* عومه‌ر گوڵپی باس و خواسی لامەرکەزی، گەرم و گوڕە, هێندێک بە شارەزاییەوە قسەی لەسەر دەکەن و هێنێدکیش تەنها بە خواست و مەبەستە سیاسییەکەی و شارەزاییەکی ئەوتۆیان نییە، هاووڵاتیانیش لەو نێوەندەدا مافی خۆیانە چاوەڕوانی خێر لە هەر پڕۆژە و قسەیەکی تازە بکەن بەو ئومێدەی کەمێک لە کێشەکانی پەیوەست بە ژیانیان کەم بکاتەوە. لە روانگەی شارەزایی تیۆری و کرداری و ئەزموونی خۆمەوە، بە پێویستمزانی چەند سەرە قەڵەمێک لەبارەی لامەرکەزیی و بەرزبوونەوەی داواکاری لەبارەیەوە بنوسم، کە تیایدا هەوڵدەدەم بە کورتی: لامەرکەزی بناسێنم و بەراوردی لایەنە باش و نەرێنییەکانی هەردوو شێوازی مەرکەزی و لامەکەزی بکەم، کێشە سەرەکییەکانی ئێستەی هەرێم بخەمەڕوو، ئەوە روون بکەمەوە کە ئەو کێشە و نەخۆشییە کامەیە کە لامەرکەزی دەتوانێت چارەسەری بکات؟ یان بەڕاستی لامەرکەزی دەرمانی چ دەردێکمان دەکات؟ ئەمە بێجگە لە روونکردنەوەی چەند لایەنێکی نادیاری پەیوەندیدار بە پرسی لامەرکەزییەوە و ئەو دەنگانەی ئێستا لەبارەیەوە لە بەرزبوونەوەدان. یەکەم / لامەرکەزی چییە؟ زۆرێک لە سەرچاوە زانستییەکانی بواری بەڕێوەبردن باسیان لە ناسەنتەری (لامەرکەزییەت)ی لە بواری بەڕێوەبردن و دەوڵەتداری کردووە، و وەک بنەمایەکی پێشکەوتوو و پێویست لە بەڕێوەبردندا ناساندوویانە و تایبەتمەندی و خاڵە ئەرێنیەکانیان ئاماژە پێداوە، بۆیە لێرەدا بە پێویستی نازانم تۆی خوێنەر سەرقاڵ بکەم بە پێناسەی زۆر و قسەکردنی تێوریی زۆرەوە، و لە پوختەی هەموویاندا دەڵێم: لامەرکەزییەت بریتییە لە دابەشکردنی دەسەڵات لە لووتکەی دەسەڵاتەوە بۆ ئاستەکانی تری بەڕێوەبردن، یان بریتییە لە کرداری دابەشکردنی دەسەڵاتی کارگێڕی و دارایی و یاسایی لە ئاستەکانی سەرووی دەسەڵاتەوە بۆ ئاستەکانی خوارتر، ئەوەش بەهۆی پشت بە ستن بە دەسەڵاتە هەڵبژێردراوەکان یان دووری شوێنە جوگرافییە جیاجیاکان یان خواستی خۆبەڕێوەبەری بەهۆی جیاوازی نەتەوەیی و ئایینییەوە لە وڵات یان هەرێمێکدا. دووەم / ئامانجەکانی لامەرکەزی چین و جۆرەکانی کامانەن؟ ئامانجەکانی لامەرکەزی بریتین لە: 1. فراوانکردنی بەشداری هاووڵاتیان لە پرۆسەی پلان و بڕیار لەڕێگەی نوێنەر و ئەنجوومەنە خۆجێیە هەڵبژێردراوەکان و بەرپرسانی یەکە کارگێڕی و دامەزراوە دەوڵەتییەکانەوە کە ئاسانتر هاووڵاتی دەتوانێت سەردانیان بکات و بیان بینێت و دەنگی پێیان بگات. 2. خێراکردنی پرۆسە کارگێڕییەکان و پرۆسەی بڕیاردان لەسەر پرسە دارایی و کارگێڕییەکان و رێکخستنی ژیانی خەڵک و باشترکردنی خزمەتگوزاریی. 3. باشتر بەکارهێنانی سەروەت و سامانی ماددی و مرۆیی وڵات بۆ باشترکردنی خزمەتگوزارییەکان، لەڕێگەی دانانی بەرنامەو پلانی واقیعیانەتر بەپێی گەشە و خواست و پێویستی هەر پارێزگا و شوێنێکی جوگرافی، بۆ نموونە: خەڵکی دهۆک خۆیان باشتر دەزانن چیان پێویستە و گرنگی بە چ پرۆژەیەک بدەن نەوەک خەڵکانی تر لە هەولێرەوە یان لە شوێنی ترەوە بڕیار بدەن چ پرۆژەیەکیان بۆ دروست بکەن. 4. دابەشکردنی بەرپرسیارێتی و کۆنەکردنەوەی تەواوی دەسەڵات و بەرپرسیارێتییەکان لە یەک کەس یان چەند کەسێکی کەمدا لە ئاست و هەڕەمی سەرەوەی دەسەڵات و حکومەتدا. دەکرێت لامەرکەزی سیاسی یان وەزیفی (ئیداری) یان جوگرافی هەبێت ، کاتێکیش باسی لامەرکەزی وەزیفی یان ئیداری دەکەین، ئەوە لامەرکەزی داراییش دەگرێتەوە، چونکە لە بنەمادا هەموو کۆڵەکە و بنەماکانی بەڕێوەبردن پشت بە رەگەزی توانای دارایی دەبەستن سەرەڕای توانای مرۆیی و بوونی یاساو رێنمایی و سیستمەکان لە دامەزراوەکاندا. سێیەم / خاڵە ئەرێنییەکانی هەریەکە لە سیستمەکانی (مەرکەزی) و (لامەرکەزی) چین؟ بێگومان لە هەردوو شێوازەکەی بەڕێوەبردن خاڵی ئەرێنی و نەرێنی هەیە، هەروەک چۆن پێویستە ئەو راستیەش بزانین کە هیچ شێوازێکی بەڕێوەبردن و دەوڵەتداری نە مەرکەزی لە سەدا سەدە و نە لامەرکەزی لە سەدا سەد، تەنها ئەوەیە کە دەکرێت سیستمێک رێژەیەکی زیاتر لە هەریەکەیانی تێدابێت، هەروەها راستیەکی تریش ئەوەیە کە لەسەرەتاییترین پرۆسەی بە لامەکەزیکردنی بەڕێوەبردنیشدا تا بەرزترین ئاستی کە فیدراڵی و کۆنفیدراڵیە، ئەوە هێندێک لە پرسەکانی پەیوەست بە دارایی و یاسادانا(تەشریع) و دادوەری و ئاسایشی و بەرگری هەر بە رێژەی جیاواز بە مەرکەزی دەمێنێننەوە لە وڵاتدا، بەپێی جۆری سیستمەکە. پاش ئەم پوختەیە ئێستە کاتی ئەوەیە بە کورتی لەبارەی خاڵە باشەکانی مەرکەزییەوە بنوسین پاشان خاڵە ئەرێنییەکانی لامەرکەزی: 1. سیستمی مەرکەزی سیستمێکی یەکگرتووە و زیاتر دەتوانێت یەکپارچەیی خۆی بپارێزێت، ئەمەش بۆ ئەو سیستم و دەوڵەت و حکومەتانەی کە تازە لە دروستبووندان سەرکەوتووتر و پێویستترە. 2. سیستمی مەرکەزی لە توانایدا هەیە یاسا و رێنماییەکان لەسەرتاسەری وڵات جێبەجێبکات بەبێ جیاوازی. 3. سیستمی مەرکەزی دەتوانێت باشتر زاڵ بێت بەسەر یەک سیاسیەتیدا لە مامەڵە لەگەڵ پرسە جۆراجۆرەکانی وڵاتدا. سەبارەت بە خاڵە باشەکانی سیستمی لامەکەزی: 1. دەکرێت لە سیستمی لامەرکەزیدا بەشداری هاووڵاتیان زیاتر بێت لە پڕۆسەی پلان و بڕیاردا. 2. لە سیستەمی لامەرکەزیدا فەرمانگە و دامەزراوەکان توانای زوو بڕیاردان و وەڵامدانەوەیان هەیە. 3. لە سیستەمی لامەکەزیدا ژمارەی هەنگاوە کارگێڕییەکان و رۆتین کەمترە و هاووڵاتی و دامەزراوە ماندوو نابن بۆ پرسێکی بچووک یان چارەسەرکردنی کێشەیەکی لاوەکی ناستراتیجی کاتێکی زۆر لە چاوەڕوانیدا بەسەر بەرن بە خەرجییەکی زیاتریشەوە. 4. لە سیستەمی لامەرکەزیدا دەتوانرێت واقیعیانەتر توانای ماددی و مرۆیی هەر شوێن و پارێزگایەک ئاراستە بکرێت بۆ باشترکردنی ئاستی خزمەتگوزارییەکان. 5. لە سیستەمی لامەرکەزیدا بەرپرسیارێتییەکان لە یەک کەس و ئەنجوومەنێکدا کۆناکرێنەوە و بەرپرسیارێتی سەرکەوتن و شکست دابەشدەبێت بەسەر زیاتر لە ناوەندێکی دەسەڵاتداو ئاستەکانی خوارەوەی بەڕێوەبردنیش لە پارێزگاکان دەچنە ژێرباری بەرپرسیارێتی و پرسینەوەی هاووڵاتیان. چوارەم / سیستمی لامەرکەزی وابەستەی چییە؟ لەبەر گرنگیەکەی ئەم خاڵەم بەشێوەیەکی سەربەخۆ باس کرد، ئەویش زەرورەتی بوونی سیستەمێکی چاودێری بەهێزە کاتێک وڵات پشت بە لامەرکەزیتی زیاتر ببەستێت، وەک مەرجی سەرکەوتن و کەمکردنەوەی گەندەڵی و بەهەدەردان، چونکە بەبێ بوونی چاودێرییەکی بەهێز بەسەر دامەزراوەکانەوە، دەکرێت لامەرکەزی رێژەی گەندەڵی و بەهەدەردان و خراپ بەکارهێنانی پۆست و پێگە و دامەزراوەکان زیاتر بکات. پێنجەم/ کام سیستمە گوتجاوترە بۆ بەڕێوەبردن و دەوڵەتداری؟ بێگومان لە کوردستان ئەو دەنگانەی کە رەخنە لە شێوازی بەڕێوەبردنی وڵات دەگرن لە هەرسێ روانگەی دەسەڵاتی یاسادان و جێ بەجێکردن و دادوەری، هێندە بەرزن، پێویست بەوە ناکات هیچ رووبەرێکی ئەم وتارە بۆ ئەو پرسە تەرخان بکەم، بەڵام ئایا لامەکەزی دەتوانێت چی بکات بۆ کەمکردنەوەی ئەم رەخنانە؟، چی بکات بۆ کەمکردنەوەی ناڕەزایی خەڵک؟ سەرەتا دەبێت ئەو راستییە بڵێم کە ستەم دەکەین لە حکومەتی هەرێمی کوردستان کە تاوانباری بکەین بە مەرکەزی تەواو، چونکە لەم رووەشەوە زوڵم لە حکومەت کراوە و ئەو سیستەمە بارکراوە بەتێکەڵ و پێکەڵییەک کە نە دەتوانین بڵێین مەرکەزییە نە دەتوانین بڵێین لامەرکەزییە، ئەوەش بەهۆی شەڕی ناوخۆ و دوو ئیدارەیی و نەبوونی فەلسەفەیەکی روونی حکومڕانی و یەک نەخستنی سیاسەت و ستراتیجی وڵات بە دەستوور و یاسا وەک چەند بنەمایەکی گشتیی بەڕێوەبردن بەجۆرێک هیچ حیزب و کابینە و زۆرینەیەک نەتوانێت بە ئاسانی دەستکارییان بکات و تەجاوزیان بکات. وەک پێشتریش ئاماژەمان پێکرد یەکێک لە سیفەتە باشەکانی سیستەمی مەرکەزی ئەوەیە کە وڵات بەیەک یاساو رێنمایی کاربکات و یەک سیاسەت ئاراستەی بکات، بەڵام هەر بە وردبوونەوە لەو وێنەیەی کە لە پشت سەری بەڕێوەبەرێکەوە هەیە لە زاخۆ تا ئەو وێنانەیەی لە پشت سەری بەڕێوەبەرێکەوەن لە هەڵەبجە یان گەرمیان، تێدەگەین لەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان مەرکەزی نییە، و نەیتوانیوە سوود لە بنەما و خاڵە باشەکانی سیستەمی مەرکەزی وەرگرێت، ئەوە بێجگە لە سیما دیارەکانی دوو ئیدارەیی لە هێندێک بواردا، وەک بوونی زیاتر لە لقێکی بانکی ناوەندی!، و رێک نەخستنی هێزە چەکدار و هەواڵگرییەکان لە یەک دامەزراوەی نیشتمانیدا و هێندێک بواری تری نەرێنیش. ئێستا کاتی ئەوەیە بڵێین بۆ ئەوەی سیستمێکی رەشید(حکومەتێکی باش)مان هەبێت پێویستە زۆر شت بکەین، وەک چاکسازی و رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی، و پشت بە ستن بە تەکنەلۆژیا لە بواری بەڕێوەبردن، و زیادکردن و هەمەچەشنکردنی سەرچاوەکانی داهات، و شەفافیەتی زیاتر لە سەرجەم پرۆسە کارگێڕی و داراییەکان، و یەکخستنی داهات و کەمکردنەوەی خەرجی ناپێویست، بەڵام پشت بە ستن بە سیستەمی لامەرکەزی هاوشانی ئەم خاڵانە دەتوانێت حکومەتێکی باشتر و بە تواناتر لە بواری خزمەتکردن بۆ هاووڵاتیان بخاتەڕوو. کەواتە ئەو لامەرکەزییەتەی پێویستمانە سیماکانی چین و ئەبێت چۆن بێت؟ پێویستە ئەو لامەرکەزییەتە کار بکات بۆ زیادکردنی دەسەڵاتی یاسادانان (تەشریعی) لە ڕێگەی ئەنجومەنی پارێزگاکانەوە بۆ پارێزگاکان، زیادکردنی دەسەڵاتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی و بەڕێوەبەرایەتی و دامەرزاوە حکومییەکان لە پارێزگاکان، زیادکردنی دەسەڵاتی پارێزگارو قائمقامیەتەکان، ئەوەش لە ڕێگەی هەموارکردنی یاسا پەیوەندیدارەکانی ئەو سێ بوارە، بەڵام تا ئەو کاتەی ئەو هەموارە لە پەرلەمانەوە دەکرێت بۆ یاسا پەیوەندیدارەکان بە ئەنجومەنی پارێزگاو وەزارەتەکانەوە، و دەسەڵاتەکان بە یاسا دەبەخشرێن بە دامەزراوەکانی خوار وەزیرو وەزارەت، ئەوە پێویستە لە ڕێگەی ئەنجومەنی وەزیرانەوە بە زوویی بە پڕۆژە بڕیارێک سەرجەم وەزارەتەکان ڕابسپێردرێن بە هەموارکردنەوەی ئەو دەسەڵاتانەی بەخشیویانە بە پارێزگارو قائمقامیەت و بەڕێوەبەرە گشتیەکان لە پارێزگاکان، بە ئاراستەی زیادکردنی دەسەڵاتە کارگێڕی و داراییەکان لە چوارچێوەی یاساو ڕێنماییەکان و تەنانەت بەرنامەی خودی ئەم کابینەیەی حکومەت و بانگەشەکانی حزبەکانی پێکهێنەری ئەم کابینەیە، هاوکات بەهێزکردنی دامەزراوەی چاودێری دارایی و دەستەی دەستپاکی و داواکاری گشتی بۆ ئەوەی ڕێگە لە گەندەڵی و بەهەدەردان بگیرێت و دەرفەت بە هیچ کەلێنێک نەدرێت بۆ گەندەڵی و خراپ سودلێوەرگرتن لە کاتی زیادکردنی ئەو دەسەڵاتانە. شەشەم و کۆتایی / کەواتە لامەرکەزی دەرمانی چ دەردێکە؟ لە راستیدا هەمیشە پرسە یاسایی و ئیداری و دەوڵەتیەکان، قابیلی ئەوەن کە بۆ بەرژەوەندی سیاسی بقۆزرێنەوە، ئەمە واتای ئەوە نیە کاتێک دەرفەتێک هەبوو بۆ بەرژەوەندییەکی سیاسی ئەوە ئیتر ڕاستی لەو بابەتەدا نییە، نەخێر، بەڵکو دەتوانم بڵێم ئەو داواکارییانەی لە سلێمانیەوە ناو بەناو بەرز دەبنەوە بۆ داواکاری لامەرکەزی، ڕاستیی و مەنتیقێکی تەواویان تێدایە، ئەگەرچی بەرژەوەندی سیاسی حزبێک یان دوانیش ئامادەیی هەبێت لەگەڵیدا. هەربۆیە ئەوەی ڕاستیەو دەبێت هاووڵاتی بیزانێت ئەوەیە کە ئەوەی داوا دەکرێت بۆ جێ بەجێکردنی لامەرکەزی و زیادکردنی دەسەڵاتی دامەزراوەکانی بەڕێوەبردن لە پارێزگاکان، دەتوانێت بەشداری هاووڵاتیان لە پلان و بریاری دامەزراوەکانی سنوری پارێزگاکەیاندا زیاتر بکات، پڕۆسە کارگێڕییەکان خێراتر و کورتتر بکاتەوەو ڕۆتین کەم بکاتەوە، واقیعیانەتر توانای دارایی و مرۆیی پارێزگاکان بۆ باشترکردنی خزمەتگوزاریی ئاراستە بکات، ئەوەش لە چوارچێوەی هەمان توانای دارایی ئێستەی حکومەت، بەڵام ئەوەی هەواڵە ناخۆشەکەیە ئەوەیە کە بەهیچ جۆرێک ناتوانێت چارەسەری ئەو کێشە سەرەکیانە بکات کە ئێستە کوردستان گیرۆدەیانە، وەک کێشەکانی مووچەو بودجەو پرسەکانی پەیوەست بە گەندەڵی و بەرپاکردنی چاکسازی، تەنانەت دەکرێت لەم دوو بوارەدا کێشەکان زیاتر بکات ئەگەر سیستمی چاودێری و لێپرسینەوە بەهێزتر نەکرێت. هەربۆیە ئەوەی لە سلێمانیەوە بەدەنگی بەرز داوا دەکرێت، لە قازانجی هاووڵاتیان و سیستمی حکومڕانی و خودی حزبەکانی پێکهێنەری حکومەتە بۆ هەموو هەرێمی کوردستان، بەڵام هەرگیز ئەو دەردە کوشندانە چارەسەر ناکات کە لە ئێستەدا سەرشانی هاووڵاتیانیان قورس کردووە. بۆیە پێویستە تەنها لە سنورێکی دیاریکراودا ئومێد هاووڵاتی بدرێت لە پرسی لامەرکەزی و سپاردنی زیاتری دەسەڵاتەکان بە دامەزراوەکان لە پارێزگاکاندا، و پێویستە لەو بوارەشدا هێندە ئاستی چاوەڕووانی هاووڵاتیان بەرز نەکرێتەوە کە پاش ماوەیەکی دیکە دیسان بێ ئەومێد ببنەوە کە ببینن لامەرکەزی نەیتوانیوە چارەسەری کێشە گەورەکانیان بکات. *ماستەر لە بەڕێوەبردن و بەڕێوەبەری گشتیی چاودێری و گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی لە پارێزگای سلێمانی ..
