.gif)
هێمن کەریم لەگوتاری پێشودا وتمان رۆژهەڵاتی ناوەراست دەکوڵێت، عێراق بەرەو شەری وەکیلەکانی دوو زلهێزی دونیا هەنگاو دەنێت، تائێرە و پێش ساڵی 2020 شەری دوو زلهێزی وەک ئەمریکا و ئێران لەناو عێراقدا هەم ساردو هەم ناراستەوخۆبوە، لەدوای 2020 وادەخوێنرێتەوە کە قۆناغی شەری راستەوخۆ و گەرم لەعێراق لەنێوان هەردوو وڵاتی زلهێز دەستپێدەکات، دەبێت ئیتر لایەکیان پرۆسەکە بگرێتە دەست، بەڵام شەرێکی تەکنیکی نەک شەڕی جوڵاندنی هێزە گەورەکان، بەواتایەکی تر شەرێکی تازە (مۆدێرنە) و کەمترین زەرەی کیانی هاوڵاتی مەدەنی لێدەکەوێتەوە زیاتر ئامانجەکان دیاری دەکرێن نەک ناوچەو شار، بەڵکو زیاتر شکۆی تیادەشکێنرێت نەک کۆی سیستەمەکە. عێراق لەئەزەلەوە وڵاتێکە شەقامی تاقیکردنەوەی بازوی زلهێزەکانی دونیابوە، هەرکات بۆیانکرابێت زلهێزان کردویانەتە مەیدانی شەری یەکتری و عێراقیان کردتە تەسفیەی حساباتیان و وڵاتی خۆیان و هاوڵاتیانی خۆیان دورخستۆتەوە لەمەرگ وناکۆکیەکان، زۆرجار عێراق ئەو وڵاتەبوە کە خۆی خاوەنی شەرەکان نەبوە، بەڵکو شوێنی یەکلاییکردنەوەی کینەو بوخزەکان بوە ، ئەمەی دەگوزەرێت لەعێراقدا زۆر جیاواز نیە لەرابردوەکەی تەنها جیاوازیی ئەوەیە کەئایە ئەم شەرەی لەسەر عێراقە پەل دەهاوێتە هەردو وڵاتی زلهێزو خاوەن کێشەکە؟ کەئەمەیان مەحاڵەچونکە نەئێران و نەئەمریکا ئەوەیان ناوێت ، تەکنکی شەری ئێستاش گۆراوە و نایانەوێت بکەونە شەری هێزی زەمینی، ئەوەی خواستیانە تەنها شەری تەکنەلۆژی و تەکنیکی و ئامانجدارەکانە هەر ئەونە بردەکات و تا ئەندازەی کوشتنی فەردی یەکتری و بەرهەم هێنەرەکانیان لەبواری وردی چاودێری هەنگاو بنێت نابێتە ئەو وێرانیەی کە باس دەکرێت، بەڵام بەهەربارێکدا شەری ساردی (ئێران و ئەمریکا) لەعێراقدا کۆتایی هاتوەو چۆتە قۆناغی گەرمەوە ئیدی مەترسی گەورەش ئەگەرێکی چاوەروانکراوە، بەڵام خواستەکانی هەردوو وڵاتە زلهێزەکە بەرەو ئەو شەرە وێرانکەرە نابینرێت تەنها ئەوەیە ئەمریکا دەیەوێت عێراق بگرێتەوە دەست و ئێران ئیتر پاشەکشەی تیابکات، ئایە ئێران ئەمە دەکات؟ لەبنەرەتدا وەکیلەکانی یان (دۆستەکانی) ئێران لەعێراقدا کەوتنە هەڵەیەکی کوشندە، کاتێک پەلاماری باڵوێزخانەی ئەمریکایاندا، بەگوێرەی یاسای دەولیی هەڵکوتانە سەرهەر باڵوێزخانەیەک وەک ئەوەیا راستەوخۆ هەڵکوتانە سەر خاکی ئەو وڵاتە، کاتێکیش لایەنگرانی حەشد و (حەشدیش وەک دۆستی ئێران) هەڵیان کوتایە سەرباڵوێزخانەی ئەمریکا لە بەغداد واتە راستەوخۆ هەڵیان کوتاوەتە سەرخاکی ئەمریکاو سەروەری ئەمریکا یان پێشێلکردوە، ئالێرەوە ئەمریکا دەستی کراوەکردو وەک خۆپارێزی و بەرپەچی ئەوگروپە کەوتۆتە جوڵەی توند و پەرچەکردارەکەشی کەمەرشکێن بو، بۆ ئێران و حەشدی عێراقی هەرئەوەشە ململانێکە گۆرانی بەسەراهات . ئێستا کەئێران رای گەیاند هەرگیز لەخوێنی فەرماندەکەی (قاسمی سولەیمانی) خۆش نابێت و تۆڵەی کوشندە لەئەمریکیەکان دەکاتەوە، قۆناغەکە چۆتە حاڵەتی خۆپارێزی لەلایەن ئەمریکاوە، بەوهۆکارەش زۆرێک لەدیبلۆماتکارو چاودێرەکانی هێناوەتە هەولێرو ناوەندیش وەک هێزێکی سەربازی بەکاردێنێت و هەولێریشی کردۆتە پرۆسە سیاسیەکەی، بۆیە پێویستە کورد لەم شەرەگەرمەی مۆدێرنەدا بیرێک لەپرۆژەی خۆی و کیان و بونیادو دراوسێکانی بکاتەوە. پێویستە سیاسەتی کوردی ژیرانە ئەم قۆناغە ببرێت تانەکەوێتە ناوچەی گەرمەوە، تەنها بیلایەنیشی دەوێت تادوربێت لەناوچەی گەرمی شەڕ، چونکە هەرچی ئەوانەی لەعێراقدا دەچنە پرۆژەی ئێرانیەوە ناچنە ماڵێکی ئارام و سەرەوەرییەکانی پێشێل دەکرێت ، ئەوانەشی دەبنە پرۆژەی ئەمریکی راستەوخۆ دژی مەزهەبی شیعیە و ئیرانی دەوەستنەوەو ناوچەکەشیان دەبێتە مەیدانی شەری مەزهەبی و میلیشیاکان. بەهەربارێکدا گەر شەرەکە گەورەبێت یان تەکنیکی و ئامانجەکان ببنە شەری گەرم و شکۆ شکاندن ستراتیج بێت، کورد هەر دەبێت دوربێت لەتەرەفگیری نێوان (ئێران –ئەمریکا) چونکە لەبنەرەتدا ئەم کێشەیە کێشەی کوردی نیە، راستە لەناو قوڵای ململانێکاندایە بەڵام لەناو کێشەکەدا نیە، کێشەیەکە زیاتر لەنێوان دوو زلهیز و تا ئەندازە و بنەرەتەکەی دەگەرێتەوە بۆ کۆی مەزهەبی عەرەبی و لایەنداری شیعەی ئێرانی و کێشەی ئیسرائیل، هەر ئەوەشە دەبێت بێلایەنبێت، رەنگە ئێران و شیعەکانی عێراق ئەم بێلایەنیە نارەحەتیان بکات، ئەوەشی لەدەستیان بێت تەنها گوشاری ئابوریە بۆ سەر هەرێم ئەویش کاتیە تێدەپەرێت، واتە لیکەوت و زیانی بێلایەنیەکەی کەمترە لەوەی لایەندار بێت. رونە کە گۆرەپانی عێراق بەرەو توندو تیژی زیاتر هەنگاو دەنێت و دەسەڵاتە سیاسیەکەشی خۆی بەم زوانە بۆ رێکناخرێتەوە، ناشتوانێت بە یاساو پەرلەمانێکی لایەندار هێزێکی وەک ئەمریکا لەعێراق بکاتە دەرەوە، لەوتێروانینەوەیە کە هەولێر بەرەوە سەنتەری کۆکردنەوەی کۆی نوێنەرانی وڵاتانی عێراق هەنگاو دەنێت، ئەمەش ئەو قۆناغەیە گەر بەوردی مامەڵەی تێدا بکرێت، ئەوا کورد دەتوانێت بونیادی کوردستانی لەتاکی عەرەبی بەتەواوی جیاکاتەوە.
.gif)
عارف قوربانی سەرەڕای قوڵبوونەوەی ناكۆكییەكانیان و گەیشتنی بە ئاستێكی زۆر مەترسیدار، نە ئەمریكا و نە ئێران هیچ كامیان نایانەوێ شەڕی رووبەڕوو لە نێوانیان رووبدات. هەردوولایان هەریەكە و بۆ ئامانجێكی جیاواز پێویستیان بە كات هەیە بۆ ئەوەی تووشی ئەو شەڕە نەبن. ئەمریكا لەلایەك لەبەرئەوەی هەڵبژاردنی لەپێشە و لەلایەكی تریشەوە هێشتا بەدیلی بۆ دوای رژێمی ئێستای ئێران ئامادە نەكردووە بۆ راگرتنی هاوسەنگیی نێوان سوننە و شیعە لە ناوچەكە. ئێرانیش پێویستی بەكاتی زیاتر هەیە بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم و دەستڕاگەیشتنی بە چەكی ئەتۆم. بەڵام ئەگەری زۆریش هەیە لێكەوتەكانی كوشتنی قاسم سولەیمانی پەلكێشی دۆخێكیان بكات كە هیچیان خوازیاری نین. هەرچەندە سرووشتی شیعە ئێرانییەكان وایە كە بۆ دۆخی ناوخۆی خۆیان هەمیشە پێویستیان بەوەیە وەك قوربانی دەركەون، ئەگەری ئەوەش هەیە وەك كوشتنی ئیمام حوسێن وەبەرهێنان لە كوژرانی قاسم سولەیمانیدا بكەن. ئەگەر هەردوولاش ئیرادەیان بەسەر لێكەوتەكاندا زاڵ بێ و نەكەونە كاردانەوەی راستەوخۆ وەك ئەوەی بەشێكی زۆری وڵاتان داوایان لێدەكەن، بەڵام تەنیا نەمانی قاسم سولەیمانی لە گۆڕەپانەكە كۆمەڵێك پێشهات دێنێتە ئاراوە كە هاوكێشەی هێز لە ناوچەكە دەگۆڕێت. بەدیاریكراوی لە ململانێ ناوخۆییەكانی ئەو وڵاتانەی پێشتر ئێران دەستی تێوەرداون. بەتایبەتیش بەهۆی ئەوەی كە بە نەمانی سولەیمانی، دەستی ئێران بە ئاسانی ناگاتەوە ناو هەموو ئەو كون و كەلەبەرانەی پێشتر حاجی قاسم پێیان ئاشنا بوو. واتا ئەگەری هەرە چاوەڕوانكراو گۆڕینی هاوكێشەی هێز و جۆری ململانێ و نەخشەی سیاسی وڵاتانی عێراق و سووریا و لوبنان و یەمەن و هەرێمی كوردستانە بەرلەوەی چاوەڕوانی گۆڕانكاریی گەورەتر بكرێت لە هاوكێشە نێودەوڵەتییەكاندا. گەرچی هاوكێشەكانی ناوچەكە زۆریان پێكەوە پەیوەستن، بەڵام ئەوەی راستەوخۆ پەیوەندی بە ژیان و چارەنووسی ئێمەوە هەیە كاریگەرییەكانێتی لەسەر عێراق و كوردستان. حووسییەكانی یەمەن، یان حیزبوڵڵای لوبنان پێگەیان لاوازبێ، شتێك لە ژیانی ئێمە ناگۆڕێت، بەڵام كاتێ حەشدی شەعبی لە عێراق دەكەوێتە ژێر گوشارەوە و هەڕەشەی هەڵوەشاندنەوەیان لێدەكرێت، ئەمە دەرفەتی ژیان دەخاتەوە بەردەم ئێمە. چونكە روون بوو لەو هاوپەیمانێتییە هەرێمایەتییەی توركیا و ئێران و دەستوپێوەندەكانیان لە عێراق، دوای ئەوەی 16ی ئۆكتۆبەریان بە ئاسانی بۆ چووە سەر، پلانی دووەمیان نەهێشتنی هەرێمی كوردستان بوو. ئەوەی سوپای پاسداران و فەیلەقی قودس لەژێر عەبای حەشدی شەعبی كردیان بەشێكی ئامانجەكە بوو، قۆناغی دووەمی لەڕێگەی هەڵگیرساندنی شەڕی ناوخۆی نێوان (یەكێتی و پارتی) و بەشداریی ئەوانەوە بە ئامانج دەگەیشت كە شەرعییەتدان بوو بە نەهێشتنی قەوارە دەستوورییەكەی هەرێمی كوردستان. كوشتنی قاسم سولەیمانی لانیكەم دواخستنی شەڕێكی حەتمیی خۆبەخۆی كوردە، ئەو دەستێكی لە پشتی پارتی و دەستەكەی تری لە هەناوی یەكێتیدا بوو، جیاواز لەو ئامانجە دوژمنكارییەی كە باڵاكردنی كوردیان پێ قووت نەدەدرا، وەك سیاسەتی هەمیشەیی وڵاتەكەشی بەردەوام بە دروستكردنی قەیران لە دەرەوە كێشە ناوخۆییەكانیان دووردەخستەوە، هەروەك لەدوای تێكچوونی رێككەوتنە ئەتۆمییەكەشەوە بەدوای یاریكردن بە كات و سەرقاڵكردنی ئەمریكاوە بوون لە دەرەوەی ئێران تا بە سوودوەرگرتن لەكات دەبوون بە خاوەن چەكی ئەتۆمی. بۆ ئەم ئامانجانە گۆڕەپانی كوردستان بژارەی هەرە لەپێشیان بوو كە بە كولاندنەوەی كۆنە برینی شەڕی ناوخۆ دەرگای وێرانكاری بەڕووی كورد و كوردستاندا بكەنەوە. سەرەتا بەگرتنەبەری ئەو رێگایانەی بەهۆیەوە پارتی و یەكێتی لێك دووردەكەوتنەوە، ئەمەش بەدیاریكراوی لە دوای بڕیاردانی ریفراندۆمەوە دەستیپێكرد. كاتێ پرۆئێرانییەكان لەناو پارتی و یەكێتی رێیان بۆ كێشا كە ئەم خواستە لەڕێگای گوشار خستنە سەر كۆسرەت رەسوڵەوە دەستپێدەكات و بەدوورخستنەوەی كۆسرەت رەسوڵ وەك كەسی یەكەمی یەكێتی دەرگا بەڕووی ئەو دابڕانە ئاسانتر دەكرێتەوە. ئەوە بوو ئاغای سولەیمانی چەند جارێك و لەچەندین رێگاوە فشاری خستە سەر، دوای بێهیوابوون لە پەیامە راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆكانی، خۆی دەچێتە ماڵی كۆسرەت رەسوڵ و وەك ئاماژەی هەڕەشەیەك پێی دەڵێت دوا قسەم ئەمەیە: "ئەگەر بەگوێمان بكەیت، دەتكەین بە كەسی یەكەم لە كوردستان، ئەگەر رێگەشمان لێبگریت دڵنیابە من دێمەوە بۆ پرسەكەت". كۆسرەت رەسوڵ مل بۆ خواستەكەی نادات و هەموو بینیمان لەدوای ئەم كۆتا دیدارەیانەوە چی بەرانبەر بە كۆسرەت رەسوڵ كرا. لە هەڵوەشاندنەوەی مەكتەبی سیاسییەوە بیگرە تا نەخۆشخستنەكەی و دواجار لە كۆنگرەی حیزبەكەشی، دوورخستنەوەی هەموو ئەوانەی لەگەڵ بە ئاشتی مانەوەی كوردستان و لەپێناو تێكنەچوونی سەقامگیریی كوردستاندا، لەگەڵ مامەڵەكردن بوون لەگەڵ پارتی. هەروەها بردنە سەرەوەی گرووپی 16ی ئۆكتۆبەر بۆ ترۆپكی دەسەڵات. قاسم سولەیمانی لەڕێگەی میدیا و كارەكتەرە سێبەرەكانی لە دەرەوەی یەكێتی، هەڵمەتێكی چڕیان دەكردە سەر هەر كەسێك لەناو یەكێتی ئەگەر لایەنگری تێكدانی پەیوەندی لەگەڵ پارتی نەبووایە. بە ناوبردنیان بە پرۆپارتی، بە پارتییەكانی ناو یەكێتی و چەندین ناو و ناتۆرەی تر هەوڵی ناكاریگەركردنیان دەدان. پێچەوانەی ئەمەش هەر ئەو میدیاكارە (بێلایەن) و كارەكتەرە حیزبیانەی كە پرۆئێرانی بوون لە حیزبەكانی تر، كۆمەكیان بەباڵاكردنی هاوئاوازەكانی قاسم سولەیمانی دەكرد لەناو یەكێتی. كۆنگرەی یەكێتی و چوونە سەرەوەی زۆربەی ئەنتی پارتییەكان و بەركەنارخستنی (پرۆ پارتییەكان)، لە بەرانبەریشدا هەندێ رەفتار و سیاسەتی هەڵە و غرووری پارتی، رێگاكەی كورتكردەوە بۆ ئەوەی كوردستان پێ بنێتە قۆناغی ناسەقامگیرییەوە، ئەوەی كە ئێران پێویستی بوو. بەڵام ئاراستەی رووداوەكان بەهۆی كوشتنی قاسم سولەیمانییەوە رێچكەیەكی تر دەگرن. سولەیمانی كوژرا و بەفریای پرسەكەی كۆسرەت رەسوڵ نەكەوت. پێچەوانەی ئەو تێڕوانینانەی پێیانوایە كوشتنی سولەیمانی كوردستانیش پەلكێشی ناو رووداوەكان دەكات و ئەگەری ئەوە هەیە ببێتە گۆڕەپانی جەنگ، من پێچەوانەی ئەمە دەبینم و پێموایە كوشتنی قاسم سولەیمانی كوردستانی لە جەنگ دوورخستەوە. ئەم رووداوە ئەگەر پێش بەستنی كۆنگرەی یەكێتی بووایە هاوكێشەكانی ناو یەكێتیش ئێستا بەجۆرێكی تر دەبوون. بەڵام هێشتا بەهۆی ئەوەی جۆری سەركردایەتیكردنی یەكێتی یەكلایی نەكراوەتەوە، لە پرسی دیاریكردنی سەرۆكی یەكێتیدا هاوكێشەكە بە زیانی بەرەی ئێران دەگۆڕێت. راستە لە كۆنگرە كاردانەوەی دژایەتیكردنی پارتی وایكرد ئەوانەی نزیك لەپارتی بوون لاواز بكرێن و نزیكەكانی سولەیمانی سەركەوتن، بەڵام ئەم رووداوە شانسی د.بەرهەم زیاتر دەكات لە دەستگرتنی بەسەر یەكێتیدا و ئەمەش دەرئەنجامەكەی بەو جۆرە دەبێت كە پارتی و یەكێتی بخاتەوە بەردەم پێویستیی یەكهەڵوێستی و یەكڕیزییەكی حەقیقی كە لەم قۆناغەدا بەرژەوەندیی كوردستان ئەمەیان دەخوازێت نەك شەڕی ناوخۆ. لە مێژوودا زۆرجار رووداوی هاوشێوە روویانداوە كە ململانێ و قوڵبوونەوەی ناكۆكیی نێوان دوو لایەن، بووە بە دەرفەت بۆ تەرەفێكی تر. كوشتنی سولەیمانی سەرباری شكستی پرۆژەی بەگژیەكداكردنی كورد، ناكۆكیی ئێران و ئەمریكا دەگەیەنێتە ئاستێك، ئەو دەرفەتە بۆ كورد دێنێتە پێش كە پێچەوانەی ئەو ئاراستەیەی رووی لە شكست بوو، بكەوێتەوە سەر رێی هەستانەوە.
