەڵمەتی بانگەشە، هەموو رۆژێك لە راپۆرتێكدا خاڵی لاواز و بەهێزی پارتە بەشداربووەكانی هەڵبژاردن بڵاودەكاتەوە.  بزوتنەوەی گۆڕان  بزوتنەوەی گۆڕان لە 25/7/2009 وەك هێزێكی ئەكتیڤی ئۆپۆزسیۆن دەركەوت، بە رێبەرایەتی (نەوشیروان مستەفا)، لە یەكەم دەركەوتنیدا 25%ی كورسییەكانی پەرلەمانی كوردستانی بەدەستهێنا، تا كۆچی دوایی لە 19/5/2017، نەوشیروان مستەفا رێكخەری بزوتنەوەی گۆڕان بوو، واتە بۆ ماوەی (8) ساڵ. دوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، عومەری سەید عەلی بە رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە هەڵبژێردرا و تائێستا سەرۆكایەتی بزوتنەوەكە دەكات. لەدواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە رۆژی (21/9/2013) بەرێوەچوو، بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆی (111) كورسی پلەی دووەمی بەدەستهێنا و (24) كورسی بردەوە و ژمارەی دەنگدەرانی گەیشتە (476 هەزار 736) دەنگ.   خاڵە لاوازەكانی گۆڕان بۆ هەڵبژاردن: •    لەماوەی چوار ساڵی رابردوودا كۆمەڵێك بومەلەرزەی سیاسی گەورە هەرێمی كوردستان و ناوچەكەیان هەژاند، بزوتنەوەی گۆڕان روئیایەكی روونی بۆ ئەو روداوەنە نەبوو.  •    شكستی گۆڕان لەڕووی بە واقیعیكردنی ئەو دروشمانەی كە لە هەڵبژاردنەكانی رابردوودا دەنگدەرانی پێ كێشكرد. •    ئەوەی گۆڕان بۆ دەرەوەی خۆی داوای دەكرد ئێستا لەناوخۆیدا كێشەی دروستكردووە، لەوانە پرسی شەفافیەت و ئازادی بیروڕا و سازادانی كۆنگرە لە وادەی خۆی و .. چەندین پرسی تر. •    خوێندنەوەی نادروست بۆ بەشداریكردنی لە حكومەت و پێشبینی نەكردنی روداوەكانی هاتنی "داعش" و داڕمانی دارایی هەرێم، لە هەڵبژاردنی رابردووی پەرلەمانی كوردستاندا. •    لە پرسی ریفراندۆمدا بزوتنەوەی گۆڕان تا كۆتایی دژایەتی ریفراندۆمی كرد و بە گاڵتەجاڕ و ناشەرعی وەسفیكرد، بەڵام لەكۆتاییدا دەنگی بە پرۆسەكەدا. •    لە هێزێكی یاخی و هێرشبەرەوە بووە بەهێزێكی پاسیڤ و بێدەنگ، ئەوەی دەیڵێ هێزەكانی تریش دەیڵێن و جادوی دروشمەكان كاڵبوەتەوە. •    بەردەوامی كێشە و ململانێی ناوخۆییەكان، هەمان دەردی یەكێتییە كە روبەرووی گۆڕانیش بوەتەوە، بەمدواییانە و دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق ناكۆكییە ناوخۆییەكان پێی نایە قۆناغێكی نوێوە كە بزوتنەوەكەی بەتەواوەتی شەكەت كردووە. •    بزوتنەوەی گۆڕان دوچاری دەردەكەی یەكگرتووی ئیسلامی بووە و لەكاتی خۆیدا بڕیار لەسەر پرسەكان نادات، كاتێكیش بڕیار دەدات، كاتەكەی تێپەڕیوە. •    خراپی ئەدای كارەكتەرەكانی بزوتنەوەكە لەناو حكومەت و پەرلەمان و حكومەتە خۆجێییەكان.  •    هەڵگری كۆمەڵێك روئیا و دونیابینی جیاواز بوو، بەڵام بە تێپەڕبوونی كات لەبری گەورەكردنی پانتایی جیاوازییەكان لەگەڵ هێزە نەریتەوانەكان، لێكچونەكانی بەو هێزانە تۆختر كردوەتەوەو تاڕادەیەك لای دەنگدەران بووە  كۆپی ئەو هێزانەی تر.  •    پێشتر بزوتنەوەی گۆڕان بۆ داهاتوو كاری دەكرد، ئێستا وەك هێزەكانی دیكە لەسەر رابردوو دەژی بەتایبەتی سەركەوتن و دەستكەوتە سیاسییەكانی كۆچكردوو نەوشیروان مستەفا. •    هەڵوەرینی بەشێك لە كادر و هەواداران و رۆشتنیان بۆ ناو هێزەكانی دیكە، نەبوونی لێپرسینەوە و بەدواداچونی جدی بۆ هۆكاری ئەو شەپۆلە لە وازهێنانی كادر و لایەنگر و هەڵسوڕاوان. •    ئاشكرابوونی وەرگرتنی پارە لە یەكێتی نشتیمانی كوردستان. •    نەبوونی جێگرەوەیەك بۆ نەوشیروان مستەفا، كە لە ئاستی روئیا و بیركردنەوە و كۆنترۆڵكردن و گوتاردانی سیاسی تاڕادەیەك لە نەوشیروان مستەفاوە نزیك بێت و وەكو ئەو بتوانێت جڵەوی كێشە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەكە بكات. •    پاشەكشێی بزوتنەوەی گۆڕان لە پرسی كورسی سەرۆكایەتی هەرێم، لەڕێگەی هەماهەنگیكردن لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان لە پەسەندكردنی یاسایەك بۆ هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم كە لەناو رایگشتیدا بەشێوەیەكی نەرێنی لەسەر ناوبانگی بزوتنەوەكە شكاوەتەوە.  •    هەماهەنگیكردن لەگەڵ پارتی لەسەر یاسای تیرۆرو پەسەندكردنی یاساكە لە پەرلەمانی كوردستان وەكو پاشەكشێی گۆڕان لە پرسی ئازادییە گشتییەكان لێكدرایەوە و كاریگەری نەرێنی لەسەر ناوبانگی گۆڕان لەلای دەنگدەران دروستكرد. •    بزوتنەوەی گۆڕان لەدوای هەڵبژارددنی 12ی ئایار، یەكێتی و پارتی تۆمەتبار كرد بە ساختەكردنی ئەنجامی هەڵبژاردن و بەڵێنی بە دەنگدەرەكانیدا "دەنگە دزراوەكانیان" بگەڕێنێتەوە، بەڵام نەیتوانی دەنگەكانی بگەڕێنێتەوە و لەبری بایكۆتكردنی پرۆسەی سیاسی لە عێراق كە خۆی پێشتر ئاماژەی بۆ كردبوو، سەرباری ناڕەزایەتییەكان جارێكی تر رۆیشتەوە بۆ بەغداد.  •    شەكەتیی میدیای گۆڕان لە تەوزیفكردنی گوتارە سیاسییەكان بزوتنەوەی گۆڕان و نوێنەكردنەوەی میدیاكانی گۆڕان لەڕووی گوتار و فۆرمی كاركردنەوە. •    لەدەستدانی كارتی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لە بانگەشەی هەڵبژاردندا، لەدوای دروستبونییەوە هەمیشە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان خاڵی هێزی بزوتنەوەی گۆڕان بووە، بەڵام ئێستا پێچەوانە بوەتەوە و گۆڕان پشتیوانی بەشێكی زۆری بەكارهێنەرانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی لەدەستداوە و ئێستا لە بری پشتیوانی، گۆڕان لەم تۆڕانەوە روبەڕووی رەخنەی توند دەكرێتەوە. •    بەشێكی زۆری دەنگدەرانی ئەم بزوتنەوەیە بۆ ئەم هەڵبژاردنە دروشمی "بایكۆت"یان بەرزكردوەتەوە، ئەمەش بە زیانی گەورە بۆ بزوتنەوەكە كۆتایی دێت. خاڵە بەهێزەكانی گۆڕان بۆ هەڵبژاردن: •    گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی نیشتمانی، رەنگە لەكۆتایی