سەرتیپ وەیسی كەریم ئه‌وكاته‌ى مرۆڤ سنور و دەسەڵات و ئەرکی خۆی نەزانی، ئەوا لەبری ئاڕاستەکردنی سیاسەت لە دەوری کاردانەوەی سیاسەت دەخوولێتەوە. بۆیە ئەمەوێت چه‌ند قسەیه‌ك لەسەر شیکردنەوەی سەرۆکی پەرلەمان بکەم بۆ قەرزەکانی حکومەت. سەرەتا دەبێت بزانین سەرۆکی حکومەت چی ووت دەربارەی قەرز ؟ لە خوله‌كى ٨:١٠ سه‌رۆكى حكومه‌ت وتى: حکومەتی ھەرێم ٢٧ ملیار ملیار دۆلار قەرزارە، بەشی زۆری ئەو قەرزەش لە ئەستۆی حکومەتی فیدڕاڵە، بە ھۆی نە ناردنی بودجەی ھەرێمی کوردستان لە لایەن حکومەتە یەك لە دوای یەکەکانی عێراقەوه. * سەرۆکی حکومەت باسی ئەوەی نەکردووە کە ٢٧ ملیار قەرزەکە پشتی بە یاسا بەستووە. ئەی بۆچی سەرۆکی پەرلەمان وتارێکی لەسەر ئەو بنەمایە نوسیوە ؟ واتە بەرێز سەرۆکی پەرلەمان تەنھا ئەوەی بۆ سەلماندوین کە حکومەت ٢٧ ملیار قەرزەکە پاڵپشتی یاسای نیيە. لە کۆتای نوسینەکەش دەڵێ : ٢٧ ملیارەکە بە ھۆی پاشە کەوتی مووچە و قه‌رزى کۆمپانیاکان بووە. ئایا پێویستى دەکرد سەرۆکی پەرلەمان ئەوە بنوسێت و شەرمەزاری بۆ پەرلەمان رابگەیەنێت ؟ چونکە قەرزێك پاڵپشتی یاسای نەبێت دەبێت حکومەتی لەسەر ھەڵبوەشێتەوە نەك پاساوی بۆ بھێنیەوە، چونکە كه‌سێكى ساویلكه‌ش ئەزانێ پاشەکەوتی مووچە و قه‌رز و پارە نەدان بە کۆمپانیاکان پاڵپشتی یاسای نیە و بە نایاسای کراوە، ئیتر سەرۆکی پەرلەمان بۆچی وا بە پەلە رۆڵی رێباز حەملانی بینی و ووتی قەرزەکە دەرەکی نییە، بەڵکو تەنھا دوو کێشەی ھەیە ئەویش ھی فەرمانبەرو کۆمپانیاكانه و بە یاسا نەکراوە! من وتم ئێستا بە ھۆی ئەوەی بەیاسا نەکراوە ئەڵێت دەبێت سەرۆکی حکومەت متمانەی لێ وەربگیرێتەوەو دەبێت بۆ لێپرسینەوە بێتە پەرلەمان و بۆ پاشەکەوتی مووچەخۆرى به‌شخوراو رێگه‌و یاسایه‌ك باس دەکات بۆ گەڕانەوەی مووچە بۆ مووچە خۆران. بەڵام کە وای نەوت ئەترسم مەبەستی ئەوە بێت کە پاشەکەوتی موچە لە رابردوو پاڵپشتی یاسای نەبووە، بەڵام بۆ لە مەولا کەم کردنەوەی مووچە پالپشتی یاسای ھەی، کە یاسای چاکسازی یە کە پەرلەمان پەسندی کردووە . ئەمەش وا دەکات بەھۆی ئەم پاڵپشتیە یاسایە کەمکردنەوەی مووچە نەبێتە بەرز بوونەوەی قەرزی سەر حکومەت!! * سەرۆکی حکومەت باسی ئەوەی نەکردووە قەرزی نێو دەوڵەتی کراوە. ئەی بۆچی سەرۆکی پەرلەمان لە نوسینەکەی لە خاڵی ٤ ،٥ نوسینەکەی رێگاو شێوازی قەرزی نێو دەوڵەتی بۆ سەرۆکی حکومەت شی دەکاتەوەو بە نا راستەوخۆ رێگه‌ی قەرزی نێو دەوڵەتی پیشان دەدات. *سەرۆکی حکومەت ئەڵێت بەشێك لەو قەرزانە بە ھۆی نەناردنی بودجە بووە لە لایەن عێراق.بەر لە ھەر کەسێک سەرۆکی حکومەت بە ووتنی ئەم رستەیە بەر لە سەرۆکی حکومەت فەشەلی سیاسەتی سەرۆکی ھەرێمی راگەیاندوە، چونکە بە گوێرەی یاسای ژمارە ١ ی ساڵی ٢٠٠٥ی سەرۆکایەتی ھەرێم، سەرۆکی ھەرێم بەر پرسە لە سیاسەتی ھەرێم لە سەر ئاستی ناوخۆی و نێودەولەَتی، وە بەرێزی لێپرسراوی باڵای ئەنجومەنی وەزیرانە، کە واتە سەرۆکی حکومەت دەلێت کە ئەوە سیاسەتی پر ھەڵەی سەرۆکی ھەرێم بووە بە ھۆکاری سەرەکی ئەو قەرزانە، چونکە سەرکەوتوو نەبوو لە سیاسەتێکی تەندروست لەگەل حکومەتی عێراق . ئیتر لای من روون نەبوو کە ئێمە ھەمومان لە رابردوو و ئێستا قسەمان لەسەر فەشەلی سیاسەتی ئابوری و شکست ھێنان لە رێکەوتن لەگەل بەغدا کردووە، ئێستا بۆچی ھەمومان بوین بە رێباز حەملان، کە راوێژکاری ئابوری سەرۆکی حکومەتی ئێستایە و دۆستی سەرۆک حکومەتی پێشووە، ھاتوین شیکردنە و لێك دانەوە بۆ ژمارە و جۆری قەرز دەکەین زۆر بە روونتر لەوانەی لە بری ئەو بە رۆڵەکە ھەستاون. ئه‌ى ئه‌وانه‌ى تا دوێنێ ده‌یان وت حكومه‌ت قه‌رزاره، بۆچى ئێستا ده‌ڵێن قه‌رز نییه و ئیلتیزامه؟! لە کۆتایدا من ووتارەکەی سەرۆکی پەرلەمان زیاتر لە دە جار خوێندۆتەوە لە یەك دێر باسی ئەوە ناکات حکومەت ٢٧ ملیار قەرزار نییە، بەڵکو ھاوشێوەی قسەکانی رێباز حەملان و رۆژنامە نوس و نوسه‌ران قسه‌ده‌كات و دەلێت قەرزەکە پاڵپشتی یاسای نییە و بۆ مووچەو بەڵێندەران بووە و قه‌رزى نێودەوڵەتی نییە، ئیتر چاودێران و رۆژنامە نوسان چۆن وایان لێك دایەوە؟ ئەوە وەڵامەکە لای خۆیانە. ئه‌وه‌ش لینكى نوسین و لێدوانه‌كانى سه‌رۆكى په‌رله‌مان و رێباز حه‌ملانه : 1. https://www.facebook.com/rewazfayaq/?__tn__=%2Cd%2CP-R&eid=ARCVGDHC5cV_nseB_QWHHYlkhaaE8JoXoooQp4CHdTVoihBI3-ivqX7jIWHNOlXFmO-b2YpY6xeHESv7 2.hhttps://www.kurdistan24.net/so/news/66fe37a0-f406-492e-9f73-53166c58b479?fbclid=IwAR2JitgIbUHvrm6n-5JVGj0QHLyKGv206GwjFjuev8eSK4SfFQ8Yzum2hbo
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج ئێوه ده‌ڕوخێن ، نه‌ك له به‌ر ئه‌وه‌ی خه‌ڵك ئه‌وه‌ی ده‌وێت ، یان خه‌ڵكێكی زۆرتان ئازار داوه ، یان له‌به‌ر كوشتنی رۆژنامه‌نووس و مناڵ و شه‌ق هه‌ڵدان له مامۆستا ، له‌به‌ر ئه‌وانه نا ، له‌به‌رئه‌وه‌ی ناتانه‌وێ دان بنه‌ن به هه‌ڵه‌و ره‌فتاره ناشرینه‌كانی خۆتانا ، ره‌فتارو هه‌ڵه‌كانی خۆتان ده‌تانڕوخێنێ ، نه‌ك توڕه‌یی خه‌ڵك ، ده‌توانن خه‌ڵك ده‌مكوت كه‌ن ، ده‌توانن بكوژن و ببڕن ، ده‌توانن خه‌ڵك بكڕن ، ده‌توانن شه‌ق وه‌شێن و جنێو فرۆش و ده‌مهه‌راش په‌روه‌رده بكه‌ن بۆ سوكایه‌تی به هه‌موو جوانیه‌ك ، به‌ڵام ناتوانن به‌رده‌وام بن ، ناتوانن به‌مجۆره‌و بێ ئه‌وه‌ی دان به كێماسیه‌كانتابنه‌ن درێژه به حوكمڕانی بده‌ن . ده‌ڕوخێن له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ناتوانن چاكبن ، ناتوانن خۆتان بگۆڕن ، سوپاو چه‌ته‌و شه‌ق وه‌شێن و ده‌مهه‌راش ناتوانن ته‌مه‌نی سته‌مكاری درێژ بكه‌ن ، ده‌ڕوخێن ، چونكه ده‌ستان چووه خوێنی رێژوان و گه‌رمیان ، چونكه ته‌حه‌مولی قسه‌و نوسینی سه‌رده‌شت و كاوه‌و سۆران و وه‌داتتان نه‌كرد ، چونكه له دوا ساڵه‌كانی ته‌مه‌نیدا عه‌بدولستار تاهیر شه‌ریفتان تیرۆر كرد ، ده‌ڕوخێن چونكه هێشتا له بری به خۆدا چوونه‌وه ، له بری ره‌خنه له خۆ گرتن ، له بری چاكبوون ، بیر له تۆڵه‌و سوكایه‌تی به مرۆڤ ده‌كه‌نه‌وه ، ئێوه پێتان وایه كۆنترۆڵكردن كه‌وی كردن ، بێ ده‌نگكردن ، كوشتنی ئازادی ، فریودان و له ته‌ڵه نان و خه‌ڵاتكردن هۆكارن بۆ مانه‌وه‌تان ، له كاتێكا ته‌نها عه‌داله‌ت ، رێزگرتن له مرۆڤ ، ئازادی ، هه‌وڵی باشكردنی ژیان ، ژیانی گشتی هۆی مانه‌وه‌و به‌رده‌وامین . ده‌ڕوخێن ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌بری گوێگرتن ، په‌لامار ده‌ده‌ن ، خه‌ڵكی ده‌مهه‌راش و خه‌راپ دروستده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی به گژ هه‌موو بۆچون و بیرو رایه‌كدا بچێته‌وه ، بۆ ئه‌وه‌ی ترس و تۆقاندن و سوكایه‌تی بڵاو بكاته‌وه، ئه‌مانه ئێوه ده‌ڕوخێنن نه‌ك ره‌خنه‌و هه‌وڵی چاكسازی و باشكردنی ژیانی خه‌ڵك ، ئێوه له نێوان خۆتان و خه‌ڵكا جیاوازی و ره‌هه‌ندی قوڵتان دروستكردووه ، خۆتان له كه‌شكه‌ڵانی فه‌له‌ك و له نێو باخچه‌كانی به‌هه‌شتان و خه‌ڵكیش له كوچه‌و كه‌ناره‌كانی دۆزه‌خا ، كه‌چی له‌وێشدا ده‌مهه‌راش و چه‌نه‌بازیان تێبه‌رده‌ده‌ن ، بۆ ئه‌وه‌ی نه‌ڕوخێن ، پێویستتان به چه‌ته‌و شه‌قوه‌شێن و ده‌مهه‌راش و جنێوفرۆش و كۆیله كردنی خه‌ڵك نیه ، پێویستتان به گوێگرتنه.