.gif)
عەدنان عوسمان رۆژی یەک شەممە ٥/١/٢٠٢٠ کۆبونەوەیەکی گرنگی پەرلەمان ئەنجامدرا بەبێ بەشداری زۆرینەی هێزە سوننیەکان و کورد. راستە پێشتریش کەم تازۆر هەندێ دانیشتن و کۆبونەوەی پەرلەمان بایکۆتکراوە، بەڵام ئەمەی رۆژی یەک شەممە ئاماژەیەکی زۆر جیاوازی هەیە لەوانەی رابردو. کۆبونەوەی یەکشەممە بۆ رەنگرێژکردنی سیاسەتی دەرەکی عێراق و قسەکردن بو لەسەر رێکەوتنەکان و ئاسایشی نیشتمانی کە مەفروز وایە هەم پەیوەندی بەسەرجەم خەڵکی عێراقەوە هەبێت و هەمیش بە هەمو پێکهاتەکان. ئەم هەنگاوە بەبێ پرس و راوێژکردن بە لایەنەکانی تر و پێکهاتەکانی تری عێراق، وە بێ حسابکردن بۆ راو بۆچونیان، ئاماژەیەکە بۆ یەکلا بونەوەی رەسمیانەی بەغدا بەرەو ئاراستەیەکی خراپ و مەترسیدار و جۆرێک لە تاکڕەوی، کە پێم وایە نەک هەر عێراق تیایدا زەرەرمەند ئەبێت، بەڵکو ناوچەکەش لێی سودمەند نابێت. هەرچەندە دەستوری عێراق سەرجەم دەسەڵاتی ئەمنی و سەربازی و بەستن و هەڵوەشاندنەوەی رێکەوتنە نێودەوڵەتیەکانی داوە بە دەسەلاتی ناوەند لە رێگەی ئەنجومەنی وەزیران و ئەنجومەنی نوێنەرانەوە. زۆرینەی یاساکانیش بە زۆرینەی سادە تێئەپەڕێندرێت. هیچ میکانیزمێکیش نیە بۆ وەستانەوە دژ بە دەسەڵاتە تایبەت و حەسریەکانی حکومەتی بەغدا تەنانەت گەر نەگونجێتیش لەگەڵ بەرژەوەندی پێکهاتەکانی تر و بەتایبەتتر هەرێمدا، چونکە هەمو گۆڕانکاریەک دەبێ لەدەرەوەی دەسەلاتی حەسری ناوەند بێت.لەم حاڵەتە زۆرینەی پەرلەمانی عێراق( کە لەهەمو حاڵەتێکدا شیعەن) بە گوێرەی بەرژەوەندیەکانێی خۆیان رەنگرێژی سیاسەتە باڵاکانی دەوڵەتی عێراق ئەکەن، بەڵام پێکهاتەو شێوازی ئیدارەدانی عێراقی نوێ، لە سالانی رابردودا، هەوڵدان بوە بۆ هاوسەنگی و بەهەند وەرگرتنی بۆچون و بەرژەوەندی سەرجەم پێکهاتەکانی تر. تێپەڕاندنی هەردوو یاسای کۆمسیۆنی هەڵبژاردن و هەڵبژاردنی پەرلەمان بە خێرایی و بێ هیچ گۆڕانکاریەک و بێ گوێدانە سەرنج و تێبینی لایەن و پێکهاتەکانی تر، ئاماژەیەکە بۆ ئەو قۆناغە نوێیەی روبەروی عێراق ئەبێتەوە. لێرەدا دەبێ کورد لەو هەنگاوانەو ئاماژانە تێبگات و بەو شێوەیە بێدەنگ نەبێت لە ئاست لاسەنگی بەشداری و شەراکەت لە عێراقی نوێی دوای سەدامدا. چەندە بۆ کورد گرنگە لەو ململانێ ئیقلیمی و جیهانیە، حەکیمانەو دور لە هاشوهوش و هەنگاوی نامەدروس، کاربکات و خۆی بەدور بگرێت لەهەر جۆرە تەرەفداری و لایەنگریەکی زەق و رەق، لەهەمانکاتیشدا دەبێ بەرونی کار لەسەر پرسی بەشداریی و دەسەڵات و پشکەکانی لە رەنگرێژکردنی سیاسەتی گشتی دەوڵەتی عێراقدا بکات و، چیتر رێگە بە ئینفرادکردنی تەنها بەشێک لە پێکهاتەیەک نەدرێت بە ئارەزوی خۆیان و لە چوارچێوەی قەناعەتە سیاسیەکانیان ئاراستەی سیاسەتە گشتیەکان وەرچەرخێنن. کورد یادەبێ بەشدارێکی راستەقینە بێت لەو پرسانەدا، وەیا دەبێ بیرێکی تر لە ئایندەو پێگەی خۆی بکاتەوە.
زانا حەسەن دوو ڕۆژە دوو وتار، بەڵام تەنیا لەفۆرم جیاواز و لەناوەڕۆك یەك دەست وخەت بەناوی دوو كارمەندی ڕادیۆیی ڕوداو هەریەك لە ئازیز كاك عارف و ڕێبوار ناوێكەوە بڵاوكرانەوە.. زۆر جوینەوەی وشەو ئەملاولا لە وتارەكانیان بەدی ئەكرێ، وەلێ نیهایەتی كەلامیان ئەوەیە كە گوایە ئەو تیمەی ئێستا بۆ قیادەی یەكێتی دەرچون، خواستی قاسمی سلێمانین، ئەوەم لاڕونە كە باڵێكی پارتی كە زیاتر بە باڵی سەربازی و مخابەراتی پارتی ئەژمار دەكرێن، تا ئێستاش شۆكی كۆنگرە بەری نەداون، چونكە بۆ ئەوان تاسان وفیراقێكی گەورەبوو بەلام ئەوەی لای من سەیرو سەمەرەیە ڕۆژنامەنوسەكانی نزیك لە باڵی بەڕێز نێچیرڤانن لەبەر دوو هۆكار. یەكەم: كاك نێچیرڤان گرفتێكی ئەوەتۆی لەگەڵ قیادەی ئێستای یەكێتی نییەو یەكەم كەسیش پیرۆزبایی كرد، وە من باش دەزانم لەو قیادە تازەیەش بۆ گفتوگۆ و مامەڵەی سیاسی سەر ڕاست ، نێچیرڤان مەرغوبترینیانە دووەم: كاك نێچیرڤان لەهەر پێگەیەك بوبێت بەهێزترین پەیوەندی لەگەڵ ئێرانیەكان و خودی ئاقای سلێمانیدا بوە، دوو ڕۆژ پێش ڕیفراندۆم قاسمی سلێمانی چەندە یەكێتی بینیبێت ئەوەندەش خودی نێچیرڤان بارزانی بینیوە، تا دوا ساتەكانیش هەمان بۆچونی بەشێك لەقیادەی یەكێتی هەبوو بۆ دواخستنی ڕیفراندۆم ئەگەر ئەو دوو مرۆڤە بەڕێزە سەیرێكی پرسەی اقای سلێمانی بكەن،لەهەولێر تەواوی بەشدارانی شاندی پارتی لەپرسەكە نزیكەكانی كاك نێچیرڤان بون ئەگەر ئەم دوو ڕۆژنامەنوسە وەك عامی پارتی بەرگری دەكەن، یەكەم كەسێك كە بۆ پارێزگاری هەولێر لە ڕێگەی تایبەتەوە بارزانی پەیوەندی پێوە كرد ، قاسمی سلێمانی بوو هەرخۆشی یەكەم كەس سوپاسی كرد ئەگەر ڕۆژی جومعە ئەو ڕوداوە ڕوینەدابوایە زانیاریەكان ئەوەیان ئەخستە ڕوو كە بەپشتیوانی ئێران و خودی سەركردە شیعیەكان كۆتای بەدەسەڵاتی سەرۆك كۆمارە یەكێتیەكە دەهات و دورنەبوو هۆشیار زێباری یان فواد حسێن جێگەی بگرنەوە.. ئێستا یان ئەوەتا بەم دوو وتارە دەیانەوێت یەكەم بەیاننامەی سەرۆكی هەرێمی بۆ ئیدانەی ڕوداوەكەو پرسەنامە پڕ مەحزونیەكەی سەرۆك بشارنەوە یاخود دەیانەوێت خۆیان بكەنە سەرقافڵەی شكاندنی ئەوشۆكەی پارتی و بەناوی گروپی شانزەی ۆكتۆبەرو قاسمی سۆزی جەماوەری پارتی بەلای نێچیرڤان بارزانیدا كێش بكەن... هەموو كەسیش لای ڕونە كە ئێران وخودی قاسمیش دەست وخەت وئیمزایان بەسەر عێراق ولوبنان وسوریا و یەمەن وافغان هەیە هیچ هێزێكی ئەو وڵات وهەرێمانش لێی دورنەبون وسیاسەت ومامەڵەیان لەگەڵ كردوە سەرنج: كاك عارف زۆر كات بۆچونەكانی نەتەوەیی وڕاشكاو بون. خۆشم لە چەندین وێستگە دەستخۆشیم لێكردوە سەیر بوو بۆم ئاوا تێكەوتوە لەهەموی سەیرتر لە گۆشەی كاك كۆسرەتەوە ویستویەتی بچێتە ناو ئامانجەكەی بەڵام خۆی باش دەزانێت كاك كۆسرەت خۆی سەرۆكی ئە نجومەنی یەكێتیە و دوو كوڕیشی بۆ سەركردایەتی دەرچوون ونەتەهمیش كراوە نەتەهمیشیش دەكرێ.. بۆچونی خۆمەو پەیوەندی بەپیشەكەمەوە نییە..