هەڵمەتی هەڵبژاردندا بە جۆرێك لە جۆرەكان لە بەرژەوەندی بزوتنەوەی گۆڕان بشكێتەوە. •    كێشەو گرفتی هەبووە، بەڵام هەڵەی ستراتیژی گەورەی نەكردووە، كە ببێتە هۆی عەیبداركردنی بزوتنەوەكە. •    كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، ئەگەر بەدیوێكدا هۆكاری لاوازبوونی بزوتنەوەكە بێت بەدیوێكی تردا، هێشتا هۆكاری سەرەكی راكێشانی هەست و سۆزی دەنگدەرانە بۆ بزوتنەوەی گۆڕان و زۆرێك لە دەنگدەرانی بزوتنەوەكە سەرباری ئەوەی رەخنەیان لە ئەدای كارەكتەرەكانی بزوتنەوەكەیان هەیە، هێشتا باوەڕیانوایە دەبێت وەكو وەفایەك بۆ رۆحی نەوشیروان مستەفا دەنگ بۆ گۆڕان بدەن. •    تائێستا هیچ هێزێك لە دەرەوەی هێزە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان دروست نەبووە كە گوتارو هەنگاوەكانی گۆڕان دژ بە گەندەڵی و خراپەكاری دەسەڵاتی سیاسی تێپەڕێنێت. ............................. خاڵی  بەهێزو لاوازی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن: http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=2041   خاڵی  بەهێزو لاوازی  پارتی بۆ هەڵبژاردن: http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=2024

راپۆرتی: محەمەد رەئوف  ئێستا ململانێی نێوان یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق گەیشتوەتە لوتكە، بە جۆرێك وەك فەرید ئەسەسەرد ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی ئاماژەی پێدەكات" پاكێجە هاوبەشەكەی پارتی و لەگەڵ یەكێتی هەڵدەوەشێنێتەوە" ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بەرهەم ساڵحی كردە تاكە كاندیدی رەسمی ئەو حزبە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، كە ئەوەش بەرهەمی هەوڵی بەردەوامی لاهور تاڵەبانی و بە پلەی یەكەمیش بافڵ تاڵەبانی كوڕە گەورەی جەلال تاڵەبانی بوو، لە بەرامبەر ئەم هەنگاوەشدا پارتی و بەتایبەتیش خودی مەسعود بارزانی، فوئاد حسێنیان كاندیدكردووە بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق و لە بەیاننامەیەكیشدا بارزانی دەڵێت" بەهەموو توانایەك پشتیوانی د. فوئاد حسێن دەكەین" . هەرچەندە مەكتەبی سیاسی یەكێتی رەخنەی توندی لە وەفدی پارتی گرت بۆ بەغدا" كە تاك لایەنە پارتی چوەتە بەغدا و دژی یەك هەڵوێستییە" و لەبەرامبەریشدا مەكتەبی سیاسی پارتی لە بەیاننامەیەكدا جەخت دەكاتەوە" پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، ئیستیحقاقی گەلی كوردستانە و هەرگیز تاپۆ و پاوانی حزبێكی دیاریكراو نییە" بەڵام ئێستا ململانێكە چڕبوەتەوە لە نێوان كاندیدی مەسعود بارزانی كە ( د. فوئاد حسێن)ەو كاندیدی ماڵی مام جەلال و بەتایبەتیش بافڵ تاڵەبانی كە ( د. بەرهەم ساڵح)ە پرسیارە جدیەكە ئەوەیە ئایا یەكێتی مل بۆ پارتی دەدات بەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار كە ماوەی  لە 12 ساڵە لایەتی، یاخود سوردەبێت و دواجار شەڕەكە دەبەنە ناو پەرلەمانەوە. مەسعود بارزانی كە بەوە ناسراوە سیاسییەكی عینادە و ملنادات بۆ هیچ داوا و فشارێك، ئایا ئامادەیە كاندیدی حزبەكەی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كە لە هەمانكاتدا كاندیدی دیاری كراوی خۆیەتی بكشێنێتەوە و ئەو پۆستە بداتەوە بە یەكێتی. ململانێی نێوان مەسعود بارزانی و بافڵ تاڵەبانی كە ئێستا لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار چڕبوەتەوە، بە ململانێی ( مەلایی و جەلالی نوێ) دادەنرێت و چاوەڕەوانیش ناكرێت لەم بارودۆخەی ئێستا و لەناو هەڵمەتی هەڵبژاردندا هیچ كامیان سازش بۆ یەكتربكەن، بۆیە ئەگەری توندبوونەوەی ناكۆكییەكانی نێوان هەردوولای لێدەكرێت، لانی كەم هەتا دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و دواتریش ئەنجامی هەڵبژاردنەكە كاریگەری لەسەر دەبێت، وەك چۆن پشتیوان سادق ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دەڵێت" ئەگەر یەكێتی پێی وابێت بەبێ پارتی سەرۆك كۆمار دادەنێت، دەبێت چاوەڕەوانی ئەوەش بكات پارتی بەبێ یەكێتی حكومەتی نوێی هەرێم پێكبهێنێت". ململانێی پارتی و یەكێتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار تەنها پەیوەست نیە بە ناوخۆی كوردستانەوە بەڵكو رەهەندێكی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتیشی هەیە، بەو پێیەی ئەمریكیەكان هەر لەسەرەتاوە هەوڵەكانیان خستوەتەگەڕ بۆ دانانی بەرهەم ساڵح بە سەرۆك كۆمار، ئەو هەنگاوەی مەسعود بارزانی، بۆ دژایەتیكردنی كاندیدەكەی یەكێتی راستەوخۆ دژایەتیكردنی بەرژەوەندی و سیاسیەتەكانی ئەمریكایە، كە هاوشێوەی ریفراندۆمی 25ی ئەیلول بارزانی هەموو پێشنیاز و هەوڵێكی ئەمریكای رەتكردەوە. بۆچی بارزانی بەرهەم ساڵح رەت دەكاتەوە دیاریكردنی كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق لەلایەن مەسعود بارزانیەوە راستەوخۆ رەتكردنەوەی بەرهەم ساڵحە، كە پێشتر بارزانی لاری نەبووە لەسەر كاندید بونی بەرهەم ساڵح بۆ سەرۆك كۆمار، چی لەلای ئەمریكیەكان و چی لەلای خودی بەرهەم ساڵح خۆیشی. خەسرەو گۆران، ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی بە دەنگی ئەمریكای رایگەیاندووە " تێبینیمان لەسەر خودی بەرهەم ساڵح هەیە" بەڵام بەپێی زانیاریەكانی درەو میدیا، رەتكردنەوەی بەرهەم ساڵح لەلایەن بارزانی و پارتیەوە، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە پارتی پێی وایە كاندید كردنی بەرهەم ساڵح لەلایەن ئەو باڵەی یەكێتیەوەیە كە پارتی بە " گروپی 16ی ئۆكتۆبەر) ناویان دەبات، ئەگەرچی لە ماوەی رابردوودا بافێڵ و قوباد و هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد چونە لای مەسعود بارزانی و بەپێی راگەیەندنەكانیش داوای لێبوردنیان