بارام مەجید خان چاوەڕوان ئەکرێت شانۆی سیاسی هەرێم ڕوبەڕوی گەردەلولێکی جەماوەی بەهێز بێتەوە.حکومەت و جەماوەر ئەبی لە سەرهەڵدانی رق و توڕەی جەماوە یەکدی تێپەڕێنن.ئایا ئەم یەکتر بڕیە گۆرانکاری ریشەی و درێژ خایەن بە دوای خۆیدا ئە‌هێنی؟ یا خود نا؟ئەوەی ئێستا لە هەرێم ئەگوزەرێ ئەو درزە گەورەیە کە خودی سیستەمی سیاسی لە کوردستان گرفتاری بوە.تا لیواری لە بەر یەک هەڵوەشانی گەیاندوە. پەردەی یەکەم: خەڵک لە دو جەمسەرەوە بڕوا متمانەی بە حکومەت گەیشتوەتە نزمرین ئاست. لە سەر ئاستی سیاسی شانۆکە کاتیک ئاڵۆز بو کە لە دوای کۆنگرەی یەکیەتی، پارتی ئامادە نەبو موبارەکەی ئەم سەرکردایەتیە نۆیە بکات، کە تەقینەوە سیاسیەکی پەرلەمانی لێ کەوتەوە. هەڵپەساردنی بەشداری کۆبونەوەکانی پەرلەمان لە لایەن زۆرینەی هیزە سیاسیەکانی کوردستان ( بە ژماری پارتی سیاسی) دەرگاکانی پەرلەمانی بە نیوەداخراوی هێشتەوە! کە پایەێکی گەورەی گەمە سیاسەکە بو لە هەریم. هیزەسیاسیەکانی بردەوە سەر شەقام. بە تایبەت دەرکردنی هێزە ئیسلامیەکان لە گەمەی سیاسی کوردستان و گەرانەوەی ئەو هێزانە بۆ ناو مزگەوتەکان کە هیزی جەماوەری زیاتریان پێ ئەبەخشێ.لە سەر ئاستی ئابوری کایەکە کاتێک گەورەرین کاردانەوەی جەماوەری لێکەوتە کە سەرۆکی حکومەت بە زمانێکی پاراو رایگەیاند کە هەرێم ٢٧ میلیارد دۆلار قەرزدارە! ئەمەش خەڵکی بە یکجاری نائومێد کرد. پەیامی مردنی ئابوری هەرێمی دا بە گوێی خەڵکدا. سەرڕای لە دەست دانی متمانەی خەڵکی بە ئامارو داتاکانی حکومەت سەبارەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنا. ئجرائاتەکانی حکومەت هاوکاتە لە گەڵ نەمانی متمانەی نێوان خەڵک و حکومەت لە لایەک و شەری ساردی هیزە سیاسیەکان لە سەر ئاستی ناوخۆی کوردستان لە لایەکی تر. پەردەی دووەم: قەیرانە یەک لە دوا یەکەکانی کوردستان و تێپەرێنی سێ دەیە حوکمرانی لە کوردستان و چاوەروانیەکی ٣٠ سالەی خەلک لەم ئەزمونە لە هەرێم ئاستی خواستە سەرتاییەکانی خەڵکی تیر نەکرد. لە ئاو و کارەبا و خزمەتگوزاری و موچەی شایستەی فەرمانبەرانی دەوڵەت. چ جای ڕێکنەخستنی ژیر خانی ئابوری و کۆمەڵایەتی و ساسی کوردستان! جەماوەر توڕەیە. خەڵک ماندوە. نە چاکسازیەکان هیچ ئەنجامێکیان لێکەوتەوە و نە خەڵکی بڕوای بە بەڵێنەکانی کاربەدەستان ماوە. بەڵام هیزی بزوێنەری جەماوەر کییە؟ ئۆپۆزسیۆن لە کوردستان لە لاوازترین ئاستدایە. ڕیکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە خەڵک ماندورترن. کەسایەتیە سیاسیە بەهێزەکان لە مەشدەدی سیاسی دیار نەماون. هەر جوڵانەوەیەکی جەماوەری لە کوردستان بە بڕوای من پشت بە چەند فاکتەرێک ئەبەستێ. یەکەم: هێزی ئایینی و مزگەوتەکان رٶلی پشتی پەردە و شمشیری هیزە ئیسلامیەکان دەبن. دوەم: ئەو خەڵکە نارازیەی کە هێشتا ئینتمای سیاسی خۆی یەکلا نەکردوەتەوە و بیزاری خۆی دەر ئەبڕیت. سێیەم: چینی مامۆستا و زانکۆکان و فەرمانبەران کە لە خۆپیشاندانەکانی ڕابوردو ڕۆلی پیشەنگیان گێرا. چوارەم: هەندێک لە لایەنگرانی هێزەکانی حیزبەکانی ناو حکومەت.پێنجەم: هیزی ئۆپۆزسیون( کۆمەل.یەکگرتوو.نەوەی نوێ). پەردەی سییەم: یەکیەتی و گۆران وەک دو هیزی پێکهێنەری حکومەت لە گەل پارتی چۆن هەڵویستی خۆیان دیاری ئەکەن. یەکیەتی کۆنگرەی چواری بەست.کۆنگرەی گۆرانکاری و ریکخستنەوەی هەیکەلی رێکخراوەی و ئیداری، و رێکخستنەوەی ئەدای سیاسی و روئیای ستراتیژی یەکیەتی بو سەر لەنوی. سەرکردایەتی نوێی یەکیەتی مەیلی سازشی نیە. بە وزەیەکی زۆرەوە هاتوەتەوە.جەبهەی یەکەمی لە پەرلەمان کردەوە کە رازی نیە لە ئەدای حوکمرانی. لە حکومەت چیتر رازی نیە بەوەی تیمی شاراوە لە پشت حکومەتەوە کاربکات و ستافەکەی لە حکومەت بینەری ڕوداوەکان بێت. ئامادەش نیە بەشداری هیچ پلانیکی ناوچەیش بکات دژی هیزەکانی پارچەکانی تری کوردستان. ستراتیژی نوێی یەکیەتی گەرانەویە بۆ ناو جەماوەر. ئیدی زەمانی خەلک بە حیزبی کردن بەسەر چو! ئەبی حیزب بکەیتەوە بە خەڵک، ئەمە ئەو ستراتیجیە کە وا ئەکات یەکیەتیەکی بەهێز بەڕیوە بیت. بزوتنەوی گۆران هێشا یەکلا نەبوەتەوە لە نیوان بەشێکی زۆری ئەندامانی و ئەوانەی لە ناو حکومەت و پەرلەمان نوینەرایەتی ئەو هێزە ئەکەن.بەڵام دەنگێک لە گردەکەوە دیت کە رازی نیە لە ئەدای حکومەت. پارتی لە دوای ریفراندۆم وەک هیزێکی بێخاوەنی ئیقلیمی و دەولی دەرکەوت. ئەوا بۆ جاری دووەم ئەو مەشهەدە دوبارە ئەبێتەوە. دواپەردە: هێلێکی گشتی لە تێڕوانینی خەڵک بۆ پارتە سیاسیەکان خەمڵیوە، ئەوێش متمانەی خەڵکە بەم هێزانەی کوردستان.حیزبایەتی لە قەیرانێکی قوڵدایە. لە هەڵبژاردنەکانی پێشو خەڵکی پەیامێکیان دا بە قوێی ئەم هێزانەدا. بەشداری لاوازی جەماوەر لە هەڵبژاردنەکاندا. زۆرینەی خامۆشی خەڵک لە ماڵەکانیان نەهاتنە دەر و سندوقەکاناین بۆ کارگێڕەکانی هەڵبژاردن بە جێ هێشت. قەیرانی حیزبایەتی لە کوردستان جیاواز لە رەهەندە مێژویی و ساسی و ئابوریەکانی پەیوەندیەکی قوڵی بە شیوازی بەشداری ئەم پارتانە لە حوکمڕانیدا هەبوو.کاریگەری سیستەمی سیاسی کوردستان لە سەر هەیکەل و ستراکچەری ئەم هێزانە بەرهەم هێنانی پارتی هاوشێوە بوو. ئەم هێزانە لە ڕوی ئەدا و پێکهاتەیانەوە هاوشیوەی یەکترن.بیرمەندابی بواری سیاست پێێان وایە پارتە هاوشیوەکان ناتوانن ڕەگ لە جەماوەر و کۆمەڵگای مەدەنی وەر بگرن، هێندەی ڕەگ لە حکومەت دائەچێنن و پەیوەست ئەبن بە توانا مادی و مەعنەویەکانی حکومەت. ئەم شیوازە لە حوکمڕانی وەک نەخۆشی لە سیستەمە دیمکراسیەکان سەیر ئەکرێت. هێزەکانی ئۆپۆزسیونیش کاتێک هیرش ئەکەنە سەر سیستەمی حوکمڕانی، بە ئامانجی ڕوخاندنی کۆی حوکمڕانی ئەوا، ڕوبەڕی شێوازێک لە کۆدژی و پارادۆکس ئەبنەوە. ئەمە ئەو هەڵە مەزنەیە کە ئۆپۆزسێۆن ئەکەوێتە داوی. لە ئەنجامدا متمانەی خەڵک لە دەست ئەدات. بەڵام هیزە ڕاستڕەوە ڕادیکاڵەکانی وڵاتانی پێشکەوتوی دیمکراسی لە جهیان لەوە هۆشمەندترن کە داوای گۆڕانکاری لە کۆی سیستەم بکەن.
مەحمود رەزا ئەمین مەسرور بەرزانی، سەرۆکی حوکمەتی مەجازی‌ی هەرێم، بە بۆنەی هاتنی جەژنی رەمەزانەوە پەیامێکی درێژی دەنگی و رەنگی، بۆ خەڵکی هەرێم بڵاو کردەوە. بەلای منەوە، ئەم پەیامە پەیامێکی زۆر گرنگ بو. نەك لەبەر ئەوەی دیدگایەکی رۆشنی خستبێتە رو بۆ چارەسەری کێشە بنچینەیی‌یەکانی سیستمی سیاسی و ئابوریی هەرێم، بەڵکو لەبەرئەوەی بە نائاگایی دانی بەوەدا نا کە باوکی و ئامۆزاکەی و خۆشی، کە ساڵانێکی درێژە سەرۆکی دەزگای پاراستنە و ئاگاداری هەمو وردەکاری‌یەکانی حوکمڕانی‌یە، فەشەلیان هێناوە لە دامەزراندنی سیستمێکی حوکمڕانیی تەندروست دا. عەرەبەکان لەم جۆرە حاڵەتانە دا ئەڵێن: "وشهد شاهد من اهلها". مەسرور بەرزانی‌یش وەکو کارەکتەرێکی گرنگ و دیاری بنەماڵەی بەرزانی، لەم وتارەیا بە رۆشنی دانی پیاناوە کە بنەماڵەکەی فەشەلی هێناوە لە حوکمڕانیی ئەم هەرێمە دا. مەسرور بەرزانی لە پەیامەکەیا هەوڵی بە خەرج داوە فەشەلی ئابڕوبەرانەی هەرێم بخاتە ئەستۆی ئامۆزاکەی و حوکمەتی ئیتیحادی و شانی خۆی و باوکی لە ژێر بەرپرسیارێتی شکستەکە لابەرێ، بەڵام باش نەی پێکاوە، چونکە نێچیروان کەسێکی ئاسایی لاپەڕ نیە، لەو گۆڕە خولابێتەوە و ئەمان دەسیان گرت بێ و کردبێتیان بە سەرۆکی حوکمەت. بەڵکو نێچیروان: نەوەی مەلا مستەفای رەحمەتی و کوڕی ئیدریس بەرزانی رەحمەتی‌یە؛ ئامۆزای سەرۆکی حوکمەت و برازای سەرۆکی پارتی و زاواشیەتی؛ جێگری سەرۆکی پارتی‌‌یە و لەناو حیزبا خاوەنی کاریزما و نفوزێکی زۆرە؛ لە ساڵی ١٩٩٦ ەوە هەتا کۆتایی ساڵی پار، بە نوێنەرایەتی بنەماڵەی بەرزانی، لە لوتکەی دەسەڵاتی جێبەجێکردنا بوە؛ خۆی بە دڵسۆزترین قوتابی قوتابخانەکەی بەرزانی ئەزانێ. بێجگە لە نێچیروان، سەرۆکی پارتی‌یش، کە باوکی سەرۆکی ئێستەی "حوکمەت!"ـی هەرێمە، دوازدە ساڵی رەبەق بە شەرعی و ناشەرعی، کەسی یەکەمی دەسەڵاتی جێبەجێکردنی هەرێم بوە. ئێستەش بە نا راستەوخۆ، لە رێگەی بارەگای بەرزانی‌یەوە، لە سەروی هەر سێ دەسەڵاتەکەی هەرێمەوە: "تەنفیزی و تەشریعی و قەزایی" ممارسەی سیاسەت و دەسەڵات ئەکا. کەواتە، فەشەلی نێچیروان بەرزانی ناکاتە فەشەلی ئەو بە تەنیا، بەڵکو ئەکاتە فەشەلی قوتابخانەی بەرزانی لە سەرپاخستنی سیستمێکی حوکمڕانیی تەندروست و پاکژ و دادپەروەر دا. بۆ ئەم دانپیانانە نا راستەوخۆیە، مەسرور بەرزانی شایەنی سپاس و ستایشێکی گەلێک گەورەیە. بەڵام ئاخۆ خۆی ئەتوانێ قوتابخانەی بەرزانی تێپەڕێنێ و سەرکەوێ بەسەر ئەو کەند و کۆسپانەدا کە خۆی و باوکی و ئامۆزاکەی و هاوبەشەکەیان بۆ خەڵکی کوردستانیان خولقاندوە؟ ئەگەر بەچاوی رەخنەوە لە ممارسەی ١٠ مانگی رابردوی سەرۆکی "حوکمەت!" بڕوانین، بچوکترین هیوا و ئاماژە نابیبنین، ممارسەی ئەم لەوانی پێش خۆی جیا بکاتەوە. هەر وەکو چۆن ئامۆزاکەی نزیکەی چارەکە سەدەیەک و باوکی زیاتر لە ١٢ ساڵ لە لوتکەی دەسەڵاتی جێبەجێکردنا، لە باتی ئەوەی لەسەر ئەرز ئیش بکەن بۆ دامەزراندنی سیستمێکی سیاسی- دیمۆکراسی- پارلەمانی‌ی دادپەروەر و بنکەیەکی ئابوریی بەهێز، لە هەوادا وتاری ئاگرین و بەڵێنی زەرد و سوریان بە خەڵک ئەدا، بەهەشت بهێننە سەر ئەرزی کوردستان، مەسرور بەرزانی‌یش لەو ١٠ مانگەدا هەر ئەوەی کردوە و خراپتریش! بۆچی خراپتریش؟ چونکە مەسرور بەرزانی لەلایەک درێژە بە خووەکەی ئەوان ئەدا: "لە هەوا و خەیاڵا دەسکەوت ئەخولقێنێ" و "لەسەر ئەرز هیچی دیار نیە" و هەمو ئیعتمادی لەسەر زلکردنی خۆیەتی لە میدیای حیزبەکەی و میدیای بیانی لە رێگەی (علاقات عامە)ەوە بە پارەی خەڵک. لە لایەکی تریشەوە، وەکو لەسەر ئەرز هیچی دیار نیە، لە چەن مانگی رابردوا ٢ بەیاننامەی بە بۆنەی کۆرۆناوە و ئەم پەیامەی دەر کردوە، هەر سێکیان دەرخەری ئەو راستی‌یەن کە ئەم برادەرە لە ئیدارەدانی هەرێما لە باوکی و ئامۆزاکەی کۆڵەوار ترە. ئەو، لە بەیاننامەی یەکەمیا بە بۆنەی بڵاو بونەوەی کۆرۆناوە لە هەرێم، وەکو کادرێکی پارتی نەک وەکو سەرۆکی "حوکمەت!"، تاوانی بڵاو بونەوەی کۆرۆنای خستە ئەستۆی حوکمەتی خۆجێیی سلێمانی. لە بەیاننامەی دوەمیشیا کە بە بۆنەی روداوەکانی زینی وەرتێ‌وە دەری کرد، دیسان وەکو کادرێکی میدیایی پارتی دوا، نەک وەکو سەرۆکی "حوکمەت!". لەم پەیامە نوێ‌یەشیا، بێجگە لە هەوڵدان بۆ بەتاڵکردنەوەی شانی خۆی و باوکی لە بەرپرسیارێتی‌ی شکستهێنانی تەجروبەی هەرێم و تاوانبارکردنی ئامۆزاکەی و حوکمەتی ئیتیحادی، بچوکترین دیدگای خۆی پێ نە ناساندین بۆ دەرچون لەم قەیرانگەلەی بەسەر خاک و خەڵکی هەرێمی کوردستانیانا هێناون. ئەو لە پەیامەکەیا پێی نە وتین: چۆن قەیرانەکانی لەگەڵ بەغا چارەسەر ئەکا؟ چۆن و بە چ رێگەیەک ئابوریی هەرێم لە ئابوریی خزم و بنەماڵەوە ئەکا بە ئابوریی بەرهەم و باج؟ چۆن ئەو هەمو پارە دزراوەی هەرێم وەر ئەگرێتەوە لە مافیاکانی نەوت و گومرگ و ئەیانخاتە خزمەتی بوژاندنەوەی ئابوریی هەرێم؟ چۆن هەرێم لە قەیرانی هەڵاوسانی ئیداری رزگار ئەکا؟ چۆن چارەسەری کێشەی سەدان هەزار موچەخۆری بندیوار و خانەنشینی نا شەرعی و نا قانونی ئەکا؟ بە چ رێگەیەک ئەتوانێ سەرمایەی بێگانە راکێشێتە ناو کوردستان بۆ دانانی بەردی بناغەی ئابوری‌یەکی بەهێز؟ چۆن ئەتوانێ کەش و هەوای تەندروست بسازێنێ بۆ گەشەپێدانی کەرتی تایبەتی نیشتمانی و رەخساندنی هەلی کاری پێویست بۆ گەنجان؟ چۆن و بە چ رێگەیەک ئەتوانێ سێکتەرەکانی کشتوکاڵ و پیشەسازی و گەشتوگوزار ببوژێنێتەوە و پەرەیان پێ بدا؟ چۆن ئەتوانێ دزی و تاڵانکردنی داهاتی نەوت و غاز و گومرگەکان کۆنترۆڵ بکا و دەستی مافیاکانی ئەم بوارانە کۆتا بکا؟ چۆن ئەتوانێ ئەم سیستمە سیاسی‌یە دەغەزارەی هەرێم چاک بکا؟ ئەوی راستی بێ، خەڵکی کوردستان بە گشتی و چاوێرانی سیاسیی بە تایبەتی، وەڵامی هیچ پرسیارێ لەو پرسیارانەی سەرەوەیان لە پەیامەکەی سەرۆکی "حوکمەت"ـا دەس نە کەوت. تاکە شتێ کە زۆر بە زەقی لە پەیامەکەیا رەنگی داوەتەوە، ململانێ‌ی نێوان خۆی و نێچیروانی ئامۆزایەتی، لەسەر تەوریسی دەسەڵات لەناو "حیزب و بنەماڵە و حوکمەت"ـا. بەڵام هێشتا مەسرور بەرزانی هەلێکی زێڕینی لەبەردەمایە بۆ ئەوەی ببێ بە سیمبول و گەلەکەی لەم قەیرانگەلە رزگار بکا، کە لەم ئان و ساتەیا، هەلی وا، بێجگە لە ئەو، بۆ هیچ گەنجێکی تر فەراهەم نیە. ئەو، وەکو لە پەیامەکەیا وتی: "لە بەرەی گەلا ئەمێنێتەوە"، بیەوێ بە کردەوە ئەم دەربڕینە جێبەجێ بکا، مێژوی گەلی کورد بە ئاوی ئاڵتون ناوی لە لاپەڕەکانی خۆیا تۆمار ئەکا. بۆ ئەم بە سیمبول بونەش ئەو تەنیا یەک رێگەی لە بەردەمایە: خۆ دەربازکردن لە قوتابخانەی بەرزانی و خۆ رزگارکردن لە قاڵبی بنەماڵەیی و حیزبی و خۆ کردن بە موڵکی گەل و وەرگرتنەوەی هەمو ئەو سامانانەی بنەماڵە سیاسی‌یەکانی هەرێم لە دوای راپەڕینەوە بە رێگەی ناشەرعی و چەتەگەرایی کۆیان کردونەتەوە. ئەو کاتە ئەگەر نەبو بە سیمبولی هەر چوار پارچەی کوردستان و بەندە و دەیان هەزاری وەک من چەپڵەیان بۆ لێ نەدا و نەبونە پشت و پەنای، هەقی گلەیی هەیە. بێجگە لەمە، هیچ رێگەیەکی سیحراوی‌ی تر نیە، ئەم بیگرێتە بەر و ئەنجامەکەی لەوەی باوکی و ئامۆزاکەی باشتر بێ. چونکە هەمویان بەرهەمی پەروەردەی سیاسی و کۆمەڵایەتی‌ی یەک قوتابخانەن. هەر هێزێکی سیاسیی هەرێمی کوردستان پێی وابێ، بە بێ تێپەڕاندنی قوتابخانەی بەرزانی و قوتابخانە فاشیلەکانی تری "کوردایەتی!"، سەرۆکی ئێستەی "حوکمەت!" ئەتوانێ چاکسازی بکا، ئەو هێزە توشی واهیمە بوە، بیەوێ یان نا، ئەبێتە شەریکە بەشی شکست و نابوتکردنی یەکجارەکی‌ی هەرێمی کوردستان.