.gif)
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج 1 ئێران نایه‌وێت راسته‌وخۆ بچێته شه‌ڕی ئه‌مه‌ریكاوه ، ئه‌وه‌ش هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ی نایه‌وێت دۆناڵد تره‌مپ بكاته براوه‌ی یه‌كه‌م و پاڵه‌وانی گه‌لی ئه‌مه‌ریكی ، ئه‌گه‌ر ئێران راسته‌وخۆ شه‌ڕ له گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكا بكات ئه‌وه ده‌بێته هۆكاری یه‌كڕیزی دیموكراته‌كان و كۆماریه‌كان و كێرڤی لایه‌نگری تره‌مپیش له ناو ئه‌مه‌ریكا به‌رز ده‌كاته‌وه ، ئه‌وه جگه له‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا له كاردانه‌وه‌دا زۆر به ئاسانی ده‌توانێت وا بكات ئێرانیه‌كان زیاتر له رژێم و ده‌سه‌ڵاته‌كه‌یان بترازێن ، ئه‌وه‌ش به هۆی ئه‌و هه‌موو نادادی و نه‌بوونی ئازادی سیاسی و بیرو باوه‌ڕه‌وه كه نزیكه‌ی 40 ساڵه له ئێراندا په‌یڕه‌و ده‌كرێت و گه لانی ئێران له مافه‌كانی وتن و خوێندن و ده‌ربڕینی سیاسی بێبه‌شده‌كرێن ، به تایبه‌ت گه‌لی كورد له رۆژهه‌ڵاتی كوردستان . چوونه‌نێو شه‌ڕی ئێران له گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكا به هه‌موو پێودانگێك به سودی ئه‌مه‌ریكا كۆتای دێت ، ئێرانیش ئه‌وه‌ی ناوێت . 2 تره‌مپ بۆ مانه‌وه‌و هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی له ئه‌مه‌ریكادا ده‌یه‌وێت رۆڵی كه‌ڵه‌شێری شه‌ڕانی و براوه ببینێت ، بۆ ئه‌وه‌ش به‌رده‌وام ده‌بێت له گیرو گازدانی ئێران ، ئه‌م یاریه ماوه‌یه‌كی زۆر ده‌خایه‌نێت ، تره‌مپ به‌م كاره ده‌یه‌وێت فشاره‌كانی نێو خۆ له سه‌ر خۆی لابه‌رێت و هاوسۆزی بۆ خۆی دروست بكات ، تا ئێران له‌م گه‌مه‌یه خۆی به دور بگرێت به سودی خۆی و زیانی تره‌مپ كۆتای دێت ، من باوه‌ڕم وایه ئێران ئێستا وه‌ك سته‌ملێكراو خۆی نمایش ده‌كات ، فرمێسكی ئاخونده‌كانی له‌سه‌ر تابوتی سلێمانی و یاوه‌ره‌كانی جۆرێكه له نیشاندانی ئه‌و سته‌مه كه لێیان كراوه ، رێك ئه‌مه زندوو كردنه‌وه‌ی كوشتنی حوسه‌ینه ، به‌ڵام له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئێران به‌رده‌وام ده‌بێت له شه‌ڕی ساردی خۆی له گه‌ڵ " شه‌یتانی گه‌وره " وه‌ك خۆی ناوی ناوه ، ئێران ده‌زانێت تاكوێ توندی بكات و له كوێ خاوی بكاته‌وه ، لایه‌نگرانیشی له وڵاتانی دیكه ده‌كرێت رۆڵێكی دیكه‌ی بۆ بگێڕن . 3 ئێران ئه‌و رۆژه‌ی ئه‌و ئه‌ركه‌ی له ده‌ره‌وه‌ی ئێران به قاسمی سلێمانی سپاردوه، ئه‌م رۆژه‌ی له‌به‌رچاو بووه ، بیرتانه‌پاسدارو به‌سیجه‌كانی له شه‌ڕی ئیران – عیراق كلیلی به‌هه‌شتیان له ملدا بوو ،جا كلیلی به هه‌شت له ملی سه‌ربازدا بێت ، ئه‌وه بۆ حاجی له نقێمه‌كه‌ی ده‌ستیدایه‌و لای خا منه‌ئی و ئه‌وانی تر ئێستا حاجی شه‌هیده ، نه‌ك لای ئه‌وان ته‌نانه‌ت لای سه‌رانی شیعه‌ی عیراق و لای سه‌ركرده‌و سه‌رداره‌كانی باشووری كوردستانیش ، ئێوه بینیتان كه‌س هێنده‌ی میرانی كه نوێنه‌ری راسته‌وخۆی بارزانی بوو شپرزه‌و داخدار نه‌بوو ، ئه‌و ته‌نانه‌ت له بری بنووسێ 2020 كه‌چی 2019ی نووسی بوو ، هه‌ر به‌راستیش مه‌رگی حاجی قاسم بۆ بارزانی كۆستێكی گه‌وره بوو، ئیتر له ته‌نگانه‌دا سوپاسی كێ بكات .
.gif)
شێرزاد شێخانی به‌هه‌موو پێوه‌رێك جه‌نگی نێوان ئه‌مریكا وئێران ده‌ستیپێكردوه‌و هه‌ردوولا كار له‌سه‌ر خۆشكردنی مه‌یدانی شه‌ڕه‌كه ئه‌كه‌ن كه به‌پێی ئاماژه‌كان عیراق ئه‌بێته گۆڕه‌پانی سه‌ڕه‌كی جه‌نگی داهاتووی ئه‌م دوو زلهێزه .. له‌دوای حه‌ماقه‌تی میلیشیاكانی شیعه به هێرشكردنه سه‌ر باڵوێزخانه‌ی ئه‌مریكا له‌به‌غدا ، گۆڕانكارییه‌كی دراماتیكی له‌هه‌ڵوێستی ئه‌مریكا به‌رامبه‌ر به‌ده‌سه‌ڵاتی شێعه له‌عیراق وناوچه‌كه‌ش هاتۆته ئاراوه . به‌تایبه‌ت ئه‌مریكا یاده‌وه‌رییه‌كی زۆر تاڵی له‌گه‌ڵ هێرشكردنه سه‌ر باڵوێزخانه‌كه‌یان له‌تارانی ساڵی 1979 دا هه‌یه كه له‌بری شكستی هێرشی سه‌ربازه‌كانیان بۆ ئازادكردنی بارمته‌كان له‌سه‌رده‌می سه‌رۆكی ئه‌مریكی جیمی كارته‌ر ، ئه‌مریكا باجێكی زۆر گه‌وره‌یدا و شه‌رمه‌زاری دونیاش بوو كه نه‌یتوانی بارمته‌كانی خۆی له‌و باڵوێزخانه‌یه‌دا رزگار بكات ، باجه گه‌وره‌كه‌ش به‌سه‌ر سه‌رۆكی ئه‌وسای ئه‌مریكا جیمی كارته‌ردا شكایه‌وه كه ویلایه‌تی دووه‌می له‌كییس چوو . بۆیه ئه‌مریكا نایه‌وێ جارێكیتر له‌سه‌رده‌می ترامپدا تووشی هه‌مان شكست ببێته‌وه كه ئێستا خه‌ریكی هه‌ڵبژاردنه بۆ ویلایه‌تی دووه‌می . به‌م پێێه‌ش ئێستا ئه‌مریكا كار له‌سه‌ر ئه‌وه ئهكات كه دۆسیه‌ی ئێران به‌یه‌كجاری حه‌سم بكات به تایبه‌تیش دوای ئه‌وه‌ی بۆی ده‌ركه‌وت كه هێزی شیعه‌ومیلیشیاكانیان به‌ته‌واوی شكاندویانه به‌لای ئێرانداو له‌هه‌ر رووبه‌رووبوونه‌وه‌یه‌كی داهاتوشدا شه‌ڕی ئه‌مریكای بۆ ئه‌كه‌ن . ئاماژه‌كان بۆ ئه‌وه‌ن كه ئیتر ئه‌مریكاش بێزار بوه له نفووزی ئێران له‌ناو عیراق و ناوچه‌كه‌شدا ، به‌تایبه‌تی دوای ئه‌وه‌ی ئێران به‌به‌رده‌وا‌می په‌لاماری به‌رژه‌وه‌ندی وهاوپه‌یمانه‌كانی ئه‌مریكا ئه‌دات، دیارترینیان ، بۆردومانی كۆمپانیای ئارامكۆی سعودی و، پڕچه‌ككردنی حوسییه شیعه‌كانی یه‌مه‌ن و ، هاوكارییه‌كانی بۆ حزبوڵڵای لوبنانی و ، رۆڵی گه‌وره‌ی له‌پاراستنی ده‌سه‌ڵاتی به‌شار ئه‌سه‌د له‌سوریاو، هه‌ڕه‌شه‌كانی بۆ گه‌رووی هورمز و كه‌شتییه نه‌وتیه‌كان ، ئه‌مانه به‌گشتی زه‌نگی مه‌ترسی بوون بۆ ئه‌مریكای ترامپ كه سه‌رۆكێكه زۆر جیاواز له‌وانی پێش خۆی . ئه‌و هیچ حیسابێك بۆ رای گشتی ناوخۆو ده‌ره‌وه‌و، ته‌نانه‌ت ناڕه‌زاتییه‌كانی ئیداره‌كه‌ی خۆیشی ناكات وعه‌قلی به‌چی بشكێت ئه‌و ئهكات . به‌پێی لێدوانه‌كانی ترامپ و سه‌رانی ئیداره‌كه‌ی باردۆخێكی زۆر سه‌خت چاوه‌رێی عیراق ئهكات ، به‌تایبه‌تیش دوای ئه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی شیعه به‌ته‌واوی خۆیان خسته ناو ئه‌جیندا دوژمنكارییه‌كانی ئێرانه‌وه دژ به‌ئه‌مریكا . بڕیاره‌كه‌ی په‌رله‌مانی عیراقیش به‌ده‌ركردنی هێزه‌كانی ئه‌مریكا ، ئه‌گه‌ر چی له‌رووی یاساییه‌وه هیچ به‌هایه‌كی نیه‌و نابێته هۆی وه‌ده‌رنانی ئه‌م هێزانه ، به‌ڵام بڕیاره‌كه خۆی له‌خۆیدا له‌رووی مه‌عنه‌وییه‌وه كارێكی دوژمنكارانه بوو به‌رامبه‌ر به‌ئه‌مریكا ، به‌تایبه‌ت ئه‌مریكا چاوه‌ڕێی ستایش و شوكرانه‌ی عیراق وده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی بوو كه نه‌یهێشت عیراق وه‌كو ده‌وڵه‌ت له‌ناو بچێت و شه‌ڕی گه‌وره‌ی دژی داعش وتیڕۆریسته‌كان كردو پاره‌یه‌كی زۆریشی له‌و پێناوه‌دا خه‌رجكرد كه خۆی له‌تریلیۆنێك دولار ئه‌دات . جگه له‌وه‌ی ئه‌مریكا چاوه‌رێی ئه‌وه نه‌بوو هێزه شیعه‌كان تا ئه‌و راده‌یه هاوپه‌یمانی گه‌وره‌ترین د‌وژمنه‌كانی بن له‌ناوچه‌كه‌دا كه ئێرانه ، چونكه ده‌سه‌ڵاتی شیعه له‌عیراقی دوای روخانی سه‌دام فه‌زڵه‌كه‌ی بۆ ئه‌مریكاو حاكمه‌كه‌ی بۆل برێمه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه كه ئه‌و سه‌ركردانه‌ی ئێستای عیراقی له زه‌لكاوه‌كانی خوارووی عیراق و وڵاتانی ده‌وروبه‌ر هێنایه‌وه‌و له‌سه‌ر سێنییه‌كی زێردا ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی عیراقی پێ به‌خشین . ئێستا ئه‌مریكا كار له‌سه‌ر ئه‌وه ئهكات كه ئه‌و ده‌سه‌ڵاته مه‌زهه‌بی وئایینیه‌ی عیراق كۆتایی پێبێنێ . چونكه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك متمانه‌ی به‌م سه‌ركردانه‌ی ئێستا نه‌ماوه . یان ئه‌وه‌تا كوده‌تایه‌كی عه‌سكه‌ری ئه‌نجام ئه‌دات ، یاخود جدییتر دێته ناو خۆپیشاندانه‌كانی ئێستای عیراق وهاوكارییان ئهكات ، یاخود لانیكه‌م به گه‌مارۆی ئابووری ئه‌م ده‌سه‌ڵاته له‌ناو ئه‌بات به‌تایبه‌ت كه ئێستا شه‌قامی عیراقیش له‌ئه‌نجامی قه‌یرانی ئابووری و بێكاری وگه‌نده‌ڵی ووروژاوه‌و ، له‌دژی ده‌سه‌ڵاتی ئایینی ونفووزی ئیرانیش رژاونه‌ته سه‌ر شه‌قام . به‌هه‌موو پێوه‌رێك ده‌سه‌ڵاتی شیعه‌ی ئێستای عیراق كۆتایی پێهاتوه‌و ، ئێستا كاتی ئه‌وه‌یه ئه‌و هه‌له زێرینه‌ی هاتۆته پێشه‌وه سه‌ركردایه‌تی كورد ئیستغلالی بكات بۆ هێنانه‌دی خه‌ونی سه‌ربه‌خۆیی بوون .. كاتێك سه‌ركردایه‌تی كورد له‌ئانو ساتێكی نه‌گونجاودا ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی ساز كردو ، گوێی له‌داخوازییه‌كانی وڵاتانی ده‌ره‌وه نه‌گرت و ریفراندۆمه‌كه‌ش به‌هۆی نه‌بوونی پشتگییری نێوده‌وڵه‌تی شكستیهێنا . ئێستا هاوكێشه‌كان گۆڕاون . خودی ئه‌مریكا وهاوپه‌یمانه‌كانیشی له‌و قه‌ناعه‌ته‌ن كه‌وا عیراق به‌مشێوه‌ی ئێستا به‌ڕیوه ناچێت و تاكه چاره‌سه‌ریش هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یه‌تی ، ئهویش ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی شیعه له‌عیراقدا بچووكتر بێته‌وه . بایكۆتی كورد وسوونه‌ش بۆ دانیشتنه‌كه‌ی په‌رله‌مانی عیراق باشترین هه‌ڵویستی سیاسی بوو كه له‌گه‌ڵ هه‌ڵوێستی ئه‌مریكا یه‌كیانگرته‌وه ، بۆیه ئێستا ئه‌مریكا كوردو سوننه‌ش به هاوپه‌یمانێكی راسته‌قیینه‌ی خۆی ئه‌زانێ له‌عیراقدا . هه‌ڵبه‌ت ئه‌مریكا وئیداره‌كه‌ی ئه‌وه‌نده گێلیش نین عیراق به‌جێ بێڵن بۆ ئه‌وه‌ی ببێته پاروویه‌كی چه‌ور بۆ ئێران ، راسته ئه‌مریكا زۆر بێزاره له‌هێزه عیراقیه‌كان به‌ڵام ئه‌وه‌نده به‌رژه‌وه‌ندی له‌عیراقدا هه‌یه كه نه‌توانێ به‌یه‌كجاری ده‌ستبه‌رداری بێت ، بۆیه لانیكه‌م هه‌وڵئه‌دات شوێنپێیه‌كی له‌عیراقدا بهێلێته‌وه ، هه‌م بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆی و هه‌میش بۆ ململانێیه‌كانی له‌گه‌ڵ ئیران وپاراستنی ئه‌منیه‌تی ئیسرائلیش . ئێستا كاتێكی زۆر گونجاوه سه‌ركردایه‌تی كورد كار بۆ یه‌كهه‌ڵویستی ناوخۆیی بكاته‌وه‌و، به‌جیدی وراستگۆیانه هه‌وڵبدات كورد سوود له‌م ده‌رفه‌ته وه‌ربگرێ ئهویش له‌رێگه‌ی : 1- دامه‌زراندنی هاوپه‌یمانییه‌كی به‌هێزو راستیه‌قیینه به‌بێ په‌راوێزخستنی هیچ لایه‌نێك و هه‌ڵبژاردنی سه‌ركردایه‌تیه‌كی ده‌سته‌جه‌معی بۆ ئه‌م هاوپه‌یمانییه . 2- جوڵه‌كردن له‌سه‌ر ئاستی نێو ده‌وڵه‌تی و ئیقلیمی بۆ په‌یداكردنی پشتگییری راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان . 3- هه‌و‌ڵدان له‌گه‌ڵ پێكهاته‌ی سوننه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی بێنه ناو سنووری ده‌وڵه‌ته چاوه‌ڕوانكراوه‌كه ، ئه‌گه‌ر نا پشتگییری كردنیان له‌راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی خۆیان . ئه‌مانه به‌گشتی ئه‌ركی سه‌ره‌كی ئه‌و سه‌ركردایه‌تیه داهاتوه ئه‌بێ به‌مه‌رجێك دیسان سه‌رانی پارتی له‌ئێستاوه شه‌ڕ له‌سه‌ر سه‌ركردایه‌تی ومه‌رجه‌عییه‌تی ئه‌و هاوپه‌یمانییه نه‌كه‌ن و هه‌وڵی خۆ فه‌رزكردن به‌سه‌ر ئه‌وانیتردا نه‌ده‌ن ، با كاره‌كه جارێ ده‌سته‌جه‌معی بێت دواتر له‌رێگه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌وه كێ بردیه‌وه با ئه‌و ده‌سه‌ڵات بگرێته ده‌ست . پارتی فرسه‌تی زۆر گه‌وره‌ی له‌ده‌ست ئه‌م میلله‌ته داوه بۆ گه‌یشتن به‌سه‌ربه‌خۆیی ، ئه‌مجاره بۆ یه‌كجاریش بێت با جدییتر كار بۆ ئه‌م مه‌به‌سته بكات ، پێمو‌ایه هه‌موو هێزه سیاسیی ومیلله‌ته‌كه‌شمان ئه‌مجاره پشتگییری ئه‌كه‌ن بۆ گه‌یشتن به‌م خه‌ونه .. ئێستا بارودۆخه‌كه له‌باره با ئه‌و فرسه‌ته زێرینه‌یه‌شمان له‌كییس نه‌چێ چونكه جارێكیتر دووباره نابێته‌وه ..