لە مەسعود بارزانی كردووە، بەڵام وا دیارە بارزانی دڵی لێیان پاك نەبۆتەوە. بۆچونێكی تریش هەیە كە بەرهەم ساڵح لەلایەن ئەمریكاوە پشتیوانی دەكرێت و لە چوارچێوەی بەرەی ئێرانیدا كاردەكات، ئەگەرچی هەندێك پێیان وایە ئێرانیش پشتیوانی لە بەرهەم ساڵح دەكات. هەڵوێستی لاینە عێراقییەكان لایەنە عێراقییەكان  بە تایبەتی هەردوو بەرەی شیعەكان، كە خۆشیان تائێستا لەسەر پۆستی سەرۆك وەزیران لە ململانێدان و نەگەیشتونەتە سازان و رێككەوتن، چاوەڕەوانی تاكە كاندیدی یەكلاكەرەوەی كوردن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار. هاوپەیمانی چاكسازی و ئاوەدانكردنەوە كە لە ( سائیرونی موقتەدا سەدر و نەسری عەبادی و حیكمەی عەبادی و وەتەنیەی عەلاوی) پێكهاتووە دوای كۆبوونەوەیەكی بەرفراوان لە هۆتێل بابلی شاری بەغدا سەبارەت بە پۆستی سەرۆك كۆمارلە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند: "هاوبەشە كوردەكانمان هاندەدەین هەڵوێستیان یەكبخەن و یەك كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار پێشكەش بكەن، بە پێچەوانەوە هێزەكانی هاوپەیمانی چاكسازی و ئاوەدانكرنەوە ڕێكدەكەون لەسەر هەڵبژاردنی كاندیدێكیان". بەواتای ئەگەر كورد خۆی لەسەر كاندیدێك یەكلانەكاتەوە ئەوا ئەوان بە پشتگیریكردن لە كاندیدێكی كورد لە نێوان دوو كاندیدەكەی یەكێتی و پارتیدا پۆستی سەرۆك كۆمار یەكلادەكەنەوە. محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراقیش كە لەلایەنی بەرەی دووەمی شیعەكانەوە پشتگیری لێدەكرێت و پێكدێت لە ئیئیتلافی ( فەتحی عامری و دەوڵەتی یاسای نوری مالیكی و بەشێك لە سونیەكان پێكدێت) لە شاری نەجەف دەربارەی پۆستی سەرۆك كۆمار و هەڵبژاردنی وتی:" نزیكەی 30 كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمارمان هەیە، ئەگەر بە تەوافوق یەكلانەكرایەوە پەنا بۆ دەنگدان دەبەین". بەو پێیەش ئێستا یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار لای لایەنە عێراقییەكان لەبەردەم دوو ئەگەردایە یان كاندیدی تەوافوقی لایەنە كوردییەكان یاخود هەریەكە و بە كاندیدی خۆی دەچێتە ناو پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار و لە پەرلەماندا یەكلادەكرێتەوە. چۆن پۆستی سەرۆك كۆمار یەكلادەكرێتەوە بە گوێرەی رێوشوێنە دەستورییەكان، هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری عێراق رەنگە بكەوێتە سەرەتای مانگی داهاتوو بەپێی لێكدانەوەكان یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار لە نێوان یەكێتی و پارتیدا لەبەردەم چەند سیناریۆدایە، لەوانە: سیناریۆی یەكەم: یەكێتی و پارتی رێكناكەون لەسەر كاندیدی تەوافوقی و هەردوكیان بە كاندیدی خۆیانەوە دەچنە هەڵبژاردنی پەرلەمانەوە، پەرلەمان یەكلای دەكاتەوە. سیناریۆی دووەم: یەكێتی و پارتی رێكدەكەون بەوەی بەرهەم ساڵح كاندیدی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ببێتە سەرۆك كۆماری عێراق، لەبەرامبەر پێدانی پۆستی پارێزگاری كەركوك بۆ پارتی هەڵبەت دوای رێككەوتن، چونكە جارەكانی پێشوو پارتی لە بەرامبەر پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی ، پۆستی سەرۆكی هەرێمی هەبوو، بەڵام ئێستا ئەو پۆستە نەماوە و پارتی چاوی لە پۆستی پارێزگاری كەركوكە و بەرپرسانی پارتیش چەندجارێك ئاماژەیان بەوەداوە. سیناریۆی سێیەم: لەبەرامبەر پۆستی پارێزگاری كەركوك و چەند پۆستێكی دیكەی وزاری یەكێتی سازش دەكات و فوئاد حسین كاندیدی پارتی  پۆستی سەرۆك كۆمار وەردەگرێت. سیناریۆی چوارەم : پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی دەبێت و تەواوی پۆستەكانی تری حكومەتی عێراق بە وەزارەتە سیادییەكەشەوە كە پێدەچێت وەزارەتی دارایی بۆ پارتی دەبێت، لەگەڵ ئەوەی پۆستی جێگری سەرۆكی پەرلەمانیشیان هەیە. سیناریۆی پێنجەم: ڕێككەوتن لەسەر كاندیدێكی تەوافقی لە نێوان پارتی و یەكێتی كە لە دەرەوەی هەردوولایان بێت.  

راپۆرتی: درەو میدیا ڕەنگە هیچ كەس هێندەی "بارام بەگ" گوزرارشتی لە حەقیقەتی ئەو یەكڕیزییە نەكردبێت كە كورد (پارتی و یەكێتی) بانگەشەی بۆ دەكات، كاتێك  دەڵێت" سێ‌ بەسێ‌ تەڵاقم كەوتبێت مەگەر كورد بخەیتە ناو سندوقی ساردییەوە یەكڕیزبێت، ئەگینا لە هیچ شتێكدا یەكڕیز نیە". بە درێژایی 15 ساڵی ڕابردووی ئامادەبوونی كورد لە بەغدا هیچ دەستەواژەیەك هێندەی (یەكڕیزی) جەختی لێنەكرابێتەوە، بەتایبەتی لە سەروبەندی پێكهێنانی حكومەتە یەك لەدوای یەكەكان و دابەشكردنی پۆست و ئیمتیازاتەكان یان توندبوونەوەی ململانێی لە نێوان هەرێم و بەغداد. یەكڕیزی یان دروستكردنی قەرەباڵغی پارتی و یەكێتی بەدرێژایی ئەو ماوەیە و ئێستاشی لەگەڵدابێت نوێنەرایەتی زۆرینەی كوردییان كردووە لە بەغدا، بەناوی كوردە شەڕییان كردووە و بەناوی كورد و ئیستیحقاقی نەتەوەییەوە پۆست و ئیمتیازاتی باڵایان لە جومگە دیارەكانی دەوڵەتی عێراق وەرگرتوە، بۆ پتەوكردنی زیاتری سەربازگە و پێگەی خۆشیان، هەمیشە بەدوای دروستكردنی ڕیزێكی تۆكمەدا گەڕاون، كە وەك دەوترێت خۆیان لەپێشی پێشەوەبن بۆ چنینەوەی دەستكەوت و هێزەكانی تریش لە دوایانەوە قەرەباڵغی دروستبكەن، لانی كەم ئەزمونی چەند ساڵی ڕابردوو ئەمەمان پێدەڵێت.   