ئارام سەعید درۆکردن بریتیە لە رەتکردنەوەی راستی بە دەستی ئانقەست، سیاسیەکانیش بەتایبەتی ئەوانەی حوکم دەکەن راستیەکان ئەزانن و رۆژانە راپۆرتیان بۆ دەنوسرێت لەسەر کاروباری گشتی و ئاگاداری دارایی گشتی و خەرجی وڵات هەن، بەڵام بەدەستی ئانقەست و بۆ مەرامی بەدیهێنانی ئامانجەکانیان لە دەسەڵات زانیاری نا دروست دەبەخشنەوە. سەرۆکی حکومەت دەڵیت ٢٧ ملیار دۆلار قەرزارین، پاش وتارەکەی چەندین رای جیاواز بڵاوکرایەوە و چەواشەکردنی هاوڵاتی دەستی پێکرد، هەریەکەی بە جۆرێک شیکردنەوەی بۆ دەکات و دەیانەوێت بڵێن قەرزەکان ناوخۆیین و دەرەکی نین، بەو واتایەیەی ئەگەر قەرزیک ناوخۆیی بێت دەتوانن لێی قوتاربن. بەمەش بۆسەیەک بۆ راستیەکە ئەنێنەوەو لەدەرخستنی زانیاریە راستەکان دورمان دەخەنەوە، دەیانەویت بڵێن مەترسن قەرزەکان ناوخۆیین، یان پارەو موچەی هاوڵاتیە! کەبەم هەنگاوە دەیانەویت بڵێن مادام هی هاوڵاتیە نایدەینەوەو بەتەمای مەبن چونکە ئێمە موچەتان بۆ دابین ئەکەین و ئێوە لە قەرزی خۆتان خۆش بن. سوقرات دەڵیت کەسی نەزان ناتوانێت درۆ بخولقێنی بەڵکو درۆکردن زانستی دەوێت، ئەوەی ئەو زانستەشی هەیە رۆشنبیر و نوسەرانن کە نەک تەنها بە درۆی سیاسیەکان کاریگەر دەبن و سەریان دەسوڕمێت بەڵکو کاردەکەن لەسەر پەخشکردنەوەی درۆکان و بەرگری لێدەکەن،بانگەشەی بۆ دەکەن و بەڵگە دەهێننەوە بۆ درۆکان. هەربۆیە سیاسیی دەسەڵاتداریان ئەوەی دەیەوێت بچێتە دەسەڵات ئەستەمە راستگۆ بێت و درۆنەکات چونکە هێزی ئەو سیاسیانە حەقیقەت نیە بەڵکو درۆو هەڵخەڵەتاندن و فریودانە وا دەکات گوتارەکانیان جەماوەری هەبێت، چونکە ئەرکی ئەوان لەراستیدا ئەوەیە چۆن درۆکان بەبەهای راستی بفرۆشنەوە بە جەماوەر،وەک مەکیاڤیللی دەڵێ:" سیاسی بەتەنها بە بەکارهێنانی هێز سەرکەوتو نابێت بەڵکو دەبێت فێڵ و تەڵەکەبازیشی هەبێت" سادەترین نمونەش بۆ ئەوەی سیاسیی ناچارە درۆ بکات ئەوەیە ئەبێت بەرگری لەهەڵەکانی حزبەکەی بکات، سیاسیەک لەحکومەتدا بێت و لەبەرێوەبردن و ئیدارەداندا کەوتبێتە ژێرباری ٢٧ ملیار دۆلار قەرزەوە ، چی لێ چاوەروان دەکرێت؟ دەرخستنی راستیەکان ؟یان درۆکردن بۆ شاردنەوەی هۆکارە ئەسلیەکە؟ بێگومان پەنە دەباتە بەر دۆزینەوەی بەهانەو بەڵگە بۆ ئەوەی حزبەکەی رزگار بکات، ئەمەش بە درۆ و فێڵ دەکرێت نەک دەرخستنی راستیەکان، بۆیە من چاوەروان نیم ئەو راستیانە لەلایەن سیاسیەکانەوە ئاشکرا بکرێن و ریگەش نادەن ئەو راستیە ئابڕوبەرە لەلای خۆیانەوە دزە بکات مەگەر سیاسیەک بە دژی ئەوی تر بەکاری بهێنێت و بۆ مەرامێکی سیاسیی خۆی بێت... کەسیی درۆزن درۆ ئەکات بەڵام بۆ گوێی لێ ئەگیرێت؟ بۆچی خەڵک فریو دەخوات و دوای ئەو خەونانە دەکەون کە سیاسیەکان بە خەیاڵی درۆ بۆیان دروست دەکەن. ئەوەش تەکنیکی سیاسیەکانە کە جیهانێکی خۆشگوزەران و پڕبەها بە درۆکانی دەخولقێنێت لە گوتارەکانیدا و جەماوەر سەرسام دەکات.
كەمال چۆمانی لە هەرێمی کوردستان حیزبەکان رۆژ بە رۆژ دەزگاکانیان گەورەتر دەبن، کەچی فیکر و سیاسەتی گشتییان بچوکتر. تا حیزب بنکەی جەماوەریی و رێکخستنی گەورەتر دەبێ، دەزگاکانیشیان گەورەتر دەبن، کادیر و چالاکانیشیان لەبری ئەوەی سیاسەت بکەن، دەیانەوێت لە ژورەکانەوە سیاسەت هەڵبسوڕێنن. کاتێکیش دەیانەوێ سیاسەت هەڵبسوڕێنن، پێویستییان بە پشتیوانیی دارایی دەبێت بۆ ئیدارەدانی حیزبەکە و دەزگاکانیان و ژیانی کادیرانیان. لە هەرێمی کوردستاندا، حیزبەکان لەسەر ئابونەی ئەندامان ناژین، لەڕێی فەندی دەوڵەمەند و کۆمپانیاکانیشەوە دەزگاکانیان ناژێنن، حکومەتیش یان بودجەیەکی کەم دەدا، یان نایدات بەوانەی کە پشتیوانیی ناکەن. هەر بۆیە، هەرچەندە حیزبەکان دژ بە سیستەمەکەن سەرەتای دروستبونیان، دواتر دەبنە بەشێک لە سیستەمەکە لەبەرئەوەی حیزبەکان ئیش لەسەر زۆریی و بۆریی کادیر و چالاک و دەزگاکانیان دەکەن نەک گەورەکردن و پێشخستنی فیکر و سیاسەتی گشتیی و توانای چالاک و کادیرانیان، لە کۆتاییدا تەسلیمی ئەو سیستەمە دەبن کە دژی بون چونکە تەنها ئەو سیستەمە دەتوانێت بەرژەوەندییە گەورەکانیان فەراهەم بکا و بیانپارێزێت. ٢٠١١ رەوشی سیاسیی، ئابوریی، دارایی و پەیوەندیی بەغداد-هەولێر، هەرێمی کوردستان و وڵاتانی ناوچەکە و کوردانی پارچەکانی دی، سەد جار لە رەوشی ئێستای هەرێمی کوردستان باشتر بو. کەچی بزوتنەوەی گۆڕان داوای روخاندنی حکومەتی دەکرد، بەیاننامەیەکی توندی دەرکرد، ئێستاش گۆڕان بە هەمو توانایەکیەوە هەوڵی پاراستنی ئەو حکومەتە دەدات. هۆکار چییە؟ گۆڕان بەشێک نەبو لە سیستەمەکە. چاکسازیی لە قازانجی گۆڕان بو. ئەی ئێستا بۆ گۆڕان بێدەنگە؟ چونکە ئێستا گۆڕان بەشێکە لە سیستەم، لە دامەزراوە. دامەزراوە و سیستەم لێرە واتا کێکە لەگەڵیدا بەشکراوە. ئایا چاکسازیی لە خزمەتی گۆڕانە؟ نەخێر، چونکە چاکسازیی واتا دەباشان و سەری بڵند و ماڵی نێچیرڤان بارزانیی و نۆکان و کار و هتد... دەبێ بەنیشتیمانیی بکرێن. گردی زەرگەتەش جیاوازییان نییە. ئەی کێیە لە گۆڕان نایەوێ ئەوە ببێت؟ ئەوانەی کە گۆڕان هەڵدەسوڕێنن و گردەکەیان بە ناوە. ئەی ئەوانیدی بۆ بێدەنگن؟ چونکە ئەوانیش بەرژەوەندییەکانیان بەوەوە بەندە کە گردی زەرگەتە هەر بە هی گۆڕان بمێنێتەوە. دوێنێ دەزگای بەگژداچونەوەی گەندەڵیی لە سودان توانیان چوار ملیار دۆلار سامان و موڵکی سەرۆکی پێشو عومەر بەشیر دەستبەسەردابگرن. بەقانونیی دەیگێڕنەوە سەر سامان و موڵکی وڵات. من نازانم کەی هەرێمی کوردستان دەگاتە ئەو رۆژە -هەرچەندە دور نییە-، بەڵام تا ئەو رۆژەی کە یەکێتیی و پارتیی و گۆڕان و هەمو ئەوانەی موڵکی گشتیی و سامانی وڵاتیان داگیرکردوە، ناچاردەکرێن موڵک و سامانەکە بگێڕنەوە، باسکردن لە چاکسازیی ریشەیی خۆگێلکردنە. لاهور تاڵەبانی و مەسرور بارزانی لە ململانێیەکی سەخت دان. بەڵام ماوەیەکی تر دەبینی ئەوانە رێکدەکەون. ئەوکات نە مەسرور بەو دێوەزمەیە دەمێنێتەوە کە میدیای لاهور بانگەشەی بۆ دەکات، نە لاهوریش "خیانەتکار"ی ١٦ی ئۆکتۆبەر کە پارتیی بانگەشەی بۆ دەکات. من بۆچی ئەو وشانە دەنوسم کە زۆربەمان دەیزانین؟ تەنها بۆ ئەوە ئەو وشانە دەنوسم کە نابێ چیتر بە دوڕویی هێزە سیاسیی و سیاسەتکارەکان، بە پۆخڵەواتی سیاسیی و گەمەکانیان، بە هێرش و دۆستایەتییەکانیان، بە بانگەشەکانیان بۆ هەڵوەشاندنەوە و چاکسازیی رێککەوتن، نە دڵخۆش بین نە دڵناخۆش. نابێ توشی شۆک ببین بە هەرچی شتێک کە رودەدات. ئەوەی گرنگە، بەردەوامییدانە بە ویستی چاکسازیی و گۆڕانکاریی ریشەیی، بەردەوامیی گومانکردن و پرسیارکردن بێئەوەی هیوا لەسەر ئەوانە هەڵبچنین کە لەناو سیستەمەکەدان و شەڕی پشک دەکەن و بە شەڕ بۆ نیشتیمان و خەڵکەکەی و شەڕی ریفۆم بە ئێمەی دەفرۆشنەوە.