.gif)
سەرتیپ جەوهەر دۆخی ئێستای عیراق و ناوچەكە وەكو گركان دەكوڵێت، ئەگەر كار لەكار بترازێت بەدڵنیاییەوە زیانی بۆ هەموو ناوچەكە دەبێت، پروشكی ئاگرەكە هەموو لایەك دەگرێتەوە. لەو نێوانەدا میللەتانی ناوچەكە بەتایبەت عیراق بەشێك نین لەو ململانێیە و یەكەمین زرەرمەندی دۆخەكە دەبن. ئەوەی روودەدات زادەی روداوێكی كتوپڕ نییە، بەڵكو كەڵەكەبووی ململانێیەكی دوور و درێژی زیاتر لە 16 ساڵەیە، ئەوەی بەر لەچەند رۆژێك رویدا، دەستپێكی قۆناغێكی نوێیە لەو ململانێیە كە رەنگە لێكەوتەكانی تا ماوەیەكی درێژ لەعیراق و كوردستان بمێنێت. پرسیاری هەرە گرنگ بۆ هەموومان ئەوەیە كورد تا چەند ئامادەی ئەم دۆخەیە؟ لایەنە سیاسییەكانی كوردستان بەرچاو روونییەكیان هەیە؟ حكومەتی هەرێمی كوردستان چەندە ئامادەیە بۆ هەر دۆخێكی نەخوازراوی ناوچەكە؟ ئەمانە ئەو پرسیارانەن رەنگە بەشێكیان بەئاسانی وڵام بدرێتەوە، بەشێكیشیان جێدەهێلین تا زەمەن وڵامی بداتەوە. ئەوەی ئێمە دەتوانین وڵامی بدەینەوە ئەوەیە كە لەماوەی چەند مانگی رابردوو دۆخێكی تەواو شلۆق لەعیراق هەبووە، خۆپێشاندانێكی بەرفراوان و بەردەوام هەبوو، بەڵام روون بوو كە خواستی خۆپێشاندەران كە بریتی بووە لەدابینكردنی خزمەتگوزاریی و باشتركردنی ژیان، دەبێتە قوربانیی ململانێی ئیقلیمیی و نێودەوڵەتیی و سەرەنجام لەبری باشتركردنی ژیان لەعیراق، دۆخەكە زیاتر ئاڵۆز دەبێت و دەبێ هەمووان خۆ ئامادەبكەن! كەچی لەماوەی ئەو چەند مانگەدا نە حكومەتی هەرێمی كوردستان وەك پێویست كۆبونەوەی تایبەت بەدۆخەكەی كردووە بۆ گرتنەبەری رێوشوێنی پێویستی پێشوەختە، نە لایەنە سیاسییەكانی كوردستانیش توانیویانە لەسەر ئاستی باڵا كۆبونەتەوە و تەگبیری هەموو ئەگەرێكیان كردووە. مەترسی ئەو دۆخە تەنها گرژیی و ململانێیەكی ئیقلیمیی نییە، بەڵكو ئەگەرەكانی بەردەم رووداوەكان زیاترن! یەكێك لە ئەگەرەكان خراپبونی باری ئابوریی عیراقە، بۆنمونە پارەی هەڵگیراو نەوتی عیراق لەبانكێكی ئەمریكایە بەناوی (JP Morgan) ئەمریكا لەهەر دۆخێكی نەخوازراودا ئەو پارەیە رادەگرێت. ئەوكاتە نرخی دینار بەتەواوی دادەبەزێت و ئابوریی عیراق روبەرووی دۆخێكی خراپ دەبێتەوە. ئەگەر ئەوە روبدات بەدڵنیاییەوە كاریگەری زۆر خراپی لەسەر هەرێم دەبێت. یەكێكی دیكە لە مەترسییەكان، هێرشی وڵاتانی ئیقلیمییە بۆسەر عیراق، هەرچەند ئەوە ئەگەرێكی لاوازە، بەڵام لەو نێوانەدا توركیا بێدەنگ نابێت! بۆیە یەكێك لە ئەگەرەكان پەلاماردانی كوردستانە لەلایەن توركیاوە، ئەمەش راستەوخۆ كوردستان دەخاتە بەردەم واقعێكی تاڵ. تائێستا هەڵوێستی یەكێتی و پارتی و لایەنەكان بەشێوەیەكی گشتیی هاوسەنگە، ئەویش خۆ بەدورگرتنە لەهەر لێدوانێك لایەنگری لایەنە هەڤڕكەكانی پێوەدیار بێت، بەڵام لەوە گرنگتر خیرا كۆبونەوەی هەموو لایەنە سیاسییەكانە بۆ گفتوگۆ ئەگەرەكانی لەبارەی رۆژانی داهاتوو، كۆبونەوەیەك هەموو لایەنەكان بۆچون خۆیان بخەنەڕوو، هەمووان بەیەكەوە لەسەر پەیمانێك رێككەون چونكە دۆخەكە زۆر مەترسیدارە ئەگەر كلپە بكات.
.gif)
مەریوان وریا قانع عێراق بە ئاسانی لەو دۆخە ترسناکەی ئەمڕۆکەی دەرباز نابێت، کێشەکانی کێشەی بونیادیی گەورە و ھەمەلایەنن، لە ئێستادا ئەگەری ڕاستەقینەی چاککردنی ھیچ کێشەیەک لەو کێشە بونیادیانە لە ئارادا نییە. بەر لە ھەموو شتێک عێراق لەوە کەوتوە دەوڵەت بێت، چ جای دەوڵەتێکی خاوەن سەروەریی. چەندان ھێزی ئیقلیمی و موخابەراتیی ھەمەجۆر لە زاخۆوە تا فاو لەم وڵاتەدا چالاکن و تەڕاتێن لە شار و گوندەکانیدا دەکەن. ئەم ھێزە موخابەراتیانە پلان و ئەجێندای دوژمنانکارانە و ناکۆک بەیەکیان ھەیە. لەپاڵ ئەمەدا بڕێک لە ململانێ نێودەوڵەتییە گەورەکانی ناوچەکەش لە عێراقدایە. لەمەش بترازێت وڵاتەکە لەناو خۆیدا پارچەپارچە و ھەڵوەشاوەیە. ئەوەی لەناوخۆی عێراقدا گەمەکەری سەرەکییە دەوڵەتی عێراقی نییە، بەڵکو ”دەوڵەتی قووڵ“ە، deep state، کە ھەر بەش و لایەنەێکی ئەو دەوڵەتە قووڵە لەچەندان گەمە و تەماحی ئیقلیمی و نائیقلیمییەوە ئاڵاوە. ”دەوڵەتی قووڵ“ سەرجەمی ئەو دەزگا و ھێز و گروپ و کەسایەتییانەن کە دەسەڵاتێکی گەورە و ھەمەلایەنیان ھەیە، بەڵام مەرجنییە لەناو دەزگاکانی دەوڵەتە فەرمیەکە خۆیدا ئامادەبن. لە عێراقدا دەوڵەتی فەرمی ھەڵقە لاوازەکەی دەسەڵاتە و لەناو ئەو لاوازییەی خۆشیدا بە ”عەقڵیەتی دەوڵەت“ بیرناکاتەوە و کارناکات و بەڕێوەنابرێت. بەڵکو لۆژیکی تائیفیی و خێڵەکیی و خێزانیی و خزمایەتیی و مافیایی لەزۆر شوێنیدا ئامادەیە. لە دەرەوەی ئەم دەوڵەتە فەرمیەدا چەندان میلیشیای بەھێز و تەریب بە سوپای عێراق بوونی ھەیە لە ھەرە دیاردەکانیان ھێزەکانی حەشدی شەعبیی و ھێزەکانی بەدر و سوپای مەھدیی و خانە چەکدارییە سونییە نووست و بە ئاگاکان لە بەشە عەرەبییەکەی وڵاتەکەدا و، لە کوردستانیشدا ھێزە حیزبییەکانی پارتیی و یەکێتی ئامادەن کە ئەوانیش ھێزی حیزبیی و زۆرجاریش شەخسیی و خێزانین. ئەمانە ھەموویان لۆژیکی تایبەتی ئیشکردنی خۆیان ھەیە، لەناوخۆی عێراقدا ھەر یەکێکیان لە قازانجی چەند گروپ و ھێز و خێزان و بنەماڵەیەکی دیاریکراودا کاردەکەن.لە دەرەوەشدا لە قازانجی ھەندێک ھێزی ئیقلیمیدا. ھێزە ئەمنییەکان و پۆلیس و بیرۆکراسیەتی وڵاتەکەش ھەمان لۆژیکی دابەشبوونی ناوەکیی لەناویاندا ئامادەیە و ئەمەش کۆتایی بە ھەموو ”ھاوبەش“ێکی ئەتنیی و دینیی و نەتەوەیی و نیشتیمانی لەو وڵاتەدا ھێناوە. لە دەرەوەی ئەمانەدا پێگە و ناوەندی تری دەسەڵات ئامادەیە کە ھەریەکێیان ئەجەندای خۆیان و تەماح و قازانجی خۆیان ھەیە. لە بەشە شیعیەکەی عێراقدا مەرجعەیەتت ھەیە کە دەوڵەتە لەناو دەوڵەتدا و لە کوردستاندا بارەگای بارزانی ھەیە، کە بە کردەوە نەفیکردن و بە کارکاتێرکردنی سەرجەمی دەزگا فەرمییەکانی تری حوکمڕانییە لە ھەرێمدا. سونەی عەرەبیش مەرجعیەتیی دینیی و سیاسیی خۆیان ھەیە و لەگەڵ زیاد لە ھێزێکی ئیقلیمیدا تێکەڵن. لە دەرەوەی ئەمانشدا چوار وڵات زۆر بە خەستیی لە ناو عێراقدا بە پلان و خەونی جیاوازەوە ئامادەن. ئەمریکا و ئێران و تورکیا و سعودیە. ئەمانە لەسەر زەمینی واقیع ھێز و توانای چەکداریان ھەیە، ھەندێکیان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ وەک ئەمریکا، ھەندێکیان لەڕێگای پرۆکسییەکانیانەوە، وەک ئێران و تورکیا. قاسم سلێمانی بەشێکی بچووکی ناو ئەو وێنە گشتییە ئاڵۆزەیە. کوشتنی نە کۆتایی بە وێنەکە دەھێنێت، نە جێگرتنەوەشی بە کەسێکی تر کردەیەکی زەحمەت و نەکراوە. ئەو ژێرخانە سیاسیی و ئەمنیی و سەربازیی و میلیشیایی و تائیفییەی لە عێراقدا ھەیە، بە کوشتنی ئەم یان تاکەکەس کۆتایی پێنایەت. ئەم ژێرخانە دۆخی مێژوویی و تەماحی سیاسیی و دەسەڵاتارێتی نیمچەمافیایی و نفوزیی گەورەی ناکۆک بەیەک و غیابی تەواوەتی ھەر پرۆژەیەکی نەتەوەیی و نیشتیمانیی، دروستیکردوە. ئەم گشتە ناکۆک و ڕقاویی و دوژمنکارە، تێکەڵێکی دوژمنکارە، کە ناتوانن بەیەکەوە بژین، بەڵام ناشتوانن لەیەکتری جیاببنەوە. کێشەی عێراق ئەوەیە نە دەتوانێت بەشە جیاوازەکانی بەیەکەوە کۆبکاتەوە و بە ھەموویان نیشتیمانێکی ھاوبەش ببەخشێت، نە ئەوەیە بکرێت دابەشبکرێت و ھەر بەشەی بە لایەکدا بڕوات. ئەم دۆزەخە سیاسییە ماوەیەکی درێژ دەمەێنێتەوە و بەردەوام دەبێت. مێژوویەکی پڕ دووکەڵ و خواێناویی و پڕ جەردەیی بەرھەمدەھێنێت. بەڵام خاڵی پۆزەتیڤ لە مێژوودا، لە ھەر مێژوویەکدا، وەک یەکێک لە فەیلەسوفەکان دەڵێت، ئەوەیە کە مێژوو ھەمیشە فێڵی تایبەتی خۆی ھەیە و ھەمیشە موعجیزەی تایبەتی خۆی دروستدەکات. مەگەر فێڵ و موعجیزەیەکی مێژوویی ئەو وڵاتە ڕزگاربکات.