لە سەروبەندی پێكهێنانی كابینەی نوێ و دابەشكردنی پۆست و ئیمتیازاتەكانی حكومەت و جومگەكانی تری دەوڵەتی عێراقدا، جارێكی تر پارتی و یەكێتی هەڵمەتێكی گەورەی داواكردنی یەكڕیزییان لە هێزە كوردییەكان دەستپێكرد و، تەئكیدیان لە پێویستی پێكەوەبوون كردەوە لە بەغداد تا زامنی زیاتری مافەكانی خەڵكی كوردستان بكەن. یەكێتی و پاری یەكڕیزییان ڕووت و قوتكردەوە توندبونەوەی ململانێكانی پارتی و یەكێتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار، "یەكڕیزی" بەتەواوی ڕووت و قوتكردەوە، كە وەهەندێك دەڵێن، نە لە ئێستا و نە لە ڕابردوودشدا بانگەشەی یەكڕیزی چوارچێوەی دروشم و قسەی تێنەپەڕاندووە، زیاتر ئامانجی پچڕینی پۆست و دەستكەوتی زیاتر بووە بۆ حزب لەسەر بەڕەی نەتەوەیی و كۆكردنەوەی زۆرترین هێز بەناوی نوێنەرایەتی زۆرینە. لە ساڵی 2005 بەتۆمەتی دەرچوون لە یەكڕیزی نیشتمانی پارتی بارەگاكانی یەكگرتووی ئیسلامی لە دهۆك سوتاند و ژمارەیەك كادر و سەركردەی ئەو حزبەی كوشت، زیاد لەجارێك بزوتنەوەی گۆڕانی تەخوینكرد و بە ئەكرادی مالیكی و چەندین ناو و ناتۆرەی تر تۆمەتباریان كرد. پارتی دیموكراتی كوردستان لە نوێترین هەڵوێستیدا جارێكی لە یەكڕیزییەوە دەستپێدەكات و دەڵێت" هەمیشە پەرۆشی پێكەوەیی و یەكڕیزی بووە و هەموو هەوڵەكانیشی لەو پێناوەدا بووە". پارتی: ڕێككەوتنی ستراتیژی كۆتاییهاتووە مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان لەو ڕاگەیەندراوێكدا كە ئەمڕۆ بڵاویكردوەتەوە و وەڵامی ڕاگەیەندراوەكەی دوێنی مەكتەبی سیاسی دەداتەوە، وێڕایی تەئكیدكردنەوە لەسەر یەكڕیزی ڕایدەگەیەنێت" پێداگیریی یەكێتی لەسەر وەرگرتنی ئەو پۆستە هیچ بەهانەیەكی موقنعی نییە، ئەگەر باسی رێككەوتنی ساڵی 2005ی نێوان سەرۆك بارزانی و مام جەلالی رەحمەتی دەكەن، ئەوا لە ئێستادا نە سەرۆك بارزانی سەرۆكی هەرێمە و نە پۆستەكە بۆ مام جەلالە و كۆی هەلومەرجەكەش گۆڕاوە".    بەپێی ئەم قسانەی پارتی بێت، پێكەوەبوون و یەكڕیزی نیشتمانی پەیوەستە بە هەلومەرجی سیاسی و پرۆسەیەكە قابیلی ئەوە گۆڕانی بەسەردابێت، لە كاتێكدا بەرژەوەندی نەتەوە و پرسە نەتەوەییەكان پرسێكی جێگر و نەگۆڕن و پێویستی بەپێكەوە بوونێكی هەمیشەیی و ڕاستگۆیانە هەیە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی و چاكەی گشتی، نەك پێواندنی بەپێی بار  و دۆخ و بەهێزی و لاوازی ئەم هێز و ئەو هێز. یەكێتی:پارتی یەكڕیزی تێكداوە دوێنێ‌ مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە ڕاگەیەندراوێكدا، كە دژی سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی بۆ بەغدا و كۆبونەوەی لەگەڵ هێز و لایەنە سیاسییە عێراقییەكان بڵاویكردەوە، ڕایدەیگەیەنێت"بە پێچەوانەی یەك هەڵوێستی، لە دەزگاكانی ڕاگەیاندنەوە گوێبیستی هەواڵی چوونە بەغدای وەفدێكی پارتی دیموكراتی كوردستان بوون كە بە سەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان تاك لایەنە چوونەتە بەغدا بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ لایەنە سیاسییەكانی عێراق لەسەر كۆمەڵێك بابەتی پەیوەست بە پێكهێنانی حكومەتی داهاتوی عێراق و بە تایبەت پۆستی سەرۆك كۆمار". ئەم ڕاگەیەندراوەی یەكێتیش دیسان، پرسی سەرۆك كۆمار و پۆستەكانی حكومەتی دەوڵەتی عێراقی كردووە بەپێوەری یەكڕیزی و یەكهەڵویستی و پێكەوەبوون، لە كاتێكدا بەدرێژایی چەند ساڵی ڕابردوو هەم یەكێتی و هەم پارتی چەندین پۆستی هەستیار و گرنگیان لە دامەزراوە گرنگەكانی دەوڵەتی عێراق لەدەستدابووە, بەڵام هیچیان نەگەیشتونەتە ئەو پێگەیەی لە پرسێكی وەك پەسەندكردنی پڕۆژە یاسای بودجە و ماف و ئیستیحقاقەكانی خەڵكی كوردستاندا ڕۆڵێكی گرنگ و یەكلاكەرەوە ببینن.

راپۆرتی:  (درەو میدیا): توندبونەوەی ناكۆكییەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، پرۆسەی هەڵبژاردنی كاندیدێك بۆ ئەو پۆستە دوادەخات، كە بڕیاربوو ڕۆژی 25 ئەم مانگە لە پەرلەمانی عێراق بەڕێوەبچێت. بەپێی ئەو خشتەی كارەی ئەنجومەنی نوێنەران بڵاویكردوەتەوە، دانیشتنی ڕۆژی سێ‌ شەممەی پەرلەمان لە دوو بڕگە پێكدیت: یەكەم: هەڵبژاردنی لیژنە هەمیشییەكان و دیاریكردنی دەستەی سەرۆكایەتی بۆیان دووەم: تاوتوێكردنی دۆخی پارێزگای بەسرە و بانگهێشتكردنی كۆمەڵێك وەزیری پەیوەندیدار بە دابینكردنی خزمەتگوزرای و پێداویستییەكان بۆ ئەو پارێزگایە ئەمە لە كاتێكدایە، بڕیاربوو بڕگەی یەكەمی دانیشتنی پەرلەمانی عێراق هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار بوایە، وەك ئەوەی سەرۆكی پەرلەمان لە دانیشتنی پێشووی پەرلەماندا ئاماژەی پێكرد و، ڕۆژی 17ی، ئەم مانگەش پەرلەمانی عێراق دەرگای خۆپاڵاوتنی بۆ سەرۆك كۆماری عێراق كردەوە لەڕۆژانی (19 و20و23) كە ئەمڕۆ دوا وادەی خۆكاندیدكردنە بۆ ئەو پۆستە. كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق سەرەتای تەقینەوەی ناكۆكییەكانی نێوان یەكێتی و پارتی بوو لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار، پارتی دەڵێت" یەكێتی تاكلایەنە كاندیدی دیاریكردووەو ڕای وەرنەگرتوە لە دەستنیشانكردنی بەرهەم ساڵح بۆ ئەو پۆستە"، ئەوە لەكاتێكدایە زیاد لەسەرچاوەیەك ئاماژەیان بەوەكردووە كە بەر لە دەستنیشانكردنی بەرهەم ساڵح لەلایەن یەكێتییەوە، تەنانەت پێش گەڕانەوەشی بەشێوەیەكی فەرمی بۆ ناو ئەو حزبە، ناوبراو دووجار سەردانی بارزانی كردووە و هەوڵیداوە ڕەزامەندی وەربگرێت بۆ ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق وەربگرێت. نیچیرڤان بارزانی دوای دواخستنی هەڵبژاردن دەكات سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی بۆ بەغدادو كۆبونەوەی لەگەڵ زۆرێك لەهێز و لایەنە سیاسییە دیارەكان، ناكۆكییەكانی نێوان یەكێتی و پارتی قوڵتركردوەتەوە، مەكتەبی سیاسی یەكێتی لەبەیاننامەیەكدا دژایەتی سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی كرد و بەهەنگاوێكی "تاكلایەنە و پێچەوانەی یەك هەڵوێستی كورد" وەسفیكرد. ڕۆژنامەی "عەرەبی ئەلجەدید" لەزاری بەرپرسێكی عێراقەوە ئاشكرایكردووە، نێچیرڤانی لەسەردانەكەیدا بۆ بەغداد لەگەڵ سەركردەكانی عێراق سەبارەت بە دواخستنی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار و پشتیوانیكردنی كاندیدەكەی پارتی بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە  گفتوگۆی كردووە. بەوتەی ئەو بەرپرسە" نیمچە ڕێككەوتنێك كراوە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لە دانیشتنی ڕۆژی سێشەممەی پەرلەماندا، پارتی بەهەموو شێوەیەك كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح بۆ ئەو پۆستە و هەر گفتوگۆكردنێكیش لەوباریەوە ڕەتدەكاتەوە". ڤیان سەبری پەرلەمانتاری عێراق لەسەر فراكسیۆنی پارتی لەلێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە، پۆستی سەرۆك كۆمار پشكی كوردە و بۆ لایەنێكی سیاسی دیاریكراو قۆرخ نەكراوە، ڕێككەوتن هەیە لەنێوان پارتی و یەكێتیدا تەوافوقی لەسەربكرێت.   