دانا مه‌نمی من وه‌ها پێشبینیم ئه‌كرد له‌پای ئه‌و هه‌موو میحنه‌ت و ناخۆشی و تاڵی و هه‌ژارییه ،له‌پاڵ ئه‌و هه‌موو قه‌یرانه دروستكراوانه‌ی كه پارتی و كابینه‌كانی پارتی له حكومه‌تدا خوڵقاندوویه‌تی، مه‌سرور بارزانی داوای لێبوردن له خه‌ڵكی كوردستان بكات و پاشانیش ده‌ست له‌كار بكێشێته‌وه ،به‌ڵام نه‌ریتی زۆرینه‌ی حكومه‌ت و به‌رپرسانی گه‌نده‌ڵكار له ڕۆژهه‌ڵاتدا وه‌هایه كه له‌بۆنه و جه‌ژنه‌كاندا به قسه‌ی زل و به‌ڵێنی بێكردار دڵی گه‌له‌كیان خۆش بكه‌ن و خۆشیان له به‌رپرسیاره‌تی بدزنه‌وه ! من وه‌ها پێشبینیم ئه‌كرد مه‌سرور بارزانی له وتاره‌كه‌یدا دان به هه‌ڵه‌و كه‌موكوڕی و بێ پلانی وبێ به‌رنامه‌ی و شكستی خۆی و حكومه‌ته‌كه‌یدا بنێت ، دوای ده‌ست له‌كار كێشانه‌وه‌ی داوای هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خت بكات ، به‌ڵام بڵێین چی كه خه‌یاڵ و خه‌ون و دونیابینیی دیكتاتۆره‌كان به ڕاپه‌ڕین وشورش نه‌بێت ده‌ستبه‌رداری كورسیه‌كه‌یان نابن ! من وه‌ها پێشبینیم ئه‌كرد مه‌سرور بارزانی له وتاره‌كه‌یدا كاتێك باسی بری ۲۷ ملیار دۆلار قه‌رزی حكومه‌ته شكستخواردووه‌كه‌ی كرد ،ئاشكرای بكردایه كه‌ئه‌و قه‌رزه هی چی یه‌و چۆنه و له‌كێ كراوه بۆچی كراوه؟! ئه‌ی داهاتی ساڵانی پێشوو له هه‌نارده‌كردنی نه‌وت و داهاتی خاڵه سنورییه‌كان و گه‌شتیاری و داهاتی ناوخۆ چی به‌سه‌ر دێ؟ له‌كوێیه ؟ مه‌سرور بارزانی له وتاره‌كه‌یدا ده‌لێت :باشترین بژارده رێكه‌وتن وگه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ به‌غدا.! ئێستا كه ژه‌نگی عێراقچێتی گرتونی و بانگه‌شه‌ی گه‌ڕانه‌وه بۆ به‌غدا ده‌كه‌ن ئه‌ی كارتی ڕیفراندۆم چی به‌سه‌ر دێ ؟ئه‌ی بریارنه‌بوو له عێراقی موفلیس جیابینه‌وه‌و بای بای له عێراق بكه‌ین ؟ ئه‌ی شۆره سوارانی ڕیفراندۆم شه‌هاده‌ی كوردایه‌تی و عێراقچێتی یان به به‌رۆكی ئه‌م و ئه‌ودا نه‌ده‌كرد؟ لۆژیكی "كوردستانێكی به‌هێز" لۆژیكی خێرو ئاشتی و پێكه‌وه ژیان و رێزگرتن له دونیای پلۆرالیزم نه‌بوو،دیوی شاراوه‌ی لۆژیكی كوردستانێكی به‌هێز! ناكۆكی و لێكترازان و بریاری زۆرینه‌و خۆسه‌پاندن و به‌گژداچونه‌وه‌ی جیاوازییه‌كان و دونیای پلۆرالیزمه، هه‌رگیز چاوه‌ڕێی ئه‌وه مه‌بن كه سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم و حزبه‌كه‌ی خزمه‌تگوزاریه‌کانی ئاو وکاره‌با، سوته‌مه‌نی و هۆیه‌کانی گواستنه‌وه و گه‌یاندن، یه‌که‌ی نیشته‌جێ بوون وهه‌لیكار، موچه،خویندن وته‌ندروستی لانی که‌می ژیان وه‌ک مافێک بۆ هاوڵاتیان ده‌سته‌به‌ر بكات . لۆژیكی كوردستانێكی به‌هێز! کۆسپێكی گه‌وره‌یه لەبەردەم یەکڕیزی و هونەره‌كانی كۆده‌نگی و پێکەوە ژیان له پێناو به‌رژه‌وه‌ندی حیزبی ـــ بنه‌ماڵه‌یی دا كۆده‌نگی و یه‌كریزی نیشتیمانی توانده‌وه‌و سیمای ناكۆكییه ناوخۆییه‌كان تۆختربوونه‌وه ،كارنامه‌ی پارتی وه‌ك حیزبی پێكهێنه‌ی كابینه‌ی نۆیه‌م پابه‌ندبوون بوو له سه‌ر بنه‌ماكانی شەراکەت و تەوافوق و هاوسەنگیی وەک پرنسیپ له پێناو به‌رژه‌وه‌ندی باڵای كوردستاندا ، به‌ڵام نیه‌تی پارتی له دوای پێكهێنانی كابینه‌ی نۆیه‌م به دووی تۆڵه‌ی سیاسییه‌وه‌یه ،یه‌كه‌مین تۆڵه‌ی سیاسی به حوكمی زۆرینه له په‌رله‌مانی كوردستان هه‌لگرتنی پارێزبه‌ندی بوو له‌سه‌ر " سۆران عومه‌ر" ، ئه‌مه‌ش هه‌ولێكی رقاوی و شه‌ڕی كۆنه‌قینی سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم و حزبه‌كه‌ی بوو له كۆمه‌ڵی ئیسلامی كه لایه‌نێكی دژ به پارتی بوون له پرسی هه‌مواری یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم له ۲۳ـی حوزه‌یرانی ۲۰۱٥ ،ئه‌وكاته پارتی دژی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانی وه‌ستایه‌وه‌و لایه‌نه‌كانی تری تۆمه‌تبار ده‌كرد كه ته‌وافوقی سیاسی یان تێكشكاندووه ،ئێستا بۆخۆی حه‌ڵاڵه كه گوێ له یه‌كێتی و گۆران و یه‌كگرتوو كۆمه‌ڵی ئیسلامی نه‌گرێت و ته‌وافوقی سیاسی تێكبشكێنێت ! به‌ڵام مه‌سرور بارزانی له وتاره‌كه‌یدا ڕاشكاوانه په‌رده‌ی له‌سه‌ر ئەو ناكۆكییە لەمێژینەیەی كە لە نێوان خۆی و نێچیرڤان بارزانی ئامۆزایدا هه‌یه هه‌ڵماڵی ،هه‌ربۆیه له وتاره‌كه‌یدا به ناڕاسته‌وخۆ سیاسه‌تی نێچیرڤان بارزانی له كابینه‌كانی پێشو به كه‌ڵه‌كه‌بوونی قه‌رزێكی زۆرو به هه‌ده‌ردانی سامانی گشتیی و به سیاسیه‌تێكی هه‌ڵه له بواری دارایی و ئابوری و نه‌وت تۆمه‌تبار ده‌كات ، ئه‌وه‌ی گرنگه لێره‌دا ئه‌وه‌یه ئایا مه‌سرور بارزانی سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم ئیراده‌ی هه‌یه‌و ڕاستگۆیه له ئه‌نجامدانی چاكسازی و سزادان و نه‌هێشتنی گه‌نده‌ڵی و گه‌نده‌ڵكاران ؟ ئه‌گه‌ر ڕاست ده‌كات با بفه‌رموێت له ناو حزبه‌كه‌یدا گه‌نده‌لكاران بداته دادگا ، ئه‌وكاتیش رێگا خۆش ده‌بێ بۆسه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی و گۆران و حیزبه‌كانی تر تاچاو له هه‌نگاوه‌كانی بكه‌ن وده‌ست له به‌رژه‌وه‌ندی حیزبی و بنه‌ماڵه‌ی هه‌ڵبگرن و چاكسازیی لە پێناوی هاوڵاتیان و بەرژەوەندی گشتی دا ئه‌نجام بده‌ن .
سۆزان سەعید لەهەموو هەلومەرجێکدا قەیرانێك دەگوزەرێت چەندەها گۆڕین بەدوای خۆیدا دێنێت. لەم سەردەمەدا، واتە سەردەمی ئەم مانگەی ڤایرۆسی کۆڤید19، قەیرانێکی سەرانسەری لە تەواوی جیهان و لە بوارە جیاوازەکانی ژیان، سەری هەڵداوە. ئەم قەیرانە، تەنها و تەنها ڕووی لە مرۆڤەکان کردووە وەك بوونەوەرێکی سەنتراڵ. لەگەڵ سەرهەڵدانی هەر قەیرانێكیشدا چەندین پرسیاری ئەخلاقی سەرهەڵدەدەن، ئاراستەکردنی ئەم پرسیارانەش وروژاندنی هزری ئەخلاقیمانە کە ناچارمان دەکات بە خوێندنەوەیەکی نوێ وە بە خۆماندا بچینەوە. قەیرانی نەخۆشیی کۆرۆنا بۆتە هۆی ئەوەی تەواوی شێواز و رۆتینی ژیانمان بگۆڕین. لەهەمان کاتدا ڕووبەڕووی چەندین پرسیاری بێ وەڵام بووینەتەوە، ئەوەش ئەنجامی زیندانی بوونمانە لە چوارچێوەی ماڵەکانمان و بچوککردنەوەی خەیاڵ و سەرنجەکانمان کە ساڵەهای ساڵە خود و ناوەرۆکی خۆمانی جێهێشتووە؛ سەرقاڵیی هەمیشەییمان بە کار و ڕۆتینی ڕۆژانەمانەوە جۆرێكە لە هەڵهاتن لە خودی خۆمان. ئەمڕۆ بە هۆی مەترسیی نەخۆشیی کۆرۆنا کەوتوینەتە هەل ومەرجێکەوە کە ناچارین هۆشیار ببینەوە و ناوەرۆکی هەست و کردارەکانمان بخەیەنە ژێر پرسیار. ئەم کردارەش، واتە لەخۆ پرسینەوە، وا دەبێتە ئامڕازێک بۆ ناسینەوەی خۆمان وەک بوونەوەرێکی هەمیشە سەرقالی، خۆماندووکەری، هەڵاتوو و خۆلادەر لە لایەنە بەهادارەکانی ژیان. بوونەوەرێک، بۆ خۆخەڵەتاندن لە حەقیقەت دیوارێکی ئەستووری بە دەوری خۆیدا بنیات ناوە. فایرۆسی کۆڤید19 بووە هۆی ڕاچڵەکاندن و وە ئاگا هێنانەوەمان، تاوەکو بگەڕێینەوە سەرلایەنە مرۆڤیەکانمان و ئاشتکردنەوەی لایەنە ڕۆحییەکانمان. لای ئێمەی مرۆڤ کار گەیشتۆتە ڕادەیەک تەنها کاتێک ئاوڕ لە جەستەمان دەدەینەوە و هەستیان پێدەکەین کە ئازارمان دەدەن. بۆ نموونە، کاتێک پەنجە یان نینۆکێکمان بریندار دەبێ و ئازارمان دەدات، ئەوسا هۆشیار دەبینەوە و دەڵێین: ئا ئەم پەنجەیەش بەشێکە لە من! بۆرگیز زۆر جوان لە هۆنراوەکانیدا لێی دەدوێت و دەڵێت: (سەر، دڵ، دەمار، ناوسك، ئێسك و ... هتد، کۆتایی دێنێت بەم پرسیارە: هەموو ئەمانە، منم؟) ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە ئێمە هەمیشە خۆمانمان لە یاد دەچێتەوە، تەنها لە کاتی قەیرانەکاندا نەبێت. هەر بۆیە ئەمڕۆی قەیرانی نەخۆشیی کۆرۆناش بە هەمان شێواز بەهۆشمان دێنێتەوە کە چاوێكی ڕەخنەگرانە بەخۆماندا بچینەوە، نەك بە جەستەماندا، بەڵکو بە ناوەڕۆک و هزر و ڕۆحماندا. ئەمەش وەك لایەنێکی بە مۆرالی کردنی کۆرۆنا لە قەڵەم دەدرێت؛ واتە ئاشتکردنەوەی ئێمەی دورەپەرێزی نامۆ بە خودی خۆمان لەگەڵ بوونی خۆماندا. یەکێك لەو کتێبانەی لەم رۆژگاری کۆرۆنادا بۆ خوێندنەوە زۆر گونجاو بوو کتێبی ``گەشتێك بە ناو ژوورەکەم``[1]. خوێندنەوەی ئەم کتێبە تێی گەیاندم کە گەشتکردن بەناو ژوور یان ماڵەکەمان، گەشتێکە بەناو خودی خۆمان وەك مرۆڤێکی خاوەن هەست. زۆرینەی ئێمە، لەم رۆژانەی قەیرانی کەرەنتینە یان زیندانیکردنی خۆمان لەناو ماڵەکەماندا، ناهۆشیارانە سەرنجی گەورە دەخەینە سەر کەرەستەیەکی دێرین، یان پەراوێز کراوی گۆشەیەکی ماڵەکەماندا. هەنگاوەکانمان لەم ژوور بۆ ئەو ژوور. سەرنج و تێڕوانینمان لەم تاق بۆ ئەو تاق، لەم دۆڵاب بۆ ئەو دۆلاب، لەم چەکمەچە بو ئەوچەکمەچە، چاوەڕوان نەکراوون و لەناکاو کەرەستەیەك چەندە بچووك و بێ نرخی ماتەری هەبێت وەک سەنتەری سەرنج و یادەوەریەکانمان دێنە بەرچاومان؛ وێنە کۆنەکانمان، ئەو یادگاری و بیرەوەریانەی کە هەڵگری ڕابردووی خۆشی و تاڵییەکانمان بون. هەرگیز ناتوانین سەرنجی خۆمانی لێ لابدەین. ئەو کەرەستە ''بێ نرخانەی'' کە لە گۆشە و پەنا شاردراوەکانی ماڵەکەماندا پشتگوێ خرابوون، جارێکی تر لە ئاستماندا زیندوو دەبنەوە و ڕۆح و ناوەرۆکمان ڕادەچڵەکێنن و هۆشیارمان دەکەنەوە، وەک ئەوەی پێمان بڵێن: ئەوە ئێمەین، بەشێکین لە بوون و مێژووی ئێوە! گەشتی ئەمڕۆم بە چەکمەجەی دۆڵابێکی ماڵەکەمدا بوو. قەڵەمێکی بێ مەرەکەب لەناکاو بەرەو خۆی رایکێشام، چەندین ساڵ لەوەوبەر هاوڕێیەكم بە دیاری پێی بەخشیبووم. ئەو قەڵەمە وشك و لەکارکەوتووەی ئەمڕۆ، چیرۆکی ئەو سەردەمەی خۆمی بۆ گێڕامەوە. بردمیەوە بۆ ئەو کات و شوێن و دەوروبەرە. بەڵام نکۆڵی نەکرد لەوەی کە ئەو زەمەنە تێپەڕیوە و گەڕانەوەی ئەستەمە؛ جارێکی تر ئەو سەردەمە، نە ئەمڕۆ و نە لەداهاتوودا ناگەڕێتەوە و ڕووداوەکانی دووبارە نابنەوە. ڕەنگە ئەو سەردەمە قەڵەمەکە جێگای بایەخم نەبووبێت، بەڵام ئەمڕۆ بە بێ ویستی خۆم کردمی بە دوو بەشەوە لەخۆمدا. بەشێکم؛ هەست بە ئارەزووی گەڕانەوەی ئەوسای رابردوو بکاتەوە؛ هەستێکی ئاوێزان بە شێوازو شوێن و کاتی پێدانی ئەو دیاریە پێم. بەشێکیشم؛ لەم ساتەی ئەمڕۆدا مابووەوە و بیری لە ئەمڕۆ و داهاتووم دەکردەوە . تەواوی هەستەکانم دەجوڵان، سست بووم و پاشان هۆشم هاتەوە. ئەم هۆش و سستبونەم ناچاری کردم بێ هیوا بم لەوەی ئەو زەمەن و ئەو بەسەرهاتانەم و یادەوەرییەکانم بگەڕێنەوە. گەڕانەوە بۆ ئەو ڕۆژەی چۆن ولە چ هەلومەرجێکا ئەو دیارییەم پێبەخشرا بو. بیرم لەو پەیوەندییەی نێوان خۆم و ئەو هاوڕێییەی ئەوسا و ئێستەم دەکردەوە، کە مەحاڵە لە داهاتوودا دووبارە ببێتەوە. ئەمەش ڕایکێشامە بەردەم ئەو ڕاستیەی کە ئیتر تەواو ناچاربم بەوەی کە هەمیشە رێزو وەفا و نرخاندنێکم هەبێت بۆ ئەو کات و شوێن و سەردەمانەی بەسەرچوون. بەڵام دووبارە و چەندبارە وەك خاڵی سەرەتایی تێیان بڕوانمەوە. ئەمە ئەزموون و بەسەرهاتی هەریەکە لە ئێمەیە لە ڕۆژانی کۆرۆنا و زیندانی چواردیواریی ماڵەکەمان، کە مۆرکی بەرەنگاربونەوەی ئەخلاقیمانە لە هۆشیاربوونەوەمان بەرامبەر خۆمان و دەوروبەرمان. وروژاندنێکی هزریمانە بۆ گرنگی پێدانەوە بە بەسەرهاتە بەنرخەکانی ژیانمان و چێژوەرگرتن لە بەسەرهاتە ناوەرۆکیەکان، کە پەیوەستن بە ژیانی رۆحیمان و دەمانبەنەوە سەر ئەوەی زۆر بە ئاگاتربین لە یەکتر و ئاوێنەیەکی ڕۆشن بین بۆ ڕۆح و خودی خۆمان و بە مۆراڵ کردنی خۆمان و دەوروبەرمان. بۆیە وەك ئەوەی لاکن دەڵێت: مۆراڵ لە ڕابردووماندایە و پێویستە ئەمڕۆ و هەمیشە بەهای خۆی پێ بدەین.