.gif)
پەیكار عوسمان - سیستەمی جیهان سیستەمی ئەمریکایە، تا سیستەمی ئەمریکا سەلامەتبێ، "بە هەموو کێشەکانیەوە" هێشتا سیستەمی جیهانی سەقامگیرە. سیستەمی ئەمریکاش تا ئەوێ سەلامەتە کە سەرۆك بچوکتربێ لە سیستەم، کاتێ ترەمپ دێ و ئەیەوێ وەکو ئەردۆگان و پۆتین بچێتە سەروی سیستەم و خۆی ببێ بە سیستەمەکە، ئیتر سیستەمی ئەمریکی خەلەلی گەورەی تێئەکەوێ و لەگەڵیشیا سیستەمی جیهان تێکئەچێ! - بەڵێ سیستەمی جیهان تێکئەچێ، چونکە ترەمپ بۆ بەدەسهێنانی ئەو هەدەفە شەخسییە، ئەبێ زۆر کێشەی جیهانی دروستبکات کە ڕەنگە پێویست نەبن و سەرۆکێکی تری ئەمریکی دروستیان نەکات! ئاخر سەرۆکەکانی تری ئەمریکا، هەر ئەونە کێشەو شەڕ دروست ئەکەن کە سیستەم بیخوازێ، ئیتر هەر سیستەمیش ئەتوانێ ئیدارەیان بدا، بەڵام ئەو کێشانەی لە دەرەوەی خواستی سیستەم بە دافعی شەخسی دروستئەکرێن، ئیتر سیستەمیش ناتوانێ کۆنترۆڵیان بکات. - سیستەمی جیهانی، سیستەمێکی نمونەییی نیەو پڕە لە کێشەو جەنگ، بەڵام توانای کۆنترۆڵکردنی جەنگی هەیەو نایەڵێ جەنگەکان لەدەست دەرچن و بگەنە ئاستی جەنگی جیهانی. ترەمپ و حەماقەتەکانی، مەترسین لەسەر ئەو توانای کۆنترۆڵکردنە! ڕەنگە لە شوێنێکدا، ئیتر ئەمریکاو نیزامی عالەمی، توانای کۆنترۆڵکردنی جەنگ لەدەستبدەن و بکەوینە بەردەم ئەگەری جەنگی جیهانی! - دنیا پڕە لە دیکتاتۆری نەخۆش، دیکتاتۆریەتیش ئەونەی کە نەخۆشییەکی نەفسی یە، ئەونە کێشەیەکی سیاسیی نیە. جا ئەم نەخۆشی و گرێیە، لە هەنێ دیکتاتۆردا گەورەئەبێ و ئەبێ بە گرێ ی ئیمپراتۆریی! گرێ ی دیکتاتۆری تەنیا وڵاتێك گیرۆدە ئەکا، بەڵام گرێ ی ئیمپراتۆری چەن وڵاتێك یان لایەکی جیهان یان تەنانەت تەواوی جیهانیش ئاڵۆزئەکات! مەسەلەن گرێکەی ئەردۆگان بەشی دروستکردنی کێشەی ئیقلیمی ئەکات، بەڵام هی پۆتین و ترمپ بەشی تێکدانی تەواوی هەسارەکە ئەکات! - گرێ ی ئیمپراتۆریی لای ئێران و ئیخوان، گرێیەکی ئایدۆلۆژییە، بەڵام لای ئەردۆگان تەنیا گرێیەکی شەخسییەو هیچ پەیوەندییەکی بە باڵایی ئیسلامیزم یان باڵایی تورکەوە نیە، تەنیا خەونی باڵایی خودی ئەوەو هیچی تر! گرێکەی ترەمپیش لەوەی ئەردۆگانەو هیچ پەیوەندی بە باڵایی ئەمریکاوە نیە، چونکە ئەسڵەن ئەمریکا لە باڵاییدایەو لوتکەی سیستەمە جیهانییەکەیە، ئەوە گرێی باڵایی ترەمپە کە خەریکە کێشە بۆ باڵایی ئەمریکا دروستبکاو بچوکی بکاتەوە! مەسەلەن حەماقەتی فرۆشتنی ڕۆژاڤا بە ئەردۆگان، کەمکردنەوەبوو لە باڵایی ئەمریکاو هەر زووش ئەمریکییەکان هەستیان بەمە کرد، بۆیە نیوەی هەڵەکەیان ڕاستکرایەوە. - لەکاردانەوەی کوشتنی قاسمدا، ئێران هیچ ڕووداوێکی گەورە دروستناکا، کە لە گەورەیی ڕووداوی کوشتنی قاسم کەمبکاتەوە! چونکە ئایدۆلۆژیای شیعە لەسەر "مەزڵومییەت" دامەزراوەو ئێستا ئەوان کە کەشی مەزڵومیەتیان بۆ ڕەخساوە، ئەو هەلە زێڕینە لەکیسی خۆیان نادەن، بەڵکو بە باشترین شێوە کەڵکی لێوەرئەگرن و تەوزیفی ئەکەن بۆ خۆ شەحنکردنەوە! هێزی شیعە لە تەعزێدایە نەك لە موشەك و سەرباز، بۆیە جارێ تەنیا هەر خەریکی تەعزێ ئەبن و تا هێزی تەواو لەو شین و شەپۆڕە وەرنەگرن، هیچی تر ناکەن. - بەڵێ هێزی شیعە لە گریان و شین و شەپۆڕدایەو تەعزێ یەکیان ئەخات، کێشەی ئێمەش ئەوەیە ئەو خاڵە نادۆزینەوە! کورد هەر ئەڵێ هێز لە یەکێتیدایە، بەڵام ئەو شتە نادۆزێتەوە کە یەکێتییەکە دروستئەکات! جا من بۆیە دژی چەک و ئایدۆلۆژیام، چونکە نابنە ئەو خاڵەو سەدەیەکە هەر پەرتمان ئەکەن و هەر مەرگەسات ئەخولقێنن، مەرگەساتەکانیش هەر کۆیان نەکردینەوە! دواجار هەڵەبجەو ئەنفال و شەنگال و عەفرین.. ئێمەی کۆنەکردەوەو هەر وەکو خۆمانین، کەواتە ئەو شتانە خاڵی هێزی ئێمە نین! ڕەنگە خاڵی هێزی ئێمە، کشتوکاڵ و گوندبێ، یان گۆرانی و هەڵپەڕکێ بێت، یان زمان و ئەدەب بێت.. هەرچی بێت ئەبێ بیربکەینەوەو بیدۆزینەوە. وەکچۆن تورکمانەکانی خۆمان، دۆزیویانەتەوەو خاڵی هێزی ئەوان کاسپی و بازاڕەو لەو ڕێگەیەوە بوونی خۆیان ئەپارێزن! - ئەگەر لە پرۆسەی لێپرسینەوەکاندا، یان لە هەڵبژاردنی داهاتوودا، ترەمپ نەوەستێنرێ، چوار ساڵی داهاتوو بایی ئەونە کێشە بۆ سیستەمی ئەمریکا دروستئەکا، کە لەوێوە سیستەمی جیهان بشێوێ، یان بەپێچەوانەوە، بایی ئەونە کێشە بۆ سیستەمی جیهان دروستئەکا کە سیستەمی ئێستای ئەمریکای لێوە هەڵوەشێتەوە! عەیامێکە شایەتی ئیستقراری سیاسی ئەمریکاو شڵۆقی سیاسی وڵاتانی ترین، لەسەر دەستی ترەمپ ڕەنگە بۆ یەکەمجارو دوای سەدەیەك، ببینە شایەتی شڵۆقی سیاسی ناوەوەی ئەمریکاو لەوێشەوە باڵۆنی نیزامی عالەمی بتەقێت!
.gif)
رێبوار کەریم وەلی (1) دیسان پەتی تەسبیح پچڕا و ئیمام بزر بوو، جارێكی دیكە سیاسەت لە سلێمانی هەتیو بووەوە. میراتگرەكانی تاڵەبانی وەكو باوكی رۆحیی خۆیان مامەڵەیان لەگەڵ قاسم سلێمانی دەكرد و ئەو نفووزەش لەسەردەمی تاڵەبانی و دەركەوتنی سلێمانی وەكو بڕیاردەری سیاسەتەكانی ئێران لەناوچەكەدا دەركەوتبوو. بۆیە تاڵەبانیش گوێڕایەڵی تەواوی ئەو پیاوە بوو. هەڵبەتە لەگەڵ پارتیشدا بێ پەیوەندی نەبوو، بەڵام پارتی قەت ئەوەندە نەكەوتە ژێر ركێفییەوە، بگرە ئەنتی پارتییەكانی ناو یەكێتی و میدیای ئەمنی لە سۆنگەی قاسم سلێمانییەوە، بەشێوەیەكی تۆكمە رێكخرانەوە و رێگەی نەدا یەكێتیی دوای تاڵەبانی بكەوێ و بەوەش نەوەستا، لە هەڵبژاردنەكانی 2018دا هەڵیستاندەوە. سلێمانی، سلێمانیی كردە بەشێك لەو ناوچانەی كە لەژێر حاكمییەتی ئێران و سیاسەتەكانیدانە و، تەنانەت بەشێك لە جبەخانە و ئامادەسازیی سەربازیشی لێ جێگیر كرد. ئێستا كە دەگوترێ ئیتر دەرگای جەهەننەم كراوەتەوە، هەموو ئەو هێز و كەسایەتییانەی مەیلیان بۆ ئێران هەبێ، بە شیعە و سوننەشەوە، ئەگەر لەپاڵ ئێران بوەستن دەبنە ئامانج و، ئەو پڕۆسەیە تا هەڵبژاردنەكانی ئەمریكا لە كۆتایی ئەمساڵ بەردەوام دەبێت. دۆخی ناوخۆی یەكێتی و تەنانەت زۆنی سلێمانیش (بە گۆڕانیشەوە كە ئامادە نەبوون بچنە پاڵ بەرەی 16ی ئۆكتۆبەر و رووخاندنی حكومەتی هەرێمی كوردستان) بەپێی دەرهاوێشتەكانی 16ی ئۆكتۆبەر دیزاین كراوەتەوە. واتا براوەكانی كۆنگرەی چوار، ئەو كەسانەن كە رێككەوتنی 16ی ئۆكتۆبەریان ئیمزا كرد و داوای دادگایی ریفراندۆمچییەكانی ناو یەكێتییان دەكرد! ئەمە بە پاڵپشتیی تەواوی قاسم سولەیمانی بوو. لێرە بەدواوە هاوكێشەكە گۆڕانی بەسەردا دێت، ترەمپ گوتەنی ئیتر زمانی ئەمریكا لە"هۆشدارییەوە" بووەتە "هەڕەشە" و ئەوەش پاشەكشەیەكی بەرچاو بە پڕۆئێرانییەكانی ناو یەكێتی دەكات و كاتێكیشی دەوێ تا لەو شۆكەی ئێستایان دەردەچن. بە هەموو بارێكدا، دوای قاسم سلێمانی، كەسی دیكە ناتوانێ وەك جاران بە كەیفی خۆی هاوكێشەكانی ناو یەكێتی و ناوچەی سلێمانی رێكبخات. بۆیە راوندێكی دیكەی ململانێ لەنێوان ئەنتی پارتی و پڕۆپارتییەكان دەستپێدەكات و، جارێ لە بەرژەوەندیی پڕۆپارتییەكان دەبێ. خۆ ئەگەر بشیانەوێ لەپێناو باڵادەستیی خۆیان یەكێتی تووشی موغامەرە بكەن، ئاگرێكی گەورە دەبەنە سلێمانی. بازەكە لەسەر شانی بەرهەم ساڵحە (2) رەنگبێ كەس بەقەدەر بەرهەم ساڵح لە كوژرانی قاسم سلێمانی سوودمەند نەبووبێ. بەتایبەتیش كە دوای گوشارەكانی قاسم سلێمانی بۆ دیاریكردنی شیعەیەكی موالیی تاران بۆ سەرۆكایەتیی حكومەت لە بەغدا و، نەچوونە بن ئەو بارەوە و دواتریش هەڕەشەكانی قاسم سلێمانی لە سەرۆك بەرهەم، رەنگبێ لە هەینییەوە ئیتر سەرۆك هەناسەیەكی راحەتی هەڵكێشابێت. لەلایەك ئیتر لەو قەرزاربارییە دەرچوو كە بە پاڵپشتیی قاسم سلێمانی بووە سەرۆكی عێراق و لەلایەكی دیكەشەوە سەرۆككۆماری سێبەری عێراقی لەكۆڵ بووەوە. هەم لای شەقامی بەغدا و هەم لای ئەمریكییەكانیش خۆشەویستە و، تەنانەت ئێستا جێگەی سەرنجی هەموو سەرانی دنیایە و رۆڵێكی میحوەری دەبینێ لە ئیدارەدانی ئەو قەیرانەی ئێستا بەهۆی كوژرانی قاسم سلێمانییەوە نەك هەر عێراق، بگرە دنیای هەژاندووە. دوای نەمانی قاسم سلێمانی، جگە لەو رۆڵەی كە سەرۆك بەرهەم ساڵح لە داهاتووی عێراقدا وەكو سەرۆكی حكومەتێكی كاتی تا هەڵبژاردن دەیبینێ، ئیتر لە ناوخۆی یەكێتیش بە مەمنوونییەوە داوای لێدەكرێت سەرۆكایەتیی یەكێتی بكات و بلۆفەكەی هەفتەی رابردووی بۆ ئەگەری دەستلەكاركێشانەوە وا خەریكە هەمووی سەردەگرێت. بەرهەم ساڵح وەك واجیهەی عێراق، رۆڵێكی یەكلاكەرەوە دەبینێ لە راگرتنی باڵانسی كورد و پێكهاتەكانی دیكە، یەكێتی و بەغدا، بەغدا و ئەمریكا و بەوەش رۆڵبینینی دەبێتە زەروورەت. بەڵام هەموو ئەوانە كاتین مەگەر ئەوەی ئەویش لە رۆژی خۆیدا و لەو كاتەیدا كە بەدڵنیاییەوە هەست دەكات ئیتر عێراق لەبەریەك هەڵدەوەشێتەوە، جورئەتی ئەوەی هەبێ دەست لەكار بكێشێتەوە و، كۆتایی دەوڵەتی عێراق رابگەیەنێت، چونكە كورد تاپۆی سەربەخۆیی لەباخەڵدایە. مەكگۆرك دڵخۆشە (3) لە بەرەی دیموكراتەكانی ئەمریكا، هەر لە سەرۆكی كۆنگرێسەوە بگرە تا زۆر كاربەدەستی پێشووی ئیدارەی ئۆباما، هەموویان بە جۆرێك دژایەتیی خۆیان بۆ كوشتنی قاسم سلێمانی دەربڕی. ئەڵبەتە ئەوان باش دەزانن كە كوشتنی قاسم سلێمانی واتا كوشتنی سەرۆكی پێنج وڵاتی كێشە لەسەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و زۆریش لە كوشتنی بەغدادی و بن لادن گرنگترە، بەڵام نایانەوێ ئەوە وەكو سەركەوتنێك بۆ ترەمپ تۆمار بكرێت. لەنێو ئەو ستافەی ئیدارەی ئۆباما و دواتریش ترەمپ، وەكو نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش، تەنیا برێت مەكگۆرك كوشتنەكەی بە"عادیلانە" ناوبرد. مەكگۆرك، قاسم سلێمانی، باڵیۆزی ئەمریكا، باڵیۆزی بەریتانیا، دەستوپێوەندەكانیان لە سلێمانی و حەشدی شیعی، عەڕابی 16ی ئۆكتۆبەر بوون و كەركووكیان تەسلیمی ئێران كرد. گومان لەوەدا نییە كە زۆربەی دیپلۆماتكارە بیانییەكان و بە تایبەتیش وڵاتانی بڕیاربەدەست لە عێراق، بەشێكن لەو گەندەڵییەی كە ئێستا لە عێراق هەیە، زۆربەشیان پێگەكانی خۆیان بۆ دەستكەوتی گەورەی ماددی بەكارهێناوە. هیچ دوور نییە مەكگۆركیش (جگە لەوەی كە قاسم سلێمانی بە مونافیسی خۆی لە دیزاینكردنەوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەبینی) یەكێك بووبێت لەوانەی كە لەو سەفقانە تێوەگلاوە و بەشێك بووە لە رێككەوتنی رانەگەیەندراوی نێوان ئەمریكا، ئێران و بەریتانیا دژی كورد. بۆیە بە كوژرانی قاسم سلێمانی بەشێكی دیكە لەو نهێنیانەی كە رەنگبێ قەت ئاشكرا نەبن، چووە ژێر گڵەوە.