ڕاشیگەیاندووە، پارتی یەكەم هێزی كوردییە لەڕووی ژمارەی كورسییەوە و پێویست یەكێتی گفتوگۆیان لەگەڵ بكات، نەك تاكلایەنە كاندیدی خۆی پێشكەبكات بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ پارتی. ئەمە لە كاتێكدایە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران لە بەیاننامەی كردنەوەی دەرگای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار رایگەیاندووە كە هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار بە گوێرەی مادەی 27ی دەستوری هەمیشەیی عێراق تا رۆژی 2ی 10 بەڕێوەدەچێت.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ رۆژی (15 و 16)ی ئەم مانگە پەرلەمانی نوێی عێراق دەستەی سەرۆكایەتی هەڵبژارد، پاشان سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ماوەی سێ‌ رۆژ دەرگای خۆپاڵاوتنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كردەوە، سبەینێ‌ كاتژمێر (3:00)ی پاش نیوەڕۆ دەرگای خۆپاڵاوتن دادەخرێت. خۆپاڵاوتن چۆن دەبێت ؟ بەگوێرەی ماددەی (3)ی یاسای ژمارە (8)ی ساڵی 2012ی تایبەت بە خۆپاڵاوتن بۆ سەرۆك كۆمار، ئەو كەسانەی كە خۆیان كاندید دەكەن، پێویستە لەماوەی ئەو (3) رۆژەدا داواكاریی خۆیان و بەڵگەنامەی پێویست و سیڤی خۆیان رادەستی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بكەن. پاش ئەو (3) رۆژە سەرۆكایەتی پەرلەمانی عێراق بە گوێرەی ماددەی (4)ی یاساكە ناوی ئەو كاندیدانە رادەگەیەنێت كە مەرجە یاساییەكانیان تێدایە بۆئەوەی خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندیدبكەن. بە گوێرەی ماددەی (5)ی ئەو یاسایە هەر كاندیدێك ناوی لە لیستی كاندیدەكاندا نەبێت، دەتوانێت لە ماوەی سێ‌ رۆژدا لە دادگای باڵای فیدراڵی پەڵپ بگرێت بەشێوەی نوسراو و پاشان دادگای فیدراڵی لە ماوەی (3) رۆژدا دوای تۆماركردنی پەڵپەكان، بڕیاری یەكلاكەوەرەوەیان لەبارەیەوە دەدات و بە فەرمی لە ماوەی (3) رۆژدا سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران لە بڕیارەكەی ئاگاداردەكاتەوە، پاشان سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران ناوی ئەو كاندیدانە رادەگەیەنێت كە دادگای فیدراڵی كاندیدبوونیان پەسەند دەكات دوای پەڵپ گرتنیان. كەی سەرۆك كۆمار هەڵدەبژێردرێت ؟ ماددەی (شەشەم)ی یاسای خۆپاڵاتن بۆ سەرۆكی كۆمار ئاماژەی بەوە داوە، دوای كۆتاییهاتنی ئەو پرۆسانەی سەرەوە، بە گوێرەی ماددەی (72)ی دەستوری عێراق، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران داوای كۆبوونەوە دەكات بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لەنێو ئەو كاندیدانەی مەرجە یاساییەكانیان تێدایە. لە كۆبوونەوەكەی پەرلەماندا هەر كاندیدێك توانی دەنگی (دوو لەسەر سێ)ی پەرلەمانتاران كە دەكاتە دەنگی (220 دەنگ) بەدەستبهێنێت، دەبێت بە سەرۆك كۆمار، ئەگەر هیچ كاندیدێك نەیتوانی ئەو دەنگە بەدەستبهێَنێت، ئەوا گەڕی دووەمی هەڵبژاردن بەڕێوەدەچێت لەنێوان ئەو دوو كاندیدەی كە زۆرترین دەنگیان لە گەڕی یەكەمدا بەدەستهێناوە، ئەو كەسەی لە گەڕی دووەمدا زۆرترین دەنگ بەدەستدەهێنێت، دەبێتە سەرۆك كۆماری نوێی عێراق. بەپێی ماددەی (9)ی یاسای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، ئەگەر تەنها یەك كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار هەبوو، ئەوا پێویستە لە گەڕی یەكەمدا دەنگی (دوو لەسەر سێ)ی پەرلەمانتاران بەدەستبهێنێت، ئەگەر نەیتوانی، ئەوا لە گەڕی دووەمدا پێویستە دەنگی زۆرینەی پەرلەمانتاران بەدەستبهێنێت. سەرۆك كەی سوێندی یاسایی دەخوات ؟ پاش ئەو پرۆسەیە، سەرۆك كۆماری هەڵبژێدراو لەبەردەم ئەنجومەنی نوێنەران و بە ئامادەبوونی سەرۆكی دادگای باڵای فیدراڵی سوێندی دەستوری دەخوات بەو شێوەیەی كە لە ماددەی 50ی دەستوریدا هاتووە و ماوەی سەرۆكایەتی سەرۆك كۆمار چوارساڵە و لە رۆژی سوێندخواردنەوە دەستپێدەكات و تا كۆتاییهاتنی ماوەی یاسایی ئەو ئەنجومەنی نوێنەرانەی كە ئەوی هەڵبژاردووە و تەنها مافی ئەوەی هەیە یەك خولی تر بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار خۆی كاندیدبكاتەوە. كەی كۆتایی ماوەی دەستورییە ؟ بە گوێرەی یاسای ژمارە (هەشت)ی ساڵی 2012ی خۆپاڵاوتن بۆ سەرۆك كۆمار، سبەینێ‌ یەكشەممە دەرگای خۆپاڵاوتن دادەخرێت، پاشان سەرۆكایەتی پەرلەمان ناوی كاندیدەكان رادەگەیەنێت و ئەو كاندیدانەی خۆپاڵاوتنیان رەتدەكرێتەوە دەتوانن لەماوەی (سێ‌) رۆژدا لە دادگای فیدراڵی پەڵپ بگرن، واتە تا رۆژی 25ی ئەم مانگە و پاشان دادگای فیدراڵی لەماوەی (3) رۆژدا واتە تا 30 مانگ بڕیار لەسەر پەڵپەكان دەدات و لەماوەی سێ‌ رۆژدا پەرلەمان ئاگاداردەكاتەوە لە بڕیارەكەی و بە گوێرەی ئەم رێوشوێنانە پەرلەمانی نوێی عێراق، رۆژی 3ی 10 پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار بەڕێوەدەچێت و ئەوەش كۆتایی ئەو ماوە دەستورییەیە كە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دیاریكراوە.