چیا عەباس دوای شکستهێنان بە پرۆسەی ریفراندۆم لە ژێر فشاری دەرەکی، تایبەت ئەمریکا، مسعود بارزانی وازی لە پۆستی سەرۆکی هەرێم هێنا. بەرەی ئۆپزسیۆن بەرامبەر بە روداوەکانی دواتر هیچی پێنەکرا، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا راگەیانراوێکی راگەیاند تێیدا پشتگیری کرد لە حکومەتێکی سەقامگیر لە هەرێم کە لە لایەن پارتی و یەکێتی و بە هاوکاری هێزەکانی تر بەرێوە ببرێت. لەو ساتەوە لوتکەی دەسەڵاتی پارتی ئامادەسازییان کردوە چۆن بۆشاییەکانی دەسەڵاتی هەرێم لەلایەن خانەوادەی بارزانیەوە پر بکرێنەوە. دروستکردنی بارەگای بارزانی، کاندیدکردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆکی هەرێم و مەسرور بارزانی بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران ئەو سێ کوچکە ستراتیژیە بو بۆ کۆنترۆڵکردنی حوکمرانی هەرێم و بواری ئابوری و پەیوەندیەکان و پرسی نەوت لەلایەن لوتکەی دەسەڵاتی پارتیەوە. سەرۆکی هەرێم بێ کێشە لە پەرلەمان دەنگی پێویستی پێدرا، بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران ئیسلامیەکان ئۆپزسیۆنبونیان هەڵبژارد، یەکێتی کنەکن و بۆڵەبۆڵی دەکرد، پارتی لە بەرامبەردا نەرمیەکی بێئەندازەی بەرامبەر گۆڕان پیشاندا و دەسەڵاتدارانی گۆڕانیش هەڵپەیان بو دڵفراوانی و نەرمی پارتی و دڵگرانی لە یەکێتی بقۆستنەوە. یەکێتی لە سایەی سەرکردایەتیە کلاسیکیەکەی پێش کۆنگرە لە روانگای ئەزمونەکانی سەردەمی مام جلال لە گەڵ پارتی رەزامەند بو بە بەشداریبون لە کابینەی نۆ تا لە قافڵەکە دوانەکەون و لەو نێوەندەدا گەمە پارادۆکسەکانی خۆیان بەرێبکەن، جەستەیەکی ماندوی بێدەنگ لە ناو دەسەڵات و جەستەیەکی چالاکی بزێوی نارازی لە دەرەوەی. هەر لە سەرەتاوە بناغەی کابینەی نۆ لە سەر رێکەوتن و تێگەیشتنی هاوبەشی ستراتیژی دانەرێژرابو، بەرژەوەندی حزبی و کەسایەتی و هەڵپەی سیاسی و مادی و پۆست و پێگە کەرەستە شاردراوەکانی بناغەی کابینەی نۆ بون. ئەم گرتبونەوە بێسەوروبەرەی حوکمرانی بە بەرگی چاکسازی و دروشمە سواوەکانی دوا سێ دەیە نمایشکرا. حکومەتێک بە سێ هێزی یەکەمی هەرێم دروستکرا بەڵام لە ئەرزی واقیعدا لە سەر کەمتر لە دو پێ وەستاوە. مەسرور بارزانی بۆ یەکەمجار گەیشتە واجهەی لوتکەی حوکمرانی و بۆ یەکەمجاریش بەرپرسیاریەتیەکی گەورەی فەرمانرەوایی کەوتە ئەستۆی، زۆر جیاواز لە ئەرک و کارە سنوردارەکانی پێشتری. نزیکەی ساڵێکە مەسرور بارزانی پۆستی سەرۆک وەزیرانی بەدەستەوەیە، لە سەرەتا چەند پێوەرێکی بۆ کابینەکەی راگەیاند، لەوانە کابینە شانۆی پروپاگەندە و کاری حزبایەتی نیە، هەر وەزیر و بەرپرسێکی حکومی ئەرکەکانی خۆی لە چوارچێوەی بریارەکانی ئەنجومەنی وەزیران دور لە کاریگەری حزبەکەی جێبەجێ بکات، دیاریکردنی دەسەڵاتەکانی جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیرەکان، راگەیاندنی نیەت بۆ پرۆژە یاسایەک بۆ چاکسازی و روکردنە بەغدا بۆ چارەی بەشێکی کێشەکانی نێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵی. کۆی ئەم روداوانە بونە مایەی بوژاندنەوەی بچێک ئومێد تێکەڵ بە گومان و پرسیار کە گۆرانکاری لە شێوازی بەرێوەبردنی هەرێم دەکرێت. زۆری نەخایاند مەسرور بارزانی چەند بریار و هەنگاوێکی گرتەبەر بۆ کۆکردنەوەی سەرجەم دەسەڵاتەکانی ئەنجومەنی وەزیران لای خۆی، ئەویش بە دانانی چەند یاریدەرێک بۆ خۆی لە بوارە جیاکانی حوکمرانید، لێرەوە دەنگی نارازی نێو دو هێزەکەی تری حوکمرانی بەرزبوەوە، هەنگاوەکانیان بە سازدانی کابینەی سێبەر وەسف دەکرد و بە بێ متمانەیی بە وەزیرەکانیان لە حکومەتدا لێکدانەوەیان بۆ دەکرد. هەرچەندە روداوەکە و نارازی بەرامبەر لە " زوبعە فی الفنجان" دەچو، بەڵام ئاسەوارێکی زۆر نەرێنی لەسەر شێوازی بەرێوەبردنی کابینەی نۆ جێهێشت. تایبەت یەکێتی یاخیبونێکی خەستی بەرامبەر ئەمە و سنوردارکردنی دەسەڵاتەکانی جێگری سەرۆکی حکومەت دەستپێكرد، چونکە یەکێتی ئەوسا و ئێستاش خوازیاری شەراکەتی یەکسانە یاخود بەلایەنی کەمەوە شەراکەتی رێژەییە لە گەڵ پارتیدا. بەستنی کۆنگرەی یەکێتی و دەرچون لێی بە کۆمەڵێک بریار و پێکهاتەی رێکخراوەیی و روخساری نوێ لە لوتکەی دەسەڵاتیدا دڵگرانی و حەزەری پارتیان لێکەوتەوە، پارتی دەیزانی دەسەڵاتی نەوەی گەنجی نوێ ( لە ئەدەبیاتی سیاسی پارتیدا بە گروپەکەی کارەساتی ئۆکتۆبەر ناوزەد کراون) تموحێکی زۆر و نەفەسی پێداگری توند و نیەتێکی شاردراوەی تۆڵەکردنەوەیان هەیە. یەکەم هەنگاوی جدی لەو روەوە ئەزمونی تفت و تاڵ بو لە پرسی سەرۆک کۆماری عێراق، یەکێتی بە سودوەرگرتن لە سۆزداریەکی روکەشی شیعە و رکابەری خەستیان بۆ دەسەڵاتی پارتی کاندیدی یەکێتیان هەڵبژارد، ئەمەش تەنها بۆ خەستکردنەوەی ململانێ و ناکۆکیەکانی نێو ماڵی کورد بو، چونکە عەرەبەکان دەزانن ئەو پۆستە هێچ بەهایەکی کاریگەری نیە تا خۆیانی پێوە سەرقاڵ بکەن، بەڵکو کوردیان بە لێکترازان و ناکۆکی زیاترەوە پێوە سەرقاڵ کردوە. خۆپیشاندانە خوێناویە بەرفراوانەکانی عێراق، کێشەی موچە و بودجە، دابەزینی نرخی نەوت، لاوازی کابینەی عبدالمهدی، قوڵبونەوەی کێشەکانی نێو ماڵی شیعە، سەرهەڵدانی کۆرۆنا ئەو دڵۆپانە بون سەتڵەکەیان پرکرد و ئاویشی لێبرژێت. لە سایەی توندبونی هەڵوێستی دەسەڵاتی شیعە لە بەغدا بەرامبەر پارتی و پشتگوێخستنی چەند داواکەریەکی دەسەڵاتدارانی پارتی و حکومەتی هەرێم دەرباری موچە گۆمەکە لە هەرێم، تایبەت نێوان یەکێتی و پارتی، زیاتر شڵەقا. زۆری پێنەچو لەرزۆکی و شڵەقاوی جومگەکانی کابینەی نۆ سەر ئاو کەوتن، هاوکاتیش تا دەهات فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی کوردستان وەک هێزێکی ئۆپزسیۆن هەڵوێست و رەفتارەکانی خەستتر دەکرد. خەڵک زۆر باش دەزانێت بێجگە لە ناکۆکی و رقەبارایەتی مێژویی نێوان ئەو دو هێزە تەماحەکانی نەوەی نوێی سەرکردایەتی یەکێتی لەلایەک بۆ فشارخستنە سەر پارتی و لاوازکردنی پێگەی دەسەڵاتەکانی حوکمرانیەتی تا وەک شەریکێکی یەکسان لە فەرمانرەواییدا پەسندی بکات، لەلاکەی تریشەوە بۆ بەدەستهێنانی سۆز و پشتگیری خەڵکی نارازیە بەلای خۆیدا. وەک بەشێک لەم هەوڵانەی یەکێتی پرسی لامەرکەزی لە ناوچەکانی دەسەڵاتیان بەخەستی وروژێنراوە، کامپینێکی خەستی راگەیاندن بەرپا کراوە، لە گۆڕان نزیک بونەتەوە و دەرباری پەیوەندیان لە گەڵ گۆڕان خەبەریان بۆتەوە و لە چەکمەچەی بیرۆکانیان دەقە تۆز لێنیشراوەکانی رێكکەوتنەکانیان دەرهێناوە. پارتیش فریشتە نیە و لای خۆشیەوە هەڵمەتێکی توندی راگەیاندن و لێدوانی بەرامبەر بە یەکێتی بەرێدەکات، هەر دو هێز قەوانەکانی پێشو دەچرنەوە. مەسرور بارزانی راشکاوانە باسی لە دۆخی ئاڵۆز و دژواری سیاسی و ئابوری هەرێم کرد، زۆربەی هۆکارەکانی خستە ئەستۆی کابینەکانی پێشو. ئەم هەڵوێستە لەلایەک بێبەری ناکات لەوەی حزبەکەی خۆی و لوتکەی خانەوادەی بارزانی بەرپرسیاریەتی سەرەکیان لە دروستبونی ئەو دۆخەدا هەبوە، لەلاکەی تریشەوە ئێستا ئەرکێکی سەرەکیەتی بەشێوازێکی گونجاو و شەفاف هەوڵی جدی بدات بۆ رێگەچارەیەک. بۆخۆم چاوەروانی جدیم نیە بەم کەرەستە پەرتەوازە و نەگونجاوەی کابینە و پەرڵەمان رێگەچارەیەکی جێگیری دادپەروەرانە بدۆزرێتەوە، ئەزمونەکانی رابوردو سەلماندویانە ئەوە یەکسانە بە سوراندنەوە لە بازنەیەکی داخراوی ناسراودا، کە لەو بازنەیەدا برامان برایەتی و کیسەمان جیا دەسەپێنرایەوە، ئێستا خواستی بنەرەتی میللەت ئەوەیە برامان برایی و کیسەکان بۆ میللەت بێت. بەسیاسیکردنی دروستی داوا رەواکانی خەڵک ئەرکێکی پێویست و رەوایە، سەرەرای ئەمە وەک تاکێکی کورد کۆمەڵێک پرسیاریشم لا دروستبوە: - گەر گۆڕان و یەکێتی ئەوەندە بێزار و نارازین لەم دۆخە بۆچی بە فەرمی لە حکومەتی هەرێم ناکشێنەوە و داوای هەڵبژاردنی پێشوەخت ناکەن؟ - بۆچی هێزە بەرپرسەکان بەفەرمی خۆیان بێبەری ناکەن لەسەرجەم ئەو کارە قێزەوەنانەی لە ماوەی نزیکەی ٣٠ ساڵی حوکمرانی هەرێم و خۆجێیەکان کردویانن؟ - بۆچی هەوڵ نادرێت بەرەیەکی میللی پاک و بێگەرد و دڵسۆز و پەسندکراو لەلایەن جەماوەرەو کۆبکرێتەوە و رۆڵی ئۆپزسیۆنێکی جێگیری باوەرپێکراو لە دەرەوەی پەرلەمان جێبەجێ بکات؟ - بۆچی وەک دەستپێشخەریەک و بۆ دەربرینی نیەت پاکی سەروەت و سامانی کۆمپانیاکانی حزب و بەرپرسەکانیان لە پرۆژەیەکی ئابوری مەزنی فرەچەشندا بۆ فریاکەوتنی میللەت و نیشتمان وەبەرناهێنن، دڵنیاش بن لە دوا مەتافدا سودی سیاسی و مادی زیاتریان لێ دەست دەکەوێت؟ - بۆچی وەک دوا ئەڵتەرنەتیڤ ئامادەسازی ناکەن بۆ فرە هەرێمی لە باشوری کوردستان بەمەرجی یەکریزی و یەکگرتویی لە پرسە نەتەوەیی و نیشتمانیەکاندا. ئەگەر ئەمانە و چەند پرسیاری تر بێ وەڵام بمێننەوە، هەرچی بەرامبەر ئەم کابینەیە بەشێوازە کلاسیکیەکان بکرێت ناچنە چوارچێوەی بەدیهێنانی مافە رەوا زەوتکراوەکانی هاوڵاتیان و چارەکردنی جێگیری قەیرانەکان، کە زۆربەی هێزەکان بەشێک بون و هەن لە پرۆسەکانی دروستکردنی قەیرانەکان و کەڵەکەبونیان. بەپێچەوانەوە بۆ واز لە مەسرور بارزانی ناهێنن با بزانین چی پێدەکرێت؟
هیوا سەید سەلیم لەو وتارەی کە بە بۆنەی هاتنی چەژنی رەمەزان پێشکەشی کرد، مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تەوەورەیەکدا ووتی؛ (چاکسازی داوای زۆرینەی هاولاتیانی کوردستانە بۆیە منیش لەو بارەیەوە لە بەرەی هاوڵاتیان دەبم) ئەو لێدوانەی سەرۆکی حکومەت داننانە بەوەی لە هەڕێمی کوردستان دوو بەرە هەیە، بەرەی دەسەڵات و بەرەی خەڵک، دوو بەرە کە لە نێوانیادا دۆڵێکی گەورە هەیە، و هیچ یەک لەوانە متمانەی بەوی دیکە نیە، بە تایبەت حکومەتی هەرێمی کوردستان دەمێکە متمانەی زۆرینەی خەڵکی کوردستانی لەدەستداوە، هەرئەوەش وایکردووە لە ئێستادا خەڵکی لە هەرێمی کوردستان بە ئاشکرا باس لە شکستی حوکمڕآنی بکەن . لێرەدا دەپرسین ئایا ڕاستە سەرۆکی حکومەت لە بەرەی خەڵکە، یان دەیەوێت بێتە بەرەی خەڵک ؟ لە وەڵامدا دەڵێین تا ئێستا هیچ یەکێک لە دەسەڵاتدارانی هەرێم نەهاتوونەتە بەرەی خەڵکەوە، بەڵام با وای دابنێین خواستێک هەیە کە بکەونە ئەو بەرەیە، پێویستە لە دەستپێکدا متمانەی خەڵکی بۆخۆیان بگێڕنەوە. لی کوان یو، سەرۆک وەزیرانی کۆچکردووی سەنگافورە، کە هەمیشە وڵاتەکەی بە نموونە دەهێندرێتەوە بۆ رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی بە سێ هۆکار توانی سەرکەوێت بەسەر گەندەڵی وڵاتەکەی ئەوێش: (ئیرادەی سیاسی بۆ زاڵبوون بەسەر گەندەڵی، و داننانی ستراتیژ و میکانیزمی چاک، هەروەها پشتیوانی جەماوەر بۆ ڕووبەڕووبەنەوەی گەندەڵی) ئەگەر لە وتارەکەی سەرۆکی حکومەت وردبینەوە، تێدەگەین کە هێشتا هەرێمی کوردستان نەگەیشتۆتە شەست ساڵ پێش ئێستای سەنگافورە، سەرۆکی حکومەت بۆ چاکسازی داوای پشتیوانی هەموو لایەکی دەکرد، ئەوەیان نیشانەی ئەوەیە هێشتا لە هەرێمی کوردستان ئیرادەی سیاسی یەکگرتوو بۆ ڕووبەڕووبونەوەی گەندەڵی درووست نەبووە، سەبارەت بە ستراتیژ و میکانیزمی نەهێشتنی گەندەڵیش، لە هەرێمی کوردستان ئەو دامودەزگایانەی ئەو ئەرکەیان دەکەوێتە ئەستۆ لە ئاستی ئەو ئەرکە قورسە دانین، دەستەی دەستپاکی و دیوانی چاودێری دارایی دەستکراوە نین، پەرلەمانی کوردستانیش وەک بەرزترین دەزگایی چاودێری لە خرابترین دۆخدایە، سەبارەت بە پشتیوانی خەلکیش لەو پرۆسەیە، خەڵکی کوردستان هێندە لەو دەسەڵاتە بی متمانە بوونە، ئاسان نیە لە هەنگاوە باشەکانیشی پشتیوانی لێبکات. بۆیە ئەگەر بڕیار بێت سەرۆکی حکومەت بۆ شەڕی گەندەڵی بکەوێتە بەرەی خەڵک، دەبێت دەستپێک دان بە ڕەوایەتی داخوازیەکانی خەڵکی بۆ چاکسازی و باشترکردنی ژیانو گوزەرانی خەڵکی بنێت، هیچ کەسێک لە بەرامبەر داواکردنی ئەو داخوازیانە نەخرێتە زیندان، یان تۆمەتی دەستی دەرەکی بۆ هەڵببەسترێت. بەرەی خەڵک بەرەی چاکسازی و دادپەروەری و لایەنی کەمی ژیانی پڕ کەرامەتە بۆ تەواوی دانیشتوان، نەک توێژێک شاهانە بژیت و زۆرینەش لە ژیانی مەمرە و مەژی دابێت، بەرەی خەلک پێویستی بە حوکمێکی ڕەشیدە، تا کۆتایی بێنێت بەو هەموو گەندەڵی و نادادیە کە لە کوردستان هەیە. باوەڕ ناکڕێت کە کەس لە کوردستان هەبێت پێی ناخۆش بێت بەرپرسان بۆ ئەو ئەرکەی سەرەوە بێنە بەرەی خەڵکەوە، ئەگەر ئەمەشیان کرد با هیچ گومانێکیان نەبێت کە پشتیوانی خەڵکی بەدەست دێنن، بەڵام ئەوەی تا ئێستا لە کوردستان هەیە قسەیە و نەبۆتە کردار، بۆیە خەڵکی کوردستان تاقەتی لە بەڵێن و قسە چووە پێویستی بە کردارە.