.gif)
چیا عەباس کوشتنی قاسم سلێمانی و هاورێکانی لە لایەن ئەمریکاوە شتێکی ئەوتۆی لە جەوهەری ناکۆکی و ململانێکانی ئەمریکای لەگەڵ ئێران و هیلالی شیعە نەگۆریوە، ئەوەی گۆڕاوە شێواز و ئاستی ململانێ و بەرەنگاربونەوەکان خەستتر و توندتر دەبن. کاتێک ترەمپ ئەمریکای لە رێکەوتنە ئەتۆمیەکە کشاندەوە رون و ئاشکرا بو کە خواست و نیازەکانی بەرامبەر بە دەسەڵاتی ئێران و میحوەری شیعە چین. ئێران لە وردەکاریەکانی ئەم پەیامە تێنەگەیشت، بۆیە کۆمەڵێک کاری وەک تەحەدا بەرامبەر ئەمریکا ئەنجامدا، لەوانە خستنە خوارەوەی درۆنێکی پێشکەوتوی ئەمریکا، دەست بەسەراگرتنی کەشتیەکی نەوت لە هورمز، تەقینەوەی چەند بیرێکی نەوت لە سعودیە، چاوبازی لە گەڵ روسیا و تورکیا دژ بە ئەمریکا و بێگومانیش هەوڵە ژێر بەژێرەکانی تری، تایبەت بە رێگەی میلیشیا چەکدارە شیعەکانی یەمەن و لوبنان و عێراق و سوریاوە. دەمێکە کۆماری ئیسلامی ئێران هەوڵ دەدات پێگەی ستراتیژی خۆی لە کەنداو و ناوچەکە بەهێز بکات، هیچکات رێگەی ئەوەی پێنەدراوە، ئەنجومەنی ئاسایشی کەنداو کە سعودیە و کوێت و قەتەر و میرنشینەکانی تر رۆڵی کارگەریان بە پشتیوانی ئەمریکا تێدا هەبو ئێران یان دورەپەرێز خستبو. پاش ئەوەی ئێران بێ ئومێد بو لە بەدەستهێنانی ئەو رۆلەی خەونی پێوە دەبینی، دەسەڵاتدارانی لە سایەی چەمکی هەناردەکردنی شۆرشی ئیسلامی دەستیان کرد بە دروستکردنی میلیشیای چەکداری شیعە مەزهەب، کارکردن بۆ بەرنامەی ئەتۆمی، دروستکردنی فەیلەقی قودس وەک بازوی سەربازی بۆ خۆشەکردنی زەمینەی دەسەڵاتی سیاسی و سەربازی لە ناوچەکە و تەرخانکردنی دەیان ملیار دۆلار و دەیان هەزار چەکدار لە وڵاتەکانی ناوچەکە. دوای روخاندنی سەدام و دەست بەکاربونی دەسەڵاتی شیعە لە بەغدا و دواتر تەقینەوەی کێشەکانی سوریا و سەرهەڵدانی داعش زەمینەیەکی لە بار بۆ ئێران رەخسا لەو گۆمە لێڵەدا راوی خۆێ بکات. نیەت و کار و کردارەکانی ئێران لە ناوچەیەک کە با شەدەماری ئابوری و ئاسایشی دنیا ناسراوە هاوشێوەی هێزێکی کۆلۆنیاڵیزم بون بە بەرگێکی مەزهەبی ئاینییەوە و بەقۆستنەوەی تورەیی و نارەزایی خەڵکی ناوچەکە بەرامبەر ئەمریکا و رۆژئاوا. لەم سەردەمەدا کە دنیا بە جەمسەرگەری سیاسی و سەربازی و ئابوری و تەکنۆلۆژی بەرێوە دەبرێت، تەماعکاری هەر لایەن و هێز و وڵاتێک لە دەرەوەی ئەو جەمسەرگەریە بەهێزەی دنیا نرخی گرانی دەبێت. قاسمی سلێمانی جێبەجێکەری ئەو پلانە فرە ئاراستانە بو بۆ دروستکردنی جەمسەرگەریەکی شیعە لە ناوچەیەکی زۆر هەستیاری دنیادا، بەڵام نە خۆشی و نە بەرپرسانی ئێران دەرکیان بەو راستیە نەکردبو هێڵێکی سور هەیە بۆ کارەکانیان، هەر وڵات و هێز و کەسێک ئەو هێڵە ببەزێنێت لەلایەن زلهێزەکانی دنیاوە و بە لێكتێگەیشتنی هاوبەشیان گورزی کوشندەی لێدەدەن، ئەوەی بەسەر قاسمی سلێمانی و هاوکارەکانی رویدا ئاوێنەی ئەو واقیعەن. شەرکردنی ئەمریکا پێویستی بە تەکنۆلیژیای زۆر پێشکەوتو و ئامرازەکانی تری شەرە، ئێران خاوەنی ئەوە نیە و ناشبێت، بۆیە لە سەرەتاوە شەرێکی دۆراو دەکات. زیادە بۆ ئەمانەش دۆخی ناوخۆی ئێران نائارام و ناجێگیرە. بەشێکی زۆری هێزە یاخیبوەکانی ئێران خۆیان ماتداوە بۆ هەڵێکی گونجاو تا جومگەکانی کۆماری ئیسلامی لە ناوخۆشەوە تێکبدەن. شیعەکانی عێراق دەست و قاچیان بەستراونەوتەوە، گەندەڵی و چەتەیی و جەردەیی کوشندەیان سەدان هەزار هاوڵاتی عێراقی بۆ چەند مانگێکە رژانۆتە سەر شەقامەکانی باشور و ناوەراستی عێراق، ماڵی ناوخۆی شیعە تەنراوە بە رکابەری و ململانێ، کورد و سوننە زۆر لێیان نیگەران و دڵگرانن و لە هەر زەنگێکی لاوازبونی دەسەڵاتی بەغدا دەبێت هەنگاوی جدی بەرەو کوردستان وعێراقێکی نوی بگرنە بەر. عێراق هێچ قوڵاییەکی ستراتیژی نەماوە، ئەوەی هەیەتی و نیەتی سوریا یەکی دارزاو و ئێرانە و ئەوەش وەزعی ئیرانە، لە فرۆکەخانەی بەغدا گەورە بەرپرسانی ئێران و حەشدی شەعبی لە لایەن ئەمریکاوە دەکوژرێن، عادل عەبدول مەهدی و فراکسیۆنەکانی شیعە لە هات و هاوار لە هۆڵی پەرلەمان زیاتریان پێ ناکرێت، هەر بریارێکیش بدەن لە دۆخی ئێستای ناوچەکە بەهای یەک فلسی قەڵبی نابێت. لەم سەردەمە زمانی هێز و تەکنۆلۆژیا و ئابوری و هەواڵگری قسە دەکات نەک وەعز و نوشتە و دوعای سەر مەرقەدەکان. سەردەمی سیاسەتی واقیعبینی سەردەمانەیە نەک خەیاڵ پڵاوی و خۆبەستنەوە بە ئەفسونەکانی مێژویەکی بەسەرچو. لەم ململانێی و شەر ومەرافانەدا پرسیار ئەوە نیە کێ چەند لە سەر هەقە، ئەوان بۆ خۆیان بە خاوەنی هەقی کارەکانیان دەزانن، بەڵام بۆ دەرەوەی ئەو دو لایەنە پرسی هەق و ناهەقی رێژەییە، ئەمەش بە رەچاوکردنی بەرژەوەندیەکانیان مامەڵە لە گەڵ ئەو پرسەدا دەکەن. دوای ئەم روداوە کورد لە کوردستانی گەورە و تایبەت لە باشور روبەروی دیلیمایەکی سیاسی و سەربازی و هەواڵگری و ئابوری ئاڵۆز بۆتەوە. دروستە قاسم سلێمانی رۆڵی گرنگی لە بەرەنگاربونەوەی داعش لە کوردستان و عێراق هەبوە، بەڵام ئەوەی بۆ خاتری چاوی کورد نەکردوە بەڵکو بۆ بەرژەوەندی وڵاتەکەی بوە، کوردیش لە بەرامبەردا لە سونگەی بەرژەوەندیە هاوبەشەکانەوە ئەو کارانەی بەرز نرخاندوە ، ئەمە کۆتایی چیرۆکەکە نیە، بەڵکو فەسڵی هەستیار و گرنگ دوای نەمانی قاسمی سلێمانی دەست پێدەکات. سەرەرای ئەوەی قاسمی سلێمانی وەک ژەنەراڵێکی سەربازی فەرمانەکانی رابەری کۆماری ئیسلامی و سیاسەتی وڵاتەکەی بە شێوازە سەربازیەکان جێبەجێ دەکرد، بەڵام هاوکاتیش سیاسەتمەدارێکی موحەنەکی وریا و بە ئاگابو، بۆیە بەدرێژایی دەسەڵاتی ئەو لە گەڵ هەرێم بەردەوام لێکتێگەیشتن و لێدوان و خاڵی هاوبەشی دەدۆزیەوە بۆ راگرتنی دۆخەکە و زۆربەی کات هەوڵی گرژبون و ئالۆزبونی پەیوەندیەکانی نەداوە، چونکە ئارامی و ئاسایشی هەرێم بەلای ئێرانەوە بەشێک بوە لە ئارامی و ئاسایشی خۆیان. ئێستا دۆخەکە گۆراوە، ئێران نیەتی توندکردنی ململانێ و ناکۆکیەکانی لە گەڵ ئەمریکا راگەیاندوە، ترەمپیش هەرەشەی وەشاندنی گورزی کوشندە لە ئێران دەکات. کورد لە باشور بەرەیەکی باوەرپێکراوی ئەمریکایە لە ناوچەکە، پەلەکردن لە تەواوکردنی کۆنسوڵخانی ئەمریکا لەهەولێر کە دەبێتە گەورەترین کۆنسوڵخانە لە دنیادا، بەکارهێنانی فرۆکەخانەئ کۆنی هەولێر وەک بنکەیەکی سەربازی ئەمریکا و کۆمەڵێک وردەکاری تر باشور لە چرکەیەکدا ناچار دەکەن هەڵوێستی هەبێت و بە کردار بژاردەی خۆی بکات. ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت کەف و کوڵی ئەو روداوە گرنگ و هەستیارەیە، ئەمە کۆتایی دێت و دۆخێکی تر دێتە ئاراوە. بایکۆتکردنی فراکسیۆنەکانی کوردستان لە دانیشتنی ٥ ی جانواری ٢٠٢٠ هەنگاوێکی گرنگی پر مانایە بۆ هەمو لایەک. خۆزگە دۆخەکە بەوە بوەستێتەوە کە بەشداری لێدوان و دانوستان بین یاخود نەبین، بەڵام ئەمە تەمەنایەکی سادەیە، دەبێت سەرکردایەتی سیاسی باشور زۆر بە جدی خۆی بۆ ئەگەرەکان ئامادە بکات، ئەم ئامادەکردنەش پێویستی بەپشتگیری بەرفراوانی جەماوەری باشورە کە زۆربەیان تورە و نارازین لە دەسەڵاتەکانی هەرێم. بەرفراوانکردنی حوکمرانی بە بەرەیەکی جەماوەری و دور لە هەژمونی حزبی، ئامادەسازی میللی بۆ کۆنترۆڵکردنی تەواوی باشوری کوردستان، بەکارهێنانی سەرچاوەکانی سامانە سروشتیەکانی باشور بە چاودێری نێودەوڵەتی و لە خزمەتی خەڵکی باشور، تۆکمەکردنی سنورەکانی باشور و دابینکردنی ئارامی و ئاسایشیان بە پشتێنێکی نەتەوەیی، بەشداریکردنی کەمایەتیە نەتەوەیی و ئاینییەکانی باشور لە کۆی گشتی پرۆسەکاندا و چەندین کاری تر کۆڵەکە بنەرەتیەکانی دابینکردنی مانەوەی نمونەی حوکمرانی دەبن لە باشور و چەندیش بکرێت خۆ دور راگرتن لە پریشکی شەر و مەرافەکانی ئایندە. نمونەکانی مێژو پێمان دەڵێن بەردەوام کورد لە شەر و ململانێکانی ناوچەکەدا کراوەتە قوربانی، با بۆ یەکجاریش بێت بیسەلمێنن ئێمەش خاوەنی ئیرادە و ناسنامە و کەسایەتی خۆمانین و دەتوانین ئەو چەمکانەش بپارێزین. نوسینی: چیا عەباس رۆتەردام: ٥ی جانواری ٢٠٢٠
.gif)
عەتە قەرەداخی "ئەو علوجانە بە دەردێک دەبەین ناوی خۆیان بیرنەکەوێتەوە: محەمەد سەعید سەحاف". "ئەگەر کەمێک پیاوەتییان تێدایە، با خۆیان تاقیبکەنەوە، بزانن شۆڕەسوارەکانی عێراق و نەتەوەی مەزنی عەرەب چ وانەیەکیان دەدەنێ: سەدام حسەین". ئەمانە نموونەی ئەو وتەو قسانەن کە سەرانی دەوڵەتی عێراقی لە دوای داگیرکردنی کوەیت ساڵی ١٩٩٠ و پێش لێدانی عێراق لە ساڵی ٢٠٠٣ لەلایەن ئەمەریکاوە دەیانکرد. بەڵام دەرکەوت کە سوپاکەی سەدام حسەین نەیتوانی سادەترین بەرگری بکات و لە کورتترین ماوەدا تێکشکاو پاش چەند مانگێک پاڵەوانەکەی نەتەوەی عەرەب لە کونێکدا وەکو دەعبایەکی ترسنۆک دەرهێنرا. ئیستا هەمان شریتەکانی ساڵی ٢٠٠٣ی عێراقمان گوێ لێدەبێتەوەو هەم ئەو شیعانەی عێراق کە ئەوسا کە لەترسی سەدام حسەین کونەمشکیان بە کۆشک و سەرا دەزانی و هەم هاومەزهەبە ئێرانیەکانیان بەهەمان زمان و روانین و عەقڵیەتی ئەوکاتەی سەدام و رژێمەکەی دەدوێن و خۆیان نمایش دەکەن. بۆ ئێران لێدانێکی جگەربڕی بەرکەوتووەو بەپێی ئامادابوون و رۆڵ و کاریگەری کەسی دووەمی وڵاتەکەی لەدەستچووەو دەشزانن پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییەی کە کوشتنی قاسمی سڵێمانی درووستی دەکات بە ئاسانی پڕنابێتەوە، بۆیە هەم کاربەدەستانی کۆماری ئێرانی و هەم هەموو ئەو ئێرانییانەی کە شوێنکەوتووی رژێمی فەرمانڕەوای کۆماری ئیسلامین، بە ئەرکی سەرشانی خۆیانی دەزانن چیان پێدەکریت لە پێناوی کەسێتیەکدا بیکەن کە لە دەرەوەی سنوورەکانی ئێران بڕیاری سوریاو لوبنان و بەشێک لە فەلەستین و یەمەن و تا ئەندازەیەک بەحرەین و عێراقی دەداو هاوکات سەرکردایەتی شەڕی نەیارەکانی ئێرانی لە دەرەوەی سنوورەکانی ئێران بەسەرکەوتوویی دەکردو ئەو هەناردەکردنەی شۆڕس کە لە سەردەمی ئایەتوڵای خومەینیدا بۆ دەرەوەی سنووری ئێران وەکو ئەوەی دەیانویست سەرکەوتنی بەدەست نەهێنا، لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ەوە قاسمی سلێمانی بەسەرکەوتووانە گەیاندیە ئەنجام و لە رێگای ئەوەوە کۆماری ئیسلامی هەژموونی خۆیی بەسەر ناوچەکەدا سەپاندو بەتەنیا رۆڵی ئەم کەسێتیە لە رۆڵی ئەمەریکاو سەرجەم بەرپرسانی وڵاتانی ناوچەکە دیارترو کاریگەرتر بوو. ئەم کەسێتیە داڕیژەرو جێبەجێکەری نەخشەو پلانی جەنگی بە وەکالەتی کۆماری ئیسلامی بوو لە دەرەوەی سنوورەکانی ئێران، واتە شەڕکردنی نەیارەکانی ئێران بەبێ بەشداری راستەوخۆی ئێران و بێ ئەوەی خوێنی ئێرانیەکان بڕژێت، بەڵام بەتەنیا رژانی خوێنی قاسمی سلێمانی بۆ ئێران لە خوێنی هەموو ئەو نەیارانەی ئێران بەنرخترو پڕبەهاترە کە بە نەخشە و پلانەکانی ئەم بەرپرسە ئێرانیە رژاون. بۆیە بۆ ئێران شتێکی سروشتیە کە دوچاری شۆکێکی چاوەڕون نەکراو بووبێت و ئەوەش بووبێتە پاڵنەری ئەو هەموو هەڵچوون هەڕەشەو گوڕەشەیە لە ئەمەریکاو لە ئیسرائیل، ئەگەرچی هاوارو هەڕەشەکانی ئێرانیش خاڵی نیە لە بەرهەمی هەمان ئەقڵی رۆژهەڵاتی کە زیاتر لە کردار قسەی هەیە. ئەوەی پەیوەندی بە شیعەکانی عێراقەوە هەیە جێگای پرسیارە. ئایا شیعەکانی عێراق دەتوانن بیر لەوە بکەنەوە ئەگەر ئەمەریکا رژێمەکەی سەدامی نەڕوخاندایە، ئەوان ئیستا لە چ بارودۆخێکدا دەبوون؟ بێگومان ئەوەیان بیرناکەوێتەوە. دان بەوەشدا نانێن ئەوە ئەمەریکا بوو وایکرد ئەوان لە رێگای دەنگدانەوە وەکو زۆرینە ببنە خاوەنی حکومەتی عێراق کە بەوەش ئەمەریکا هەڵەیەکی خنکێنەری کرد کە عێراقی دایە دەستی ئەوان کە هیچ ئەزمونێکی دەوڵەتدارییان نەبوو. هەروەک ئەمەریکیەکان گەمژەییەکی گەورەیان کرد کە لەوە تێنەگەیشتن بە گۆڕینی شتێکی بچوک لە دیدی مارکسیانەوە بۆ ئایین" مەزهەب ئەفیونی گەلانە"، واتە ئەوان نەیاندەزانی ئینتیمای مەزهەبی شیعە چۆنەو لە چ ئاستێکی بەهێزدایە. ئەم بۆچوونە مارکسیە ئەگەر بەسەر هیچ گەل و کۆمەڵ و پێکهاتەیەکدا نەگونجێت، ئەوا بەسەر شیعەدا بەگشتی و شیعەی عێراقی وەکو پێکهاتەیەکی دواکەوتووی نیمچە سەرەتایی بەباشی دەگونجێت. واتە ئەگەر لە روانگەی مەزهەب و نیشتیمانەوە سەیری شیعەی عێراق بکەین ئەوا بێگومان ئینتیماو وابەستەیی تەواوەتی بۆ مەزهەبی شیعەیەو لەئاستی مەزهەبەکەدا نیشتیمان ئامادەبوونی نیە. سەرچاوەی سەرەکی کێشەی دەسەڵاتدارێتی لە عێراقدا ونبوونی ئینتیمای نیشتیمانیە لەژێر کاریگەری ئینتیمای مەزهەبیدا. ئێستا دەبینین خەڵکی عێراق برسی و بێکارن، وڵات لە دزی و گەندەڵیدا وێرانبووە، جەستەی گەنج و لاوە برسی و بێکارەکانی وڵات خەڵتانی خوێنکران لە لایەن سوپا خوێنڕێژەکەی ویراقەوەو لەسەروەختی فەرمانڕاوایەتی عادل عەبدولمەهدیدا، ئەو شەیتانەی کە پێشتر خۆی وەکو فریشتە نماێش دەکرد. حیزبە شیعەکان هەریەکەو کۆمیتەیەکی سەربە باڵێکی کۆماری ئیسلامیەو ئەوەندەی پەیوەستن بە قوم و تارانەوە هێندە پەیوەست نین بەو وڵاتەوە کە ناوی عێراقەو ئەوان وەکو بەشێک لە نیشتیمانی شیعە سەیری دەکەن و تەنیا بۆ ئەو هەموو سەروەت و سامانە دەیانەوێت کە ئەوان دەیبەن و خەڵکەکەشی برسی و رەش و رووت و رەجاڵن. پەرلەمانە شیعەکەی عێراق هێندەی بۆ کوشتنی قاسمی سلێمانی تەنگاوە، هێندە بۆ ئەبومەهدی موهەندیس تەنگاو و خەمبار نیە. تەنانەت ئەو سەرۆکوەزیرانەی کە پێش چەند هەفتەیەک پەرلەمان و هێزە شیعەکان ناچاری دەست لەکارکێسانەوەیان کرد، ئەمڕۆ وەکو کۆیلەی مەزهەب چووە ناو پەرلەمان و بەهەمان ئاوازی شیعە تووندڕەو و نەخوێندەوار و عەقڵ خێڵەکی و کۆیلەکان دەیخوێند، واتە ئەمیش خۆی نمایش دەکرد کە دیارە بەشێکی بۆ رازیکردنی ئاغا ئێرانیەکانی بوو، ئەگەرچی گومانی ئەوەش دەکرێت چونی عادل عەبدولمەهدی بۆ پەرلەمان و قسەکانی بۆ ئەوە بووبێت زیاتر شیعەکان سەرگەرم بکات و بیانخاتە بەردەم کێشەی ئاڵۆزترەوە بەومەبەستەی تۆلەی ئەو شکستەیان لێبکاتەوە کە دوچاریانکردو نەیانهێست حکومەتەکەی سەرکەوتوو بێت و بەرامبەر بە جەماوەری خۆپیشاندەریش ریسوایان کرد. ئەگەر لێکدانەوەکە بەم ئاراستەیەش بێت ئەوا دیسان نیشانی دەدات کە تەنانەت ئینتیمای نیشتیمانی لای عێراقیەکان نەک هەر لە خوارەوەیە بەڵکو لەسەرەوەو لە لوتکەکانی دەسەڵاتە جۆراوجۆرەکانیشدا هەرەسیهێناوەو ئەمەش هۆکاری سەرەکیە بۆ روخاندنی بنەمای دەوڵەت لە عێراقدا، واتە ئێستا عێراق لەبەردەمی هەڵوەشاندنەوەدایە لە روانگەی هەرەسی ئینتیماو دڵسۆزی خەڵکەکەیەوەو لە روانگەی نەمانی سەروەری و کەسێتی دەوڵەتەوە. بەرپرسی یەکەمی گەیاندنی عێراق بەم قۆناغە، زۆرینەی شیعەی عێراقن، کە لەبری ئینتیما بۆ نیشتیمان، ئینتیمایان بۆ مەزهەبە، لەبری خەبات بۆ ئازادی و ژیانێکی هاوچەرخ ئەوان شانازی بەمانەوەیانەوە وەکو کۆیلەی مەزهەب دەکەن و لەبری بەکارهێنانی عەقڵ و مێشکیان و گەیشتنیان بە ئاستێک وەکو کەس کەسێت و رەفتاری تایبەت بەخۆیانیان هەبێت، تاکو ئێستا چاوەڕوانی مەرجەع و ئیمام و رابەری ئایینین بڕیاریان بۆ بدات و ئاراستەیان بکات. ئەگەر ئەمە بارودۆخی شیعەی عێراق بێت کە زۆرینەیەو ئەوان چارەنووسی عێراق یەکلا دەکەنەوە دەبێت چارەنووسی ئەم عێراقە بەکوێ بگات؟ شیعەی عێراق ئێستا هەڕەشەی تووند لە ئەمەریکیەکان دەکەن، بەڵام لە رووی راستیەوە ئەو هەڕەشانە بێجگە لە هاژەو هوژە هیچی تر نیەو ناشێت کاریگەرییەکی ئەوتۆیان هەبێت چونکە شەڕی ئیستا شەڕی تەکنۆلۆجیایە، شەڕی ئەو فڕۆکەیە کە لەوپەڕی دنیاوە بە کۆنترۆل ئاراستە دەکرێت و ئەبو مەهدی موهەندیس و قاسمی سلێمانی دەکاتە ئامانج. ئەمە بارودۆخی عێراقی سەردەمی شیعەیە کە هیچ تروسکەیەکی بۆ ئایندەیەکی باشتر تێدا نابینرێت، کەواتە دەبێ کورد لەم عێراقەدا چی بکات و چاوەڕوانی چی بکات؟ بێگومان بەدبەختی کوردی باشوور هەر لەسەرەتاوە ئەوەبووە کە بەریتانیای خوێنڕێژ کردویەتیە پارسەنگ بۆ دروستکردنی هاوسەنگی لە نێوان سونەو ئەم پێکهاتە شیعەیەدا. خۆبەخاوەنکردنی کورد بۆ کێشەکانی عێراق هەڵەیەکی گەورەیە. ئەگەر کورد بە لۆجیکی عەقڵ بیربکاتەوە، دەبێ لە دوورەوە سەیری بارودۆخی عێراق بکات کە چاوەڕوانی هیچ ئایندەیەکی گەشی لێناکرێت و خۆی ئامادە بکات بۆ هەر رووداوێک کە ئەگەری ئەوەی هەبێت لەبەرژەوەندی کورد بشکێتەوە.
.gif)
د. هەردی مێد زۆرێك جه‌نگی ئه‌مریكا و ئێران له سه‌ر گۆڕه‌پانی عێران وانیشانده‌ده‌ن كه دواجار شه‌ڕی ئه‌م دوو ده‌وڵه‌ته ته‌نها بۆ كۆمه‌ڵێ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌ت به‌وانه و عێراقیه‌كانش جگه له كۆمه‌ڵێ ده‌ستكه‌لاو و به ئاله‌تكراو (Instrumentalization) هیچی دی نین. ئه‌م، دیده جگه له‌وه‌ی تژیه له كۆمه‌لێ هه‌ڵه‌ی مێتۆدۆلۆژی، هاوكات مه‌سته به كۆمه‌ڵێ حوكمی به‌ها و نۆرماتیف كه له لای خواره‌وه هه‌وڵده‌ده‌م به كورتی ئاماژه‌یان پێبده‌م. یه‌كه‌م: هیچ له‌وه ساده‌گۆ تر نییه گه‌ر بڵێین شه‌ڕی ئه‌م دوو ده‌وڵه‌ته له عێڕاق شه‌ڕه بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان. هه‌موو كه‌سێك ئه‌مه ده‌زانێت و پێویستی به رۆشنبیر و رۆژنامه‌نوس نییه ئه‌مه‌ی بۆ شرۆڤه بكات. به‌ڵام، له‌وه‌ش ساده‌گۆ تر نییه گه‌ر وابزانین شه‌ڕی ئه‌م دوو وڵاته ته‌نها بۆ كۆمه‌ڵێ به‌رژه‌وه‌ندی ماددیه و هیچی تر. له ڕاستیدا، له دوای ٢٠٠٣ه‌وه به‌شێك له شه‌ڕی ئه‌مریكا و ئێران له سه‌ر گۆڕه‌پانی عێراق شه‌ڕێكی ڕه‌مزیشه كه بریتیه له سه‌پاندنی دوو دید و دوو پرۆژه‌ی ده‌وڵه‌تی جودا. ئه‌مریكیه‌كان ده‌یانه‌وێت په‌یكه‌ربه‌ندیه‌كی نزیك به فۆرمی خۆرئاوا به سه‌ر ده‌وڵه‌تی له عێراقدا بسه‌پێن. په‌یكه‌ربه‌ندیه‌ك كه له هه‌ناوی نیۆ-لیبرالیزمدایه و بریتیه له به‌ستنه‌وه‌ی ستات-بولدینگ (State-building) به دروستكردنه‌وه‌ی بازاڕ و كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی. USAID ئاژنسی ئه‌مریكی بۆ گه‌شه‌پێدان به ئاشكرا ئاماژه به به‌ستنه‌وه‌ی ئه‌م سێ توخمه سه‌باره‌ت به دروستكردنه‌وه‌ی عێراق له دوای ٢٠٠٣ه‌وه ده‌كات. بۆ ئه‌مان، دروستكردنی كۆمه‌ڵگایه‌كی مه‌ده‌نی كه توانای سه‌ركۆنه‌كردنی ده‌وڵه‌تی له دامێنی خواره‌وه هه‌بێت، هاوتا بازاڕێكی ئازادی خود-به‌ڕێوبه‌ر دوو مه‌رجی سه‌ره‌كی و جه‌وهه‌ری نشونمای ده‌وڵه‌تێكی دیمۆكراسین. وه‌لێ، له به‌رامبه‌ر ئه‌م پرۆژه‌یه، ئێران هه‌نده‌سه‌یه‌كی Ingineering جوداتری بۆ عێراق پێییه كه بریتیه له دروستكردنی ده‌وڵه‌تێكی جوت-هه‌ڕه‌م (double hierarchy): واته لایه‌ك حكومه‌تێكی سیڤیل، له لایه‌كی دیش ولایه‌تی فه‌قێ كه خودان میلیشیا، بازاڕ و نماینده‌ی سیاسی خۆیه‌تی. دووه‌م: له‌وه هه‌ڵه‌تر نییه گه‌ر وابزانین میلیشیا شیعه‌كان ده‌ستكه‌لای ئێرانن و له لایه‌ن ئه‌وانه‌وه به ئاله‌تكراون. ئه‌م دیده نۆرماتیفه سه‌رتاپای هه‌ڵه‌یه. بۆ؟ یه‌كه‌م، میلیشیاكان وه‌ك كۆمه‌ڵێ گه‌لحۆ و بێ مێشك نیشانده‌دات: واته كۆمه‌ڵه كه‌سێ كه شه‌ڕ له پێناو هیچدا ده‌كه‌ن، یان بۆ لایه‌نێكی دی به به‌لاش. له راستیدا وانییه: ئه‌مان گه‌لحۆ نین! ئه‌مان شه‌ڕ هه‌م بۆ ئایدیایه‌ك ده‌كه‌ن كه بریتیه له شیعزم. هه‌م بۆ ئاواكردنی هه‌یمه‌نه‌یه‌كی شیعی هه‌رێمایه‌تی كه تێدا سه‌ردار و خاوه‌ن شكۆ و بڕیاربن. میلیشیاكان شه‌ڕ بۆ دروستكردنی <سه‌رمایه‌یه‌كی ڕه‌مزی كۆ> و <سه‌رمایه‌یه‌كی سیاسی-كۆ> ده‌كه‌ن، به شێوه‌یه‌ك هه‌موویان بتوانن به گڕی بخه‌ن بۆ قازانج و به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان. دووه‌م، تیۆری به ئاله‌تكردن كۆنه، به‌ڵام سه‌رتاپای هه‌ڵه‌یه، چونكه وای نیشانده‌دات لایه‌ك لایه‌ك بۆ قازانجی خۆی به‌كارده‌هێنێت. ئه‌م دیده كه بریتیه له سه‌نتراڵكرندی لایه‌ك و پوچ نیشاندنی لایه‌كی دی هیچی ڕاست نییه. گه‌ر ئێران له ڕێگه‌ی میلیشیا شیعه‌كانه‌وه به دوای هه‌یمه‌نه‌دا ده‌گه‌ڕێت، ئه‌وا ئه‌مانیش له ڕێگه‌ی ئێرانه‌وه هه‌م سودمه‌ندی چه‌كن، هه‌م گردبونه‌وه، هه‌م ده‌سه‌ڵات و هه‌یمه‌نه به سه‌ر سه‌رتاپای عێراقدا. میلیشیا شیعه‌كان به پاڵپشتی ئێران ئه‌مڕۆ هه‌م هێزی چه‌كدار، هه‌م هێزی ده‌ستگایی، هه‌م بازاڕن. له مێژه هه‌مان تیۆر به سه‌ر كوردا سه‌پێنراوه و وه‌ك كۆمه‌ڵه خه‌ڵكێكی به ئاله‌تكراو نیشاندراون. به‌نده تاكه لێكۆڵه‌وه‌ری كوردم له سه‌ر ئه‌م بابه‌ته كارم كردووه و له هه‌وڵی بۆچه‌ڵكردنه‌وه‌یدام. سێیه‌م، لاسه‌نگی هێز له نێوان دوو لایه‌نی هاوپه‌یمان به مانای ئه‌وه نایات یه‌كێكیان ئه‌ویتریان بۆ كه‌ڵكی خۆی به‌كار ده‌بات. نه‌خێر، گه‌ر هێز و تواناكان لاسه‌نگش بن، ئه‌وا هه‌ردوو لایه‌نی هاوپه‌یمان هه‌ریه‌كیان به پێی پێگه‌ی خۆی سودمه‌ند ده‌بێت. وه‌ك نمونه‌ی ئێران و شیعه‌كان. له كۆتایدا، هه‌موو پرسیاره‌كه ئه‌وه‌یه كێ له‌م دوو ده‌وڵه‌ته دید و پرۆژه‌ی خۆی به سه‌ر عێراقدا ده‌سه‌پێنێت؟ ئایا ده‌گه‌نه جۆرێك له ڕێكه‌وتن و سیسته‌مێكی تێكه‌ڵ (Hybrid) بینا ده‌كه‌ن؟ یان شه‌ڕی سه‌رخستنی لایه‌ك به سه‌ر لایه‌كی دیدا به‌رده‌وام ده‌بێت؟
.gif)
دانا حەمە عزیز هەڵکوتانە سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا، ئاخوندەکانی بردەوە بۆ هەمان سیناریۆی ٤٠ ساڵ لەمەوبەر بەڵام لەولاتێکی دیکە و بە باجی گەورەوە. موحەمەد ڕەزا شا لە لەژێر گوشاری خۆپیشاندەکانی ئێراندا، لە ١٧/١/١٩٧٩ بە خۆیی و ماڵومناڵەوە وڵاتی بەجێ هێشت و چوو بۆ قاهرە. ئەنوەر سادات، مافی پەنابەری سیاسی پیدا و تا مردنی وەك شا مامەڵەی لەگەڵ کرد. بەڵام لەگەڵ تەشەنەکردنی نەخۆشیی شێرپەنجەکەی کە لە ئایاری ١٩٧٤ وە دوچاری بوبوو، پێویستی بەچارەسەر بوو لە ئەمریکا. ٢٢ ی ئۆکتۆبەری ١٩٧٩، جەیمی کارتەری سەرۆکی ئەوکاتەی ئەمریکا ڕێگەی بە شا دا بچێتە ئەمریکا. شا، لە نەخۆشخانەی Cornell Medical Center ی نیویۆرك بە ناو و کۆدی نهێنی David D. Newsom وە داخڵ کرا. دوای ئەم بڕیارەی کارتەر، ئێران داوای لە ئەمریکا کرد شا ڕادەستی ئێران بکاتەوە. ئەمریکا بە توندی داواکەی ئیرانی ڕەتیکردەوە. دوای ئەم ڕەتکردنەوەیە، فەوجێك لە خوێندکارانی سەر بە خەتی ئیمام خومەینی، بێگوێدانە نەریت و یاسا نێودەوڵەتیەکان، لە ٤ی نۆڤەمبەری ١٩٧٩دا هەڵیانکوتایە سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە تاران و هەموو دیپلۆماتەکانیان بە بارمتە گرت. لە ٢٤ نیسانی ١٩٨٠دا، کارتەر لە پلانێکی سەربازیدا فەرمانی ڕزگارکردنی دیپلۆماتەکانی دا، بەلام پلانەکە بەهۆی بەرکەوتنی یەکێک لە هەلیکۆپتەرەکان بە فڕۆکەیەکی گواستنەوەدا کە بوە هۆی کوژرانی ٨ ئەندامی تیمەکە و ئێرانیەك، پلانەکە شکستی هێنا. شا لە لە ٢٧ی تەموزی ١٩٨٠ ئەمریکای بەجێهشت و گەڕایەوە میسر، بەڵام دیپلۆماتە ئەمریکایەکان بۆ ماوەی ٤٤٤ رۆژ بەبارمتە مانەوە. لە یەکەم ڕۆژی دەسبەکاربوونی سەرۆك ڕۆناڵد ڕیگان دا، لە ٢٠/١/١٩٨١ بەهۆی خراپی دۆخی شەڕ لەگەڵ عێراق، ئێران بارمتەکانی ئازاد کرد و کۆمەڵێ دەسکەوتی کاتیی و کورت مەودا بەدەستهێنا، بەڵام برینێکی قوڵی کردی جەستەی ئێران و، ئێرانیەکان ٤٠ ساڵە باجەکەی ئەدەن.