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف رۆژ 30ی ئەم مانگە لایە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان ئەنجامی سیاسەتەكانی خۆیان لە چوار ساڵی رابردوودا دەچنەوە، سەرباری گومانەكان لە خراپی تۆماری دەنگدەران و ساختەكاریكردن، بەڵام هێشتا قسەی كۆتایی لای دەنگدەرانە و ئەوان بڕیار دەدەن لەسەر بەروبومی چوار ساڵی رابردووی پارتە سیاسییەكان. چوار ساڵی رابردوو، چوار ساڵی سەخت بوو بۆ هەموو پارتە سیاسییەكان، چەندین هەوراز و نشێوی سیاسی تێدا دروستبوو، كە پێویستی بەوە هەبووە هەر حزبێك بە ناچاری بڕیاری خۆی لەبارەوە بدات، جا ئەگەر بڕیارەكە دروست بوبێت یان نادروست. دیارترین روداوەكانی چوار ساڵی رابردوو كە بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلول كاریگەرییان لەسەر دەنگی دەنگدەران دەبێت دەتوانرێت لەم خاڵانەدا كورتبكرێنەوە: یەكەم: هاتنی داعش و خراپبوونی باوردۆخی دارایی دووەم: بڕینی موچە و سیستمی پاشەكەوتی موچەی فەرمانبەران سێیەم: پەكخستنی پەرلەمانی كوردستان چوارەم: ریفراندۆم پێنجەم: هاتنی حەشدی شەعبی و كشانەوەی پێشمەرگە لە ناوچە جێناكۆكەكان شەشەم: شكستهێنانی ریفراندۆم و گەڕانەوەی كورد بۆ بەغداد حەوتەم: چاكبونەوەی دۆخی دارایی و موچەی فەرمانبەران هەشتەم: ژمارەیەك هۆكار و پاڵنەری لاوەكی تر لەپاڵ ئەم روداوە گرنگانەدا، چەندین روداوی تر رویانداوە لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوەی حزبە سیاسییەكان كە لە رۆژی هەڵبژاردندا كاریگەری لەسەر سایكۆلۆژیای دەنگدەران دەبێت، هەڵبەت ئەگەر دەنگدەران هەر لە بنەڕەتەوە باوەڕیان بە پرۆسەكە مابێت و ئامادەبن لە رۆژی هەڵبژاردندا بچنەسەر سندوقەكان. لەم راپۆرتەدا (درەو میدیا) بەشێوەیەكی بابەتیانە خاڵی بەهێز و لاوازی هەموو لایەنە سیاسییەكان بۆ هەڵبژاردنی 30 ئەیلول دیاری دەكات  و تا دواین رۆژی هەڵمەتی بانگەشە، هەموو رۆژێك لە راپۆرتێكدا خاڵی لاواز و بەهێزی پارتە بەشداربووەكانی هەڵبژاردن بڵاودەكاتەوە.  یەكێتی نیشتمانی كوردستان یەكێتی نشتیمانی كوردستان 1/6/1976 دامەزراوە، سكرتێرەكەی (جەلال تاڵەبانی) بووە لەكاتی دامەزاندنییەوە تا كۆچی دوایی لە 3/10/2017، واتا تاڵەبانی بۆ ماوەی (41) ساڵ سەرۆكایەتی ئەم حزبەی كردووە. لەدوای كۆچی دوایی جەلال تاڵەبانییەوە تائێستا یەكێتی نەیتوانیوە سكرتێرێكی نوێ هەڵبژێرێت.  یەكێتی لە دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە رۆژی 21/9/2013 بەڕێوەچوو، لە كۆی (111) كورسی، (18) كورسی پەرلەمانی بردەوە و (350 هەزارو 500) دەنگی بەدەستهێنا. خاڵی لاوازەكانی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن: •    هاوبەشی سەرەكی هەموو ئەو شكست و قەیرانانە بووە، كە لە چوار ساڵی رابردوودا لە هەرێم رویانداوە، یەكێتی سەرباری ئەوەی هەندێكجار رەخنەی لە ئەدای حكومەت هەبووە، بەڵام لە حكومەت نەكشایەوە، لەكاتێكدا ئەگەر كۆتایی بە شەراكەتەكەی لەگەڵ پارتی بهێنایە، حكومەت هەڵدەوەشایەوە و هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكرا. •    ناكۆكی ناوخۆی یەكێتی و دابەشبوونی بەسەر بەرژەوەندی و ئەجێندای جیاوازدا. •    لەدوای مەرگی جەلال تاڵەبانییەوە، یەكێتی لە هێزێكی پێشكەوتنخوازەوە بەرەو حیزبێكی بنەماڵەیی موحافیزكار و فۆرمی حیزبی پارتی هەنگاوی ناوە، بەتایبەت لە ئیدارەدان لەقەڵەمڕەوی حیزبەكەیدا. •    ناڕۆشتنی سیاسەت و بڕیاری یەكێتی لە زۆربەی رووداوەكانی چوار ساڵی رابردوو وایكردووە یەكێتی زیاتر وەكو شوێنكەوتەی سیاسەتەكانی پارتی دەربكەوێت، ئەمەش رەنگە هۆكارەكەی جیاوازی بەرژەوەندی سیاسی ئاڕاستە جیاوازەكانی یەكێتی بێت. •    تێوەگلانی بەشێك لە سەركردەكانی یەكێتی لە بازرگانی نەوت و دۆسیەكانی گەندەڵی.  •    كاڵبونەوەی تێڕوانینی یەكێتی بۆ ئازادییە گشتییەكان و رودانی چەندین حاڵەتی گرتن و پێشێلكاری دژی ئازادییە گشتییەكان بەتایبەتی كاری رۆژنامەوانی و گرتنی خۆپیشاندەران. •    پەراوێزخستنی دەڤەری سەوز لەڕووی خزمەتگوزارییە گشتییەكانەوە لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە، ئەمە پشكی گەورەی بەرپرسیارێتییەكەی  دەكەوێتە ئەستۆی یەكێتی كە جومگە سەرەكییەكانی حوكمڕانی ئەم ناوچەیەی لەدەستدایە.  •    روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر كە بووە هۆی لەدەستدانی نیوەی خاكی باشوری كوردستان، پارتی توانی تەوزیفی شكستی ریفراندۆم بكات بۆ دەستەواژەی "خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر"، لەحاڵێكدا هۆكاری راستەقینەی "16ی ئۆكتۆبەر" ریفراندۆم بوو كە پارتی سەركردایەتی دەكرد. •    نەبوونی سەنتەری بڕیاردان لە ناو یەكێتیدا، بڕیاری ناو یەكێتی دابەشبووە بەسەر باڵ و كوتلە جیاوازەكاندا، ئەمەش زیانی گەورەی لە وێنەی یەكێتی داوە لەلای دەنگدەران. خاڵە بەهێزەكانی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن:  •    هێشتا هێزی دەسەڵاتدارە لە سنوری زۆنی سەوز، ئەمە دەكرێت كاریگەری گەورە لەسەر دەنگدەران دابنێت. •    بەهێزی سەرچاوەی دارایی یەكێتی بە بەراورد بە هێزە ركابەرەكانی لە ناوچەی جێ نفوزی خۆی. •    سەرەرای ناكۆكی و ململانێی ناوخۆیی، هێشتا ئەم هێزە خاوەنی رێكخستن و لایەنگر و پەیكەری رێكخستنی خۆیەتی. •    ئەم هێزە هێشتا خاوەنی پێگەیەو لەسەر ئاستی عێراق و وڵاتانی ناوچەكە حسابی بۆ دەكرێت.  •    تۆمەتباركردنی بە هاككردنی ئامێرەكانی دەنگدان لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق، ئەمە كاریگەری خراپی لەسەر وێنەی یەكێتی لای دەنگدەران بەشێوەیەكی گشتی دروستكرد. •    گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی، گوڕێكی بەهێز دەبێت بۆ دەنگدەرانی ئەو حزبە لە هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولدا.  