.gif)
ساڵح ژاژڵەیی لە هەرێمی كوردستان حكومەت نییە بە مانا ڕاستەقینەكەی ، جگە لە دەسەڵاتی سوڵتانی دوو بنەماڵە . حكومەت و پەڕلەمان و حیزب كراونە چەتر بۆ پارێزگاری لە دەسەڵاتی هەر دوو بنەماڵە و هەموو بڕیارێك لە پشتی ئەو سێ دامەزراوانەوە لە لایەن ئەوانەوە دەدرێت . سەرنج بدەن ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتییەكان بوە ، بەڵام وەزارەتی نەبوەو هەموو نەوتی كوردستانیشی تاڵان فرۆشكرد . ڕێكەوتنی 50 ساڵەی نەوت و غاز لەگەڵ توركیا مۆر دەكرێت و نەپەڕلەمان و نە حیزب و نەحكومەت ئاگاداری نین . حكومەت قەرزدارە ، بەڵام كەس نازانێت چۆن و بۆچی قەرزدارە . بۆری نەوت بە پارەی خەڵك دروستكراوە ، پارتی دەیفرۆشێتەوە . تا ئێستا كەس ئاگای لە وردەكاری دەرهێنان و فرۆشتنی نەوت نییە و ڕێگاش نادەن كەس باسی ئەو بابەتە بكات . ئەگەر سەرنجی ڕاپۆرتێكی دیپلۆماتیك مەگەزین بدەیت زۆربە درێژی روِنی دەكاتەوە كە پارتی نەوتی هەرێمی كوردستانی كردۆتە بارمتەی سیاسی بۆ مانەوەی خۆی لە دەسەڵاتدا . چەندین ملیار دۆلار پارەی شیرینی كۆمپانیاكانی دەرهێنانی نەوت وەر دەگیرێت و هەردوو بنەماڵە بۆخۆیانی دەبەن . كەواتە شتێك نییە بەناوی حكومەتەوە . لەبەر ئەوە ی دەسەڵات دەسەڵاتی جوت بنەماڵە بوە ، تەنها بیریان لە بەرژەوەندی خۆیان كردۆتەوەو زۆر كورت بین بون . دوای 29 ساڵ بەناو حوكمڕانی و بەڕێكردنی 9 كابینەی حكومەت ، ئێستا كاری حكومەت بۆتە فاڵ گرتنەوەو پێشبینی كردن بۆ هاتن و نەهاتنی موچە لە بەغداوە دوای ئەوەی حكومەت هیچی نەماو كەوتە سەر ساجی عەلی و بە ناچاری تەسلیم بە بەغدا بونەوە ، هەموو هەفتەیەك وەڤدێك بەڕێوەیە بۆ بەغدا . كاتێك وەڤدەكە دەگەڕێتەوەو كۆنگرەی ڕۆژنامەوانی دەگرن و پرسیاریان لی دەكەن بەم شێوەیە وەڵام دەدەنەوە : كۆبونەوەكان لە جەوێكی برایانەدا بەڕێوەچون . لێتێگەیشتنی باش لە نێوان هەردوو وەڤد هەبوو . بەڕاستی زۆر موتەفائیل بوین . میواندارییەكی باشیان ەكردین . باشە ئەوە زۆر باشە ئەی مەسەلەی ناردنی موچە و مادەی 140 بوو بە چی ؟.بەڕاستی ئێوە زۆر سەیرن ئێمە بۆچی چوین و ئێوە باسی چێ دەكەن . ئەی نازانن ئێمە بۆ وەرگرتنی بەشە بودجەی هەرێم چوین بۆ بەغدا . كەی كاتی ئەوەیە باسی مادەی 140 بكرێت ، دەتانەوێت ڕیسەكەمان لێ بكەنەوە بە خوری . وەعدیان داوە موچە بنێرن . ئەی ئەگەر نەیان نارد هەرێم موچەی فەرمان بەران دەدات ؟. خۆتان دەزانن داهاتی هەرێمی كوردستان بەش ناكات و حكومەتی بەغداش موچەو قوتی هاوڵاتیان بڕیوە. كەواتە موچە نادرێت ؟ ئەگەر لە بەغداوە موچە بێت بۆچی نایدەین ؟ ئێمە لەوە گەیشتوین ، ئەی ئەگەر ، ئەگەر سەوز نەبوو موچەیان نە نارد موچە ئەدەن ؟. بەڵی َ موچە ئەدەین بەڵام بە پێی داهاتی خۆمان . ئەی ئێوە ناڵێن داهاتمان نییەو بەش ناكات ، كەواتە چۆن موچە دەدەن ؟ بەخوا لەوە زیاتر هیچمان پێناكرێت . واتە ئەگەر پارەیان هەبوو ، كەخۆیان دەڵێن نیمانە ،موچە دەدەن و ئەگەر پارەشیان نەبوو بەڕۆژو دەبین. بە جۆرێك سەریان لی َتێك چووە ، نازانن چۆن درۆكانیش ڕێك بخەن . ئەوەندەیان فاڵ گرتەوەو پێش بینییان كرد كە بەغدا بە نیازە موچە بنێرێت و فەرمویانە موچەی فەرمان بەران نابەستینەوە بە مەسائیلی سیاسیەوە ، وەزیری دارایی عێِراق هاتە دەنگ و دەڵێت : ئەوەی لە فەیسبوك دەنوسرێت و موژدە دەدەن بە خەڵكی كوردستان قسەی ئێمە نییەو تا ئێستا نەگەیشتوینە هیچ بڕیارێك و هیچ ڕێكەوتنێك نەكراوە . بۆ ئەوەی خەڵك فریوبدەن بۆ ئەمەش فاڵێك دەگرنەوەو دەڵێن : ئەو بڕیارەی حكومەتی بەغدا ڕاست نییە. چۆن بەڕێوەبەرێكی گشتی دەتوانێت بڕیارێكی لەو شێوەیە بدات و ئێمە دەزانین ئەوە بۆچۆنی كازمی نییە . باشە ئەی بۆ ئەوە ناڵێی : ئەگەر ئەوە بڕیاڕیاری كازمی نەبێت چۆن بەڕێوەبەرێكی گشتی دەتوانێت بڕیارێكی لەو شێوەیە بدات ؟. ئەگەر وانییە بۆچی كازمی ئەو هەواڵە ڕەت ناكاتەوە ؟؟ . دوای هەموو ئەم روداوانە جەنابی جوتیار عادل وتەبیژی جوت بنەماڵە دەڵێت : ئێمە ڕۆژانە بڕی 250 هەزار بەرمیل ڕادەستی سۆمۆ دەكەین و( دەبێ ) واتە پێویستە لەسەریان . واتە ئەمە ئەمرە و دەبێ بەشە بودجەی هەرێم بنێرن . باشە ئەی جەنابت بە چ دەسەڵاتێكەوە فەرمان بە حكومەتی عێراقی دەكەی پارەی موچەت بۆ بنێرێت ؟ ئەو بە ئاشكرا پێت دەڵێت : بودجەی خۆت لای خۆتەو ئێمە بەرپرسیارنین لەموچەی فەرمانبەرانی هەرێم . ئێستا تێ گەیشتن ؟؟ فەرمون بزانین ئەگەر پارەیان نەنارد چی دەكەن ؟. دواجار بەرپرسانی بەغدا بە ڕاشكاوی بە وەڤدی كوردیان گوتوە كە گەڕانەوە ، تاخۆمان وەڵامتان بۆ نەنێرین مەگەڕێنەوە بۆ بەغدا . ئەمەش ئەوەمان پێ دەڵێت بەغدا دەیەوێت بە تەواوی چۆك بە بەرپرسانی هەرێم دادات و چۆنیان بوێت وابكەن . لە ئێستادا هەرێم هیچ كارتێكی بە هێزی لە دەستدا نەماوە بەرامبەر بەغدا بەكاری بهێنێت . دواجار لە دەرەوەی ڕێكەوتن كازمی بڕیاری دا بڕی 400 ملیار دۆلار بۆ هەرێم بنێرێت وەكو نیازپاكی . بەڵام لێرەدا سەرنجتان ڕادەكێشم بۆ لێدوانێكی زۆر گرنگی ئەندامێكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ( یوسرا ڕەجەب ) كە دەڵێت : ئەو 400 ملیار دینارەی كازمی ناردویەتی مانای چارەسەر كردنی كێشەكان نییە . لە چەند ڕۆژی داهاتودا هێزە عێراقیەكان داوای چارەسەر كردنی كێشە هەڵپەسێراوەكانی نێوان بەغداو هەرێمی كوردستان دەكەن لە چوار چێوەی دەستوری عێراقیدا ئەویش پاش ( هەمواركردنی ) لێرەدا خاڵی هەرە مەترسیدار (هەموار كردنەوەی دەستوری عێراقە) . دواجار دەڵێت :چاوەڕوان بن بزانین بۆ پارە سازش لەسەر چ مافێكی گەلەكەمان دەكرێ . ئەگەر بە حسابی كەمینەو زۆرینە بێت ، هیچ بە ئارەزوی ئێمە نابێت . ئەگەر بە ڕێكەوتن و گفتو گۆشبێت ، دەبێ لە مەركەزی قوەتەوە قسە بكەین . لە ئێستاداو دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆم كورد هیچ كارتێكی لەدەستدا نەماوە و لە پێناوی وەرگرتنی موچەدا ، ئامادەن هەموو سازشێك بكەن . پارتی دانانی فوئاد حوسەینی بە وەزیری دەرەوە لە گەڕانەوەی كەركوك بۆ سەر هەرێمی كوردستان لاگرنگترە . ئەوەتا هەر لە ئێستاوە پێش بینیییەكەی ئەو ئەندام پەڕلەمانە هاتە دی و یەكێتی بەبێ ئاگاداری حكومەت 176 زیندانی داعشی تەسلیم بە پارێزگاری كەركوك كردرۆتەوە ، كە هیچ گومانی تێدا نییە ، كە هەندێكیان ڕاستەوخۆ دەستیان هەبوە لە شەهید كردنی پێشمەرگەدا . هیچ پاساوێك نییە بۆ ڕادەست كردنەوەی ئەو داعشانە تاك لایەنە لە لایەن یەكێتییەوە . بەرپرسێكی یەكێتی دەڵێت : بەڕاستی زەغتی زۆرمان لەسەربوو . ئەوەشمان بۆیە كرد لە پێناوی خاكدا . باشە بەڕادەستكردنی ئەم داعشانە ناوچە دابڕێنراوەكان دەگەڕێنرێنەوە سەر هەرێمی كوردستان؟؟. ئەمە نیشانەی ئەوەیە حكومەت بونی نییەو دەسەڵات ، دەسەڵاتی دوو بنەماڵەیەو بە پێی بەرژەوەنمدی خۆیان هەڵسو كەوت دەكەن . هەمومان دەزانیین كە پارەیەكی زۆری هەرێمی كوردستان لە لایەن هەردوو بنەماڵەوە بە تاڵان براوە بۆ دەرەوەی وڵات . ئەوەشمان زانی كە حكومەتی بەغدا پارە نادات بە كورد . ئەی نابیـَت ئەمانە بیرێك بكەنەوە خۆیان چی ئەكەن ؟ پارە دزراوەكان دێننەوە ، بەردەوام دەبن بەم شێوەیە خەڵك برسی بكەن ، یان دەست بەرداری دەسەڵات دەبن ؟؟ ماوەتەوە ئەوەی بڵێم : ئەی جەماوەری خەڵكی كوردستان ، مامۆستایان ، فەرمان بەران ، خانە نشینان ، كرێكاران ، كاسبكاران ، كەم ئەندامان ، جوتیاران ، خوێندكاران ، دەرچوانی زانكۆ و پەیمان گاكان كە چەندین ساڵە خوێندنتان تەواو كردوەو دانەمەزراون : ئەی پێشمەرگە قارەمانەكان كە مامەلە بە خوێنتانەوە دەكرێت ، ئاسایش و پۆلیس ، كاتی ئەوە هاتوە لێردە هەڵوەستەیەك بكەین و هەمومان بە یەكەوە بێینە دەنگ و بەم دەسەڵات دارانەی ئێستای هەرێم بڵێن ئیتر بەسە . لە هەرێمی كوردستاندا حكومەت نییە جگە لە دەسەڵاتی سوڵتانی دوو بنەماڵە , شتێك نییە بەناوی قەیرانی داراییەوە ، جگە لە بێ سەروبەری و تاڵانیەكانی هەر دوو بنەماڵەوە . لە كاتیكدا هەرچی سامان و داهاتی ئەم هەرێمە هەیە تاڵانیان كردوەو ئیفلاسیان بە هەرێمی كوردستان كردوە ، زۆر بێشەرمانە تەنها لە پێناوی وەرگرتنی موچەدا ، ئەوەش بۆ مانەوەی خۆیانە نەك لە خەمی هاوڵاتیاندابن ، گەڕاونەوە بەغداو مامەلە بە چارەنوس و ئایندەی نیشتمان و ئێمەوە دەكەن . پرسیار لێرەدا ئەوەیە : ئایا ئێمە بەرپرسیار نین لە ئایندەی ئەم نیشتمانە؟ ئایا ئێمە بەرپرسیار نین لە ئایندەی نەوەكانی خۆما ن ؟ ئایا ئێمە بەرپرسیار نین لە خوێنی سەدان هەزار لاوی ئەم نیشتمانە ؟ ئایا ئەم نیشتمانە موڵكی ئەم دوو بنەماڵەیەو بۆ ئەوانی جێ بهێڵین و بە ئارزوی خۆیان مامەلەی پێوە بكەن ؟ ئەی لە خۆمان ناپرسین ئێمەی هاوڵاتی چین و ئەركمان چییە ؟ . بەڕاستی نەنگییەكی گەورەیە بۆ هەموو چین و توێژەكانی كۆمەڵگا كە هەموو داواكاریەكانمان بێتە سەر داواكردنی موچە . مامۆستایان بڵێن ئەگەر موچە نەدرێت ، بایكۆتی تاقیكردنەوەكان دەكەین . فەرمان بەران بڵێن بایكۆتی دەوام دەكەین ، بەڵام لەسەر فرۆشتنی نیشتمان بێدەنگبین . كاتی ئەوەیە هەمومان بە یەكەوەو بە یەك دەنگ هاوار بكەین و بڵێین چیتر بیدەنگ نابین و بڕژێینە سەرشەقامەكان و ڕاپەڕێنی سەرانسەری دەست پی َبكەین و كۆتایی بە دەسەڵاتی سوڵتانی ئەم دوو بنەماڵەیە بهێنین كە چەندین ساڵە بونە مایەی ڕشتنی خوێنی سەدان هەزار لاوی كوردو مامەلەو سەودا بە نیشتمانەوە دەكەن و هەموو هۆكاری نەهامەتیەكانی ئەم میللەتە ئەم دوو بنەماڵەیەن و كاتی ئەوە هاتوە نەمێنن و دادگایی بكرێن . ئەگەر ڕاستتان دەوێت و ئەگەر ئێمە میللەتێكە هوشیاربین ، دەبوو لەسەر گرتنی خۆپیشاندەرانی دهۆك ، لە هەموو شارو شارۆچكەكانی كوردستان خۆپیشاندان و ڕاپەڕێن دەستی پێ بكردبایە، نەك لێگەڕێن ، خۆپیشاندەران زیندانی بكەن . قسەیەكی جوان هەیە دەڵێت : ئەگەر دزەكان بە ئازادی بەسەر شەقامەكاندا سوڕانەوە دوو هۆكاری هەیە. یان ئەوەیە كە حكومەتەكە دزێكی گەورەیە . یان ئەوەیە كە میللەتەكە گەمژەیەكی گەورەیە . هەردووكی ڕاستە . حكومەت لە حكومەتی ئێمە دزتر نییە . میللەتیش لە میللەتی ئێمە گەمژەتر نییە . بەبەرچاوی خۆمانەوە نیشتمان دەفرۆشرێـت ، ئێمە دەفرۆشرێین ،داوای موچەیان لێدەكەین وەكو ئەوەی ئەو پارەیە موڵكی باوك و باپیریان بێت و بە عارەقی ناو چەوانیان بۆ ئێمەیان پەیدا كردبێت . جان جاك ڕۆسۆ دەڵێت : هەر میللەتێك بەبێَ مەرج خۆی بخاتە ژێر دەستی هەر دەسەڵاتێكەوە ،لە بەرامبەردا هیچ وەرناگرێت . دكتۆر عەلی شەریعەتی دەڵێت : جەنگاوەرەكان گیانی خۆیان بەخت دەكەن و جەنگەكان دەبەنەوە ، كەچی شانازیەكانیان بۆ كەسانێكە هەرگیز مەیدانی جەنگیان نەدیوە . ئەوەتا پێشمەرگە شەهید دەبێت و بكوژەكەی ئازاد دەكرێ لە پێناوی بەرژەوەندی شەخسیدا . دكتۆر عەلی وەردی دەڵێت : ستەمكار هەست بە ستەم ناكات ، تا خەڵك و دەورو بەریان چەپڵەیان بۆ لێدەن . نیلسۆن مەندیلا دەڵێت : بێ ڕەوشترین سەرۆكەكانی دنیا ئەوانەن كە خەبات و ماندوبونیان بە میللەتەكەیان دەفرۆشنەوە . ناسر حەفید دەڵێت : لە كاتێكدا دەسەڵات ئەم بارودۆخە خراپەی خولقاندبێت و سەرچاوەی هەموو گەندەڵیەكان بێت ، دەبێ بیر لەوە بكەینەوە كە خۆمان چی بكەین ، نەك بیر بۆ دەسەڵات بكەینەوە ئەو چی بكات . ئایندەی ئەم نیشتمانە لەبەر دەم مەترسی زۆر گەورەی دوو بنەماڵەدایە . كاتی ئەوەیە چیتر بێدەنگ نەبین . ئەگەر نەتوانین هیچ بكەین ، حەقی ئەوەشمان نییە گلەییش بكەین . ئەوەشی بەسەرمان بێت ، خۆمان لێی بەرپرسیارین . 18/5/2020