.gif)
عه‌داله‌ت عه‌بدوڵا وه‌رگرتنی هه‌ڵوێست له رووداوی كوژرانی قاسم سلێمانی(1957 ـ 2020ز)، بۆ هه‌رێمی كوردستان، بڕیارێكی ئاسان نییه. ئه‌و كاراكته‌ره ئه‌فسانه‌ییه‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست، سیمبولی لایه‌نێكی سه‌ره‌كیی ناو ململانێیه‌كی تونده كه زلهێزێكی گه‌وره‌ی جیهانیی وه‌ك ئه‌مریكا جه‌مسه‌رێكی پێكده‌هێنێ و زلهێزێكی ناوچه‌یی وه‌ك ئێرانیش جه‌مسه‌ره‌كه‌ی تر. بۆ كورد، ئه‌مریكا، به‌هه‌موو ئه‌و یاده‌وه‌رییه سیاسییه تراژیدیانه‌شه‌وه كه له‌گه‌ڵیدا هه‌یه‌تی، هێشتا جێی گره‌وه، لانیكه‌م، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌ستی له‌دۆسییه گه‌رمه‌كانی ناوچه‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا هه‌یه، به‌تایبه‌تی له‌و وڵاتانه‌ی كه كوردیان به‌سه‌ردا دابه‌شكراوه، كارێك كه ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ی كورد، به هه‌ر ئیعتیبارێك بێ، بچێته ناو هه‌ندێ هاوكێشه‌ی سیاسی و ئه‌منی و ستراتیژیی واشنتۆنه‌وه‌و ئه‌و رۆڵی جوزئییه‌ش كه له ئاراسته‌كردنی رووداوه‌كاندا هه‌یه‌تی ئه‌مریكییه‌كان به‌وه مه‌حكوم بكات كه، ئه‌گه‌ر، وه‌ك كارتێكی سیاسییش بێ، یان به‌شێك له پێویستییه‌كانی هه‌ڵسوڕاندنی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م وڵاته له ناوچه‌كه‌دا، پاڵپشتی له مانه‌وه‌ی كوردو به‌تایبه‌تی هه‌رێمی كوردستان، بكات. هه‌رچی ئێرانه، ئه‌وا وه‌ك هێزێكی كاریگه‌ری ناوچه‌كه كه هاوسنوره‌و دانی به حكومه‌تی هه‌رێمدا ناوه‌و په‌یوه‌ندیی له‌گه‌ڵ هێزه سیاسییه‌كانیدا هه‌یه، وڵاتێك نییه حسابی بۆ نه‌كرێت، هه‌ڵه‌شه له‌روانگه‌ی ئایدیۆلۆژیای ناسیۆنالیستییه‌وه، هه‌ڵوێست له هه‌ر ململانێیه‌كی وه‌ربگیرێت كه له‌گه‌ڵ هه‌ر هێزێكی ده‌ره‌كیدا هه‌یبێ و هه‌رێم خۆی بخاته داوی به‌ره‌ی دژایه‌تیكردنییه‌وه. بۆ هه‌رێمی كوردستان، به پێی تازه‌ترین پێدراوی ئه‌زموونی سیاسییش بێ، ئه‌مریكاو ئێران، وه‌ك یه‌ك، هه‌م هه‌ڵوێستی باشیان هه‌بووه‌و هه‌م پێچه‌وانه‌ش!. چه‌ند ئه‌مریكییه‌كان رۆڵیان له به‌رگریكردن له هه‌رێم هه‌بووبێ له شه‌ڕی دژ به داعشدا، ئێرانییه‌كانیش، هه‌مان رۆڵیان بینیوه. چه‌ند له‌و جه‌نگه‌دا هاوئاهه‌نگی له‌نێوان هه‌ولێر و واشنتۆندا هه‌بووبێ، ئه‌وه‌نده‌ش په‌یوه‌ندیی له‌نێوان تاران و هه‌ولێردا هه‌بووه، چه‌ند ئیداره‌ی ئه‌مریكی بێده‌نگیی له باڵاده‌ستبوونه‌وه‌ی سوپای عێراق كردبێ له كه‌ركوك و ناوچه‌كانی تری جێی ناكۆكیدا، ئه‌وه‌نده‌ش ئێرانییه‌كان و به‌تایبه‌تیش خوا لێخۆشبوو قاسم سلێمانی، رۆڵی تێدا هه‌بووه. ئه‌گه‌ر بارزانی و دامه‌زراوه ره‌سمییه‌كانی هه‌رێم و دوو هێزه سه‌ره‌كییه‌كه جارێك ستایشی پاڵپشتیكردنی ئه‌مریكاو هاوپه‌یمانانیان بۆ كورد كردبێ به‌تایبه‌تیش له شه‌ڕی دژ به تیرۆردا، ئه‌وا به‌هه‌مان شێوه ستایشی ئێرانییه‌كانیان كردووه، به‌دیاریكراویش له پاراستنی خودی پایته‌ختی هه‌رێم!. به باره‌كه‌ی تریشدا، چه‌ند نیگه‌ران بووبن له بێ هه‌ڵوێستیی ئه‌مریكییه‌كان له‌پای كۆنترۆڵكردنی به‌غدا بۆ ناوچه دابڕاوه‌كان، ئه‌وه‌نده‌ش له رۆڵی ئێرانییه‌كان بێ تاقه‌ت بوون له‌هه‌مان رووداودا. لێره‌وه، به هه‌موو پێوه‌رێك، قورسه كه له دۆخی ململانێی نێوان ئه‌م دوو(دۆست)ه سیاسییه‌و له‌هه‌مان كاتدا بكه‌ره سه‌ره‌كییانه‌ی شكسته‌كانی كورددا، به ئاسانی بتوانرێ هه‌ڵببژێریت!، سه‌خته بچیته به‌ره‌ی یه‌كێكیانه‌وه له دژی ئه‌ویتریان.. له‌رووی مه‌بده‌ئیشه‌وه، كورد، پێویستیی به پاڵپشتیی هه‌ردوولایه، به‌ڵام كێشه ئه‌وه‌یه، هه‌ریه‌ك له‌م دوو زلهێزه، له چركه ساتی به‌ریه‌ككه‌وتن و گرژییه‌كانیاندا، ئه‌و پاڵپشتییه به‌وه گرێ ده‌ده‌نه‌وه كه كورده‌كان له‌گه‌ڵ لایه‌كیاندا بن و له دژی ئه‌ویتریان!، ئه‌وه‌ش، به‌دیاریكراوی، ئه‌و ته‌ڵه‌زگه‌یه‌یه كه كورد تێی كه‌وتووه، به‌تایبه‌تی له‌م چركه‌ساته مێژووییه‌دا. له‌لایه‌كی تر، بێدەنگی و راگرتنی هاوسه‌نگی له هه‌ڵوێستدا بۆ كورد، هه‌رگیز وا ناکا كه نە تاران و نە کۆشکی سپییش وازی لێ بهێنن!. له‌گه‌ڵ رووداوی كوژرانی قاسم سلێمانی و ده‌رهاویشته‌كانیدا، جوڵەی دیبلۆماسی بۆ هەڵوێستوەرگرتن و ساغکردنەوەی هەڵوێست، به چڕی دەستی پێکردووە..! كێشه‌یه‌كی بونیه‌وی هه‌رێم ئه‌وه‌یه كه، به سیاسه‌ت توانای ده‌ستكاریكردنی هه‌ندێ فاكته‌ری نه‌گۆڕی نییه تا خۆی له ئاگری ئه‌م ململانێیه دووربخاته‌وه!. جوگرافیای سیاسیی Geopolitics هه‌رێم كه سه‌رچاوه‌ی تێوه‌گلاندنێتی له‌م ململانێیانه‌دا، فه‌رشێك نییە لە کاتی رەشەبادا بیدەی بە کۆڵدا و لە شوێنێکی دیدا رای بخەیت!.. قەدەری جیوسیاسیی كورد، زۆر به ڕوونی، به‌مانای تێوەگلانه له‌و ململانێیانه‌دا ته‌نانه‌ت ئەگەر له بنه‌ڕه‌تدا خۆی نه‌شیه‌وێ تێوه بگلێ، ئه‌وه‌ی ئەمێنێتەوە لەم هه‌لومه‌رجه مه‌ترسیداره‌دا ته‌نها ئه‌وه‌یه كه كورد هه‌وڵ بدا کەمترین زیانی بەر بکەوێت و لایەنە ناکۆکەکان بزانن کە تێوەگلانەکەی، له كۆتاییدا، تێوه‌گلانێكی سەپێنراوە نەک هەڵبژێردراو. به‌وه‌شه‌وه، بێگومان، ئه‌و هاوكێشه ئاڵۆزه به‌و مانایه نییه كه، ئه‌گه‌ر تاران و واشنتۆن له بنه‌مای تێوه‌گلانی كورد تێگه‌شتن، كه‌واته ئیدی چاوی لێ ده‌پۆشن و هه‌قیان به‌سه‌رییه‌وه نابێ، نا، به‌ڵكو ئه‌مه رێك به مانای دووچاربوونی كورده به گێمی تری ترسناكی فشار بۆ ئه‌وه‌ی ئاراسته‌ی تێوه‌گلانی خۆی بگۆڕێ!. واته له كۆتاییدا، هه‌رێم، له هه‌موو دۆخێكدا ده‌كه‌وێته ناو به‌رداشێكه‌وه كه ته‌نها سێ ده‌ره‌نجامی هه‌یه، یه‌كه‌م: سه‌ركه‌وتن له هه‌ڵبژاردنی بژارده‌دا له هه‌ر پرۆسه‌یه‌كی تێوه‌گلان كه له‌په‌یوه‌ندیدا به ململانێی ئه‌مریكاو ئێرانه‌وه گره‌نتیی تیا نییه!، دووه‌م: سوتان له‌ناو پرۆسه‌ی تێوه‌گلاندا له‌گه‌ڵ لایه‌نێكی سوتاوی ناو ململانێكه كه خۆتت بۆ ساغكردۆته‌وه، سێیه‌م: دابه‌شبوونی سیاسیی ناوخۆیی كه ئه‌وه‌شیان ره‌نگه گره‌نتی مانه‌وه‌ی به‌شێك له خه‌ڵك و ناوچه‌یه‌كی جوگرافیی هه‌رێم بكاو، زیانیش به به‌شێك له‌خه‌ڵك و ناوچه‌یه‌كی تری جوگرافیی هه‌رێم بدات، ئه‌م ده‌ره‌نجامه‌ی كۆتاییش، بێگومان، یه‌كێكه له‌و سیناریۆیانه‌ی كه له‌حساباتی هه‌ریه‌كه له تاران و واشنتۆندا هه‌یه، به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر هه‌ردوولا شكستیان له‌وه‌دا هێنا كه هه‌رێم به هه‌موو هێزه سیاسییه‌كانییه‌وه بخه‌نه پاڵ خۆیان، ئه‌وه‌ی كه چاره‌نووسی ئه‌م سیناریۆیه‌ش یه‌كلای ده‌كاته‌وه ته‌نها ئاراسته‌و فۆرمی تیوه‌گلانه‌كه‌ی كورد خۆیه‌تی له‌ناو ئه‌و بژارده چاره‌نووسسازانه‌داو هیچیتر..!
.png)