راپۆرتی: درەو میدیا پارتی بەرەسمی و یەكێتی بەناڕەسمی و كۆمەڵی ئیسلامی و یەكگرتووی ئیسلامی و ژمارەیەك كاندیدی تر ڕكابەریی بەرهەم ساڵح دەكەن لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار،  ئەم ڕكابەرێتییە هاوكاتە لەگەڵ هەڵمەتێكی ئیعلامی گەورە دژ بە ناوبراو، چی لەسەر ئاستی ماسمیدیا و هەم لەسەر ئاستی سۆشیال میدیاو، زیاد لەلایەنێكی سیاسی بەحزبەكەی خۆشیەوە،  وەك كەسێكی بێوەفا و هاوڕێی نیوەڕێگای هاودیدەكانی و، پۆست پەرست وێنای دەكەن، بەڵام ئەمە هەموو وێنەیەكەیە؟ ئەمە ئەو پرسیارەیە "درەو میدیا" بەدواداچونی وردی بۆ كردووە و هەوڵدەدات لەم ڕاپۆرتەدا بەشێوەیەكی پیشەییانە وەڵامی بداتەوە، وێڕایی ئاشكراكردنی چەندین زانیاری تر كە بۆیەكەمجارە لە ڕاگەیاندنەكاندا بڵاودەبێتەوە.  گۆڕان و كۆمەڵ و یەكگرتوو بەتەنیا بەجێیانهێشت   لە سەروبەندی ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا، حزبەكەی ئەوكاتی بەرهەم ساڵح (هاوپەیمانی بۆ دیموكراتی و دادپەروەری) یەكێك بوو لە حزبە ناڕازییەكان هاوشانی (گۆڕان و كۆمەڵ  یەكگرتوو)، بەرهەم ساڵح هەوڵیدا لەگەڵ ئەو سێ‌ حزبە پێكەوە و، دواتر بزوتنەوەی گۆڕان بەتایبەتی جۆرێك لە هاوپەیمانی پێكبهێنن بۆ بەشداریكردن لە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق و پەرلەمانی كوردستانیش، بەڵام بزوتنەوەی گۆڕان ئەو هاوپەیمانێتییەی ئەنجامنەدا و دواتر دەنگۆی ئەوە بڵاوبوەوە كە لەژێر فشاری یەكێتیدا گۆڕان هاوپەیمانێتی لەگەڵ بەرهەم ساڵح نەكردووە.   دوای ڕاگەیاندنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقیش، بەرهەم ساڵح داوای لە بزوتنەوەی گۆڕان و یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی كرد بیكەنە كاندیدی هەرچوار حزبەكە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار،  واتە لەگەڵ هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری، تەنها یەكگرتووی ئیسلامی ڕەزامەندی پیشاندابوو، ڕێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان ئەو داوایەی ڕەتكردبوەوە، ئەوە لەكاتێكدایە تائێستا پێنج كاندیدە دەرچوەكەی گۆڕان بۆ خولی نوێی پەرلەمانی عێراق سوێندیان نەخواردووە، كۆمەڵی ئیسلامیش كە ڕاستەوخۆ داواكەی ڕەتنەكردبوەوە، سەلیم شوشكەیی كاندیدكرد بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، لە كاتێكدا كۆمەڵ تەنها خاوەنی دوو كورسی پەرلەمانی عێراقە و كاندیدی سەرۆك كۆماریش پێویستی بەدەنگی دوو لەسەرسێی پەرلەمانە بۆ دەرچوون كە دەكاتە 220كورسی لە كۆی 329 كورسی پەرلەمانی عێراق و ڕەنگە لە باشترین حاڵەتدا سیناریۆی هەڵبژاردنی جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق دووبارە بكەنەوە، كە ئەگەرێكی زۆر دوورە.  پارتی فازیل میرانی دەكات بەگژ بەرهەم ساڵح دا دوای دەستنیشانكردنی بەرهەم ساڵح بەشێوەیەكی ڕەسمی لەلایەن یەكێتی نیشتمانی كوردستانەوە،  مەسعود بارزانی بەچڕی هاتوەتە سەرخەت لەگەڵ هێزە عێراقییەكان و لەهەوڵی ئەوەدایە ئەو پۆستە بۆ  پارتی بێت، یان خۆ بڕیاردەری یەكەم بێت لەوەی كێ لەسەر كورسی سەرۆك كۆمار دادەنیشێت. عەرەفات كەرەم، سەرۆكی پێشوی فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق، لەتویتێكدا بەڕوونی گوزراشتی لەم خولیایەی بارزانی كردووە و دەڵێ" ئەگەر هەموو پارتە سیاسییەكان لەسەر كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح بۆ سەرۆك كۆمار ڕێكبكەون، نابێت بە سەرۆك، گەیشتن بە سەرۆكایەتی كۆمار بەدەستی بارزانیە، بەوپێیەی ئەو پۆستە ئیستحقاقی هەڵبژاردنی خۆیانە". سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار لە پارتی دیموكراتی كوردستان  تایبەت بە"درەو میدیا"ی، ڕاگەیاند: پارتی فازیل میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی حزبەكەی بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كاندیدەكات و دەبێتە ڕكابەرێكی سەرسەختی بەرهەم ساڵح بۆ بەدەستهێنانی ئەو پۆستە، جەختیشیكردەوە، پارتی بەهیچ شێوەیەك سازشی لەسەر ئەو پۆستە نەكردووە، بەڵام چاوەڕوانی ئەوەبووە كە یەكێتی بەڕەزامەندی حزبەكەی ئەوان كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق دیاری بكات، بەڵام دوای دەستنیشانكردنی بەرهەم ساڵح بەشێوەیەكی تاكلایەنە، پارتی بڕیاری داوە كاندیدێكی بەهێزی هەبێت بۆ وەرگرتنی ئەوپۆستە كە ئەویش فازیل میرانیە. ئەگەرچی پێشتر پارتی بەردەوام داوای لە یەكێتی دەكرد كە خۆیان لەسەر یەك كاندید یەكلا بكەنەوە، بەڵام چاوەڕەوانی ئەوە نەبوون بژاردەی كۆتاییان بێتە سەر بەرهەم ساڵح، بەپێی زانیاریەكانی "درەو میدیا" پارتی  دەیەوێت " فوئاد مەعسوم" بكرێتەوە بە سەرۆك كۆمار، بەو پێیەی پارتی نایەوێت كەسێكی بەهێز لەو پۆستەدا بێت. پێشتر "درەومیدیا" ئاشكرایكرد، مەسعود بارزانی بە تەلەفون لەگەڵ نوری مالیكی و هادی عامری قسەیكردووە و پێڕاگەیاندون پارتی كاندیدی دەبێت بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار و داوای لێكردون پشتیوانی حزبەكەی بكەن بۆ سەرخستنی كاندیدەكەی بۆ سەرۆك كۆماری عێراق . ژمارەی ڕكابەرەكانی بەرهەم ساڵح لە هەڵكشاندان لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا لەتیف ڕەشید ئاوەڵزاوای جەلال تاڵەبانی لە بەغداد چاوی كەوتووە بە نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا و ژمارەیەك كەسایەتی و هێز و لایەنی سیاسی  و داوای لێكردوون پشتیوانی بكەن بۆئەوەی ببێتە سەرۆك كۆماری عێراق.    لە سەروبەندی هەڵبژاردنی كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، لەتیف ڕەشید بە ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی ڕاگەیاندووە، لە دەنگدانی ئەواندا دەربچێت و دەرنەچێت خۆی بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق هەڵدەبژێرێت.  پێشتریش فەرید ئەسەسەرد ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ڕایگەیاندبوو، بەرهەم ساڵح كاندیدی ڕەسمی یەكێتی نیشتمانی كوردستانەو لەتیف ڕەشید كاندیدی نارەسمی ئەو حزبەیە.    هەر بەپێی زانیارییەكانی "درەو میدیا" كە لە سەرچاوەی تایبەتەوە دەستی كەتووە، سروە عەبدولواحید سەرۆكی پێشوی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی عێراق، سبەینێ‌ بەڵگە پێویستەكانی تایبەت بەخۆكاندیدكردن بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، پێشكەش بەفەرمانگەی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەران دەكات و وەك كاندیدێكی سەربەخۆ خۆی بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كاندیدەكات. "درەو میدیا" پێشتر ئاشكرایكرد هەریەك لە سەردار عەبدوڵا و مەلابەختیار و فازیل میرانی و سەلیم شوشكەیی و عومەر بەرزنجی و كەمال عەزیز قەیتولی خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كاندیدكردووە.  