.gif)
مەجید ساڵح (1) هەرچەندە پێش کۆرۆناش کۆمەڵگای کوردی پڕبووە لە رق و قین بەرامبەر بەیەکتر و هەر ئەوەش وای کردوە تا ئێستا 'کورد نەگا بە مەقسەد'. بەڵام لەسەردەمی کۆرۆنادا کە ئابوری کوردستان داتەپینی گەورەی بەخۆیەوە بینی و هێزە سیاسییەکان شیروتیر لەیەک رادەکێشن، ئەم رق و قینە بەشێوەیەکی ترسناک لە کۆمەڵگاکەماندا بڵاوبووەتەوە و گەیشتوەتە ئاستێک کە ئاسایشی کۆمەڵایەتی و پێکەوە ژیان هەڕەشەی جیدی لەسەرە.. جاران، ئەوانەی دووبەرەکی کۆمەڵایەتیان دروست دەکرد، ئەوانەی رق و قینیان لەدڵ و دەرونی خەڵکدا دەچاند، کەرەستەکانی بەردەستیان سنوردار و کەم بوون، بەڵام لە ئێستادا تەکنەلۆژیا و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان ئەوەندە کارئاسانی بۆ کردوون لە چاوتروکانێکدا گرای خۆیان دادەنێن و هەر زۆر زوویش دەیتروکێنن و کۆرۆنا ئاسا بە ناو خەڵکدا پەخش و بڵاوی دەکەنەوە.. کۆمەڵگاکەشمان وەک هەمیشە لەبەرامبەر فایرۆسی رق و قین و ناکۆکیدا هیچ مەناعەی نییە و یەکسەر توشی دەبێت و دەیگوازێتەوە، بەجۆرێک ئێستا کەم کەسێک هەیە پەتای رق و قین لە دڵیدا مۆڵگەی دانەکوتا بێت.. (2) دەکرێت بڵێین بەدرێژایی سەد ساڵی رابووردو ئەو بەری رەنجەی ئەدیب و نوسەر و هونەرمەند و سیاسەتمەدار و پیاوانی ئاینی راستگۆ و پاکەکانەوە بونیاد نرابوو بۆ کەمکردنەوەی رق و قین لە ناو کۆمەڵگاکەماندا، ئێمە لەم چەند ساڵەو بەتایبەتی لەم یەک دوو مانگەی سەردەمی کۆرۆنادا بە باماندا و دڵی دوژمن و نەیارەکانمان خۆش کرد.. ئاخر ئەمە ئەوپەڕی داڕزان نییە بە ناوی نوێنەرایەتی خەڵکەوە داوای گەڕانەوەی دامودەزگای بەغدا بکەیت بۆ وڵاتەکەی خۆت.. شەرم و عار نییە بۆ سیاسییەکان، ژێر زەمینەکانیان پڕ بێت لە پارە و خەڵکیش چاوەڕێی دەزگا خێرخوازییەکانی حزبەکانیان بێت خێریان پێ بکات... بەڵێ، کۆمەڵگای ئێمە گیرۆدە و ئالودەی رق و قین کراوە چونکە هەندێ حزب و سیاسەتمەدار بەوە دەژین، دەزگاکانی راگەیاندن و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیان کۆنترۆڵ کردوە، چونکە لە ریگەیانە گەرای دووبەرەکی بڵاو دەکەنەوە.. (3) دەیانەوڕ بەم کارەیان بگەن بە چی؟!؟ هەموو ئیمارەتە کوردیەکان، حکومەتەکەی شیخ مەحمود، کۆماری کوردستان، شۆڕشی ئەیلول و شۆڕشی نوێ بەر لەوەی دوژمن بیانڕوخێنێت و لاوازیان بکات، رق و قین و دووبەرەکی هەرەسی پێهێنان ... دڵنیابن گەر لەسەر ئەم نەهجە بەردەوام بن چارەنوستان هەر ئەوەی ئەوان دەبێ... بۆیە منیش دەنگم دەخەمە پاڵ دەنگی حسێن نازم سەرنووسەری ئومێدی ئیستیقلال کە پێش ٩٥ ساڵ نووسیویەتی "..وەرن بۆ خاتری خودا با لەم ئەخلاقی جانەوەریە واز بهێنین، رەحم بە ئەحواڵی یەکتری بکەین بە ناحەق هەر بە خاتری ئارەزوو، مەملەکەتەکەمان خراپ، مەملەکەتەکەمان مەحوو نەکەینەوە، ئیتر بەسە."
.gif)
رێبوار کەریم وەلی وتاری سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان کاردانەوەی زۆری بەدوای خۆیدا ھێنا. ئەگەرچی شتێکی تازەی تێدا نەبوو، بەڵام ئەویش ٢٧ ملیار دۆلاری وەک قەرز ھەم لەسەر حکومەتی ھەرێم و ھەم لەسەر پارتی کردە ماڵ؛ دەرھاوێشتەی"چەوتییەکانی" کابینەکانی پێشوو بووە. جارێ ئەو ٢٧ ملیارە ھەمووی قەرز نییە. بەشێکی ئیلتیزامی حکومەتە بەرامبەر مووچەخۆر، سەرمایەدار و بانکی ناوخۆیی کە خۆی لە نزیکەی ١٥ ملیار دۆلار دەدات و، کابینەی ٩ کە بە بەڵێنی گێڕاندنەوەی مووچەی پاشەکەوتکراو ھات، دەیتوانی ١٢ ملیار لەو ئیلتیزامە وەکو چێکی بانک بداتە مووچەخۆر و فەرمانبەران تا ئەوانیش ئەو پارەیە بۆ کارەبا، ئاو و خەرجیی دیکە بەکار بێنن. بۆ نەیانکرد؟ قەرزداری بانکەکان و سەرمایەدارانن؟ لەبری ئەوە زەوییان پێبدەن، لەباج و رسومات بیانبەخشن. * مەسەلەکە تەنھا پارە و موچە نییە. کابینەی ھەشتەمیش لەسەر لێواری ئیفلاس بوو، خەڵک لەسەر جادە بوو(نەدەگیران)، بایکۆتی خوێندنیان دەکرد مامۆستایان، بەڵام ئەوکات"ئومێدێک" ھەبوو. ئێستا نە ئەو ئومێدە ماوە و نەپارە. * دوای ریفراندۆم و ١٦ ئۆکتۆبەر، کوردستان کەوتە دۆخێکەوە کە کەس حەسودی پێ نەدەبرد.کەس ئامادە نەبوو وەڵامی تەلەفۆنێکیش بداتەوە. ھەموو دەستەکەوتە سیاسی، دیپلۆماسی و ئابورییەکان لە چاوترووکانێکدا بوونە بڵقی سەرئاو. کەس نەیبیست ئەو ٣٣ دەوڵەتەی کە ئامادە بوون دەستبەجێ دان بە سەربەخۆیی کوردستاندا بنێن، چییان لێ ھات؟ سوپای داگیری شیعەش نەک بستێک، بگرە نیوەی کوردستانی داگیر کرد! ئەو رۆژە نێچیرڤان بارزانی و قوباد تاڵەبانی، بەسەر وێرانەیەک کە بەرھەمی سەرکێشییەکان بوو، خەریکی سڕینەوەی جێ پێی ئەو بلدۆزەرە بوون کە ھەموو شتێکی راماڵی بوو. * جێی سەرسوڕمانە کە سەرۆکی حکومەت وەک کەسێک قسە دەکات کە ھەست دەکەی ئەو و ستافەکەی دوور و نزیک پەیوەندییان بە دوو دەیە لە حوکمڕانیی کوردستانەوە نەبووبێت! دەربڕینەکانی ئەو بە ئاراستەی چاکسازی لە بەڕێوەبردندا، دڵخۆشکەر نین؛ مێتۆدەکە راست نییە. ئەگەر قەرار بێت ھەرچی رووی داوە و روو دەدات ئۆباڵەكەی بخرێتە سەر ئەوانەی رابردوو، چ پێویستی دەکرد سەرۆکی حکومەت خۆی بخاتە ژێر ئەو ھەموو گوشارەوە؟ ھا ئەگەر مەسەلە رزگارکردنی پارتی بێت، کەواتا پارتی بەو ئیدارە خراپەی کابینەکانی پێشوو، نەدەبوایە کورسییەکانی زیاد بکات! لەگەڵ مەنتیقدا ناگونجێ حوکمڕانیی پارتی ھێندە خراپ بووبێت، بەڵام پارتی براوەی ھەڵبژاردن بووبێ! * ئەوە قەت دیفاع کردن نییە لە نێچیرڤان بارزانی، بەڵام ھەقیقەتێک ھەیە ئەویش ئەوەیە کە بە ھەموو کەموکوڕییەکانی لە ئیدارەدا، ھەمیشە زامنی پاراستنی ئاشتیی کۆمەڵایەتی و سیاسی بووە. ئەو ئاشتییەش ئێستا لەبەردەمی ئەوە دایە بە نووکە شۆفڵێک رابماڵدرێت. * بەڵێنی سەرۆکی حکومەت بەوەی کە لە بەرەی خەڵکدا دەبێت، سەنگی مەحەکەکەی ئەوەیە کە خەڵک لەژێر زەڕەبینی ئەمنی و حوکمی پێشوەختە دەربێن تا بڕوایان بە حکومەت و سیاسەتەکانی ھەبێت.
رێبین شەمامكی * ئەو ئەنجوومەنی ئاسایشەی تۆ سەرۆکی بووی رێگەتان نەدا بە سیستەمی بایۆمەتری دا ڕەتببێ! دەزانی بۆ ئاسایشی وڵات پێویستت بە لەشکرێک لەو هێزی مووچەخۆرە نیە، بەڵکو پێشکەشکردنی پڕۆژەیەکی نیشتمانی، خزمەتگوزاری بەسە بۆ ئەوەی خەڵک ئینتمای بۆ وڵات بگەرێتەوەو بەخۆڕایی ببنە پاسەوان و پارێزەری هەرێم. * ئەو ٢٧ ملیارەی کە بە میرات بۆ کابینەکەت ماوەتەوە، نابێ بپرسیت ئێوە نەوت کڕ بوونە یانەوت فرۆش ؟ بە چ حەقێک حەوت پشتی نەوەی داهاتوشتان خستۆتە ژێر بارێ قەرزەوە ؟ بڕۆ بیاندە دادگا با ئیعدام بکرێن تاجارێکی دی کەسیکێ تر جورئەت نەکات قومار بە موقەدارتی ئەو میللەتەوە بکات. * کارەساتە لە پێنج ملیۆن کەس زیاتر لە ملیۆن روبعێک موچەخۆرمان هەبێت! دوای بیست سالی تر نەوتی هەموو عیراقیش بەشی خانەنشینیانی هەرێم ناکات. * هەتا مووچە خۆری بندیوار و زیاد لە دوو مووچە نەبڕن چاکسازی فیشەکێکی چروکە و کەس سڵی لێ ناکات . بندیوارەکان هەژارانی ئەو هەرێمە نین زۆربەیان زیاد لە ئیشیکیان هەیە بەڵام لەبەر بێ عیززەتی نەفسیان لە بۆ مووچە ئامادەن بە عینوانی خادیمی مزگەوت ، یان فەڕاشی مەکتەبیش مووچە خۆر بن! کێ لەبەر خاتری دەنگەکانی عەشیرەت و بنەمالە بە ناشەرعی دایمەزراندن ؟ بیانبڕە قیڕوسیاش لە و دەنگەیان! کاتێ گوزەرانی فەرمانبەری ئەسڵی و خەڵک باش بێت ، ئەوانەی بایکۆتی دەنگدانیان دەکرد، ئەو کاتە دەنگت پێ دەدەن ئەزبەنی. * بڕۆن دەسەلات بدەنەوە دادگا، بەش بەشێنی حیزبیان لەسەر لابەن، با چیتر ئەوانە نەگرن کە لە برسان هاوار دەکەن و قسەتان پێ دەڵێن، ئەوانەشی بە رۆژی روناک دزی لەو میللەتە دەکەن و بە عەنتەری دەسوڕێنەوە و حیسابیش بۆ کەس ناکەن! * لە رابردوو دنیاێک جاش و موستەشاری رژێمتان بە پلەی بەرز خانەنشین کردوە، لەقوتی ئەو میلەتەی دەخۆن، کە تا دوێنی راوی پێشمەرگە و ئەنفالی کوردیان دەکرد ، مووچەکانیان ببڕن، لە بەر خاتری دایک و ژنی شەهیدەکان! * حەشاماتێک کادیری حیزبیتان بەپلەی وەزیرو موستەشارو بەرێوەبەری گشتی خانەنشین کردووە بیبڕن، ئەوانە بوونەتە مشەخۆر بەسەر داهاتی ئەوگەلە لە کوێی دونیا بووە کادیری حیزب مووچە خۆری حکومەت بیت ؟ ** دەتەوێ داهاتی هەرێم تەنیا نەوت نەبێ، بڕۆن قەدەغەی هێلکەو مریشکی تورکی و ئێران بکەن ، لە کاتێکدا کوردستان دەتوانێ نەک هی هەرێم بەڵکو هی هەموو عێراقیش دابین بکات. ** ئەزبەنی قەت پرسیوتە هەرێم بۆچی ئاردی تورکی هاوردە دەکات؟ تۆ بڵێی هی موقەڕبینی دەسەڵات و خاوەن کۆمپانیاکانی حیزب کۆنترۆلیان کرد بێت یان لە ژێر فشاری تورکیان؟ ** خەڵک ئومێدێکی زۆری لەسەرت هەڵچنی بوو ئەزبەنی کە بۆ بڕیار ناگەڕێیتەوە هیچ مەرجەعێک، کەچی دەست بۆ مەلەفە گەندەلیەکانی سەر رەفەی دەستەی دەست پاکی نابەی کەوا تۆزی لە سەر نیشتووە. کەی توانیت ئەو بریارانە بدەیت، ئەو کات من زەمانەتی مانەوەت و موژدەی سەرکەوتنی کابینەکەت پێ دەدەم ئەزبەنی.