( درەو میدیا): گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناویەكێتی نیشتمانی كوردستان و دەستنیشانكردنی وەك كاندیدی فەڕمی لەلایەن ئەو حزبەوە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، پێدەچێت هەواڵێكی خۆش نەبوبێت بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان، بەتایبەت دوای بڵاوبونەوەی ئەو دەنگۆیانەی كە ئەو پێشهاتە تازەیە تەبخەیەكی ئەمریكی بێت و ئامانجی لەقاڵبدانی پارتی و دروستكردنەوەی جۆرێك لەهاوسەنگی بێت، بەتایبەت دوای ڕۆیشتنی ئەو حزبە بەلای ئێرانییەكان و پاڵدان بەسەربازگەكەی مالیكی و عامری، لەعێراق. بارزانی لەگەڵ مالیكی و عامری قسەی كردووە سەرچاوەیەكی سیاسی باڵا لەبەغداد بە"درەومیدیا"ی، ڕاگەیاند، دوای كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح لەلایەن یەكێتیەوە بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، مەسعود بارزانی بەتەلەفون قسەی لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاساو، هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتحدا كردووەو خواستی پارتی پێڕاگەیاندون كە بەنیازی دەستنیشانكردنی كاندیدێكە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمارو، داوای لێكردون پشتیوانی كاندیدەكەی پارتی بكەن، سەرچاوەكەی "درەومیدیا"ئەوەشی ئاشكراكرد، بارزانی بەعامری و مالیكیشی ڕاگەیاندووە، ئەگەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بۆ پارتی بێت، ئەوان ئامادەن داوا لە بەشیر خەلیل حەداد جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق بكەن دەستلەكاربكێشێتەوەو، پشتیوانی كاندیدێكی یەكێتی بكەن ئەو پۆستە وەربگرێت. بارزانی بەرهەم ساڵح بەمەترسی دەزانێت لەبارەی هۆكاری سەرهەڵدانی ئەم هەڵوێستە تازەیەی پارتی، سەرچاوەكەی "دەرەومیدیا" وتی: هەر لەسەرەتاوە پارتی لەزیاد بۆنەیەكدا ئاماژەی بەوەكردووە، كاندیدیان دەبێت بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار و ئەو پۆستە موڵكی لایەنێك نیە بەتەنیا، بەقسەی سەرچاوەكە، هەلوێستی ئەوكاتەی پارتی زیاتر تەكتیكی بوو، وەك ئەوەی هەڵوێستێكی ستراتیژی و یەكلابوەوە بێت و،  زیاتر مەبەستیان دروستكردنی فشاربوو لەسەر یەكێتی تاكاندیدێك دیاریبكات بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار بەدڵی پارتی بێت كە زیاتر مەیلیان بەلای (فوئاد مەعسوم و مەلابەختیار)دا، بوو، بەڵام دوای  هاتنە ناوەوەی ئەمریكییەكان بۆ ناو یارییەكە و دەستنیشانكردنی بەرهەم ساڵح بۆ ئەو پۆستە، پارتی بەجدی كەوتۆتە خۆی و  هەوڵی بەدەستهێنانی ئەو پۆستە دەدات، بیانوەكەی ئەوەیە ڕێككەوتنی پێشوەختی هەبووە لەگەڵ یەكێتی، كە كاندیدی سەرۆك كۆمار بەڕەزامەندی هەردوولا دیاریبكەن، بەڵام جەوهەری مەسەلەكە ئەوەیە، پارتی ترسی گەورەی هەیە لەوەی لەلایەك بەرهەم ساڵح كێشە بۆ ئەو ڕۆڵە بەهێزە دروستبكات كەپارتی بەنیازە لەچوارساڵی داهاتودا لەعێراق هەیبێت و بەبەهێزی بگەڕێتەوە بۆ بەغداد، لەلایەكی تریشەوە، گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو  یەكێتی و كاندیدكردنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، تەبخەیەكی  ئەمریكی بێت چی بۆ ڕاگرتنی باڵانس لەنێوان هێزە كوردییەكان لەسەر ئاستی عێراق و، هەم دروستكردنی جۆرێك لەهاوسەنگی یان لارنەبونی زیاتری تەرازوی هێز بەبەرژوەندی پارتی لەناوخۆی كوردستان و، ڕەنگدانەوەی لە حكومەتی داهاتووی هەرێمی كوردستان، كەپارتی خۆی داناوە دەسەڵاتداری ڕەهابێت تیادا. ئەمریكا نایەوێت پارتی زۆر پێ‌ ڕاكشێت پێشتریش ماجید شەنگالی پەرلەمانتاری خولی پێشوی پارتی لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لەلێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند: پارتی و یەكێتی لەبارەی پۆستی سەرۆك كۆمارەوە نەگەیشتونەتە ڕێككەوتن و، پارتی ئەو پۆستە بەمافی خۆی دەزانێت، ئاماژەی بەوەشكردبو، پارتی ئامادەیە دەستبەرداری پۆستی جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق بێت بۆ یەكێتی ئەگەر پۆستی سەرۆك كۆماری وەرگرت.  دروستكردنی تەگەرە بۆ بەرهەم ساڵح لەلایەن شەخسی بارزانیەوە لەكاتێكدایە، ڕۆژنامەی شەرقلئەوسەت لەزاری سەرچاوەیەكی ئاگاداری پارتیەوە بڵاویكردەوە، لەم ماوەیەی دواییدا بەرهەم ساڵح دوور لەچاوی میدیاكان دووجار لەگەڵ بارزانی كۆبۆتەوە بۆ ئەوەی ڕەزامەندی لەسەر كاندیدكردنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بەدەستبهێنێت. بەڕای بەشێك لەچاودێران، پێداگریكردنی ئەمریكا لەسەر كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار عێراق و،  وەك بەربژێری  یەكێتیش، جگە لەڕاگرتنی هاوسەنگیی،  ڕەنگە هۆكارە هەرە سەرەكییەكەی ئەوەبێت، واشنتۆن نەیەوێت پارتی لەسەر ئاستی عێراق و كوردستانیش دەستكەوتی زۆر زیاتر لەڕابردوو بەدەستبهێنێت، كە وەك جۆرێك لەپاداشتی نزیكبونەوەی لەئێرانیەكان تەفسیری بۆ بكرێت، ئەوەش هانی زیاتری هێزە كوردیی و عێراقییەكان بدات بۆ هەڵپەكردنی زیاتری نزیكبونەوە لەئێران.